Թարգմանությունը՝ Հասիկ Սեյմորի «Զանգակ» հրատարակչություն, 2018
Հատվածներ
Սալեմի դատավարությունը
Երկրորդ գործողության ավարտը
ՀԵՅԼ — (Մեծ տարակուսանքով) Պարո՛ն Փրոքթոր…
ՓՐՈՔԹՈՐ — Աչքիցս հեռո՛ւ։
ՀԵՅԼ — Գթությո՛ւն, Փրոքթո՛ր, գթությո՛ւն։ Ինչ ես այսօր լսեցի ի պաշտպանություն Ձեր տիկնոջ՝ չեմ վախենա դատարանում վկայել։ Աստված թող ինձ օգնի, չեմ կարող նրան դատել. անմեղ կամ մեղավոր… չգիտեմ։ Միայն հաշվի՛ առեք՝ աշխարհը շուռ է եկել, և Դուք ոչինչ չեք շահի, եթե մեղքը գցեք մի փոքրիկ աղջկա վրեժխնդրության վրա։
ՓՐՈՔԹՈՐ — Դուք ստո՛ր արարած։ Նույնիսկ եթե օծված եք Աստծո սեփական արցունքներով, բայց ստո՛ր եք այժմ։
ՀԵՅԼ — Փրոքթո՛ր, չեմ կարծում, որ Աստծուն կարելի է զայրացնել այսպիսի չնչին պատճառով։ Բանտերը լցված են, մեր ամենահայտնի դատավորները հիմա Սալեմում են… և կախաղանը պատրաստ է։ Մա՛րդ, մենք հիմա գործին պիտի նայենք ըստ էության։ Սպանություն եղե՞լ է, միգուցե և երբեք չի բացահայտվել։ Ապականությո՞ւն։ Ինչ–որ թաքուն անարգա՞նք, որից դժոխքի գարշահոտն է փչում։ Մա՛րդ, փնտրե՛ք պատճառը, և ինձ օգնե՛ք հասկանալ։ Ձեր ճանապա՛րհը ընտրեք, հավատացե՛ք Ձեր ուրույն ճանապարհին, երբ ողջ աշխարհը տակնուվրա է եղել։ (Նա գնում է դեպի ՋԱՅԼՍԸ և ՓՐԵՆՍԻՍԸ)։ Ձեր մեջ խորհրդակցե՛ք, մտածե՛ք ձեր գյուղի մասին, և թե ինչու է երկինքը ձեզ վրա իջել այսպիսի որոտալի ցասումով։ Աստծուն կաղոթեմ, որ ձեր աչքերը բացվեն։
(ՀԵՅԼԸ դուրս է գնում)։
ՖՐԵՆՍԻՍ — (Ցնցված ՀԵՅԼԻ խոսքերից) Երբեք ոչ մի սպանության մասին չեմ լսել Սալեմում։
ՓՐՈՔԹՈՐ — (ՀԵՅԼԻ խոսքերը ազդել են նրան) Թող ինձ, Ֆրե՛նսիս, թող ինձ։
ՋԱՅԼՍ — (Ցնցված) Ջո՛ն, ասա՛ ինձ, մենք կորա՞ծ ենք։
ՓՐՈՔԹՈՐ — Հիմա տո՛ւն գնա, Ջայ՛լս։ Մենք վաղը դրա մասին կխոսենք։
ՋԱՅԼՍ — Մտածի՛ր այդ մասին։ Մենք առավոտ շուտ կգանք, լա՞վ։
ՓՐՈՔԹՈՐ — Հա՛։ Հիմա գնա՛, Ջա՛յլս։
ՋԱՅԼՍ — Դե ուրեմն, բարի գիշե՛ր։
(ՋԱՅԼՍ ՔՈՐԵՅԸ դուրս է գնում։ Մեկ րոպե անց)։
ՄԵՐԻ ՎԱՐԵՆ — (Վախվորած, նվացող ձայնով) Պարո՛ն Փրոքթոր, շատ հավանական է, որ նրան տուն թողնեն, երբ իմանան ստույգ փաստերը։
ՓՐՈՔԹՈՐ — Ինձ հետ դատարան ես գալու, Մե՛րի։ Դա դատարանում կասես։
ՄԵՐԻ ՎԱՐԵՆ — Չեմ կարող Աբիգեյլին սպանության մեջ մեղադրել։
ՓՐՈՔԹՈՐ — (Սպառնագին շարժվելով դեպի աղջիկը) Դու դատարանին կասես, թե ինչպես այդ տիկնիկը հայտնվեց այստեղ, և ով նրա մեջ ասեղ դրեց։
ՄԵՐԻ ՎԱՐԵՆ — Նա ինձ կսպանի՛, եթե ասեմ։ (ՓՐՈՔԹՈՐԸ շարունակում է նրա կողմը շարժվել) Աբբին Ձեզ կմեղադրի անբարոյականության մեջ, պարո՛ն Փրոքթոր։
ՓՐՈՔԹՈՐ — (Կանգ առնելով) Նա՞ քեզ ասաց։
ՄԵՐԻ ՎԱՐԵՆ — Ես վաղուց գիտեի, պարո՛ն։ Նա Ձեզ կկործանի, գիտեմ, որ նա կանի։
