Մայրամուտի կողմ անձրևը եկավ: Շաբաթներ շարունակ իրար վրա կուտակված ամպերը թեթևանում էին, դատարկվում, փողոցները հեղեղվում էին սառը, լպրծուն ցեխաջրով: Դրա գույնը երկնքի հետ որևէ կապ չուներ, չնայած ամպերը հակառակն էին վկայում:
Ամբողջ երեկո նստած մնացի լուսամուտի մոտ՝ ճնշված ու հուսախաբ, բայց այդպես էլ փողոց չիջա: Անձրևը, որին այդքան սպասում էի, ավելի ծանրացրեց մտքերս:
Քնեցի՝ վարժվելով ուղեղս խոշտանգող միալար, տագնապահար կտկտոցին: Մարկոն անհանգիստ էր եղել, մի քանի բերան հաչել էր, վերմակս էր քաշքշել, չէի զգացել:
Ծիրանենու մուգ սաղարթի մեջ բացված համաստեղությունների միջև, զենիթին շողշողում էր Բևեռային աստղը: Մինչ կմտածեի անհնարին երևույթի հավանական բացատրությունները, հեռավոր աղոտ աղմուկը վերածվեց չարագույժ հռնդյունի: «Նախագահն է փախչում,- միանգամից գլխի ընկա,- հետևից էլ՝ պատգամավորներն ու մյուսները:» Հսկա ինքնաթիռներն ակնթարթորեն անհետացան, ստվերները չտեսա: «Փրկվեցին»,- հասցրեցի մտածել: Փախչելու ուժ չունեի, հայացքս գամված էր անծանոթ համաստեղություններով մութ երկնքին: Աստղերի վրա նախտարածվեցայլանդակված խաչ հիշեցնող ստվերը, ապաաճող պատերազմական ոռնոցով դանդաղ հայտնվեց վիթխարի տիեզերանավը: Հայացքս մնաց մեխված մուգ փայլով փորին: Մինչ դուռը անձայն կբացվեր, հասկացա, որ ահավոր մի փորձի եմ ենթարկվելու: Կարկամել էի, սարսափից քարացել: Անտեսանելի օտարները մահաբեր ջուր հեղող խողովակի նշանառության տակ առան ինձ: Նետվեցի դեպի մայրս ու քույրերս, սակայն նրանք ևս արդեն թրջվել էին:
Հավանաբար չէի գոռացել. Մարկոն լուռ չէր մնա: Չգիտեմ՝ որքան ժամանակ պահանջվեց, մինչև զգացի, որ փշաքաղված գլխամաշկս վերստանում է նախկին՝ չզգացվող գոյությունը: Շնչառությունս աստիճանաբար դադարեց կտրտել սենյակի լռությունը:
Անշարժ պառկած մնացի գիշերվա մեջ՝ վախենալով նորից քնել, չուզենալով արթնացնել Մարկոյին, փորձելով գուշակել նրա երազները: Դրանցից մեկը՝ լուսնի խալերով պատված ախորժաբույր ոսկորների շուրջպարով, աներես երգի նման մեխվեց մտապատկերիս մեջ: Լուսադեմին մոտ միանգամից քամի բարձրացավ: Տարօրինակ պարբերականությամբ, ասես առաջանում էր մեխանիկական կանոնավոր թևաբախումից:Ձայնը անտանելի բարձր էր, սուր, տագնապ էր ներշնչում և փորձում էր խեղդել անելանելիության ցանցում: Մտածեցի, որ ծվեն-ծվեն կանի տունը: Մարկոն սկսեց հաչել, մոտ եկավ, ձեռքս լիզեց, շարունակեց հաչել: Հետը հաչացի, հանգստացավ, գլուխը դրեց