Ֆրեյդուն Մոշիրին(1926-1990թթ.) Իրանի ժամանակակից հայտնի բանաստեղծներից է, ծնվել է 1926թ. սեպտեմբերի 21-ին Թեհրանում, ծառայողի ընտանիքում:
Մոշիրին սկսել է ստեղծագործել պատանի հասակում` 15 տարեկանից: Հատկանշական է, որ նա սկզբնական շրջանում, մասնավորապես ավագ դպրոցում եւ համալսարանում ուսանելիս, ստեղծագործում էր դասական տաղաչափական օրենքներով: Հետագայում, ծանոթանալով նոր բանաստեղծական «Շեր-ե նո» ձեւաչափին, հրաժարվեց դասականից, բայց եւ այնպես երբեք տուրք չտվեց դրա ծայրահեղ դրսեւորումներին: Այլ խոսքով` նա ոչ ավանդապահության գերին դարձավ, ոչ էլ հմայվեց նորի ծայրահեղականությամբ, ընտրելով միջին ուղի, որն Իրանի գրականության մեջ հայտնի է իբրեւ նոր բանաստեղծական տաղաչափություն` կոտրելով տաղաչափական կարծրատիպերը, բանաստեղծական տողերը մեծանում ու փոքրանում են, սակայն հանգավորումը կիրառվում է տեղին ու տրամաբանական:
Ինչ վերաբերում է ստեղծագործությունների թեմաներին, ապա նա նոր հայացքով է նայում բնությանը, առարկաներին եւ մարդ արարածին, դրանք միահյուսելով իր յուրահատուկ նրբանկատությամբ ու զգացմունքներով, ինչը միանգամայն ընդգծված առանձնահատկություն է հաղորդում Մոշիրիի ստեղծագործություններին, այնպես, որ հազիվ թե շփոթես ուրիշի հետ:
Մոշիրին, ինչպես նշում են գրականագետները, ազնիվ, սրտակից բանաստեղծ է, ստեղծագործությունները հայելու պես արտացոլում են նրան ու նրա մարդկային հատկանիշները: Նրա խոսքը հարգալից է ու մաքուր: Մոշիրին բոլոր դեպքերում հարգանքով է վերբերվում լեզվին ու այն կարեւրողներին: Գաղափարները մարդասիրական են ու ազնիվ, իսկ զգացմունքների ու սիրո մասին գրելիս նա կիրառում է նրբագին, սրտաբուխ բառեր ու մեկնություններ:
Մոշիրիի պոեզիան արտացոլում է կյանքի երեւույթները, նրա շրջապատում ու աշխարհում տեղի ունեցող դեպքերն ու իրադարձությունները, միաժամանակ նա մշտապես փառաբանում է անբիծը, մաքուրը, լավն ու բարին: Այլ կերպ ասած` Մոշիրիի ստեղծագործություններն արտահայտում են մարդկային մաքուր զգացմունքներ ու հույզեր:
Նշենք նաեւ, որ նրա ճանաչում սկսվել է «Փողոցը» բանաստեղծությունով:
Մոշիրին հեղինակել է ավելի քան 12 բանաստեղծությունների ժողովածու:
Փողոցը
Առանց քեզ կրկին այն փողոցով անցա, մի լուսընկա գիշեր,
Ողջ էությամբ ես աչք էի ու հիացած քեզ էի փնտրում, իմ սեր:
Էությանս բաժակը քեզ տեսնելու տենչով էր լի,
Դարձել էի խենթ ու խելառ սիրահարը հին օրերի:
Հիշողության վարդը բացվեց հոգուս գաղտնարանում,
Հազար հուշի այգին ծաղկեց ինչպես գարուն,
Հազար հուշի բույր տարածվեց հազարանուն:
Հիշեցի, որ այդ փողոցով մի գիշեր անցանք միասին,
Ճախրեցինք ու շրջեցինք մենության մեջ բաղձալի,
Ու մի քիչ էլ նստեցինք այս առվակի ափին:
Լի էին քո սեւ աչերը ողջ աշխարհի գաղտնիքներով,