ՓՐՈՔԹՈՐ — (Վարանելով և ինքն իր հանդեպ խոր զզվանքով) Բարի։ Դրանով էլ նրա սրբությունը կավարտվի։ (ՄԵՐԻՆ նրանից հետ է քաշվում)։ Մենք միասին կգնանք անդունդ, դու պետք է դատարանին ասես ինչ–որ գիտես։
ՄԵՐԻ ՎԱՐԵՆ — (Սարսափահար) Չեմ կարող, նրանք իմ դեմ կկանգնեն։
(ՓՐՈՔԹՈՐԸ մեծ քայլ է անում և բռնում նրան, մինչ աղջիկը կրկնում է. «Ես չե՛մ կարող, ես չե՛մ կարող»)։
ՓՐՈՔԹՈՐ — Իմ կինը երբե՛ք իմ պատճառով չի մեռնելու։ Ես քո աղիքները բերանդ կբերեմ, բայց այդ ազնվաբարո էակը չի՛ մեռնելու իմ պատճառով։
ՄԵՐԻ ՎԱՐԵՆ — (Փորձելով խույս տալ նրանից) Ես չեմ կարող դա անել, չե՛մ կարող։
ՓՐՈՔԹՈՐ — (Նրա կոկորդից բռնելով, կարծես պատրաստ է խեղդելու)։ Հաշտվի՛ր այդ մտքի հետ։ Հիմա դրախտն ու դժոխքը մեր թիկունքում կռիվ են տալիս, և մեր բոլոր հին կեղծիքները մի կողմ պիտի նետել. հաշտվի՛ր… (Նա հրում է աղջկան գետնին, ՄԵՐԻՆ հեկեկում է՝ գոռալով. «ես չե՛մ կարող, ես չե՛մ կարող…»։ Այժմ, հայացքը սառած ինքն իր հետ խոսելով, շրջվում է դեպի բաց դուռը)։ Խաղաղություն։ Սա նախախնամություն է, և ոչ մեծ փոփոխություն. մենք նույնն ենք, ինչ միշտ եղել ենք, բայց այժմ՝ մերկացած։ (Նա քայլում է, կարծես ինչ–որ ահռելի արհավիրքին ընդառաջ՝ երկնքին նայելով)։ Այո՛, մերկացա՜ծ։ Եվ քամի՜ն,
Աստծո սառնաշունչ քամին փչելո՜ւ է։
(Աղջիկը շարունակում է հեկեկալ. «Ես չեմ կարող, ես չեմ կարող, ես չեմ կարող», մինչ)
ՎԱՐԱԳՈՒՅՐՆ ԻՋՆՈՒՄ Է
Տեսարան կամրջից
Հատված պիեսից
ԱԼՖԻԵՐԻ — Է՛դդի, ուզում եմ՝ ինձ լսես։ (Դադար)։ Գիտե՞ս, երբեմն Աստված մարդկանց շփոթության մեջ է գցում։ Մենք բոլորս ինչ–որ մեկին սիրում ենք՝ մեր կնոջը, երեխաներին… ամեն մարդ ունի մեկին, ում սիրում է, այնպես չէ՞։ Բայց երբեմն… չափից ավելի ես սիրում։ Հասկանո՞ւմ ես։ Չափից ավելի, և դա քեզ տանում է դեպի կործանում։ Մարդը տքնելով աշխատել է, երեխային մեծացրել, կարող է իր զարմուհին է, կամ իր աղջիկը, և տարիների ընթացքում երբեք չի անդրադառնում, որ ինքը չափից ավելի է սիրում աղջկան, չափից ավելի է սիրում իր զարմուհուն։ Հասկանո՞ւմ եք, թե ինչ եմ ուզում Ձեզ ասել։
ԷԴԴԻ — Ի՞նչ եք ուզում ասել, իրավունք չունե՞մ նրա լավը ցանկանալու։
ԱԼՖԻԵՐԻ — Այո՛, բայց պիտի մի օր վերջանա, Է՛դդի, այդքան բան։ Երեխան պետք է մեծանա և գնա, իսկ մարդը պիտի վարժվի մոռանալ։ Որովհետև վերջին հաշվով, Է՛դդի… ուրիշ ինչպե՞ս կարող է վերջանալ։ (Դադար)։ Ազա՛տ թողեք նրան։ Սա է իմ խորհուրդը։ Դուք Ձեր գործն արել եք, հիմա մնացյալը իր կյանքն է, նրան հաջողությո՛ւն մաղթեք, թո՛ւյլ տվեք նրան հեռանալ։ (Դադար)։ Կանե՞ք դա։ Որովհետև ոչ մի օրենք չկա, Է՛դդի, ընտելացե՛ք այդ մտքի հետ, օրենքն այս խնդրով չի հետաքրքրվում։
