Դանիլե Վարուժան | Հեթանոս երգեր

ՀԵԹԱՆՈՍ ԵՐԳԵՐ

Ես կերգեմ Գինին
–Բագիններուն ծիծաղը և
խորաններուն արյունը:
Դարերու կյանքը կերգեմ,
հանուն հաճույքի և
տառապանքի գեղեցկության:

Փառք Սաբինային. Բագոս կը պսակվի:

 

ԳԵՂԵՑԿՈՒԹՅԱՆ ԱՐՁԱՆԻՆ

Կ’ուզեմ ըլլա քու մարմարիո՛նըդ պեղված
Ոլիմպոսի ամենեն խոր արգանդեն.
Եվ իմ մուրճիս տակ ըզգենու հըրեղեն
Միս մը կընոջ, լույսով, տենդով սըրարբած:

Աչքերդ ըլլան վիհեր` ուր մարդ երբ սուզի`
Հավերժին մեջ անմահացած ըզգա զինք.
Գիծերդ անե՛ղծ ըլլան, ըլլան քու ըստինք
Դաշնակություն մ’ուր կենսահյութը հուզի.

Մերկ ըլլաս դուն բանաստեղծի մ’հոգվույն պես,
Եվ հեթանոս այդ մերկությանըդ ներքև
Տառապի՛ մարդն ու չըկրնա դըպչիլ քեզ:

Թե հարկ ըլլա զոհ մը ընել քեզ պարգև,
Բագինիդ ե՛ս պիտի ուզեմ մորթըվիլ`
Որպեսզի կուճդ ըմպե արյանս հուսկ կաթիլ:

 

ՎԱՆԱՏՈՒՐ

… Ամենաբեր նորոց պտղոց տօնից
հյուրընկալ դիցն Վանատրի.
ԱԳԱԹԱՆԳԵՂՈՍ

Նըստած պարարտ եզիդ վրա, ո՛ Վանատուր,
Մեկ ծագեն մյուսը կանցնիս
Հայրենական դաշտերուն:
Մեռա՜ն բոլոր մեծ աստվածները, իրենց
Բագիններուն վըրա մամուռը կ’աճի:
Անմահ եղար դո՛ւն միայն
Նըման հողին և կըրակին, ու նըման
Օվկիանոսի աղերուն:
Ուսերուդ հիր պատմուճանեն դեռ կու գա
Գինիի հոտն Ամանորի տոներուն:
Հակառակ այնքա՜ն դարերու ավերին`
Բիբերըդ դեռ զըվարթություն կը բըղխեն.
Ու կենեղուտ դեմքիդ վրա
Արբեցողի կարմիր ծիծաղն է ծեփված:
Ու երբ պարարտ եզիդ վըրա կ’այցելես,
Ծաղկամիսեն Միգաբեր,
Անեզրությունն հայրենական դաշտերուն`
Կ’հոսի ալի՛քը կյանքին
Ակոսներեն հայրենակա՜ն դաշտերուն:

Ահա գարունն ու զարթումներն իր առույգ.
Հիրիկներո՜վ պըսակվե, ո՛ Վանատուր,
Ճամբուդ վրա ճառագայթներ կը հոսին
Երակներո՛ւդ պես զեղուն.
Եվ կը թաղվին կանանչին մեջ ցողաթուրմ
Բոլոր քարերն ըսպիտակ:
Կըտուրներեն գեղջկական
Կը բարձրանա ծուխը, խունկի պես խաղաղ:
Թող ես վարդով և ուլունքով գեղաշար
Քառամանյաըս կախեմ
Պարանոցեն քու եզիդ,
Հըլու եզիդ` որ դարձած`
Մերթ կը լիզե բոպիկ ոտքերդ Աստվածի:
Օ՜, իր պոչյուը գերազոր, որ ահա
Քարանձավե քարանձավ
Կ’արթընցընե թըմրած օձերն ու արջերն,
Ու խաղաղ կյանքն արևուն տակ կը պոռթկա:
Ատղերը մեղը՛ր կը ծորեն երկընքեն
Նայադներու սափորներուն մեջ մարամար
Արշալուսված աղբյուրներուն եզերքին
Աղավնիներ կը լոգնան
Իրենց կտուցեն մարգարիտներ սըրսկելով:
Ծիծաղե՛, ո՛ Վանատուր,
Քու հեթանոս ծիծաղներովըդ վըճիտ,
Զի բընությունն արթընցա՛վ իր քողերեն.
Զի Բերկրությունն, արգասավոր և անհուն,
Օդին մեջեն կ’անցնի կ’երթա, նըման
Մեծ կարապի մը վայրի,
Քու հաղթանա՜կըդ կ’երգե:

Ահա ամառն ու իր անդերը խարտյաշ.
Որաներո՜վ պըսակվե, ո՛ Վանատուր:
Պըճեղներուն տակ եզիդ
Մատղաշ ցորյանն անտառացավ. այժըմ իր
Ծովերուն մեջ` ոսկյա լոգանքըդ ըրե՛:
Թուփերուն տակ ծաղկահեղց
Բույներն են լի՛ օրհնությամբ,
Եվ արտույտին երգն արևե՛ն մեզ կու գա:
Քու արգավանդ անույշ շունչդ է` որ կ’անցնի
Դալարավետ բըլուրներուն կողն ի վար:
Երդիքին վրա քընացող

Գեղջուկին աչքն ա՛լ կը բանա` Արշալույսն,
Եվ կը փակե` Լուսնկան:
Հյուղերն են լի համեմներու բույրերով,
Ավերակներն իսկ մոխրապատ` են զեղուն
Եղիճներու, մոլոշներու հունձքերով:
Ուռենիին տակ, Վանատո՛ւր, կը զոհեմ
Նոխազը, քեզ նըվիրված,
Քամակին վրա` ակոսի պես կը ճեղքվին.
Նոխա՛զն որ միշտ կը կըրծեր
Սուրբ շերտափակն այգիիդ:
Արյո՛ւն խըմե ու մի՛ս կեր, ո՛ Վանատուր,
Քու հինօրյա խըրախներովդ հեթանոս,
Զի հասկաթուռ ցորյանին մեջ փայլակող
Գերանդիներ քե՛զ կ’երգեն:

Ահա աշունն ու արյուններն իր հուռթի.
Որթատունկո՜վ պըսակվե, ո՛ Վանատուր:
Նիզակըդ ա՛ռ, որուն վըրա ոլորուն
Բարունակներ կը ծաղկին.
Թող ես եզիդ եղջյուներն
Ողկույզներո՛վ զարդարեմ:
Մըրգածառերն, հըղի կընոջ մը նըման,
Կ’հևան իրենց բեռին տակ.
Բուներն համակ կըպչուն են քա՛ղցըր հույզով.
Կորիզն ամեն պըտուղի
Քու սերմովդ է պընդացած.
Եվ քու եզիդ շողիքով
Օծված է հողը բեղուն:
Ամբարներն ողջ` խաղաղւթյամբ կը լեցվին,
Եվ կարասներ` ցընծությամբ…
Թող, թեղերուն մեջ, ուտե եզըդ գարի՛ն
Աստղերու պես: Իսկ դուն, Աստվածըդ զըվարթ,
Աստվածըդ գեր, վարդերես,
Ա՛ռ դաշխուրանդ, ըմպե՛ այրունը աշնան:
Աղբյուրին քով ես քեզի
Մատըռվակեմ թող գինի՜,
Մատըռվակեմ թող բոցե՜ր,
Ծիծաղե՛, ո՛ Վանատուր,
Ո՛ Վանատուր, կաքավե՛.
Զի այգիեն տերևաթափ` կ’երևան
Հավերժհարսերն, երկայնքն ի վեր ցանկերուն,
Եվ աղջիկներ, նուռ լեցուցած գոգերնին,
Դեպի մեհանըդ կ’երթան.
Զի դու անմահ ես` դիքերեն վերջ մեռած`
Օվկիաններու աղին պես,
Զի տաղտկալի ձըմրան մեջ,
Հայրենական օճախներուն քով խաղաղ,
Ամեն կիթառ քե՛զ կ’երգե:

 

ԵՐԵՔ ՔՈՒՅՐԵՐ

Անոնք երեք քույրեր էին
Նըման երեք Շընորհներուն.
Երեքն երեք ուխտեր ըրին
Առջևն երեք բագիններուն:

Երեցն ըսավ. – “Դի՛ք կայծակի,
Քե՛զ կը ձոնեմ մազերս ոսկի”:

Միջնեկն ըսավ. – “Ըզգա՛ստ Հիմեն,
Քեզ կ’ընծայեմ մատնիս հրեղեն”:

Կըրտսերն ըսավ. – “Վավա՛շ Աստղիկ,
Ա՛ռ իմ կույսի գոտիս ծաղիկ”:

Ո՛վ որ մազերն ձոնեց Զևսի`
Յոթը ազգի յոթ խույր կապեց
Գահին վըրա Արտաշեսի:

Ո՛վ որ մատնին տվավ Հիմենին`
Յոթը չըքնաղ հերոս ծընավ
Գերահըզոր Հայաստանին:

Ո՛վ կույս գոտին մեջքեն ձըգեց`
Ան` տառապյալ քույրը եղավ,
Եվ բոզնոցին մեջ նուռ ծախեց:

 

