Աննան երկար ժամանակ չէր կարողանում ուշքի գալ։ Տղամարդն այլևս չէր հանդիպում իր ճանապարհին։ Նա, ում ստվերը իր քայլերը լուսավորում էր փոքրիկ գրպանի լապտերով, այլևս չէր երևում շքամուտքում։ Չէր մոռանում այն օրը, երբ ստվերը գրկեց իրեն։ Վերջին ժամանակները Աննան հաճախ էր անսպասելի նվաղում, երբ խարխափելով բարձրանում էր աստիճաններով և չընկնելու համար հենվում էր պատին։ Այս վիճակի պատճառը վաղուց էր ենթադրում, բայց համառորեն չէր ուզում հաշվի նստել։ Շքամուտքը շահագործման օրվանից լույսի երես չէր տեսել․ շինարարները անփութորեն խառնել էին լարերի խուրձը, ու այդտեղ մշտապես այլաշխարհիկ խավար էր տիրում։ Աննան ցերեկները ուշադիր հաշվում էր քայլերը, երբ փոշեկորույս պատուհաններից մշուշի մեջ պսպղացող լույս էր թափանցում, ու մտովի պատկերացնում էր երեկոյան քայլանցումները, երբ աշխատանքից հետո պիտի վերադառնար այդ անդրշիրիմը։ Աննան չէր ալարում ամեն անգամ հրճվել իր այդ բացահայտման վրա, թե մարդիկ ավելորդ ինչքան գումարներ են ծախսում իրենց բարեկեցության վրա, երբ կան նման հնարքները։ Մտածում էր ու նախահաշվում տնտեսած գումարները, որոնք կարող էին մարդկությանը մեկնընդմիշտ ազատել փրկարար դրամահավաքներից։ Իրեն թույլ էր տալիս մտքում անգամ Նոբելյան ճառ արտասանել աղքատության հաղթահարման թեմայով, բայց անտարբերությունը թույլ չէր տալիս գյուտի հավակնության հայտով դիմել մոտակա համայնքապետարան։ Նա հաշվարկել էր նույնիսկ, թե յուրաքանչյուր հապաղումը որքանով էր նպաստում պետի թանկագին ստամոքսի բարեկեցությանը։ Սակայն անդրդվելի էր։ «Գարշելի խավարասեր, կեր-փքվիր, վերջդ բարի լինի»,- նկատում էր մտքում ու սեղմում վերելակի կոճակը։
Անծանոթի հետ հանդիպումը սկզբում աննշան, բայց հաճելի միջադեպ էր վերելակից տուն հասնելու ճանապարհին։ Տղամարդուց թանկարժեք սիգարետի թե օծանելիքի բուրմունք էր գալիս, ու հիշողության վարագույրը ծածանվում էր վաղուց մոռացված արբեցումով։ Հիշում էր այն օրը, երբ առաջին անգամ տեսավ ամուսնուն, ու ճիշտ նույնպիսի զգացումներ իրեն պատեցին, թե, հետաքրքիր է, ի՞նչ սկզբունքով են տղամարդիկ օծանելիք ընտրում։ Ի՞նչ գիտեն, թե իրենց հետ համառոտ տարածքում հայտնված կնոջը ո՞ր հոտը դուր կգա, և որքա՞ն հեռուն կգնան իրենք։ «Շատ անքննելի ես, Վերին»,- մտածում էր մթության մեջ միտքը բարձր պարզած՝ բռնելով իրեն այն պահի վրա, որ նայում է ուղիղ տղամարդու կոշիկներին։ Խնամված, հավանաբար, ու թանկարժեք. «Երևի, տարեվերջյան զեղչերին կիսով չափ էժան գնված ու, հաստատ, կնոջ կողմից զեղչի կտրոնը դեռ դարակում պահած»։
Տղամարդը միշտ բարևում էր, հատակին պարզում լապտերի լույսը, և երկուսով բարձրանում էին։ Աննան իջնում էր ավելի շուտ, ու նախքան դռներն իր ետևից կփակվեին, քաղաքավարությամբ հրաժեշտ էր տալիս։ Բայց վերջին անգամ դռները տատանվեցին,կափկափեցին ու վերջնականապես փակվեցին Աննայի դիմաց։ Չհասկացավ, թե ոնց հայտնվեց տղամարդու գրկում։ Ճիշտ այն պահին, երբ վերելակը ցնցվելով թափ հավաքեց ու սկսեց բարձրանալ։ Աննան կարծեց, թե ուշաթափվել է։ Տղամարդու դեմքը չէր երևում, բայց զգաց, թե որքան ամուր է նա գրկել իրեն։ Ապահովության զգացում պատեց։ Ողջ օրվա ընթացքում առաջին անգամ։ Մտքում ցերեկը գինեկոլոգի ասած բառերն էին. «Դուք կունենաք վերջին ամսեկանը Ձեր կյանքում… Վերջին-ամենավերջինը»։ Խոսքերը հնչել էին դատավճռի նման։ «Կամ էլ․․․ վերջին հղիությունը․․․ Վերջին-ամենավերջինը»․․․ Բժիշկը ավելորդ նրբանկատությամբ չէր փայլել․ «Ե՞րբ եք վերջին անգամ տղամարդու հետ քնել․․․ Որոշեք․ ընտրությունը Ձերն է»,- նետել էր հրեշտակապետի անփութությամբ․․․ Աննան հիշեց, թե ինչու էր գնացել գինեկոլոգի մոտ։ Ախտանշանները՝ սրտխառնոց ու հանկարծահաս սրտխփոցներ, հոտերի ու տղամարդկանց հանդեպ ընդգծված սուր հակակրանք կամ համակրանք՝ պահի տակ, աննորմալ հուզականություն ու կյանքը դասավորելու անդիմադրելի նպատակասլացություն։ Բժիշկն անմիջապես ասել էր, որ իր տարիքի կնոջ համար դրանք օրինաչափ երևույթներ են. «Կլիմաքս, հարգելիս, կլի՜մաքս… Ձեր տարիքում կինն ապրում է երկրորդ ամենամեծ շոկը կյանքում, երբ հասկանում է, որ լուսնափուլի օրերը հաշվելու կարիքը չի ունենալու այլևս»։
Այդ օրն, ավելի քան, երազում էր, որ տղամարդը կրկին հայտնվի իր ճանապարհին։ Աննան ողջ տունդարձին հասկացել էր, որ կարևոր, շա՜տ կարևոր գործողություն է անելու, եթե վերելակի մոտ կրկին հանդիպի նրան…
«Գրողի ծոցը… հավատարմություն, եսիմ ինչ։ Հիմարություններ․․․ Էդ ամենը տղամարդկանց ու տգեղ կանանց հորինածն է»,- մտածում էր, ու աչքերից քչքչալով հեռանում էր անցած տարիների զուսպ ու օրինաչափ Աննան։ «Կզանգեմ հենց այսօր ու կասեմ վերջին բառերը»։- «Կասեմ՝ վերադարձիր կամ չքվիր կյանքիցս․․․»,- վերջ չկար։
Աննայի վարսերից քամին ծածանելով տանում էր բոլոր նախատինքները, որ կուտակվել էին փոքրիկ գլխում, ու չէր հասկանում, թե ոնց էին դրանք այդպես հաշտ ու համերաշխ տեղավորվել կողք կողքի անցած բոլոր ժամանակներում։
«Ես․․․ այլևս․․․ չեմ կարող․․․ երեխա ունենալ․․․»,- սա դատավճիռ էր։ Ավելի ուժգին ու սարսափելի, քան բժշկի ենթադրությունը, որ Աննային լուրջ վիրահատություն է սպասվում։
«Դուք հասկանո՞ւմ եք․ կա ՕԳԳ հասկացությունը։ Յուրաքանչյուր սարք, օրգան կամ օրգան համակարգ, որը պարբերաբար աշխատանք է կատարում, ունի օգտակար գործողության գործակից։ Դա այն փոփոխականն է, որը առավելագույն կամ նվազագույն կերպով ի ցույց է հանում տվյալ աշխատանքի պիտանությունը։ Եթե սարքը կամ օրգանը, բժշկական լեզվով ասած, չի գործածվում, նրա պիտանությունը հավասարվում է զրոյի։ Օրգանն աստիճանաբար դուրս է գալիս շարքից ու սկսվում է նրա ատրոֆիան. դանդաղ մահը»,- բացատրել էր երիտասարդ մասնագետը՝ նայելով Աննայի խորախոհ հայացքին։- «Բայց Դուք մի մտատանջվեք. Ձեզ մոտ ընդամենը ուշացում կարող է լինել»։
Բժիշկը բացել էր քարտը, ու Աննան սեփական աչքով էր տեսել, թե ոնց էր նա այնտեղ կարմիր գրիչով գրում․ «Ախտորոշումը՝ հեշտոցային ուղու խրոնիկ բորբոքում։ Նորագոյացության նախատրամադրվածութամբ։ Տարիքը՝ 42, կարգավիճակը՝ ամուսնացած»։ Աննային ոչ այնքան «նորագոյացություն» բառն էր հուզել, որքան հաջորդ նշումը․ «Սեռական զուգընկերների թիվը՝ մեկ»։