թաթերին, ձեռքս՝ դեռ գլխին: Վարժվում էինք քամուն: Նայում էի գրապահարանի նախավերջին ձախ դարակի մեջտեղի շարքում՝ Մուզիլի ու Զարյանի միջև խցկված բարակ, սևակազմ, պստիկ գրքին: Անզոր էի մտաբերելու, թե որ մեկն է և ինչպես է հայտնվել անկասկած ոչ իր տեղում: Եթե ճիշտ տեղը հիշեի, իրեն էլ կհիշեի: Արդեն մտահոգվում էի, բայց չէի կարողանում պոկվել անկողնուց և ստուգել: Քամին միանգամից կտրվեց, վերջին թևաբախմանսուլոցը մարեց լռության աղմուկի մեջ՝ Մարկոյի վերսկսած հաչոցին զուգահեռ: Օդը ջերմացավ, մի տեսակ դեղնավուն դարձավ: Հիշեցի, որ արև պիտի ծագեր: Թե որքան կարոտ էի արևին՝ իսկապես հասկացա, երբ արդեն դրսում էի՝ գիշերաշապիկով ու բոբիկ, Մարկոյին գրկած: Սառը, կապույտ հիշեցնող սարսռեցնող օդ էր: Ստվերները անսովոր թանձր ու մուգ էին: Կանգնածս տեղից արևը չէր երևա: Մարկոն հաչեց: Տուն մտանք:
Մարկոյի հետ միշտ զբոսնում ենք վզափոկով: Գիտեմ, որ իսկական շան պես նվիրված է ինձ, ինքն էլ գիտի, որ գիտեմ, և առիթը բաց չի թողնում հիշեցնելու, որ չի սիրում կապը, այն սահմանազատում է մեզ: Ցավում եմ՝ չկարողանալով հասկացնել, որ կապում եմ ոչ թե չվստահելու, այլ նախորդի պես չկորցնելու համար: Տոմային տարել էին անշշուկ ու անհետք, հենց թեքվել էր խաչմերուկից ձախ, և նորից ուժեղ ձգեցի կապը՝ Մարկոյին արգելելով ինձնից առաջ ընկնել: Հետ նայեցի՝ տունն ու ծիրանենին տեղում էին: Ստվերները մուգ էին ու ծանր:
Խաչմերուկից արդեն պիտի տեսնեի հատուկենտ անցորդներին՝ պահակին, ամեն առավոտ, անկախ եղանակից, վազելու դուրս եկած լողորդին, ինչ-որ տարօրինակ դասընթացի շտապող երկու ուսանողներին, մեծ գրադարանի հավաքարարին, հարևան քաղաքում աշխատանք գտած բանվոր եղբայրներին: Քաղաքը մի ժամ հետո կարթնանա:
Արևն էլ պիտի երևա այստեղից: Խամրած էր, թե երկնքի գույնն էր մգացել, թե երկար էի ապրել միայն հիշողությամբ, թե ես էի փոխվել՝ մի բան հաստատօտար էր: Կանգնեցի ու երկար նայեցի: Արևը գորշացած էր, երկնքից հոգուս մեջ արտապատկերվող գույնը՝ սևացած: Ծառերի սաղարթներն էլ մուգ էին: Այգու ցանցկեն ցանկապատին պսպղում էին անձրևի հետքերը: Օդն անսովոր պայծառ էր:
Հագել էի հաստ տակերով, անջրանցիկ կոշիկներս: Որ քայլում եմ լպրծուն ինչ-որ բանի վրայով, ուշադրություն դարձրեցի, երբ Մարկոն արդեն բացահայտ վախեցավ՝ գետինը մանրակրկիտ հոտոտելուց հետո: Սեղմվեց ոտքերիս՝ պոչը ոտքերի արանքում: Միայն այդ ժամանակ առաջին անգամ նայեցի ներքև և տեսա ասֆալտը ծածկած անհամար անձրևորդերին: Համբերատար, անշտապ վխտում էին՝ գրեթե զուգահեռ շարքերով դանդաղ առաջ մղվելով: Տեղ-տեղ կուտակված էին, մի քանի շերտով իրար վրա լցված. ասֆալտը չէր երևում: Սիրտս խառնեց: Մի մասը անսովոր երկար էին: Առանձին գալարումները ստեղծում էին թրթռացող ընդհանրական կույր մարմնի տպավորություն: Ասենք, բոլորն էլ կույր էին:
Մարկոն խղճալի ծմրում էր: Թաթերը չէին երևում: Կռացա, որձկոցս մի կերպ զսպելով, փակ աչքերով ձեռքս տարա փորի տակ, գետնից կտրեցի, ցնցեցի մի քանի անգամ, հետո ուղղվեցի: Աչքերս բացեցի: Եթե չգրկեի էլ, նա փարվելու էր ինձ: «Ցնցուղ, ինձ էլ՝ վաննա»,- վճռական ձայնով խոստացա նրան: Այգի տանող ճիմերին միայն ցող էր: Քայլեցինք այդ կողմ: Մարկոն դողում էր:
– Սովորական անձրևորդեր են,- ասացի,- ճիշտ է, մի քիչ ավելի երկար են ու շատ, բայց եթե հաշվի առնենք, թե քանի շաբաթվա անձրև եկավ ու քանի ամիս չէր եկել, չես զարմանա: Չնայած, դու ախր կյանքումդ անձրևորդեր չես տեսել: Երևի դրա համար ես վախենում: Պապդ անձրևորդերին վարժված էր. պատահում էր, տատին հավաբնի դուռը բացում էր անձրևից հետո, ու Ադան հսկում էր խեղճ անձրևորդերին իրարից խլխլող հավերին: Հետո էլ ասում են հավերը գիշատիչ չեն…
Այգու դռնակը բաց էր: Ներս մտանք: Հողնասես փորած-փխրեցրած լինեին: Նայելով նեղլիկ արահետին, որը խլվլում էր հսկայական երկարուկ զեռունի պես, հասկացա: Նրանք գետնի երես էին հասել ամենուրեք, որտեղից հնարավոր էր․ իրենց փափուկ, անզգա գլուխներով քանդել էին հողը և թանձր խավարից հանել երկար, ճկուն մարմինները, միասնական կամքով առաջնորդված՝գալարվել էին դեպի արահետը: Հասկացա Մարկոյի վախը: Ցանկապատից այն կողմ արահետը միանում էր փողոցին, և մեր տեսած ասֆալտի հատվածը, ուրեմն, ընդամենը անձրևորդերիմեծ նվաճումներիսկիզբն էր: Զգույշ քայլեցի խոտածածկ մասերով՝ արահետը թողնելով թիկունքումս: Եթե տասնհինգ րոպե քայլեմ այսպես, այգու միջով դուրս կգամ Հակոբենց պարտեզի պատի մոտ, որտեղից էլ կարող եմ, առանց ասֆալտի կամ հողի վրայով քայլելու, տուն հասնել: Միաժամանակ կպարզեմ, թե ինչ վիճակ է այդ փողոցում, ու եթե Նանար տատը դրսում լինի,- հաստատ դրսում կլինի,- կհարցնեմ, թե ինչուՄիշելը երեկ չեկավ:
Մարկոյի կարճ «հաֆ»-ը կտրեց մտքերս: Ծանոթ էր տեսել: Արագացրեցի քայլերս՝ լարելով տեսողությունս: Գիժ Հովիկն էր ընդառաջ գալիս:
– Ղո՛ւ-կա՛ս Մա՛-թևոսյա՛ն,- ասաց նա:
Նա բոլորի անուն-ազգանունները ավետարանիչների անունների փոփոխական համակցություններովէրկազմում: Մարկոյին շատ էր սիրում, իսկ Տոմային փաղաքշանքով «չարաճճի» էր ասում:
– Մա՛թևո՛ս Ղո՛ւկասյա՛ն,- կրկնեց նա,- դու այստեղ ի՞նչ ես անում:
Նա ուշադիր նայում էր դեմքիս, իսկ ես՝ Մարկոյին շոյող իր ձեռքերին, հետո՝ թրջված, ցեխոտ կեդերին:
– Դու երեկ, անձրևի սկսելուց ի վեր, համացանցից չես օգտվել ու չես վնասվել,- ասաց՝ պատասխանս ակնհայտ համարելով:
Նա գիտեր, որ ես աշխատանքից հետո միայն գրքով եմ կարդում:
– Բայց ձեր ամբողջ ընտանիքը ցանցին չի՞ կապվել, ինչ է:
– Մաման փոքրերի հետ գյուղ գնաց:
– Հասկացա՛,- բացականչեց նա,- հիմա հասկացա:
Ես մտածում էի, թե ոնց գլուխս ազատեմ նրանից: Հաստատ Գժիմտքում հերթական կիսաֆանտաստիկ դասախոսությունն է, և ինձ բաց չի թողնելու:
-Մինչև Հակոբենց պատը կքայլեմ հետդ,- ասացի,- շտապում եմ:
– Եվ շատ ճիշտ ես անում,- ասաց նա,- շուտ գնա տուն, միացրու համակարգիչդ, կարդա վերջին նորություններն ու քաղաքապետի հրահանգը և սպասիր հետագա զարգացումներին:
Նրա նեղացկոտ տոնը գիտեի: Քայլեցի Հակոբենց պատի ուղղությամբ:
– Հովիկ հոպար, իրոք ժամանակ չունեմ:
– Դե իհարկե, ժամանակ չունի, բայց օրենքը խախտելով թափառում է դրսում՝ վտանգի տակ դնելով իրեն ու մեզ: Դե իհարկե, նրա համար ճիճուների բանակը ընդամենը խեղճուկրակ, մահվան դատապարտված անձրևորդեր են: Դե իհարկե, նա ոչինչ չգիտի թռչունի մասին: Դե իհարկե, նրան ներելի է, նրա պես գժերին ամեն ինչ ներելի է…
– Հովիկ հոպար…
– Ղուկաս,- ձայնը լրջացնելով՝ ասաց նա:- Դու հենց հիմա արագ տուն կգնաս կամ էլ, եթե չես ուզում մենակ մնալ, ինձ հետ կգաս, մեկ է՝ արդեն օրենքը խախտել ես: Խելք-խելքի կտանք, եթե մի բան չհասկանանք էլ, երկուսով հեշտ կլինի:
– Մարկո, հոգնեցի:
Բայց հենց Մարկոյին իջեցրեցի, հենց թաթերը կպան խոնավ խոտին, նորից նվնվաց ու փաթաթվեց ոտքերիս:
– Այս անլեզու կենդանին քեզնից զգայուն է:
Մարկոն չէր պոկվում ոտքերիցս: Ստիպված նորից գրկեցի, որ քայլեմ. եթե կանգնած մնամ, Հովիկը կսկսի բարբաջանքը:
-Գա՞մ հետդ,- հարցրեց Հովիկը:
– Գործեր ունեմ, անհետաձգելի, մենակ պիտի լինեմ:
– Պարզ է: Ուրեմն՝ համակարգիչդ չես միացնելու: Լավ, ուրեմն ե՛ս ասեմ: Երեկ, անձրևի գալու պահից սկսված, քաղաքում արտակարգ դրություն է հայտարարվել: Արգելվում է տանից դուրս գալ մինչև նոր որոշում ընդունվելը: Խախտողների համար ծանրագույն պատիժ է սահմանված: Բոլոր տեսախցիկները…
Ակամայից կանգնեցի:
-Բայց…
– Քայլիր, Ղուկաս, մի կանգնիր: Բոլորի դռները փակ են: Հաց կերե՞լ ես, ուտելիք կա՞ տանը…
