Ծնվել է 1939 թվին, Նովոսիբիրսկում: Ավարտել է Մոսկվայի արտասահմանյան լեզուների մանկավարժական ինստիտուտի թարգմանական ֆակուլտետը (1967): Ինստիտու-տում ստեղծել է «Ֆոտոն» գրական միավորումը: 1963-ից թարգմանություններ է կատարում գերմանական գրականությունից, նախեւառաջ փոխադրել է Ռ.Մ.Ռիլկեի ստեղծագործությունները: Կուպրիյանովի ազատ բանաստեղծությունները թարգմանվել են աշխարհի ավելի քան 40 լեզուներով: Միջազգաին գրական տասնյակ մրցանակների դափնեկիր է, Ռուսաս- տանի եւ Սերբիայի գրողների միությունների, ռուսական ՊԷՆ-ակումբի անդամ: Նրա ստեղծագործություններն առանձին գրքով լույս են տեսել նաեւ հայերեն (թարգմանիչ` Յու.Սահակյան):
ԲԱԲԵԼՈՆՅԱՆ ԱՇՏԱՐԱԿԸ
Մենք կառուցում ենք Բաբելոնյան վերձիգ աշտարակն
անծայր
Մենք ուխտել ենք անպայման կառուցել այն
Մենք անդուլ կառուցում ենք հարկ հարկի ետեւից
Մենք հա՜ կառուցում ենք ըստ մեր պայմանի
Իսկ ահա ոմանք փորձում են ապրել
Այդ կիսակառույց փոշոտ հարկերում
Որ չեն կառուցել սեփական ձեռամբ
Նրանց հետ լեզու գտնելն անհնար է
Քանզի անհապաղ բնակվել կամեցողք
Բազմակի շատ են կառուցողներից
Նրանց թիվն անկանգ աճում ու աճում է
Եվ նրանք արգելում են մեզ իջնել երկիր
Մենք ստիպված հարկերը բարձրացնում ենք վեր
Հույսով որ մենք էլ տաք տեղ կգտնենք այս արեւի տակ
Մեր տեղը մեր իսկ աշտարակի մեջ
Բայց մեզ արգելում են շունչ ու դադար առնել
Նրանք որ անվերջ բազմանում են փութով
Նրանք գրավում են մեր տեղը իրավ
Մեղադրելով մեզ բյուր ու հավերժական մեղքերի մեջ
Իբր մենք նրանց բարձրից ենք նայում
Քանզի եւ նրանք են նայում անքթիթ
Վերեւից ներքեւ հարկ առ հարկ, թեթեւ
Արհամարհելով միմյանց լեզուները
Ցուցանելով իրար լեզու միջնամատ
Եվ փլվում է դարձյալ Աշտարակը մեր
Քանզի երկինքը չի գերաճում երբեք
ԵՐԲ ԿԵՏԵՐԸ ՑԱՄԱՔ ՎԵՐԱԴԱՌՆԱՆ…
Երբ կետերը սկսեն հետապնդել մարդուն
Ով արդեն պատրաստ է ագահությամբ իր
Թաղել ծովը հողում եւ հողը ծովում սուզել ու խեղդել
Երբ կետերը ցամաք վերադառնան այդժամ
Նրանց օգնության կգան փղերն ու գետաձիերը
Օգնության կգան ծովաճայերն ու կռկռան գորտերը
Եվ նույնիսկ նրբագեղ կոլիբրի թռչնակը
Թիթեռնիկները կաճապարեն օգնել`
Էլեկտրական լույսից շշմած-կուրացած
Եվ մեղուները` խլացած սարքերի դղրդյունից
Բոլոր անմեղսունակ արարածները կգան օգնության
Եվ ինչպես չօգնել նրանց ում մարդը թափով
խանգարում է
Եվ ճգնում է պահել հողը լոկ իրեն
Ու թե օգնությունն այդ անբավարար լինի
Օգնության կգան ահեղ վիշապները
Սֆինքսը, գրիֆոնը, արծիվը երկգլխանի
Որ հորինել են նախահարձակ մարդիկ իրենց խզբզան
գերբերի համար
Ու թե նրանք էլ չօգնեցին կարգին
Վերջիվերջո երկնից նայելով մարդուն,
Օգնության կգան համաստեղությունները`
Կետի, Կարապի, Որսկան շների,
Մեծ ու Փոքր Արջերի աստղաբույլերը,
Եվ այդժամ մարդը չի թաքնվի նրացից,
Ծառերը կճանկեն մազերը նրա
Եվ խոտերը նրա ոտքերը կբռնեն,-
Ինչ կլինի այդժամ անգութ մարդու հետ,
Երբ կետերը ցամաք վերադառնան…
ՄՐՋՅՈՒՆՆԵՐԸ ԵՎ ԵՐԿԻՆՔԸ
Մրջյունների թափորը լարվել է մեր դեմ