Ես զմայլված էի, իմ սեր, քո աչքերին նայելով:
Երկինքը ջինջ էր, գիշերը` աստղազարդ,
Բախտը ժպտում էր, ժամանակն էր հնազանդ:
Լուսնի ողկույզը կաթեց առվի մեջ բարակ,
Ճյուղերը մեկնել էին թեւերը դեպի լուսնյակ:
Գիշերը, դաշտերը եւ հոգիները քարի ու ծաղկի,
Բոլորը տարված էին երգով Արուսյակի:
Հիշեցի, որ ասացիր` այս սիրուց զգուշացիր
Եվ մի քանի ակնթարթ այս ջրին նայիր`
Ջուրն է անցողիկ սիրո հայելին:
Դու, որ ալեկոծ ես իմ մտահոգ հայացքից,
Սպասիր, վաղը սիրտդ տված կլինես ուրիշին:
Որպեսզի մոռանաս այս քաղաքը, պետք է մի ժամանակ հեռանաս:
Քեզ ասացի չէ, որ այս սիրուց ես չեմ կարող հեռանալ,
Չեմ կարող, չէ, չեմ կարող քեզ թողնել, մոռանալ:
Առաջին օրը, երբ սիրտս ճախրել է քեզ տենչալով
Աղավնու նման նստել եմ քո տանիքի քիվին:
Դու քար նետեցիր ինձ վրա, բայց ես չտրտմեցի,
Չհեռացած ամենեւին:
Նորից ասացի, դու որսորդ ես, ես եղնիկ դաշտում,
Որ քո թակարդն ընկնեմ, ամեն տեղ շրջեցի անդադրում:
Սիրուց հրաժարվել չգիտեմ, չեմ կարող:
Մի կաթիլ արցունք կաթեց ծառից,
Բուն դառնորեն կոծեց վերից:
Արցունքն աչքերիդ մեջ դողաց
Եվ լուսինը սիրուդ վրա խնդաց:
Հիշեցի, որ քեզնից այլեւս պատասխան չլսեցի,
Սիրտս ընկղմվեց ծովի մեջ վշտի
Ու ոչ քանդեցի կապը, ոչ սարսափեցի:
Գիշերվա խավարին կուլ գնաց այն գիշերը
Եվ հետո այլ գիշերներ նույնպես:
Հետո, անգամ չհարցրիր վշտացած սիրահարի մասին,
Հետո, նույնիսկ էլ չես անցնում այս փողոցով, իմ լուսին:
Սակայն, գիտե՞ս, առանց քեզ ինչ վիճակով
Այն գիշեր ես անցա մեր փողոցով:
Ներքին Գայլը
Մի հանդուգն գայլ է, մի իմաստուն ասաց,
Մարդ արարածի ներսում թաքնված:
Եվ օր ու գիշեր պայքար է գնում
Մարդու ու գայլի միջեւ անդադրում:
Բազկի հարվածից չի պարտվի գայլը,
Գիտունը գիտի, թե որն է ճարը:
Եղել են դեպքեր` մի թույլ հողածին
Պարտության է մատնել իր ներսի գայլին:
Մի այլ դեպքում էլ մարդը ուժեղ ու արի
Անճարակ է եղել ճիրաններում գայլի:
Ով ի զորու է հաղթել իր գայլին,
Վեհանձն է դառնում ու անպարտելի:
Իսկ ով գայլի հետ հաշտվի ու մերվի,
Բնույթ կստանա գիշատիչ գայլի:
Ով որ մշտապես ընկնում է, պարտվում,
Գայլ է նա, թեեւ նման է մարդու:
Գայլին սպանիր քո մեջ քանի դեռ երիտասարդ ես,
Վայ քեզ, եթե ծերանաս, ու գայլը ներսիդ իշխի քեզ:
Ծերության ժամին, եթե անգամ առյուծ էլ լինես,
Քո գայլի հետ պայքարում պարտվողը դու ես:
Այն, որ մարդիկ պատառոտում, միմյանց կոկորդ են կրծում,
Նրանից է, որ նրանց իրենց գայլն է առաջնորդում:
Այն, որ մարդը այդպես տկար, անկարող է ու անզոր,
Նրանից է, որ գայլն է ղեկավարում ամեն օր:
Այն, որ չարագործները համախոհ են ու միասնական
Նրանից է, որ նրանց գայլերը ընկերներ են անզուգական:
Գայլերը միասնական են, մարդիկ` միմյանց օտար,
Ում բողոքենք տարօրինակ այս վիճակի համար:
Թարգմանիչ՝ Էմմա Բեգիջանյան
Խմբագիր՝ Հովիկ Վարդումյան