– Բայց ի՞նչ իրավունքով, Հովիկ հոպար, առանց բացատրությունների…
– Համբերիր, ասում եմ: Ուրեմն՝ վերջին ժամերին Երկրի մթնոլորտային կազմում էական փոփոխություններ են գրանցվել: Փոխվել է նաև Արեգակի ճառագայթման բնույթը: Ոչ պաշտոնական տեղեկություններով՝ տարօրինակ հյուսիսափայլեր են դիտվել: Ոչինչ ստույգ հայտնի չէ, սակայն կասկածում են, որ մարդու համար խիստ վտանգավոր է բաց օդում` տիեզերական ճառագայթման տակ գտնվելը:
Նա սիրում էր ապոկալիպտիկ պատմություններ:
– Հովիկ հոպար, հնարավոր չէ: Ամբողջ մոլորակում նման որոշում չեն կարող ընդունել: Նույնիսկ մի քանի ժամով: Մանավանդ առանց որևէ հսկողության: Մանավանդ առանց խուճապի ու աղմուկի: Տեսախցիկներն ի՞նչ են, որ:
– Սպասիր, տղաս,- ժպտաց նա,- ես չասացի՝ ամբողջ մոլորակում: Միայն այն բնակավայրերում, որտեղ…
Զզվում էի նրա խոսքի խղճուկ դադարներից: Կսպասեմ, թեկուզ մինչև աշխարհի վերջը: Թող շարունակի:
-… անձրևից հետո անձրևորդերի անսովոր քանակություն է դիտվելու:- Ճիգով ավարտեց:
Նայեցի ոտքերիս, հետո՝ Մարկոյի թաթերին, հետո՝ նրա ձեռքերին:
-Այսինքն, մինչև անձրևորդերի դուրս գալը գիտեի՞ն… ի՞նչ գիտեին, որտեղի՞ց:
– Ես դեռ մտածում եմ: Առայժմ ինձ համար էլ մինչև վերջ պարզ չէ: Մի բան հաստատ գիտեմ՝ թռչունի պատճառով է:
– Թռչունի՞:
– Հիշո՞ւմ ես, քեզ պատմել եմ արևի թռչունի մասին:
– Որ ստվերնե՞ր էր պրոյեկտում:
– Հենց ինքը, ապրե՛ս: Առաջին անգամ նրա մասին կարդացի անհայտ ժամանակաշրջանի անհայտ գրքում, որը տեսել էի խոկման ժամանակ…
Թռչնի մասին գիտեի գրեթե ամեն ինչ, ինչ որ գիտեր Հովիկը: Խոսքը հաստատելու համարնա երբեք չէր երդվում, բայց բոլոր հնարավոր ձևերով փորձում էր ինձ ներշնչել, որ մինչև վերջին բառը ամեն ինչ ճիշտ է: Հիմա նորից պիտի լսեի անգիր արած պատմություն: Հանդիսավոր, հուզված ձայնն ու աչքերի փայլը ցավեցնում էին դեժավյուի պես:
Աննկարագրելի կամքի շնորհիվ թռչունը առաջանում է ոչնչից և ցանկացած պահի կարող է տրոհվել ոչնչի: Ըստ էության, թռչնային կաղապարը նա կամայաբար է ընտրում, կարևորը ներատոմային ու տարրական մասնիկների այդ համախումբն է, որն ինքն իրեն կարող է նախընտրած ձևը տալ: Նա տարածվում է մթնոլորտից վերև, մեր և Արևի միջև, պտտվում է Երկրի՝ իր առանցքի շուրջը պտտման արագությամբ: Հնարավոր չէ նրան հայտնաբերել ոչ մի կերպ, քանի դեռ ինքը չի ցանկացել: Մարմինն առանձնահատուկ կառուցվածք ունի՝ աներևակայելիորեն ողորկ ու ծակոտկեն:Արևի ճառագայթները զավթում է հայելիների