Մրջյուններն ահա շուրջկալել են մեզ
Նրանք մեզ առնում են կենդանի օղակի մեջ
Նրանք թափանցում են ամեն մարմնից ներս
Մրջյունները խժռում են մարմնի ողջ հոգին
Բայց մենք նրանց համար լոկ պարզ միջոց ենքՀաղթանակ
տոնել երկնի նկատմամբ
Քանզի երբ որ մենք մի օր վախճանվենք
Ոչ ոք աստղերին էլ չի նայելու
Այդպես մրջյունների ու աստղաց պատերազմում
Կհաղթանակեն մրջյունները կույր
***
Օդային համբույրի մի ոչէվկլիդյան տարածություն
երբ օդի մաշկով մրջյուններ են վազում
սախալինից մինչեւ սիցիլիա
զգու՞մ ես այրվածքը
երբ համբույրն արդեն աստղերի վրա է
նախանձու՞մ ես անմեղ տերեւներին
որ միմյանց համար դողում են անվարան
չհպվելով իրար
զարմանու՞մ ես
ջրի վեհատեսիլ հանգստության վրա
որ թքած ունի –
ուր որ է ահա
կթափվի
ջրվեժով
ՄԻՍՏԻԿ ԳՐԱՎՉՈՒԹՅՈՒՆ
Ակնհայտի միստիկ գրավչությունը
նա քեզ լիառատ ժպտում է ահա
նույնիսկ այն պահին երբ շրջվում է մեջքով
ժպտում է քանզի նա գիտե ավելին
քան ցուցանում է
ժպտում է
որովհետեւ դու դեռ տեսնում ես ինչ-որ նշույլներ
Իսկ նա սրտապատառ լացում է հիմա
որ արցունքներով քեզնից սքողի
քեզ համար դառը ինչ-որ ճշմարտություն
կամ գուցե լացում է նրա համար որ դու
նրան չես տեսնում պարզ ու ուղղակի
նրանից թաքնվում ես քրտնած ձեռքերով
հետքրքրաշարժ գրքերի էջերով կամ
համակարգիչների էկրաններով եւ լուսանկարներովդ
որ իբր վկայուն են կեցությունը քո
հայելային ճիշտ արտացոլումներով
իբր քո հստակ ակնհայտության ապացույցներով
ՎԱՏ ԴԵՐԱՍԱՆԸ
Ի՞նչ է մտածում վատ դերասանը
որ վատ դեր ունի
մի վատ շարժանկարում
խաղում է վարձու մարդասպանի դերը
ջանալով նրա
հոգեբանական դիմապատկերը տալ
գունագեղորեն
վերապրելով նրան որ հոգնել է վաղուց
խեղճ անմեղներին խոշտանգել սպանելուց
մեղավորներին եւ մեղավորներին
որ մեղք են նույնպես
եւ բարդ է ավելի սեփական գործդ
ամենն այդ թաքցնել կնոջից հարազատ
սիրուհուց երեխաներից
եւ որքան զզվելի է
այդ պայմաններում
հաշվել վաստակած կոպեկներդ
ինչ-որ բան խնայել
լուսավոր ապագայի համար որտեղ
նա իրեն թույլ կտա մի այգի սիրուն
ուր խաղաղ կնստի
խնձորենու տակ
չվախենալով որ նրան կսպանի
հասուն խնձորներից մեկը կարմիր
ՄԵՆՔ ՉԵՆՔ ՆԿԱՏՈՒՄ
Աշխարհը տեսականորեն անճանաչելի է եւ
գործնականում անտանելի
Մենք գոյատեւում ենք ի հեճուկս ժամանակի ու
տարածության
Մեր խնդիրն է անբնակ դարձնել Երկիրը մեր
Արեւը ծագում է մեր չկամության միջով
Արեւը մայր է մտնում չվերադառնալու հույսով
Աստղերն ընդհանրապես չեն ուզում որ մենք
նայենք իրենց
Օդը համառորեն դիմադրում է մեր շնչառությանը
Ջուրը դժկամորեն միախառնվում է մեր արյան
բաղադրությանը
Ու քանի դեռ այդ ամենին անխռով նայում ենք
մատերի միջով մենք անխորտակելի ենք
Մենք ուղղակին չենք նկատում անհետացումը մեր
ՄԱՐԴԱՀԱՄԱՐ
Մարդահամարը
ինձ հիշեցնում է միջնադարյան վեճը
թե քանի հրեշտակ
կարող է տեղավորվել
ասեղի ծայրին:
Նոր ժամանակներում/խորհրդային/
դա եղել է մոդել
լուծելու մի քանի
կենցաղային հարցեր:
Նոր` հետխորհրդային ժամանակներում
մարդահամարն արդեն չափանիշ է
իբր անհատի արժեքայնության.