ԷԴԴԻ — Դուք ուզում եք ասել, որ եթե նա նույնիսկ խաբեբա է, եթե նա…
ԱԼՖԻԵՐԻ — Դուք ոչինչ չեք կարող անել։
(ԷԴԴԻՆ կանգնում է)։
ԷԴԴԻ — Դե լավ, շնորհակալ եմ։ Շատ շնորհակալություն։
ԱԼՖԻԵՐԻ — Ի՞նչ եք հիմա անելու։
ԷԴԴԻ — (Անօգնական, բայց հեգնական շարժումով) Ի՞նչ կարող եմ անել։ Ես թշվա ռի մեկն եմ, ի՞նչ կարող է մի թշվառ արարած անել։ Քսան տարի շան պես աշխատել եմ, որ մի խաբեբա գա ու նրան տանի, ի՞նչ անեմ։ Ուզում եմ ասել՝ ամենադժվար օրերին, երբ ոչ մի նավ չկար նավահանգստում, տեղումս չէի կանգնում ու սպասում… ես վազվզում էի։ Երբ Բրուքլինի նավահանգիստը դատարկ էր, ես գնում էի Հոբոքեն, Ստեյտն կղզի, Վեսթ Սաիդ, Ջերզի , ամեն տեղ… որովհետև ես խոստացել էի։ Իմ բերանից կտրում էի ու տալիս նրան։ Իմ կնոջ բերանից էլ եմ կտրել նրա համար։ Ես սոված շատ եմ ման եկել այս քաղաքում։ (Ինչ–որ բան մեջը կոտրվում է)։ Եվ հիմա պիտի նստեմ տանս մեջ և նայեմ էդ տեսակ շուն–շանորդի կիսամարդուն, որ հանկարծ հայտնվեց։ Իմ տո՛ւնն եմ նրան տվել։ Ես վերմակնե՛րս եմ նրան տվել, իսկ նա իր կեղտոտ, զզվելի ձեռքերը գողի պես դնո՛ւմ է աղջկա վրա։
ԱԼՖԻԵՐԻ — (Վեր կենալով) Բայց, Է՛դդի, նա հիմա չափահաս է։
ԷԴԴԻ — Նա գողանում է ինձնից։
ԱԼՖԻԵՐԻ — Աղջիկը ցանկանում է ամուսնանալ, Է՛դդի։ Նա չի կարող Ձեզ հետ ամուսնանալ, այնպես չէ՞։
ԷԴԴԻ — (Կատաղած) Ինչի՞ մասին եք խոսում… ինձ հետ ամուսնանա՛լ։ Չեմ հասկանում՝ ինչի մասին եք խոսո՛ւմ։
(Դադար)։
ԱԼՖԻԵՐԻ — Ես իմ խորհուրդը տվեցի, Է՛դդի։ Վե՛րջ։
(ԷԴԴԻՆ սթափվում է։ Դադար)։
ԷԴԴԻ — Դե ինչ, շնորհակալ եմ։ Շատ շնորհակալություն։ Դա պարզապես… սիրտս կոտրում է, հասկանո՞ւմ եք։ Ես…
ԱԼՖԻԵՐԻ — Հասկանում եմ։ Ձեր մտքից հանե՛ք։ Կարո՞ղ եք։
ԷԴԴԻ — Ես… (Նա զգում է արտասվելու վտանգը և հուսահատ օրորվելով) Մինչ հանդիպում։ (Նա հեռանում է աջ կողմի մայթով)։
ԱԼՖԻԵՐԻ — (Նստում է իր գրասեղանին) Պահեր են լինում, երբ ուզում ես ահազանգել, բայց ոչինչ դեռ չի պատահել։ Ես գիտեի, ես գիտեի այդ պահին և այնտեղ… այդ կեսօրից հետո կարող էի ողջ ապագա պատմությունը նկարագրել։ Այլևս ոչ մի առեղծված չկար բացահայտելու։ Ես տեսնում էի բոլոր գալիք իրադարձությունները՝ քայլ առ քայլ, ինչպես մութ ստվերներ, որ շարժվում էին միջանցքով դեպի մի ինչ–որ դուռ։ Ես գիտեի, թե նա ուր էր գնում, ես գիտեի, թե ինչ էր լինելու նրա վերջը։ Եվ բազում օրեր մնացի կարկամած՝ ինքս ինձ հարցնելով, թե ինչու. և խելացի մարդ լինելով հանդերձ՝ անզոր էի ինձ զգում կասեցնելու դեպքերի ընթացքը։ Նույնիսկ մեր թաղամասում մի շատ իմաստուն ծեր կնոջ այցելեցի ու պատմեցի նրան այս դեպքը, իսկ նա միայն գլխով արեց և ասաց. «Աղոթի՛ր նրա համար…»: Եվ ահա ես… սպասում էի այստեղ, թե ինչ էր լինելու։