—Ինչո՞ւ․ լինում է և մեկից ավելի՞ ։
—Իհարկե․․․Գրեմ՝ երկո՞ւսը․․․ ,- բժիշկը հայացքը ոգևորությամբ կտրել էր թղթերից։
—Գրեք՝ զրո…
Ողջ զրույցի ժամանակ երիտասարդ տղամարդը առաջին անգամ նայել էր Աննայի դեմքին։ Հումորի ու լրջության տարօրինակ զանգված էր, որին Աննան պատուհանից շպրտելու ցանկություն կունենար ուրիշ ժամանակ և անսխալ կախտորոշեր՝ խփնվածի մեկը։ Բայց այս անգամ նայել էր լուրջ ու հասկացել պահի լրջությունը։
—Ամուսինս Ռուսաստանում է վաղուց, արտագնա աշխատանքի։ Գալիս է միայն տոներին, այն էլ, եթե պատճառներ են լինում։
—Զարմացած չեմ։ Ձեզ նման հարյուրավոր կանայք են օրական գալիս ինձ մոտ․․․ Ախ, այս կանայք․․․ Օտար կանայք վատնում են ձեր ամուսիններին, իսկ դուք՝ ձեր երիտասարդությունը․․․ Եվ որտեղի՞ց ձեր մեջ այսքան համբերություն․․․ Ախր, Ձեր հասակում կլիմաքսը դեռ վաղ է, շա՜տ վաղ։ Բայց երբ ժուժկալությունը երկար է տևում, հանգեցնում է բացարձակ անգործության, և օրգանիզմը դադարում է ընկալել իր տվյալ օրգանի կարևորությունը։ Բնության մեջ կա համանման՝ ատավիզմ կոչվող երևույթը․ էվոլյուցիայի ընթացքում ետաճ ունեցած օրգանը թերզարգանում է ու մնում որպես հիշողություն։ Տղամարդու դեպքում դրանք կոճակի պես ստինքների առկայությունն է կրծքավանդակին, կանանց դեպքում՝ ծլիկը․․․ Լսե՞լ եք անեկդոտը, թե ինչո՞ւ անհետացան դինոզավրերը։ Բայց չերկարացնեմ․․․ Գնացեք ու ապրեք լիարժեք կյանքով։ Ու մի մոռացեք ՕԳԳ-ի մասին։
Բժշկի կիսացնոր դասախոսությունը Աննան այլևս չէր լսել։ Շնորհակալություն էր հայտնել, ու դուրս վազել․․․
Ու ահա նա․․․ Կրկին։
Տղամարդը մտերմիկ տարածության վրա էր․․․ Վերջապես․․․ Պահն ինքը պարաշյուտի պես բացվեց ու սփռվեց երեսին․ շունչը կկտրվեր ու կընկներ, եթե տղամարդու ձեռքերը չպահեին իրեն։ «Ձե՞զ մոտ, թե՞՝ իմ․․․»,- Աննան մտովի սցենարներ էր կազմում՝ փոխելով իրավիճակները հօգուտ իրեն, որ ինքնասիրությունը պարտություն չկրեր։ Սակայն, մեկ է՝ չէր կարողանում․․․ «Դա անհնարին է․ երբեք, լսո՞ւմ ես, երբեք»,- սրտի զարկերը հաշվում էին հարկերի միջանցումները, որոնց արանքներում Աննան կորցնում ու վերագտնում էր համարձակությունը։ Հարկերից մեկի վրա լույսն սկսեց թարթել, վերելակը կանգնեց, ու տղամարդը վերջապես ձայն հանեց․ «Գույն չկա ձեր երեսին։ Լա՞վ եք»։
—Լավ եմ։
Տղամարդը ստվերի պես դուրս լողաց, և դռները փակվեցին․․․
Եվս մի քանի հարկ, ու Աննան գնդակի պես գլորվեց դեպի իրենց դուռը։ Դուռը բացեց որդին։ Ականջակալներից կախված լարերը խանգարեցին լսել Աննայի ողջույնը։ Ու Աննան, կոշիկները օդ շպրտելով, հասավ սենյակ, սկեսուրի բազմոցի մոտ։ Ճչում էր․․․ Նրա ճիչը խլացնում էր լուսամուտների ապակիները, որոնք աղմուկը փշրելով լցնում էին հարևանների տները։ Որդու ականջակալների անտարբեր խուրձը պոկվեց միանգամից, ու տնեցիները սոսկումով քաշվեցին դեպի սենյակի անկյունները։ Աննան փռվել էր հատակին, կենտրոնում։ Նա ապարդյուն հեռախոսն էր փորփրում՝ հավաքելու ամուսնու համարն ու ասելու «վերջին» բառերը»։ Ձայնը կտրտվում էր գնալով, ու Աննայից ցամաքելով փախչում էր․․․ օգտակար գործողությունը։
04․02․2019