հարցաթերթիկի գլխավոր կետն է`
քանի՞ քառ.մետր է հասնում
իմ մինուճար հոգուն:
Ահա ամբողջը
որ պետությանը հարկ է իմանալ
իմ հոգու մասին:
***
Երբեւէ
չեղած
հեռու մի աշխարհում
արգելեցին
սնվել
ինչ-որ այլ բանով, բացի
թռչնի կաթից:
Եվ հնազանդները
մեռան անտրտունջ:
Կենդանի մնացին
իշխանությունները,
որ սահմանել են արգելքն այդ, սակայն
նրանք գողունի
սնվել են մսով,
եւ ողջ են մնացել
արգելքի թշնամի
աքսորվածները`
հաց ու ջրի մատնված:
Երբեւէ չեղած
բարեկեցիկ աշխարհի
փլատակներում
հայտնաբերվել են
բազում նկարներ
որոնցում փլատակներ չեն հայտնաբերվել
եւ գրքեր
որտեղ հեղինակները հաստատել են որ
իրենց աշխարհում
ամեն ինչ ընթանում է դեպի լավը
եւ թերթեր բազում
որտեղ ասվում է
որ աշխարհի լավագույն
գրքերն ու թերթերը
հենց իրենց
երբեւէ չեղած
աշխարհում են:
***
կյանք կա եւ մյուս մոլորակներում
եւ մեզ մոտ թռչել կարող են այլմոլորակայինները
պարզապես նրանց բաց չեն թողնում մեզ մոտ
մաքսավորներն ու սահմանապահները
որ ծառայում են
արեգակնային մեր համակարգությունում
հնարավոր է նրանց բաց չեն թողնում
նրանց մաքսավորներն ու սահմանապահները
որպեսզի նրանք հանկարծ դուրս չտանեն
ներքին գաղտնիքները
եւ որպեսզի նրանք չմնան մեզ մոտ
ոչ թե նրա համար որ մեզ մոտ լավ է
այլ` որ կարող է նրանց բաց չթողնենք
բայց ամենից առաջ նրանց ներս չեն թողնում
մեր մաքսավորներն ու սահմանապահները
եւ ամենեւին էլ հրատապ չէ հարցը
թե ինչու նրանց բաց չեն թողնում
այլ կարեւոր ու նշանակալի է
որ արեգակնային համակարգությունում
մերոնք են կանգնած
***
խոսքը գետ է
լուսնալույսի տակ
ալիքների գեղգեղ ծփանքի վրա
վանկ առ վանկ հոդավորվել է սանսկրիտը
ծփուն գետախորշերում
գետախոտերի փարթամության մեջ
պահմտվել էին հիերոգլիֆները
լեռնապարերին
մեսրոպ մաշտոցի կապույտ աչքերում
լող էին տալիս բեկուն նշանները
դանուբում վճիտ արտացոլվել է
կիրիլի եւ մեֆոդիի ճյուղավոր այբուբենը
գետը խոսք է
բոլոր խոսքերը թափվում են ծովը
շրթից շուրթ
հավիտենապես ճշմարտությամբ ապրող
ՏԱՐՕՐԻՆԱԿ ՓՈՐԱԳՐԱՆԿԱՐ
Փշալարերից
մարված աստղեր
Նրանց կառչել է
երկնքի
լազուր կտավը
Այն դեռ
պետք է գետնից
վեր բարձրացնել
***
Ազատության
համաճարակ
ամենավտանգավոր
մանրէակիրները –
մարդիկ են`
սիրով
ախտահարված
ԱՊՐՈՒՍՏԻ ՀԱՄԱՐ ՆՎԱԶԱԳՈՒՅՆԸ
Պետական ուղեղները մեկ-մեկ հաշվել են`