ՀԵԹԱՆՈՍԱԿԱՆ

Ապարանքին մեջ մարամար կախարդական Երազին,
Ու աստղակուռ ջահեր լույս անձրևելով կը վառին,
Ես Արքա մ’եմ այս գիշեր Արևելքի ճոխությանց,
Եվ ունիմ գահ ու գանձեր, ճերմակ կիներ հերապանծ:
Բազմոցիս վրա` զարդարված հովազներու մորթերով`
Գըլուխս հեցած դաստակիս, և հեշտության մեջ գինով,
Ընկողմանիկ կը դիտեմ Չերքեզուհի մը անձնյա`
Որ կը պարե իմ առջև, մարգարտահեռ գորգին վրա:
Իր հոտևան մազերեն և մարմինեն ծալ ի ծալ
Կը հոսի ծով մ’հեշտության` ուր կը սիրեմ ես լողալ:
Ըզգեցեր եմ փառահեղ պատմուճաններս ըսպիտակ
Բանված հազար աստղերու արցունքներովը սուտակ.
Շուրջը գլուխիս փաթթեր եմ ապարոշս իմ ձյունափայլ`
Ծանըր` նըման իմ փառքիս, հանճարիս պես` բյուրածալ:
Մատնիներով ադամանդ ծանրաբեռնված ձեռքիս մեջ
Համրիչըս հի՛ռ կը գըլեմ մեծ սաթերով փողփողէջ:
Ինկեր եմ վար ոտքերես անխնամ գորգին վրա քըրքում
Հողաթափերս ոսկեհյուս և թաշկինաս ապըրշում:
Իսկ զետեղված է իմ քով, կենսաժըպիտ, փըրփրադեզ,
Հըսկա բաժակըս գինվո` որ հըրաշքով մը կարծես
Դեռ նոր հոսված արյան պես կը պըճըլտա իմ առջև:
Սակայն բիբերըս ծարավ գույն ու մարմնո գեղաձև`
Մագարեի մ’աղոթող բիբերուն պես տեսլացած`
Անհունորեն սուզեր են հորձանքին մեջ ճախրասլաց
Այն թըխաչվի աղջըկան, Չերքեզուհվույն համպարե`
Որ իմ առջև կը պարե՜, միշտ կը պարե՜, կը պարե՜…
Իր շարժումն հո՛ւյլ է երբեմն, ու իր հասակն է նըման
Հողմնասարսուռ եղեգին, բույր ու փըրփուր, երգ համայն.
Իսկ երբեմն այնքա՛ն զորեղ թափ մը կու տա ոտքերուն`
Որ խարույկված բոց կ’ըլլա` քամիներն ծըփծըփուն:
Օ՜, ան միսին ձևերուն և ծալքերուն հանճա՜րն է.
Գիտե հեղուլ հորդառատ նայվածքներե, մարմինե
Բոլոր հրապույրը կընոջ և տըռիփները հեշտին`
Որոնք նըման ծովերու առջևս անզուսպ կը փըրփրին:
Ու կը պարե՜, կը պարե՜, հորձանապտույտ կը պարե՜…
Քըրտինքներով կը պըտղի ճակատն հըստակ փայլարե:
Վեհ հասակն իր կախարդի` մազերուն տակ ծածկըված`
Ուռենիին խռովքն ունի` լըճակին վրա ցոլացած:
Մերթ դեպ ետև կը թեքի, մերթ ալ դեպի ընդառաջ.
Հազիվ եղած շամբ ճըկուն, կ’ըլլա բարտի մ’աննըվաճ.
Եվ մերթ ցընցուն ոստումով` կարծես իրանն հրաշագեղ
Հանկարծակի կը փըշրե փոշիաբար զերդ բյուրեղ.
Ու հազիվ հազ դաշնակում մ’իր մարմինեն եղծանած`
Նոր թեքումով կ’հորինե նո՛ր դաշնակում մը հանկարծ:
Մարգարտահեռ մուճակներն, ուր ոտքերն իր ձուլվեր են,
Կարծես հազիվ կը հըպին գորգին վըրա նըկարեն.
Ու իր հատուկ ճախրանքեն կ’առնու հով մ’ա՛յնքան ծավալ,
Որ կը մարե երբեմն հա՛պ, ու կ’արծարծե երբեմն ալ
Իր ականջին օղերուն փայլատակները լազվարթ
Ու իր բոլոր քայռերուն ճառագայթները զըվարթ:
Ու կը պարե՜, կը պարե՜, կատաղորեն կը պարե՜,
Միշտ հըպատակ ցոփ կամքիս` որ զինք ընդմիշտ կը վարե:
Գլուխեն վե՛ր կը նետե նուրբ պատմուճանն հապըշտապ.
Կը մերկացվին ըստինքներն ու պարանոցը կարապ,
Ու որովայնը բարի` իր սև պորտով կընքըված,
Եվ հույր բումբերը, բոլո՛ր մյուս մասերն առեղծված
Համակ խորհուրդը միսին ու իր անճառ ձևերուն`
Ուր դըրեր է իր վերջին հանճարը միտքն Աստըծուն:
Երբ կը տեսնե իր աչքով մերկությունն իր բյուրեղյա`
Հրապույրներու այդ բոլոր շռայլման վըրա կ’ամչընա.
Այն ատեն ցունց մը կու տա փորթորկալից մազերուն`
Որոնց քամին թափընդթափ կ’երթա մաել սըրսըփուն
Ադամանդե ջահերն այն մարմարակերտ պալատին,
Մարմարակերտ պալատին ձեղնալույսերը ռետին:
Ո՜վ մերկություն հրաշագեղ, Հավերժահա՜րս ամոթլյած`
Որ խորհուրդի մը նըման մըթության մեջ ես ղողված…
Այն ժամանակ կ’ոստնում վեր կիրքերուս մեջ ծարավի`
Թողլով որ ձյուն ապարոշս իյնա ոտքիս տակ լուծվի:
Մըթարին մեջ առխարխափ Չերքեզուհին կը գտնեմ`
Առաջնորդված իր կուրծքին հևքերեն բուռն ու վըսեմ,
Եվ քըրտնաթոր դաստակեն պինդ բըռնելով` մեկուսի
Կը պառկեցնեմ բազմոցիս մորթերուն վրա հովազի:
Օ՜, մագնիսով և լույսով թըրծունմարմինն աղարծրի`
Որ թևերուս մեջ կաթի արյունի պես կը փըրփրի.
Օ՜, իր մազերն հոդածուփ` որոնց մեջ ես կը լողամ
Խորը անոնց խեղդվելու վըտանգներով հարաժամ,
Օ՜, ջերմությունը սատափ բազուկներուն տարփակեզ`
Որոնցմով վիզըս զորեղ կը պարուրե օձի պես:
Հուսկ իրարու կ’միանանք մենք համբույրով մը հըզոր…
Երբ կը ծըծեմ բերնիս մեջ առած շըրթներն իր բոսոր,
Երբ ժամերով կը քամեմ բյուր երակներն, հուլորեն,
Օ՜հ, այն ատեն ճաշակած կ’ըլլամ կարծես համորեն
Հին դարերուն հեթանոս դահամունքներն հազածո,
Հընդկաստանի համեմնե՜րն, համյն խունկե՜րն Արաբիո:

 

ԿՂԵՈՊԱՏՐԱ

Կյուդնոսին վրա քարավազ
Հընչեց տավիղ, հընչեց վին..
Եթովպիացի մ’ոպնիազ
Կ’երգե` քիթին վրա կուրին.

–“ Սահե՛, ո՛վ նավ, սահե՛ շուտ.
Արծաթ ցռուկիդ ես գերի.
Մեջըդ սիրտ մը բոցանուտ
Դափնեվարդի պես կ’այրի:

Դըշխո՛, նավակըդ բուրյան
Ունի սատափ թևճակներ`
Որոնց ծայրեն կը տեղան
Ադամանդյա կայլակներ:

Սահե՛, ո՛վ նավ, սահե՛ շուտ
Ահա Տարսոնը գինով:
Կ’ուզե Իտալը անգութ
Շըղթայվիլ մեղկ թևերով:

Բաբի՛շ, դեմքեդ կը ցոլան
Բոցեր` գետի երեսին.
Լուսինն այսպես կու գա ման
Ջուրերուն վրա Նեղոսին:

Սահե՛, ո՛վ նավ, սահե՛ շուտ
Ծաղկածիծաղ ափն ի վեր.
Նուռ մ’ավասիկ կարմրակուտ
Այգիեն մեջդ է ինկեր:

Դըշխո՛, վըրադ պարզեր են
Ամպհովանի մ’ոսկեթույր,
Առջևըդ խունկ կը ծըխեն
Յոթը նաժիշտ, յոթը քույր:

Սահե՛, ո՛վ նավ, սահե՛ շուտ
Եվ օրորե թագուհին…
Մեր տակ կ’երգե ջուրն ընդփույթ
Պատմելով թովքն անդունդին:

Բամբի՛շ, ծոցիդ բուրումեն
Վիհին օձերն արթընցան.
Շուրջըդ ահա կ’արտասվեն
Մարգարիտներ մոգական:

Սահե՛, ո՛վ նավ, սահե՛ շուտ
Տարսոնն հեռուն կ’երևա.
Ջահեր կ’այրին բոցանուտ
Նիզակներուն ծայրին վրա:

Դըշխո՛, կողեն նավակին
Ներս քաշե ձեռքըդ քընքույշ.
Մատնիդ կ’իյնա խորն ալքին.
Կ’ընկըղմվի կույսըդ, ըզգո՛ւյշ:

Սահե՛, ո՛վ նավ, վիհին վրան
Բաբելոնյան կա՛խ պարտեզ`
Ուր Շամիրամն է` շուշան,
Կղեոպատրան` վարդ մ’է վես:

Բամբի՛շ, գոհարը թագիդ
Եղավ Քաղքին ա՛լ փարոս:
Աչքը քեզի անքըթիթ
Հոն կը սպասե Անտոնեոս:

Սահե՛, ո՛վ նավ, շո՛ւտ սահե,
Քանի որ մեջդ է Իսիս`
Ցըռուկդ աշխարհ կը ջահե`
Քանի որ մեջդ է մայիս:

Դըշխո՛, երկիր պագին ա՛լ
Լեգեոններն Հըռովմի:
Ըզքեզ դատող սալարն ալ
Հմայքեդ դողալ կը թվի:

Կեցի՛ր, ո՛վ նավ, շո՛ւտ կեցիր.
Ափը կ’ելլե թագուհին,
Երգս ալ կ’ըլլա ցանուցիր.
Պետք է փոխեմ լարերս հին”:

Գուսանն ա՛լ վինը չածեց.
Իսկ համբույրով մ’այն գիշեր
Կին մ’Իտալիան նըվաճեց,
Մարդ մը Բուրգերն հաղթաժեռ:

 

ՋՈՒՐԻՆ ՎՐԱ

Նըվագե՛ կիթառդ, ո՛վ իմ Մելինա,
Լուսինն է ցաթեր, վերքի պես լանջքիս.
Երգդ, իբրև ըսպունգ, կը ծըծե ահա
Աստղերն երկընքին, արցունքներն աչքիս:

Աշխարհը մոռնա՜նք. ջուրին վրա` լուսնին
Լուսասփյուռ ճամբա՛ն ըլլա մեր ճամբան…
Երբ պըսակեմ գլուխս ողկույզով, Մելի՛ն,
Սըրտիս արյուննե՛ն իսկ գինի կ’ըլլան:

Թող երգդ հըրճըվի՜. Ծովը լուսավետ
Անդունդին աղով կ’օծե գանգուրներդ`
Զոր խառնեց ահա սյուքը` լարերուդ:

Թող երգդ արփենա՜. լեցուցի գինին
Կիթառիդ տոսախ պորտին մեջ հըրուտ…
Աստղի՜կն է նըստեր մեր նավուն քիթին:

 

Ո՜ ՏԱԼԻԹԱ

Կարմրաշառայլ լույսերուն մեջ կը վառի
Կապելադ, ո՛ Տալիթա:
Բե՛ր գարեջուրն, և թող փրփուրն հոսանուտ
Մատերդ ի վար պըղպըջա:

Ի՛նչ փույթ թե ես ազնըվական կը թվիմ,
Ունիմ ձեռքեր քընքշենի.
Եվ ի՛նչ փույթ թե դուն աղջիկ մ’ես ջըլեբաց`
Որ բանվորներ կ’ընդունի:

Կ’ատեմ կիներն` որոնք դիմացն հայլիին
Դիմաներկեր կը շաղվեն.
Կը ծըցընեն Ծերակույտի անդամներ
Տըռփանքներով տարորեն:

Դահլիճներուն փարթամ կիները կ’ատեմ.
Իրենց կավատն է` ոսկին.
Զիրենք սիրողը կը սպառեն, և իրենք
Տան շընիկեն կը սպառին:

Բե՛ր, Տալիթա՜, բե՛ր գարեջուրն, ու նըստե
Ծունկիս վրա` թույլ տալով
Որ աղախնի կարճ քըղանցքեդ երևնան
Բումբերըդ` սև գուլպայով:

Թող ճըրագներդ հյուծին մինչև առավոտ,
Եվ թող շեմին վրա երգե
Գինով աշուղն` հառած բիբերը մեզի,
Բիբերը զուրկ կըրակե:

Թող մազերուդ ոսկի հյուսկերը քակես
Գավաթին մեջ բյուրեղյա,
Եվ ծունկերես վար սըրունքներդ օրորես`
Մինչև որ սերս հասուննա:

Ինծի ի՛նչ փույթ թե շրթունքներդ են խածեր
Նավաստիները կոպիտ,
Եվ հոսեր են քըրտինքն իրենց տըռփանքին
Աչքերուդ մեջ` ու ծոցիդ:

Այսօ կ’ուզեմ կուրծքիդ վըրա գինովնալ
Ինչպես զինվոր մը արբուն.
Կ’ուզեմ պարպել գավաթդ, և դուն ալ պարպես
Սիրտըս` նուռի պես հասուն:

Այսօր կ’ուզեմ դահլիճին մեջ ծաղըրված
Սերըս առջևըդ պղծել,
Խաբված հոգիս բերել ռամիկ աղջըկան
Գարեջուրով մը ծախել:

 

ԱԴՈՆԻՍԻ ՄԸ

Արշալույսին դեմ խեփոր մը բացիր`
Զոր ծովն ոտքիդ տակ նետեց վիհերեն:
Արշալույսին դեմ խեփոր մը բացիր,
Կը փայլեր իր մեջ մարգրիտ մ’հոյաշեն:

Կը փայլեր իր մեջ մարգրիտ մ’հոյաշեն`
Զոր ճակտիդ վրա դըրիր ներդաշնակ:
Կը փայլեր իր մեջ մարգրիտ մ’հոյաշեն
Վայրի կատուի մ’աչքին հանգունակ:

Վայրի կատուի մ’աչքին հանգունակ`
Մարգրիտն ուղիիդ լույս տըվավ գիշերն:
Վայրի կատուի մ’աչքին հանգունակ
Թովեց Աստղիկին բոլոր տատրակներն:

 

ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ԲԱՂԱՆԻՔ

Մորճագըմբեթ բաղանիքին ներքնադուռն հո՜ւյլ կը բացվի,
Եբենոս դո՛ւռն հաստաբեստ` որ կը ծեծվի միշտ թակով,
Եվ անընդհատ կը քըրտնի, կը ճըռընչե ուժասպառ
Հուրիներուն ետևեն` որոնք դանդա՜ղ կը մըտնեն:
Բոլոր մե՛րկ են ու չըքնա՛ղ, – թևերն իրենց ծալլեր են
Լանջքերուն վրա հոյաշեն` որոնց վրա կըդիզվին
Կույտերն րենց ծիծերուն, պըտուկներով թըխագեղ:
Սատափազօծ սանդալներն հատակին վրա կը հընչեն.
Սրտերուն հևքն աղվական, ձայներն իրենց քաղցրանույշ
Բաղնիքեն ներս կը փոխվին անդընդասույզ ղողանջի.
Աստղերուն պես` լողացող մառախուղին մեջ աղոտ`
Իրենց աչքերը խոնավ նըշողյուններ կ’արձակեն,
Եվ գոլորշին, իր տամուկ շըղարշներով, կը պատե
Մարմինն իրենց` որ պըտղիլ կը սկըսի ա՛լ քրտինքով:
Հուրիները կը լոգնա՜ն. Պորտաքարին կիզանուտ
Ոմանք պառկած նըվաղկոտ նայվածքներով կ’երազեն:
Լուսացընցուղ գըմբեթեն` արևուն շողը ճերմակ
Ներս կը մաղվի` մարգարտյա հորդ անձրևի մը նըման.
Եվ ծփանուտ գոլորշին կը դառնա ծով մ’արծաթյա,
Ուր լյուղ կու գան կարապներն Արևելքի Հեշտանքին
Ըսպածանին` որ կըպած է զիստերնուն լոռի պես,
Ա՛լ կը նետվի. մարմինները կը փոխվին արձանի.
Եվ մազերնին, հյուս առ հյուս, ծովերու պես կը քակեն,
Ուրկե երբե՛մն կ’իյնան գոհարներու հատիկներ,
Օ՜, ծամե՜րն այդ, ծամե՜րն այդ, որոնցմով ա՛լ կը ծփա
Կարծես բաղնիքը ամբողջ. և պորտաքարը մարմար
Կը թըխանա անոնց հորդ սևափըրփուր ալիքով:
Գըլուխն իրենց կը սանտրեն ոսկեդրվագ սանտրերով
Երկա՜ր, երկա՜ր, մինչև ծայրն անծայրածիր մազերուն
Կ’երթան իրենց մատվըները ծեքծեքուն ու դանդաղ
Միշտ լողալով կայծերուն մեջ մատնիի ադամանդ:
Անոնք երբեմըն կը զգան նըվաղումներ, ու երբեմն
Հանկարծակի կը սարսռան` երբ գմբեթեն կը կաթի
Ցուրտ ցող մ’իրենց ծոծրակին հեշտագրգիռ փոսին մեջ:
Ահա հարյուր ծորակնե՜րն, ահա մարմար ծորակնե՜րն
Իրար ետև կը բացվին` աղմըկահույզ կարկաջով.
Մոխիրի պես գորշ շոգին կը բարձրանա ծուփ առ ծուփ,
Դատարկ գուռերը բոլոր կենդանություն կը ստանան.
Ջուրը կ’հորդի ամեն կողմ, ջուրը կ’երգե քաղցրահունչ.
Հուրիները կը լոգնա՜ն. Գուռերուն շուրջ հավաքված
Գանո՛վայի Շընորհներ, կարծես իրար կը փարին,
Եվ կը խառնեն ծիծերնին, կը խառնեն ժիր թևերնին
Եվ սըրունքնին պաղպաջուն, և պորտերնին կոշարա`
Ուրկե մուշկի հատիկներ, տարրալուծված, կը բուրեն:
Մարմարներուն վրա նստած զիստերն իրենց կ’ընդլայնին`
Ու կը խըմեն հեշտությունն իրենց տակեն սահող ջրին:
Ոսկի թասերը ահա քարերուն վրա կը հընչեն,
Տոսա՜խ թասերն, որոնք մերթ սիրտերու պես կը ճաթին`
Այդ անպատում մերկությանց ծառայելու ժամանակ:
Կը քըրքըրի կավն ահա, ծոթրինաբույր կավը զով,
Ծաղկահյութով զանգըված` զոր մեր նախնիք կ’ուտեին:
Մազերն անով կը ծեփվին, ու կը դառնան ապըրշում:
Լանջերն անով կ’օծանվին, ու կ’ըլլան նման փրփուրի.
Անոր խյուսովը պաղուկ, և լըպըրծուն շաղախով
Կը զովանան հուրիներն, որովայննին կը հըղկեն
Գետի խիճին պես ողորկ ու թավշորեն օծանուտ:
Կ’եռան ջուրերը, կը լվան Կըրակներն այդ պաշտելի.
Կը փըրփըրին օճառներն` Մաքրություններն անգամ մ’ալ
Իրենց մածան լույսերուն մեջ մաքրելու ի խընդիր,
Ջուրն, որ ամեն կողմանե, պորտաքարին շուրջն ի վար,
Կ’հոսի կ’երթա` կոյուղին իսկ բուրումով լեցնելու,
Գո՜րշ է կավով ու կիրով, լեղի կիրով հերաթափ,
Եվ իր ուղխին հետ մեկտեղ մերթ կը գըլե կը տանի
Թըխակուտակ թընճուկներ, անութներու գանգուրներ,
Եվ խըռիվներն աղվամազ այդ կիպերյան լուսեղեն
Արձաններուն կենեղուտ` որոնք այլևս ուժաթափ
Կը լեցընեն հուսկ թասերն, թասերը հուսկ կը պարպես.
Գուռերն հե՛ղ մ’ալ կը հորդին, բաղնիքն հեղ մ’ալ կ’աղմկի
Ջուրն եռեփուն կը վազե, հե՛ղ մ’ալ կ’լողնան հուրիներն:
Կը բըռնըկի մորթերնին վարդի մը պես բոցավառ.
Եվ նըվաղուն բիբերով, թասերն` իրենց գըլուխին,
Կուրծքերնուն վրա միշտ գրկած դեզերն րենց ծիծերուն`
Այլևըս դուրս կը փութան, շարան շարան, հևասպառ,
Անգայտացած շոգիով, կակաչներու պես բոսոր…
Օ՜, գանգուրներն հորդառատ` իրենց կուրծքին վրա մերկ,
Օ՜, գանգուրները խըխում, կաթիլնեով ծանրացած,
Որոնք բոբիկ ոտքերնուն` սատափ ցողեր կը ծորեն…
Ինչպես պատմել ձեր օծումն, ի՜նչպես պատմել ձեր զարդերն`
Երբ մարմիննիդ կը սըրբեք, և կուռքի պես կը հագվիք…
Թող համբուրեմ մատերնիդ` զոր դուք այսօր կը թաթխեք
Հինաներու գուշին խորն` իբր արյունոտ սըրտի մեջ,
Թող համբուրեմ մազերնիդ` կընդրուկներով օծանուտ`
Որոնք, գիշերը, լուսնին տակ, կը բուրեն բարձին վրա,
Եվ հոնքերնիդ ծարուրված, ամպանըման թարթիչնիդ,
Եվ լա՜նջքը ձեր` որ փաղփուն մանյակներով ոսկեշար
Ամուսնական անկողնին նըշողուն ջա՛հը կ’ըլլա.
Թող համբուրեմ պորտը ձեր` ուր ծըրարած կը ծածկեք
Թե՛ Արաբիո հաշիշներն և թե՛ մուշկերն Ափրիկյան:
Ձեր տուներն այժը՛մ կ’երթաք գահարներով բեռնավոր…
Թող սալարկները Քաղքին ձեր քայլերեն թարմանան…
Ցուրտը խածնե թուշերնիդ, ու այտերնիդ բոսորե:
Վարշամակեն ձեր տամուկ, քըղանցքներեն ծըփծըփուն
Արտաբուրե՛ և հորդի՛ լոգանքին հոտը ծոթրին.
Եվ լեցընե գըռեհներն, հըրապարա՜կն և ուղի՜ն.
Ավելցած մասն այն հացին` զոր դուք բաղնիք կը տանիք,
Զոր թասին մեջ կը դընեք և կը ծածկեք ղենջակով,
Թող արձակե՛ բուրումն իր`տարաշխարհիկ համեմով,
Զի այն ատեն փողոցներն Արևելյան Քաղաքին
Պիտի ըզգան թե Մայիսն հետքերնուդ վրա կը ծաղկի,
Եվ թարմացած մայթերեն Գարո՜ւն, Գարո՜ւնը կ’անցնի:

 

ԳՐԳԱՆՔ

Անոր որ պիտի գա…

Ափը լճակին մենավոր`
Ուր տընակս իմ կախարդորեն շիներ եմ`
Ձեռն ի ծընոտ ըսպասեցի իր գալուն:
Նըռենիին տերևներուն տակ բոսոր,
Նուռի մը պես ճեղքըված,
Սիրտըս, շիթ շիթ, արյուն թորեց ծունկերուս`
Կարոտը սե՜րս արյունեց.
Եվ ամիսներ բովանդակ
Եղնիկի պես լացի գոհար արցունքներ
Ափը լճակին մենավոր:

Ու վերջապես ան եկավ
Այգիներեն քաղցրաբույր`
Ու ողկույզներն, ըստինքներու պես լեցուն,
Հողին վրա կը կախվին,
Մոր մը գըրկեն, որ իր մազերը խարտյաշ
Ամեն առտու, ճաճանչներու պես, սանտրեց,
Շուշաններու պարտեզեն`
Ուր տատրակներն Անմեղությո՛ւնը կ’երգեն`
Ան վերջապես ա՛լ եկավ:

Ո՛վ վարսագեղ հովվուհիս,
Որ աղբյուրին լույսեն ծըլած խոտին մեջ,
–Գալու համար իմ սիրույս–
Լըքեց անթիվ գառնուկներն իմ մոլորուն.
Եվ զարնելով փարախին դրան քարին վրա
Խորտակեց սրինգը տոսախ
Խենթի մը պես կողկողագին ողբալեն,
Ո՛վ վարսագեղ հովվուհիս:

Երբ նես մըտավ իմ շեմես,
Ձյուն կարապներս օձաճապուկ վիզերնին
Կարկառեցին դեպ անոր,
Դեպ մարմարե իր ոտքերուն համբույրին:
Եվ շունս հըլու, փորին վըրա սողալով,
Եկավ լիզել կրունկներն անոր ադամանդ.
Ժըպիտներով աչքերը լի, վիթի պես,
Ան ներս մըտավ իմ շեմես:

Տնակըս բույրո՜վ լեցվեցավ,
Զի ծոթրիններ ծորեցան
Պատմուճանին քըղանցքեն,
Զի արևով օծված ոսկի մազերեն
Բուրյան մեղրեր ծորեցան.
Եվ բիբերեն` մարգրիտներու պես փաղփուն`
Թափթըփեցան ասուպներ.
Տնակըս լույսո՜վ լեցվեցավ:

Մեզ գըրգարան շինեցի.
Գարնան բոլոր վարդերը գոգ գոգ բերած`
Հարդարեցի մեր անկողինն հիմենի.
Նունուֆարներն` որոնց ծղոտները կակուղ
Հոտող սուրիս ներքև արյուն ծորեցին`
Մեր գըլխուն տակ բարձ եղան.
Ծաղիկներովն հողին և ջինջ ջուրերուն,
Աղվամազով տատրակներու դունչերուն
Մեզ գըրգարան շինեցի:

Վարդերուն վրա փըրփրեցավ
Իր մերկությունն երե՛ք անգամ կաթնային,
Հընդկաստանի յուղերով
Լույսերու պես օծեցի շեկ վարսերն իր.
Եվ ծալերուն մեջ մարմինին` իր բոլոր
Խընկամաններըս քըրմորեն պարպեցի:
Ան, առաջին համբույրիս տակ խըռոված,
Օշնանի պես պըղպըջուն
Վարդերուն վրա փըրփրեցավ:

Ու քընացավ կուրծքիս վրա…
Օ՜, մատերս իմ` որ ժամերով լողացին
Մազերուն մեջ հորդառատ.
Օ՜, բերանն իմ` որ բերնին վրա ըզգըլխիչ`
Խըմեց սափորն իր սըրտին:
Իրար հյուսված, մենք բաղեղներ խանդակաթ.
Ծաղիկներուն միջև հեղ մ’ա՛լ ծաղկեցանք:
Ան քընացավ կուրծքիս վրա…

Կարապներն ա՛լ թուխս նըստան.
Եղեգնուտին մեջ քամին մեղմ նըվագեց
Ծըլարձակման մեծ օրենքները Գարնան.
Նունուֆարի հոտված ծղոտները դարձյալ
Ջուրին մեջեն արձակեցին փթիթներ:
Մերին սըրտերն ունկընդիր
Իրարու մեղմ տըրոփյունին` նընջեցին.
Եվ լիճին խորն, աստղերուն վրա թևամփոփ,
Կարապներն ա՛լ թուխս նըստան:

 

Ո՛Վ ԼԱԼԱԳԵ

Կը հիշե՞ս, ո՛վ Լալագե.
Ես քեզի հետ, ծանր ամիսին հըղությանդ,
Այգիիս մեջ ման եկա
Պըտղաբերձ օր մը աշնան:
Մայրամուտին շողերուն տակ դալկահար
Ծառերն էին ոսկեձույլ:
Եվ ողկույզներն աչքերու պես հըրեղեն
Քաղցրություններ կը ծորեին հողին վրա:

Օ՜, իմ այգիս, օ՜, իմ այգիս կութքի՛ մեջ…
Հարյուրավոր ժիր գերիներըս հըլու`
Երկայնքն ի վեր ցանկերուն`
Կը կըթեին սարբինան.
Եվ կողովներն հյուսված էին հրաշագեղ
Մայրամուտի ոսկեառէջ նշույլներով…
Անապատի անծանոթ երգ մը` շուրթին,
Եթովպուհին խընձորենին կը թոթվեր
Ծիծերն ի վար, գոգին մեջ:
Հոն, տըղաներ խառնածին`
Կանանչացած, լեղակե թուխ ձեռքերով`
Կը ժողվեին ընկույզներ:
Անդին բլուրեն վար, դեպ Քաղաքը, ճռընչուն,
Մեծղի եզներ, որոնց եղջյուրն այգեպանն
Որթատունկի սաղարթներով է պսակեր,
Կը քաշեին սայլերն ամբող բեռնաբարձ
Ողկույզներու դեզերով
Եվ ալիքով գինիի:
Եվ փարչին մեջ, աղբյուրներուն վրա բոլոր
Տերևներ լյո՜ւղ, տերևներ լյո՜ւղ կու գային…

Արդ հիշեցի՞ր դուն այն օրն, ո՛վ Լալագե,
Ակոսներու և կողերուդ ընդմեջեն,
Այն ծանր ամիսն հղությանդ,
Կ’անցներ ալիքն հողին հորդող ույժերուն:
Արեգակի արյունին նուռն էր` ծոցիդ
Մեջ հասունցած: Բուներն ի վար ծառերուն
Կը ծորեին շիթ առ շիթ
Հույզերը` նման արցունքի:
Քու համբուրված մարմինի պես ծանրակիր
Հողն էր թըրջված, էր կպչուն
Քաղցուներով և մեղրով:
Անուշաբույր իր բեռին տակ կը կըքեր
Դեղձենին քե՛զ նըմանակ,
Քու ծիծերուդ նըմանակ
Ողկույզներն այն լեցուն էին` ապագա
Ծիծաղներով, ցընծությունով ու կայթով:
Ու իրիկունն այն` կ’ուռեր կո՜ւրծքը հողին…
Հընձաններուն քովեն անցանք մենք դյութված
Խազմուզին բարկ բուրումեն:
Գերուհիներ, պարեգոտնին հանգրըճած
Մինչև իրենց պորտին տակ,
Կը կոխեին խաղողն ատոք`թըրջելով
Մինչև իրենց պորտին տակն, ո՛վ Լալագե:
Վայրածըփիկ մազերնուն ծայրը համակ
Կը ներկըվեր բոսորագեղ հույզին մեջ
Եվ քովն իրենց` հընաբույր լայն կարասներ
Նվիրագործված ամեն տարի, ծոցիդ պես,
Լեցո՛ւն էին գինիներով – ծոցիդ պես–
Լեցուն շողո՛վ, հաղթանակո՛վ, բերկրանքո՛վ,
Հավերժակա՛ն կյանքերով:
Հետըդ անցանք ծիծաղներու, երգերու
Մեջեն առույգ, զոր աշխատող հոգիներ
Կը պոռթկային տերևներուն ներքևեն.
Ու բուրումներն աշունին
Կը հասնեին մինչև աստղերն արծարծուն.
Ու այգին, լի պըտուղներով բազմազան,
Կարծես կ’այրեր, կը ծավալեր խունկ մ’անույշ
Վա՛րը, մինչև Քաղաքին վրա հեթանոս,
Քաղաքի՛ն վրա որ միշտ, տոնի խրախի մեջ,
Կը սպառեր հողն ու ավիշները հողին:
Այն ատեն (թույլ կու տա՞ս ինձ
Խոստովնիլ, Լալագե՛)
Ես ունեցա ընդվըզումներ արյունի:
Ու ցանկացա արեգակին, հողին պես
Ուռճացընել ինձ մերձեցող ամե՛ն հունտ.
Ու – Թո՛ւյլ տուր ինձ խոստովանիլ, Լալա՜գե–
Երբ դուն անդին` կարկառուն նուռը ծառեն
Կը քաղեիր, ու հետո
Կը խածնեիր լիաբերան հեշտանքով
Անոր բոսոր մարգրիտներուն շարքն անույշ`
Ես ասդին թուխ Եթովպուհին – որ ջլեբաց`
Հընձանին մեջ կը ճըմլեր կուզն –
Համբուրեցի՜… բըռնած հընդիկ ծամերեն
Պառկեցուցի ժըպտագին գլուխը կուրծքիս,
Եվ հեշտաբո՜ւռըն շրթներով, Լալագե՛,
Համբուրեցի՛…

… Բայց դուն ինչո՞ւ կ’արտասվես:
Այն հեռավոր աշունին
Բուրումներուն մատնըչությանը համար,
Ո՛վ աշնագեղ Լալագե,
Արտասվել չա՜րժեր այսօր:

 

“ՕՐՀՆՅԱԼ ԵՍ ԴՈՒ Ի ԿԱՆԱՅՍ…”

Մարիա՛մ, այս անկողնին վրա երբ նըստիս
Ու ես առջևըդ, գորգին վրա ծընրադիր,
Համբուրեմ խաժ երակներն
Այդ ձեռքերուդ` որոնցմե լույս կը ծորի,
Մարիա՛մ, տաք շըրթունքներուս տակ կը զգամ
Էա՛կ մ’որ, լուռ, արյունդ ումպ ումպ կը խըմե,
Այն գիշերեն` երբ մազերդ այդ բարձին վրա
Անփութորեն լեցուցած`
Ծոցդ հաճույքին բացիր, և բուռն հաճույքեն
Քըրտինք մ’առատ քունքերեդ ի վար հոսեցավ,
Եվ կուսությունըդ մեռավ
Արգանդիդ մեջ և աչքերուդ երկնաթույր,
Այն գիշերեն` թարթիչներեն կոպերուդ
Մե՜ղրը ծորեց, դուն եղար
Հեզահամբույր, լըռակյաց,
Ձյունափետուր դուն աղավնյակը եղար`
Որ արևուն տակ կըծկըված` կ’երազե
Բույնին վըրա շինվելիք…
Կը դիտեմ, արդ, քաղցրիկ հյուծումը դեմքիդ
Եվ բաց շապկիդ մեջեն ծիծերդ` որոնց մեջ
Կը բաժնըվի կյանքըդ և դուն
Բաժնըվելով մա՜յր կ’ըլլաս:
Մեն մ զարկին մեջ երակիդ` ես կը զգամ
Տրոփյունը նո՛ւյն իմ սըրտիս
Եվ բողբոջումը արյունիս ծաղիկին`
Որուն բուրումը կ’արբեցնե զիս և քեզ
Եվ սերն է մեր երկուքին:
… Օրհնյա՜լ ըլլաս, Մարիա՛մ,
Դո՛ւն որ անհուն գորովով
Կողերդ ինծի կու տաս, և ոսկրը՛դ ` ուրիշ
Ոսկրի մ’համար կը քամես,
Դո՛ւն` որ կ’ըլլաս ամենեն
Մաքուր ակոսն` ակոսներեն բեղնավոր,
Ու ամենեն չըքնաղ թաղարը` բոլոր
Թաղարներեն շուշանի`
Օրհնյա՜լ ըլլաս հավիտյան:
Դո՛ւն` որ, ըզգոն, կը կըրես
–Խեփորին մեջ ինչպես մարգրիտ մը ազնիվ–
Աստվածատիպ Մարդը խորն այդ արգանդիդ`
Օրհնյա՜լ ըլլաս, Մարիա՛մ…