համակարգի պես, խաղում նրանց հետ ու վերաուղղում Երկրին այնպես, որ իր առկայությունը չի զգացվում: Ծակոտկենությունը որոշ ճառագայթների համար լաբիրինթոս է դառնում. նրանք երբեք Երկիր չեն հասնում: Բավական է վերադասավորի իր խոռոչները կամ մի փոքր շեղի դրանցից թեկուզ մեկը, և ստվերները Երկրի վրա զարհուրելի տեսք կընդունեն՝ այլակերպելով ձևերն ու գույները…
Ձեռքիս կտրուկ շարժումից նա հասկացավ, որ եթե կրկնի հազար անգամ պատմածը, կհեռանամ:
-Հովհաննես, տղա՛ս,- ափսոսանքով ինքն իրեն ընդհատեց Գիժը,- Նա է: Ստվերները տեսե՞լ ես այսօր. իր գոյությունն է հայտնում: Անձրևորդերին էլ իր կամքն է դուրս քաշել…
– Բայց…
– Ես կարող եմ ապացուցել, եթե համբերես մինչև մութը ընկելը:
– Ո՞նց:
– Գիշերային տեսողության սարքով: Հզոր գործիք է, այսօր եմ վերցրել զորամասից…
– Զորամասի՞ց:
– Հա: Մոռացա ասել: Նրանք գնացել են: Բոլորը:
Հակոբենց պատի մոտ էինք: Ուղղաձիգ մի շերտ նրա վրա ձգվում էր արծաթափայլ հետքով: Հիմքի մոտ, երկար մարմինները ուղիղ անկյան տակ ծալած, վայր էին սողում վերջին անձրևորդերը:
-Միշե՜լ…- վայրենի ջղայնությամբ գոռացի ես:
– Մի-շե՜լ…
– Մի-շե՜լ…
Լռություն: Մարկոն հաչում է:
Լռություն:
-Գնացել են: Բոլորը: Քաղաքապետի հանրագիրը տեսնելուն պես, ով ինչով կարողացել է, մեկնել է: Երբեմն արժի ներկայանալ համացանց՝ հենց սեփական տեղեկացվածության համար:
– Նանար տատի՜…
– Տատի՜…
Գիժը քաշեց արմունկիցս:
– Գնացի՛նք:
Մարկոն ուտում էր երջանիկ գռմռոցով, մոռացած մեզ: Գիժը պատի խոռոչից հեռադիտակի նման մի բան հանեց: Ձայնը հանդիսավոր էր, հպարտ:
-Տե՛ս՝ ինչ եմ մտածել: Հենց գիշերը իջնի, մենք սրանով կբարձրանանք կտուր ու մանրամասն կզննենք երկինքը: Ափսոս, որ աստղադիտակ չունենք, դու կարող էիր երկուսից մի հզոր սարք սարքել…
– Հովիկ հոպար, դա հնարավոր չի: Համ էլ, քո սարքը շատ թույլ է՝ հեռավոր մի թռչունի հայտնաբերելու համար: Համ էլ, ոչ մի թռչուն էլ չկա գիշերը: Արևի ու մեր միջև չէ՞ր պտտվում ինքը, ուրեմն գիշերները Արևի հետ գնում է այն կողմ… Դո՞ւ չէիր ասում՝ մինչև ինքը չցանկանա, հայտնաբերել չի լինի…
– Ի՜նչ ես ասում, Հովհաննես: Ճիշտ ես ասում: Ուրեմն ես լրիվ գժվել եմ: Ո՞նց մտքովս չի անցել…որտե՞ղ եմ սխալվել: Չէ: Հնարավոր չէ: Նա պիտի մի նշան տա ինձ, ես գիտեմ: Ես սպասում եմ…
Նա այնքան վշտացած էր, որ ափսոսացի: Պետք չէր ոչինչ էլ ասել: Թող գնար, իր հետազոտությունները աներ: Բայց ախր, եթե իրոք վտանգավոր է բաց օդում մնալը…
– Պիտի մտածեմ:
Գիժը ծալապատիկ նստեց շրջանաձև կարպետի մեջտեղում, ձեռքերը տարածեց՝ բթամատերը միացնելով ճկույթներին: Երկար ալիքաձև մազերով ծածկված դեմքն անթափանց դարձավ:
Նա կարող էր մի ամբողջ օր այդպես մնալ:
Գրկեցի Մարկոյին:Դուրս գնացինք:
Առավոտվա համեմատ տաք է: Օդը կուրացուցիչ պայծառ է: Աչքերս կկոցեցի. լարումից սկսեցին ցավալ: Ստվերներն է՛լ ավելի են մգացել: Արևոտ մայթով եմ քայլում: Փողոցն անցա: Այդ ստվերների վրայով քայլելն անտանելի է: Եթե շարժվեն, վայր կընկնեմ:Եթե բարձրանան, ինձկճզմեն պատին: Նորից փողոցն անցա: Ավելի լավ է ճառագայթվեմ: Այստեղ անձրևորդներ չկա՞ն: Ո՞ւր են գնացել: Թե՞ դեռ դուրս չեն եկել: Արժի շուտ-շուտ հետ նայել:Չնայած՝ ինձ չեն հասնի:Ես ավելի արագ եմ քայլում: Մարկոն չի հաչում: Իջիր, Մարկո՛: Փաթաթվեց ոտքերիս: Նորից գրկեցի:
– Համա թե զզվողն ես, հա՜. Մարկո՛: Կոշիկներկպատվիրեմ քեզ համար, որ մյուս անգամ քո ոտքով գնաս:
Մռայլ ստվերները ստիպում են արագ քայլել: Ականջս ձայնի է. շշուկներ չկան: Պիտի որ գոնե ճնճղուկները չլռեին. նրանք է՞լ են գնացել:
Խաչմերուկից թեքվելիս ուշադիր զննում եմ փողոցը: Սև ստվերներ են ամենուր:Վազում եմ: Մարկոն հաչում է, ես՝ վազում: Արևն արդեն մեր փողոցում է: Տան մուտքը դեռ ստվերի մեջ է: Մարկոյին իջեցնում եմ, մի կերպ բացում դուռը: Նա ինձանից առաջ է ներս նետվում: Դուռը բանալիով փակում եմ. ստվերը ներս չգա:
Ժամուկես կանգնում եմ տաք ցնցուղի տակ: Ջուրը տանում է ստվերների ու անձրևորդերի հետքերը: Գարեջուր եմ խմում՝ նայելով գրապահարանին: Սև, պստիկ գիրքը: Բարձրանում եմ աթոռին, վերցնում: Անծանոթ է: Կազմին ոչինչ գրված չէ: Հոտ եմ քաշում. առնվազն տասնյակ անգամներ կարդացվել է: Բացում եմ. տիտղոսաթերթը դատարկ է: Առաջին էջին ոչ մի նշան չկա: Երկրորդին էլ: Երրորդին էլ: Հարյուր քսանութ էջ եմ հաշվում՝ մեկը մյուսից չտարբերվող: Կարելի էր մի էջ տպել և ամեն ինչ պարզ կլիներ:Գարեջուր եմ բացում: Սենյակը մթնել է: Հաղթում է հետաքրքրասիրությունը. դուրս եմ նայում:Երկինքը մուգ է, ամպեր չկան: Արևը պայծառ է, և համատարած ստվեր է: Էլի գարեջուրն եմ բացում:Հուժկու, պարբերական քամի է բարձրանում: Մետաղական թևաբախում եմ լսում: Սարսուռ է գալիս վրաս: Կարծես պղինձ քերծեն ու ձայնը լցնեն ականջներիս մեջ: Բազկաթոռը քաշում եմ լուսամուտի մոտ:Տեղավորվում եմ, գրկում եմ Մարկոյին, ծածկվում: Այստեղից կնայեմ:
Եթե Մուզիլին ու Զայրյանին իրար կողք եք դնում ուրեմն դուք նրանցից ոչմեկին էլ չէք կարդացել…