Ինձ որքան է հասնում ուտելու ճարպեր
Սպիտակուցներ ու ածխաջրատներ
Որ քաղցի սահմանը չհատեմ հանկարծ
Քանզի կասկածում ես դրանից այնկողմ
Պետական ուղեղներին
Պետական ուղեղները ճշտիվ հաշվել են`
Ինչքան հոգեւոր սնունդ է ինձ պետք
Վաղ մանկությունից նվազագույնը
Որ հոգեւոր քաղց երբեք ես չզգամ
Եվ ի սկզբանե իմ մեջ դաստիարակեմ
Ապրուստի համար նվազագույն խիղճ
Եվ պետական խելք
Երբ որ մեծանամ
Ես էլ կդառնամ
Պետական ուղեղ
Որ ամեն ինչ հաշվել
Հաշվարկել է արդեն
Ինձ մնում է միայն
Նվազագույն խղճով կարողություններով
Ապրել առավելագույնս
ՄՏՔԵՐԻ ՏԻՐԱԿԱԼՆԵՐԸ
Որտե՞ղ են նրանք… Այժմ էլ ոմանք
Ծեծկռտուքից հետո բռունցք են ճոճում
Իրենց անցյալի հետ համաքայլ գնում են դեպի
ապագա
Գիշերները թաքուն սողոսկում են մարզադաշտեր
Որ հիշողությամբ կրկին արթնացնեն
Ցնծացող զանգվածների հիացքի պատրանքը
Նրանց բացառիկ խիզախ մտքերի կապակցությամբ
Նրանք անրջում են հեծյալ ոստիկանության մասին
Որ պաշարում է Մայակովսկու արձանը –
Ո՞վ է մաշում հիմա նրանց արտասահմանյան
պիջակները…
Ո՞վ է լսում նրանց աքաղաղային ծղրտոցները…
Ո՞վ է քամում նրանց կուսակցական ու
հակակուսակցական խոշոր արցունքները…
Ո՞վ է թանգարաններում հայտնաբերում նրանց մոմե
արձանները…
Չարի ծաղիկները դրված են նրանց շիրիմներին
Ծանր ճակատագիրը հալածում է նրանց ստվերները
Սեւ քառակուսիներով վարագուրված են նրանց
լուսամուտները
Նրանց ժառանգները խոստացել են նրանց
Քուրքեր նվիրել
Որ կարողանան աշխատել գիշերային արթուն
պահակներ
Հնոցապաններ
Իրենցով սառցակալող երկրի քաղաքներում
Սպասելով հերթական հալոցքին
***
Չի կարելի վստահ լինել ինչ-որ բանում
Փողոցի անկյուններում կարող է չլինել որեւէ
դեղատուն
Շտապ օգնության տեղ կգա սեւ ագռավը
Ստորգետնյա անցումում թշվառները քրքրվում են
Ոստիկանությունը դիմահար կկրակի կրծքիդ
կամ գլխիդ
Զարմացած որ դու փախուստի չես դիմում
Իլյա Մուրոմեցը կխոցի նետով
Քեզ ընդունելով սոխակ-ավազակի տեղ
Պերսեւսը կթռցնի գլուխդ
Քեզ շփոթելով մեդուզայի հետ
Արծիվը կճանկի քեզ ու կտանի երկինք
Քեզ ընդունելով Հանիմեդի տեղ
Ծառերը կաքցանեն քեզ մերկ ձեռքերով
Ստվերը գլուխդ կմատնի
Փողոցային լապտեր-կախաղանին
Միայն համաշխարհային տաքացումն է սնում
Հավատը առ փրկություն
Սառնամանիքից`
Հոգիդ սողոսկող:
Թարգմանությունը ռուսերենից՝ Հրանտ Ալեքսանյանի