 

ՀԻՆ ՍԵՐ

Մամ ու ծերուկ, երկու թարշամ հոգիներ,
Եկան նըստիլ շուքին ներքև ծիրանվույն`
Որուն քընքույշ Ծաղիկներն էին զարդարեր
Օր մը գըլուխը հանվույն:

Անոնք սաստիկ կը դողդոջեն` իբր ըլլան
Սիրահարներ հանկարծ իրար հանդիպած.
Բայց քովերնին` ցուպե՛րն իրենց լոկ կը մնան
Խոտին վըրա` գըրկըված:

Չունին այլևս հըրդեհումներն արյունին.
Անոնց հոգին համբույրի երգը չունի.
Ոչ ալ հոգնած կողերնուն մեջ կը ծաղկին
Սերմերը` նման շուշանի:

Պապուն նայվածքն աչվըներուն մեջ մամուն
Կը նվաղի` չըթափանցած դեռ սըրտին.
Եվ կը մըսի գաղջ ճառագայթն արևուն
Անոնց ծոցին մեջ ցըրտին:

Եթե փորձե՛ն իսկ տարփանքի փորձ մ’անմեղ
Գարնան դըրդիչ բուրումներեն սըրարբած`
Կը փըշրի՜ սիրտն` իբրև բաժակ մը բյուրեղ
Հանկարծ կրակին դեմ ճաթած:

Վարդերն անցա՜ն, անցան բոցերն այտերե.
Սերն անոնց կայծ մ’է մոխիրին մեջ թաղված`
Զոր հիշատակն իր շունչով իսկ կը մարե
Վայրկյան մ’հազի՛վ արծարծած:

Ու հիմակ այս գարնանային իրիկունն`
Երբ կը բուրեն կինամոնները բըլրան`
Կ’իյնա անոնց միտքը հին սերն հանկարծույն`
Հին աղոթքի մը նման:

Եվ կը հիշեն, շուքին տակ նույն ծիրանվույն,
Մեռած գըգվանքն, իրենց տարփանքը հեշտին,
Հետո համբույրն ու հետո ճի՛չը մամուն`
Եվ իրարու կը ժպտի՜ն…

 

ՎԵՆԵՏԻԿ

Ծավի՛ Վենետիկ, փառապա՛նծ Տիկին,
Զոր Իտալիան գինով սընույց,
Եվ Արևելքն իր զարդերով անգին,
Պըճնեց վեհ ճակատդ ու ոտքերըդ լույծ:

Ադրիականին բամբիշն ես հավետ,
Զարդարված` ջուրե ժապավեններով,
Լիտոյի արևն, ելլելով ծոցեդ,
Թագ կ’ըլլա գըլխուդ և կ’ընկըղմի ծով:

Կը հեղու երկինքն, իբրև սիրահար,
Աստղե՛ր գըրկիդ մեջ, աստղեր մազերուդ,
Ծովն առջևդ սըփռե՜ր է գորգ ու գոհար.
Զույգ կապույտի մեջ Երա՜զ մ’ես կապույտ:

Կըռթնած` բարձերուն վըրա փըրփուրե`
Որքա՜ն թովիչ ես, երգն ալքերուն լուրթ
Երբ որ կ’ունկընդրես, ո՛վ Քաղաք ջուրե,
Ո՜վ Լափյուրինթոս քայլերու պանդուխտ:

Ունիս ճամբաներ նեղ ու օձհոլով,
Կեսը սալաքար, և կեսը ալիք.
Հոն կըրնանք, ընկերս ու ես, խոսելով
Երթալ, ես` ոտքով, նավակի մեջ` ինք:

Անիվն անոնց մեջ ակոս տողած չէ.
Եվ ոչ ալ պայտն հուր կայծեր սերմանած.
Ձըկնորսին սանդա՛լն հըզոր կը հընչե
Հո՛ն, ուր ճեմեց Տոժն օր մը սիգընթաց:

Անթիվ կըղզիներ, շենքեր վըրանին,
Կոր կամուրջներով են շըղթայարկված:
Կարծես կուզ ուղտերն են կարավանին`
Անապատին մեջ ժայռերու փոխված:

Կը լվա ջուրն հի՛մը տուներուն գեջ`
Փոշի առ փոշի ծեփը լիզելով,
Երկու կըղմինտրի անջրպետին մեջ
Կ’ածե սլականջն ի՛ր ձուերն ալեխռով:

Պատուհաններուն տակ ջրանցներ շափյուղա
Հայլի են կարծես` զոր ծովն է հըղեր,
Ուր աստղերուն մեջ, լուսնին քով, կըրնա
Վենետկուհին իր դեմքը զետեղել:

Որմերուն ըստվերն հևհև կը նազի
Ալիքներուն վրա, ալիքն` որմերու:
Տունը ջուրին մեջ նորեն կը սկըսի,
Միշտ քայքայելով` առանց փըլչելու:

Դըռներուն խոնավ շեմը կոնտոլ մ’է.
Անզույգ Քաղաքին անզո՛ւյգ կարկուրա,
Որ գիշերվան մեջ` ճակտին կը կըրե,
Միակ աչք մ’հրեղեն, փայտե՛ կիկլոպա,

Որ լորտուի պես սև, սողագընաց,
Կամուրջներուն տակ կը սահի կ’անցնի,
Ինչպես զըղջումին տակ մե՛ղքն ամոթխած…
Ա՛յս տարբերությամբ` որ մեղքն աչք չունի:

Ահա Մեծ-Ջըրանցդ, ո՛վ Քաղաք-դըշխոդ,
Որ կոր երիզով քեզ կը պարուրե,
Իբր Ադրիականն իր թևը կապույտ
Վիզըդ անցըներ` որ թուշդ համբուրե:

Սուրբ Մարկո՛սն ահա, թանգարան անհուն
Գեղարվեստներու, բրածո սուրբերու.
Անոր կից պալա՛տն ահա Տոժերուն.
Խորանը գահեմ քայլ մըն է հեռու:

Ահա Փիոմպիններն` որոնց տակ հավետ
Այսօր կը մընչեն տատրակնե՛ր հըլու.
Երնե՜կ քեզ անկմանդ մեջ իսկ, ո՛վ Վենետ,
Բանտերդ են փոխված թըռչնո բույներու:

Եվ ա՛յլ տաճարներ, ա՛յլ ապարանքներ,
Կոթողներ կրոնքիդ, հանճարիդ հըսկա.
Ալիքներ անոնց առջև կ’երգեն դեռ
Փառքդ անցյալ` գըրված ծովերուն վրա:

Ու Հառաչանքի կամուրջն ավասիկ,
Կամուրջն` որուն վրա, իրիկնադեմին,
Երգը լըսեցի ջուրերուն հեզիկ`
Երբ կու գար աչքերս համբուրել քամին:

Կանգնած` արևուն առջև մայրամուտ`
Սերտեցի գույներ, շողեր մեղմընթաց.
Քու եկընքիդ մեջ և քու ջուրերուդ`
Հոգիս նըկարչի վըրձին մ’էր գըտած,

Ո՜րքան ալիքներ, ալիքներ լաժվա՜րդ,
Ալիքներ նարի՜նջ, հակի՜նթ ալիքներ…
Ո՛վ Վենետիկդ իմ, Լըճակըդ զըվարթ
Թիցիանոյի երանգապնակն էր:

Պիտի քընարս իմ քեզ հիշե հավետ,
Քու փառքըդ մուրճի, փառքըդ վըրձինի.
Պիտի հիշե և՛ խուցն այն տըխրավետ
Կանանչ ջրանցին վրա սուրբ Գարմինիի:

Իր պատուհանին ձողերուն առջև
Էր` որ ես լացի, նայելով լուսնին,
Կամքըս բանտարկված: Հոն սիրտս հևիհև
Ըմպեց հեռացող երգը ձըկնորսին:

Դարձյալ անկից է` որ ես առջի հեղ
Տեսա Լինտան, կույսն ատամներով բրինձ,
Որ նըստած իր հոր նավակին մեջտեղ`
Կը հյուսեր ուռկան մ’ու կը ժըպտեր ինձ…

 

ԱՌԱՋԻՆ ՄԵՂՔԸ

Ձորերուն մեջ, սարերուն վրա կ’արածեր
Ան ամեն օր ուլն իր կապույտ աչերով.
Ոտքերը մերկ էին և միշտ ալ վըստահ
Մեն մի քայլին` շուշան վրա կոխելու:
Ճերմակ կրծքին մերկության վրա վիժանուտ
Ոսկի հերքեն կը ծորեին ծոթրիններ.
Ո՛չ մըրտենին և հասմիկները գըլխուն
Կը թոշնեին, ո՛չ ալ վարդերն այտերուն.
Ան միշտ կ’երգեր, ու երգն իր
Կը ծիծաղե՜ր սըրտին մեջ,
Իր ըզգեստիկը կապույտ
Երկընքի մեկ ջինջ կըտորեն էր ձևված.
Եվ հովվական իր ցուպն էր օձ մը բրածո`
Քարացա՛ծ օձ` որ իր մաքուր ձեռքին մեջ
Դեղձիի ճյուղ մը եղավ:

Երբ վըտակին եզերքեն
Ան կը քըշեր ուլն իր կապույտ աչքերով`
Ծառերուն մեջ` գաղտագողի` լուսնկան
Իր ետևեն կը քալեր.
Եվ լուսնկան տարփատենչ բիբն էր գուցե
Եհովային, կույսերու հի՛ն Սիրահար:

Բայց իրիկուն մ’ան հովտեն ձայն մը լըսեց`
Որ զինքը, վա՛րն, աղբյուրին քով կը կանչեր.
Երգ մ’էր կարծես, այնքա՜ն աղվոր և դյութիչ`
Որուն իր ուլը ճերմակ
Վիզը տընկած, խոտը բերանն, ունկընդրեց.
Նոր երգ մ’էր ան` որ կ’ըսեր.
“Ճերմա՜կ աղջիկ, ճերմա՜կ աղջիկ, վա՛ր եկուր,
Եվ աղբյուրին քով ուլդ ինծի զոհ ըրե:
Թզենիին շուքին տակ,
Ճերմա՛կ աղջիկ, ճերմակ ուլդ ինձ զոհ ըրե:
Այս լեռներուն ես Ոգին եմ լիազոր.
Իմ շունչիս տակ` թե ուզեմ`
Գետեն արծա՛թ կը հոսեն
Եվ հեղեղները` ոսկի.
Հասած տեղն իմ համբույրիս
Կ’անցնի սարսուռն` որ բաղձանքն է ծնունդին.
Իմ գըրկիս մեջ շուշաններ վա՛րդ կը դառնան,
Եվ կույսերն ալ` թագուհի:
Ես քու զոհիդ արյունեն
Դաշտերն ամբողջ ծաղիկներով կը լեցնեմ,
Եվ ուլիդ տեղ թիթեռնիկներ կ’արածես.
Ճերմա՜կ աղջիկ, ճերմա՜կ աղջիկ, վա՛ր եկուր”:
Ան լսեց այս ձայնը, երկա՜ր ու երկա՜ր,
Որ կարծես իր արյունին մեջ կը խոսեր.
Լըսեց ու, լուռ, աստղերուն տակ հառաչեց:
Հետո դյութված` ցուպն առավ
Ու քըշեց ուլը ճերմակ`
Բըլուրեն վար` դեպի հովիտն հեշտաբույր:
Հո՛ս է աղբյուրն, հո՛ս թզենին, և կը զգա՞ս
Արու Ոգին` որ ծոթրինի և թյումի
Ըզգըլխիչ հոծ բույրերով
Գըրկեր է քեզ: Զոհդ ըրե՛:
Ջինջ ու ողորկ քարերուն վրա աղբյուրին`
Ծունկին վերև ան պառկեցուց ուլն` որուն
Փոքրիկ եղջյուրն ավազին մեջ խըրեցավ:
Ո՛հ, ի՛նչ արբշիռ էր պահն ու որքա՜ն անույշ.
Ան կը հավտար թե զոհելեն վերջը դեռ
Պիտի ուլն իր ողջ մընա,
Պիտի մարգին մեջ պապաչե և ոստնու:
Ան` մահն ի՛նչ էր` կ’անգիտանար, ու երգե՜ց.
Երգեց բնության ներշնչման տակ մեկն այն մեծ
Հաճույքներեն` զոր կու տա
Զոհագործումը անձին.
Երգեց գարունն հասակին,
Դաշնակույթունն իր էության, և առանց
Ուլին կապույտ աչքերուն
Աղիողորմ նայիլն իրեն` տեսնելու,
Դրավ դանակն անբիծ վըզին, և արբշիռ,
Երգը շուրթին` զայն հեշտանքո՛վ մը զոհեց.
Ծունկին վըրա այն մոլորիչ Ոգիին`
Ճերմակ աղջիկն իր ճերմակ ուլը զոհե՜ց:

Բայց իր զոհեն նոր ծաղիկներ չըբուսան,
Եվ ինք չեղավ թիթեռներու հովվուհի.
Պըղտորեցավ աղբյուրն ուլին արյունեն`
Ուր ջուրին հետ պիտի ան ալ չըկըրնա՛ր
Խըմել աստղերը ցոլացիկ երկընքին.
Խոտերուն մեջ ցուպն հագավ
Իր նախկին բնույթը օձի.
Լուսինն իջավ լեռնեն վար,
Եվ ինք մութին մեջ, սարսռուն,
Բոպիկ ոտքով մեռա՜ծ ուլին քով կանգնած`
Լացա՜վ, լացա՜վ, և արյունլվա ձեռքերով
Իր թաց աչքերը շըփեց,
Մինչ գըլխուն վրա կը թոշնեին հասմիկներն,
Հրապուրված կույսն իր անուշ Մեղքը լացավ:

 

ԱՆԱՀԻՏ

Խոտին մեջ է թաղված բագինդ: Չեն ծըխար
Խունկերն անույշ, զոհն այնտեղ չի՛ արյունիր:
Կուգա լոկ բույր մը համպար
Խորխի` զոր հոն թողեր է օձ մը կարմիր:

Հոն կը նըստիմ, խո՛նջ ուղևոր: Ձիս կ’արծի,
Եվ Վահագնի զամբկին կարծես հոտն առած`
Կըտղուցեն խոլ կը խաձի:
Բայց արևեն մեզ չի գար ոչ մեկ Աստված:

Անհետացան անդարձ խորեն անտառին
Քուրմերը լայն թեզանիքով: Չի՛ երգեր
Ծիծերըդ` վինը Վրույրին:
Բագինիդ շուրջ կը հեծկըլտան եղեգներ:

Չես հանգըրճեր պատմուճանդ ալ, ո՛չ մեկ վիթ
Նիզակահար` կը ներկե ծունկդ արյունով:
Թանգարանին մեջ անդրիիդ
Կը տաղտկանա, և չի՛ պսակվիր գարունով:

Բայց դուն կ’ապրիս, պիտի ապրիս հավիտյան,
Ո՛չ երկրիս վրա. երկինքի՛ն մեջ, Անահի՛տ:
Ահա կ’ծագի լուսնկան,
Եվ կը ծագիս դարձյալ` մահիկը ճակտիդ:

Քեզ կը տեսնեմ աստղերուն մոտ: Ծիծերեդ
Լույս կը հոսի աղբյուրին մեջ` ուրկե խմող
Եղնիկին դունչը նամեդ
Եվ եղջյուրները կ’օծվին ոսկեշող:

Վա՛ր կը նայիս. օրիորդները վարար
Կը զգաստանան. գինիին տաշտը կի’իյնա
Բագուսուհվույն ուսեն վար:
Կ’աղոթե կույսը ծընրադիր մահճին վրա:

Կապարճըդ ուսիդ, լարած աղեղըդ լայնշի`
Կը վարես սայլը լուսնակին լըռելյայն…
Կյանքն անտառին կը շարժի.
Ձեռքիդ ջահեն վախցած` գայլերը կ’ոռնան:

Կ’երազե դաշտն. ու կոկոնները վարդին,
Փըքիններուդ խայթին ներքև, մի առ մի,
Բերանիդ պես կը բացվին:
Կ’եռա ավիշն այգիին մեջ վաղեմի:

Կ’հոսես ծիծերդ, կ’անցնիս կ’երթաս, բայց մարդիկ
Չե՜ն պաշտեր քեզ. տա՛րըր մը սոսկ կ’ընդունին:
Քանդած են հովն ու ալիք
Մեհյա՛նըդ իսկ քերսոնեսի ափունքին:

Միայն, գիշերն, որսական շունըդ լըքված
Կը տեսնե վերն անցքըդ, մահիկը ճակտիդ,
Ու բագինիդ վրա նըստած`
Կը նայի քեզ և կու լա, ո՛ Անահիտ:

 

ԱԿԱՆՋՆԵՐՈՒՆ

Մարգարտածո՛ց ականջներ, գանգուրներուն տակ սիրուն,
Ամենանուրբ մասն եք դուք իմ նըրբագեղ մարմինին.
Լոկ դո՛ւք կըրնաք հաղորդել երգը քնարիս լարերուն
Իր ըսքողած հոգիին:

Թիթեռնիկի՞ կը նմանիք, թե՞ ծովամույն խեփորի`
Որ խըմած է բուստին լույսն և նըվագներն անդունդին.
Ա՛յնքան փոքրիկ եք` որ տղեկ մ’իր ափին մեջ աղածրի
Պիտ’ ամփոփե ձեզ դյուրին:

Ո՛վ բավիղներ նըրբակերտ, ո՛վ ոլորտներ վարդագույն`
Որոնց մեջեն, չեչքարե մը վար թորող ջուրին նման,
Բոլոր ձայներն աշխարհի կ’հասնին մինչև իր հոգվույն
Եվ խորհուրդնե՛ր կը դառնան:

Ուշիմորեն կ’ամփոփեք ձեր ձագարին մեջ բյուրեղ
Անծանոթ խոսքը բոլոր դաշնակավոր իրերուն,
Հեռավոր երգն աստղերուն, որ անհունին մեջ լուսեղ
Կը ծովանա՜ փոփողուն:

Եվ ձեր քունքին առընթեր բռնեմ ճըրագս ադամանդ
Աղավնյակի մը կարմիր սըրտին նըման բաբախուն,
Թափանցկությամբ մը վճիտ կը բըռընկի ձեր թաղանդ
Կակաչի պես հըմայուն:

Սըրտիս վըրա՛, ականջնե՛ր, խոնարհեցեք սըրտիս վրա՛.
Դեռ չերգըված կույս երգեր հոն կը բզզան անհամբեր`
Ինչպես քընքույշ և խըլրտուն բըժոժներուն մեջ ոսկյա
Լուսակարոտ թիթեռներ:

Եվ թողեք, գո՛ղտր ականջներ, ձեզ համբուրեմ զգայնոտ,
Տամուկ լեզվովըս հըպիմ խորշերը ձեր սատափյա,
Որ ան սարսռա անպատում հեշտանքներով ջըղայնոտ`
Քընարիս պես դյուրազգա:

Թո՛ւյլ տվեք ձեզ ողբերգեմ` Գեղեցկության դաշույնին
Բյուր հարվածներն հոգվույս մեջ, և զույգ մ’արցունք աչքերես
Տըրտմորեն վար կախեմ ձեր բըլթակներեն փափկագին`
Իբրև օղեր` ընծա ձեզ:

 

ՍԱՆԴՈՒՌՆԱԿԱՆ

Այս իրիկուն նորեն Քաղաքն հեշտանքի,
Ծովափին վրա, գոհարազարդ բոզի պես,
Անթիվ ջահերն իր կը վառե: Երբ տակավ
Հըռընդյունները սըղոցին կը լըռեն,
Եվ սալին վրա մուրճերն ալ չե՛ն կայծկըլտար,
Ան` խորտակված սափորեն հանկա՛րծ թափվող
Հին գինիի մը նըման`
Կը փըրփըրի, կը պըղպըջա իր կարմիր
Կիրքերուն մեջ: Երեկոյան խորշակով
Բըլուրներեն այգեվետ
Հոտ մ’ողկույզի փողոցներն հորդ կը լեցնե,
Ու կըծու աղը ծովուն
Կու գա ռունգերը գըրգըռել կըտղուցի.
Այն ժամանակ մեհյաններեն դուրս կ’ելլեն
Քըրմուհիներ սանդուռնական տոներուն.
Կ’անցնին կիներ` վարդ դըրած
Իրենց քունքին ու գոտիին վրա արծաթ.
Կ’անցնին մարդիկ, նըվագներով ու պարով.
Պոռնիկ մ’հանկարծ, անոնց մեջ,
Կ’արձակե հերքն իր կըրունկները մինչև,
Եվ լողալով գանգուրներուն ծովին մեջ,
Կը ծիծաղի՜, կը ծիծաղի՜ խելահեղ
Երեսն ի վեր քարձ կավատի մը հարբած:
Քաղքին պատերն ամբարիշտ
Կարմրաշառայլ լույսով մ’ամբողջ ծեփված են.
Եվ նըռնենին, լապտերներով պաճուճված,
Պատըշգամբին տակ կը ծաղկի հեշտօրոր:
Սլարկներեն վար գինինե՛ր կը հոսին.
Տան շեմերն են թըրջըված
Մամացներով ու մաղձով
Դուռներեն վար կը կախվին
Հոմանիի դրասանգներ.
Եվ գիշերվան լոգարանները բոլոր
Կը քըրտընին գըմբեթներովը իրենց`
Որոնց ներքև կը թալկանա հեշտությունն
Ու կը զեղուն կոշարաները զըմուռս.
Ամփիթատրին մեջ, փըփրած,
Կ’հոսի արյունն, ու մեհյանին մեջ ծածուկ
Կը հոշոտվի հազածոն.
Բոզնոցներուն դրան առջև`
Որոնց պագշոտ ծերպերեն
Թըխակարմիր շառայլներ դուրս կը նշողին`
Կիներ պառկած` կ’ունկընդրեն
Փողոցներեն անցնող ձայները դափին,
Ու տըռփագին ու զոշաքաղ ակնարկով
Կը խայտացնեն պորտերնին…
Բոլո՛ր, բոլո՛րը կ’ընեն
Սանդուռնական գինարբուքները` մինչև
Արշալույսին ծագիլն արյան քողերեն:
Պալատներուն մեջ` խըրա՛խ
Պողոտային վրա` շուրջպա՛ր,
Եվ մըթընշաղ անկյուններուն մեջ, ավա՜ղ,
Ումպետ հոսումն ուղխորեն
Առնական գա՛ղջ սերմերուն:
Գերիներ, մերկ, ներբաններին այրելով,
Հըրաբորբոք կուպրին վըրա մայթերուն`
Կը հայթայթեն, վազն ի վազ,
Խեժն այդ փըրփրած հըրդեհին.
Ոմանք ըշտապ կը տանին
Համադամներ, ոմանք գինի` փարչերով.
Խառնածին մ’իր գոգին մեջ
Ծաղկի պսակները դիզած`
Կ’երթա արբշիռ ճակատներն իր տերերուն
Արտախուրել բաղեղներով, վարդերով.
Եվ Պահլագուն մը հուժկու`
Կույս մը շալկած մազերեն`
Պատրիկներու ոսկեճամուկ սեղանին
Կը տանի զոհ մը իբրև…
Գինի, ռետին ու տըռփանք
Քաղաքին վրա, կը պանծացվին տավիղով.
Քաղաքի՜ն վրա, որ նըստած
Ափը ծովուն, գոհարազարդ բոզի պես,
Կը պըճնե ծոցն իր` ջահերով անհամար.
Եվ Քաղքին վըրա ո՞ւր ես դուն, Է՜րոս.
Խա՞յթն էր ոսկի փըքինիդ,
Որ շաղաշույտ այդ ժողովուրդը կըտղեց…
Ո՛չ, ո՛չ, Է՜րոս. տատրակի պես տարագիր
Այդ Ոստանեն խույս տըվիր:
Աստվածներու կըղզիին մեջ` այժըմ դուն
Լուսնկային հետ, քնքշորեն կը հըսկես
Սոխակներու բույնի՜ն վրա:

 

ԳԻՆԱՐԲՈՒՔԵՆ ՎԵՐՋ

Նկարիչ բարեկամիս` Արսեն Մարկոսյանին

Սըրահն է լուռ: Կոչնականներն հեռացան:
Ջահերն ոսկի դեռ կը վառին մոլեգնած,
Եվ կը հեղուն, սեղաններուն վրա անձայն,
Արյունն իրենց երակներուն բորբոքած:

Վինը լըռեց: Կը թափառի նըվաղուն
Երգն իր վերջին` զոր հարբած սիրտը չըմպեց:
Անոնց բերնին վըրա և ցոփ աչքերուն
Կը սըփռե քունն իր չըղջիկի թևը մեծ:

Սեղանին վրա է ամեն ինչ ցիրուցան:
Սափորին մեջ կ’երազե մաս մը գինի:
Նուռ մը լըքված, ակռաներու վերքեր վրան,
Ջահերուն տակ, ջահերուն հետ կ’արյունի:

Եվ կը փըշրի բաժակ մ’հանկարծ, հեծելով
Լըռության մեջ: Զայն ճեղքած էր նախապես
Կին մը արբշիռ` երբ կը ներկեր կըտղանքով,
Գինիին խորն, ատամներն իր, բուստի պես:

Ծաղկամանին մեջ կը թոռմին հիրիկներ`
Որոնց բույրով գուսանն եղավ սըրարբած:
Աթոռին վրա հողմահա՛ր մ’է մոռցըվեր`
Զերդ հոլաձև մեծ թիթեռնիկ մը մեռած:

Դուրս կը հոսին բաց մընացած դուռներեն
Գաղջ ալիքներն հալվեներուն ու մուշկին:
Եվ քըրքիջներն ու կըտղուցներն համորեն
Հայլիներուն խորության մեջ կը մեռնին:

Կ’աշխատին հոն միայն երկու գերիներ,
Մին` աղախին, մյուսը` ծառա մ’անճոռնի,
Որ կը խըմե մերթ ավելցուկ գինիներն
Ու կ’համբուրե ընկերուհին, գողունի…

 

ՄԵՌԱԾ ԱՍՏՎԱԾՆԵՐՈՒՆ

Արյունափառ Խաչին տակ,
Որուն թևերը տըրտմություն կը ծորեն
Աշխարհիս վրա բովանդակ,
Ես պարտըված, Արվեստիս դառըն սըրտեն
Կ’ողբամ ձեր մահն, ո՛վ հեթանոս Աստվածներ:
Մեռա՜վ Խորհուրդն. և Բնությունն է արյունե՛ր
Օրենքներու կարկինին սուր սըլաքով:
Ձանձրո՜ւյթը մնաց, պըճնըված փուշ պըսակով:
Մարդն է ինկած, գարշապարին տակ հըսկա
Խուլ Աստուծո մը հրեա:

Դիո՛ս, մեռար: Մեռար դուն,
Ո՛վ Ապողոն, որուն կառքեն քառաձի
Կու գար խըխինջն Արևուն:
Կայծակն անտեր` աստղերուն մեջ կը հածի
Կույր օձի պես: Սիրամարգներ չեն քաշեր
Հերայի սայլն` որ ուներ լույս սարիքներ.
Ոչ ալ կ’հոսին, իբրև սերմեր դիցական,
Զևսի անձրևն ոսկի, արյունն Ուրանյան:
Չե՛ն արծարծեր ոտնաթևերն Հերմեսին
Աստղերը որբ երկինքին:

Անտառին մեջ, Անահի՛տ,
Ալ չեմ լսեր շանդ հաչյուններն` ետևեն
Նախընտրած գեր երեիդ.
Կապարճդ հողին տակ կը փըտի. լիճերեն
Ջուրն իր խըմել կ’երթա եղնիկը անվախ:
Չի՛ պըսակվիր Պանը շոճով. ամեն ցախ
Անոր շունչով նորեն առույգ չի՛ ծաղկիր:
Դափ չե՛ք զարներ, Այծեմարդե՛ր բարեկիր,
Լոկ կը տեսնեմ Ավանդությունն` որ կու լա
Նըստած կոճղի մը վըրա:

Հավերժահարսե՛ր, մեռաք դուք.
Կը խածատեն փըրփրուն գետերը` ցավեն,
Իրենց ափերն հեղհեղուկ:
Նայուհինե՛ր, եղեգներուն ընդմեջեն
Ա՛լ չեք երգեր` երբոր ցաթե լուսնկան.
Կանանչ լոռերն այժըմ կ’ըլլան ձեզ պատան:
Լուսազմայլիկ աղբյուրին մեջ չեմ տեսներ
Բիբերուդ կայծն, անբա՛խտ Նարգիս: Տատրակներ
Երբ գուռին մեջ կու գան լըվալ կըտուցնին`
Դոդոշներեն կը խըրչտին:

Քեզմե, ո՛վ վեհ Պոսիդոն,
Ծովն է թափուր: Անտառներեն բուստերու
Չի՛ խոյանար բարձրահոն
Քառանըժույգը՛դ փըրփրագեղ. ոչ ալ քու
Երեքարձենըդ կ’առխըթե դըղըրդմամբ
Նըվիրական դելփինին նուսն ապըստամբ:
Մեռա՛վ Սիրենը ժայռին տակ Սիկիլյան.
Կ’անցնի նավազն անկե առա՛նց դյությության:
Չ’ըլլար փրփուրն` Աստղիկ, ոչ ալ կոնքը` կուր.
Ծո՜վն, Աստվածնե՛ր, ծո՜վն է տխուր:

Տանս ակութեն, Թերափնե՛ր,
Ո՞ւր հեռացաք, ո՞ր ջերմեռանդ սըրբուհին
Ձեզ իր խաչովն է փըշրեր,
Ձեր մեջ պապերս պապե՛րն իրենց դրոշեցին`
Ընծայելով ամեն օր աղ ու նեկտար:
Չըկաս, Էրո՛ս. պիտի քույրս իմ սիրահար
Որո՞ւ ձոնե դահամունքներն իր ուխտին.
Չըկա և՛ դուռը պահպանող Շան անդրին…
Միայն սնարես կախվեր է Խաչ մ’հաղթական`
Ուր կա լոկ փառքը Մահվան:

Եվ այժըմ այդ Խաչին տակ,
Որուն թևերը տըրտմություն կը ծորեն
Աշխարհիս վրա բովանդակ,
Ես պարտըված, Արվեստիս դառըն սըրտեն
Կ’ողբամ ձեր մահն, ո՛վ հեթանոս Աստվածներ:
Տեսե՛ք, բոլոր մեր անտառներն ու ծովեր,
Աղբերակներն ու երդիկները խաղաղ
Ամայացա՜ն ու տաղտկացա՜ն: Այժմ, ավա՛ղ,
Մարդն է ինկած, գարշապարին տակ հըսկա
Խուլ Աստուծո մը հրեա:

 

ԲԵԳԱՍ

Ընկեր Մուրատին և իր ձիուն կայծակնավազ

Բե՛գաս, հրեղեն ձիս,
Երկնամուխ լեռն արևուն մեջ կը շողա
Զերդ շափյուղա.
Իր կատարին աստղապսակ` պիտի զիս
Տանիս:
Զետեղեցի քամակիդ ավասիկ թամբըդ` ծեփված
Ադամանդով,
Եվ դըրի սանձըդ` հյուսված
Շանթով.
Եվ նյուսիդ վրա զերդ մըրրիկ
Ես նետվեցա ավասիկ:
Դե՛հ, թող մտրակըս` հավետ լույսերու մեջ թաթախուն`
Կողերուդ շուրջը սուլե օձի նըման գալարուն.
Եվ դուն
Անդունդերուն վըրայեն և վըրայեն ձյուներուն
Տար զիս
Արևո՜ւն:

Ահա դափրեց բարձունքն ի վեր բարձրավիզ.
Ռունգերն հըզոր բացվեցան
Լեռնեն իջնող պաղ քամիին հանդիման.
Եվ բաշերն իր լուսալիր
Եկան մինչև թևերուս մեջ փըրփըրիլ:
Գլուխն ընդվիզ
Ա՛յնքան հըպարտ կը բըռներ`
Որ կը հըպեր
Կըզակիս:
Ու ան վարգե՜ց, վարգե՜ց, վարգե՜ց քառատրոփ…
Լեռը թընդաց.
Կը ցայտեին սըմբակներեն ոսկեմած
Աստղեր բորբ.
Փապարներուն մեջ ամփոփ
Հըղի օձեր ձագերն իրենց վիժեցին,
Բայց իմ ձին
Լոկ կը լըսեր պինչերուն մեջ մըռընչող
Քամին:
Օ՜, երբուծն հույր` մըկանունքով բըլրավետ`
Ուր արյունն իր զըսպըված հըրաբուխի պես հավետ
Կ’եռար:
Կ’ընդհատեր միշտ սեպերուն դեմ մրըրկաբար
Ու վերքերով կը պանծար:
Օ՜, պոչը իր լուսացընցուղ, աղեղնաձև,
Որ գավակեն կը հոսեր
Զերդ արև:
Օ՜, գլուխն իր պերճասոսորդ, մեծղի բիբերն` ուր կ’այրեր
Կարծես անհունն արփախայտ.
Եվ սըմբակներն ոսկեկուռ` որոնց ներքև իբրև պայտ
Լուսնկաներ գամեցի,
Ժայռերուն վրա Իտեալի մը պողպատ
Կ’երգեին երգն առնացի`
Զոր խըմելու համար ես սիրտըս բացի
Զերդ ծովու
Խեցի:
Ու բարձրացա՜վ, բարձրացա՜վ
Վայրենարշավ.
Միշտ նորահայտ միջոցներ անակնկալ բացերու
Նայվածքն հազիվ ընդգրկած` արշավն ընդհուպ կը սպառեր
Լեռնալանջին վըրա հըսկա նոճիներ
Եվ գիհիներ խընկարկու`
Որոնց մեջեն ան կանցնի նմա՛ն կայծակին:
Ի զո՛ւր ծաղկած վարդենին բռնել կ’ուզե քղանցքես
Հարսի պես.
Անոնց մեջեն ես կը վարգեմ սըրընթաց.
Ուսերս ամբողջ, ասպանդակներս ոսկեմած
Ծաղիկներ հիր կ’ողողեն…
Ես կը վարգեմ թամբին վըրա լուսեղեն
Զերդ թառած
Շահեն:
Ահա պարեխը կու գա թումբ կանգնելու արշավիս,
Բայց իմ ձիս
Փայլակնաթափ դռույթին տակ կը քանդե զայն քար առ քար
Կը հեղու
Լեռն ի վար:
Ո՛ւր որ դոփե սմբակն` հոն կը բանա վիհ ծուխերու,
Ո՛ւր որ բաղխե լանջը գոռ` կը թոթափե փըշըրված
Կայծ:
Կը բարձրանա ամպին վրա իր կուտակած փոշիին.
Աստեղաբիբ կը լողա լուսալիքին մեջ բաշին.
Կը վըրնջե ցնծագին`
Ռունգերը բաց
Անհունի՜ն:
Վա՛րը, այնտեղ, երանավետ այգիեն
Ցանկապատին վրա ծըռած ողկույզներու բիբեր մեծ
Ի զո՛ւր, ի զո՛ւր կը կանչեն
Զիս իրենց.
Եվ ծառեն վար նուռ մը ճեղքված` բերնի պես`
Կ’աղաղակե ետևես:
Եվ կիներ, վա՛րն, հովիտներու աղբյուրեն
Իզո՛ւր ինծի կ’երկարեն
Լույս սափորներ` ուր կըթեր են հեշտությունն
Իրենց մարմնույն
Եվ համբույրի մ’անձկությունով` համրեն
Գինին իրենց ծոցերուն:
Փոխան իրենց օրորին` երիվարիս ցունցը խեռ
Սիեցի,
Փոխան իրենց գըգվանքին` հոգիիս վրա լիզումներ
Բոցի:
Շուրջըս ի զուր ջըրվեժներ կը մոլեգնին ու կ’երգեն`
Կաթի նման փըրփրադեզ,
Հետո մեղմիկ կը սահին զմրուխտ մարգին ընդմեջեն
Օձի պես.
Իրենց ջուրեն` ես ավելի կը սիրեմ
Գաղջ փըրփուրներն երիվարիս երախին`
Զոր խըլած բո՛ւռն քամին
Կը լըվա
Անոնցմով բոց աչքերս իմ, կամ արևուն երկնաճեմ
Աչքն հըսկա:

Վե՜ր, դեպի բարձո՛ւնքը, Բե՛գաս…
Կըռանակուռ լույս պայտերդ ահավասիկ կը թաղես
Պորտերուն մեջ ոպնիազ
Վիշապներուն.
Եվ դուն
Ջախջախելով հրեշներուն
Կուռ պատյանին մեղեսիկներն հըրակեզ`
Կը ծառանա՜ս, կը ծառանա՜ս մոլեգին
Կատարն ի վեր հաղթական
Լերան:
Նընջող գազան մ’ավասիկ խըխընջյունեդ արթնցած
Նետվեցավ ծոցը վիհին
Զարհուրած:
Եվ անգըղներ ժայռերու կատարներեն կը թափին
Ձորերուն խորը մըթին:
Ահա փախչող վարազահավ մ’իր մախիզ
Խըլուրդ բզըքտող կըտուցեն,
Վերեն,
Շիթ մ’արյուն կայլակեց իմ գըլխարկիս
Արծվային
Փետուրին…
Ա՛լ քեզ համար ամայի՛ են գագաթները ահարկու.
Ո՛չ ջըրվեժի մըռունչ կա, ո՛չ հըրավեր կիներու.
Մեզ չի՛ հասնիր կալին մեջ պոռոչող ձայնն երինջին.
Կարծես արդեն մեր գլուխները աստղերու կամարին
Կը դիպչին:

Վե՜ր, վե՜ր, Բե՛գաս…
Բայց, հեռուն, ի՞նչ սպիտակ տարածություն լուսափառ
Ճառագայթեց աչքերուդ մեջ ամեհի.
Ցուրտ սըլաքներով դըժպըհի
Լուսնակին պես կ’արյունին ահա բիբերըս փարփառ.
Օ՜, Բե՛գաս,
Կատարներուն ձյունն է այս.
Ձըմեռներու մեջ բյուրավոր` բյուր աստղեր
Իրենց ծոցեն սառնաշիթ
Հո՛ն են, հո՛ն են տեղացեր
Ձյունն այս վճիտ:
Բե՛գաս,
Այդ ծովուն մեջ բյուրեղե
Նետվե`
Դըլբնի լանջքով հորդե ուղիդ երկնահաս:
Լողա՜, լողա՜…
Անապատի ավազին մըրրիկներուն փոխարեն`
Փորիդ ներքև կը փըրփրին
Մըրրիկնե՛րն այդ լուսեղեն
Ձյունին:
Նա՛վը եղիր կենդանի`
Որ զիս առած կը տանի
Աստեղազարդ նավահանգիստն հեռակա
Երկնի:
Լողա՜, Բե՛գաս, լողա՜…
Մեր Երազին ճեղքե՛ ակոսը հըսկա:
Բացած փոսերը պայտերուդ լուսագին,
Հետքիդ վըրա, շուշանի պես թող ծաղկին:
Ի՛նչ փույթ թե ձյունն իր տակ ծածկած է հավետ
Նենգություններն անդունդին,
Եվ մենք կըրնանք ըլլալ հանկարծ գահավեժ.
Միշտ Աստղերո՜վ թաթախված պիտի իջնենք խորն ալքին
Զերդ ջըրվեժ:
Բե՛գաս, Բե՛գաս, կաղնիացո՜ւր վիզըդ վես.
Ահավասիկ ձյունահյուս մ’աստվածաբնակ գագաթեն
Մըրըրկելով ճամբուն վրա փրփրուն փոշի մ’համորեն
Կու գա մեզ:
Ո՛հ, ի՜նչ պայքար, Բե՛գաս.
Անոր վըրա պերճասոսուդ կը խոյաս.
Առջի ոտքերդ լուսադըրոշմ պայտերով
Աշխույժով
Արդեն ահա փըխրուն ծոցին մեջ անոր
Կը մըխըրճին ահավոր…
Ո՜վ Ձիս-Աստված,
Այն հյուսն արդեն պորտիդ ներքև է լայնշի
Եղած
Փոշի:
Լողա՛, Բե՛գաս, լողա՛…
Զգեցեր են պատմուճանն կույս տարրին փողփողուն,
Բուքը կ’հալի լանջքիդ տակ, ռունգերուդ մեջ բաբախուն:
Դե՛հ, խոյանք մ’ալ, ոստում մ’ալ,
Զի բարձունքները շողալ
Կը սկըսին,
Հորիզոնները ծավալ
Կը բացվին:
Դե՛հ, խոյանք մ’ալ, ոստում մ’ալ.
Նըպատակի կատարին ադամանդները անհալ
Շողացին.
Եվ իմ ձին
Փայլակելով Գաղափարն աչքերուն մեջ ռոշնական`
Կոթողվեցավ-պինչերը բա՜ց արևուն–
Լերան
Գըլխո՛ւն:

Օ՜, Բե՛գաս,
Կողերուդ մեջ գալարվող լիաթոք հևքըդ ահա
Ռունգերեդ դուրս` ողողեց հորիզոններն հեռակա:
Օ՜, Բե՛գաս,
Ահա Կապույտը վըճիտ` շողակնաշող ալիքով`
Զերդ ծով.
Ահա Արևն հըրամազ
Լոկ ի՜մ վրաս…
Տիրապետման մեջ լույսին կանգուն` թագն ենք աշխարհին,
Երկինքը թագը մերին.
Եվ մեր ներքև Երկիրն է` բուռ մը ցեխի հանգունակ,
Ամպերն են մեր ոտքի տակ`
Որ ծույլ ծույլ կը սողան կայծակներով բեռնաբարձ.
Կը տեսնե՞ս վարը, հանկա՛րծ
Թուխ ամպրոպի մը խորին փայլակ մը աչքն ամեհի
Կը բանա,
Հետո դարձյալ` խուլ որոտ մ’արձակելով` կը թաղվի
Երկրիս ցեխին մեջ հըսկա:
Կը տարածվի քու խրխինջդ անհունին մեջ ալեկոծ,
Եվ աստղերուն ժայռակույտերն ոսկեզօծ
Շունչեդ ահա կ’արծարծվին
Իբրև բոց:

Բեգաս, ահա՛ վար կ’իջնեմ թամբիդ վրայեն վերստին:
Բաշերուդ հետ կը հանձնեմ անտառներն իմ մազերուն
Հովերո՛ւն.
Եվ կը թողում որ Մրրիկն իր պատմուճանը ծըփուն
Հագցընե հաղթ մարմինիս,
Եվ լոգցընե Արեգակն իր շողերով ոսկեզօծ
Աստվածացած միսըս բոց
Եվ հոգիս:
Տե՛ս, աշխարհիս զառամած քամակին վրա կոթողուն`
Իր հերկերուն մեջ թափուր`
Սիրտս, ուր հանճարըս կ’ապրի, կը սերմանեմ լիաբուռ.
Ի՛նչ որ Արևն ինձ կու տա` զայն կու տա միտքս Մարդուն.
Տե՛ս, աստղերու ժըպիտներ և հուր վարդեր անթառամ
Կը տեղամ
Որդիներուն մեջ կավի.
Կը տարածեմ Երկրիս վրա արշալույսի ծիրանին.
Մինչդեռ դյուրավ կըրնայի
Տարածել շուքն հասակիս` Երկրագունդին վրա փանաք
Ու խավարե՜լ զայն համակ:

Բեգա՜ս, Բեգա՜ս, այժըմ երբ ե՛ս կը պարզեմ
Առագաստները Մըտքիս լույսին վըրա ծովացած
Եվ քընարիս լարերով` քու բաշերովըդ հյուսված`
Կ’երգեմ
Արեգդեմ
Ազատությունը Մարդուն, և գերությունն Աստուծո,
Բեգա՛սդ իմ հաճո,
Դուն իմ քովիկըս կանգուն
Բաշերդ ու պոչդ հանձնելով ցըրտասարսուռ քամիին`
Վիզըդ ծըռե սիրասուն,
Ծըռե՛, և քու առջի ոտքովըդ նըրբին
Փորե՛ ընդթափ կույս ձյունը կույս բարձունքին.
Փորե՛, Բե՜գաս, փորե՛, մինչև որ գըտնես
Լուսածաղիկ Էտըլվայսները անտես
Եվ ճարակիս – նոթի Մըտքիս հետ միասին –
Էտըլվայսներն Երազին:
Հոս, ձյուներուն ու լույսին
Մեջ թաթախված` խաղաղորեն կը ծաղկին
Էտըլվայսներն Երազին: