Լիր Արքայի ներկայացումը ցնցել էր ողջ քաղաքն ու թատերասեր հանդիսատեսին։ Այսպիսի՛ Լիր, ասում էին, որ թատրոնի պատմությունը չէր տեսել։ Էդուարդ Հոբը այնպե՛ս էր մարմնավորել արքայի կերպարը, որ շատերն էին արդեն նրան Լիր անունով դիմում, իսկ նա դա ընդունում էր որպես պատվաբեր գնահատանք և զուսպ ժպտում էր։
Միջահասակ մարդ էր։ Միջին տարիքի և միջին քաշի։ Առաջին հայացքից գրավիչ ոչինչ չկար արտաքնի մեջ, բացի աչքերից, որոնք, Էդուարդի շուրջ գտնվողներին ստիպում էին երկար նայել նրան…Ծանր կոպեր ուներ, որոնք ուղիղ՝ շեղ գծերով նստում էին թեթև կկոցած աչքերին և հայացքը դարձնում էին ավելի խիստ ու առնական՝ որս որոնած ու գտած գայլի հայացքի նման։
Երևի արքայի դերն էր պատճառը, որ նա սափրված չէր և ծայրերն արծաթի մեջ թաթախած ճերմակ ու փշոտ մորուքի մեջ հազիվ նշմարվող շուրթերը կիսաթաց էին, հորիզոնական փակագծի նման ձգված դեպի ստորին ծնոտը։
Ընդհանրապես, շատ դժվար էր նրան համոզել հարցազրույցներ տալ, նույնիսկ ամենահեղինակավոր լրատվական, մշակութային թերթերին։ Նա միշտ կասկածով էր մոտենում լրագրողների հմտությանն ու գտնում էր, որ դերասանին պետք է ճանաչեն բեմից, իսկ բեմից դուրս դերասանը չպետք է գոյություն ունենա իր հանդիսատեսի համար։ Այնուամենայնիվ, «Դարեր և Մարդիկ» հայտնի ամսագրի հարցազրույցի առաջարկը երկար պնդումներից հետո՝ չմերժեց, մասնավորապես, որ նրանք համաձայնեցին այն վարել ոտի վրա՝ քսաներորդ ներկայացումից երկու ժամ առաջ, թատրոնում։
-Կյանքում նմա՞ն եք Լիր արքային…
-Կյանքում նրանից ավելի խելացի եմ։ Չեմ ամուսնացել։ Զավակներ էլ չունեմ,- իմիջիայլոց պատասխանեց Էդուարդը։
-Իսկ միայնությունը չի՞ անհանգստացնում Ձեզ։
-Կյանքն է այդպիսին։ Ապրել՝ նշանակում է անհանգստանալ,- կտրուկ ու կարճ պատասխանում էր նա, կաշկանդելով հարցազրույց վարող հմայիչ, բարձրակրունկների վրա անվստահ կանգնած տիկնոջը։
-Իսկ ինչու հենց ա՛յս դերն այսքան ցնցեց մարդկանց, թեպետ դուք չեք միակ Լիրը։
-Միակն եմ։ Այս Լիրը ես եմ…Մնացած Լիրերը ինձ հետ ոչ մի աղերս չեն ունեցել։
-Բայց չէ՞ որ դերը նույնն է և այն պատկանում է գրողին՝ այս դեպքում Շեքսպիրին։
-Լիրը՝ այո, ես ոչ ոքի չեմ պատկանում։
-Վախենո՞ւմ եք մահից։
-Ինչո՞ւ պիտի վախենամ մի բանից, որն անխուսափելի է, այն էլ իմ տարիքում, երբ կյանքիս կեսից ավելին ապրել եմ, իսկ ինչ մնացել է՝ պարտավոր եմ ավելի լավ ապրել։
-Գիտենք, որ ամուսնացած չեք, իսկ սիրե՞լ եք երբևէ…
-Ոչ։
-Երբե՞ք։
-Սա կարծեք նույն հարցն էր…
-Լավ, իսկ գուցե ասեք թե ինչո՞ւ…
-Ես չգիտեմ…Չեմ սիրել ու ճիշտն ասած չեմ հասկանում թե դա ինչու եք այդքան կարևորում։ Մարդը չի կարող մի քանի օդ ունենալ ապրելու համար։ Իմ օդը բեմն է՝ թատրոնը։
-Բայց բեմում, որպես դերասան հարյուրավոր անգամներ սիրահետել եք կանանց, և ձեր համակիրների ամենախոշոր բանակը հենց կանայք են։ Ուրեմն այն, ինչ բեմում դիտում ենք՝ կե՞ղծ է, ապրվա՞ծ չէ։
-Այն ինչ բեմում տեսնում եք, այն է, ինչ կարող էր լինել, եթե նույն սցենարը կյանքում պատահեր։ Ես խաղում եմ նաև ա՛յն կյանքը, որը չեմ ապրել…
-Չէի՞ք ցանկանա զավակներ ունենալ։
-Եթե ցանկանայի՝ կունենայի։
-Լավ, փաստորեն դուք սիրում եք միայնությունը։
-Ոչ միայն։ Ես նաև համեղ սնվել եմ սիրում, սիրում եմ երաժշտություն, երբեմն նվագում եմ նաև, սիրում եմ լավ ջինս հագնել, սիրում եմ քայլել կամուրջների վրայով, սիրում եմ մարզվել, և հա, ի դեպ, սիրում եմ ապրել երկար, լիքը անքուն գիշերներ անցկացնել, հաշվի առնելով որ հետո երկար, շատ երկար քնելու եմ,- անբռնազբոս ծիծաղեց Էդուարդը և ավելացրեց.- Դուք էլ եք երկար, շատ երկար քնելու…Եվ ես եթե դուք լինեի՝ բարձրակրունկների փոխարեն կգերադասեի բոբիկ քայլել…Այդքան անհանգիստ կոշիկներով՝ կյանքը կդադարի հետաքրքիր լինել։
Լրագրող տիկինն արդեն զգում էր, որ հարցազրույցն ավարտելու ժամանակն է, սակայն ինչ-որ բան նրան մղում էր շարունակել։
-Իմ ոտքերի համար կարող եք չանհանգստանալ։ Ես սովոր եմ։ Իսկ դուք կասե՞ք՝ ի՞նչ եք մտածում բեմ մտնելուց առաջ։
-Ես դադարում եմ մտածել։ Ես ետնաբեմում՝ իմ մուտքից մի քանի րոպե առաջ, վազում եմ։ Սիրում եմ հևքը։ Ներշնչվում եմ շնչահեղձությունից և գրեթե խեղդված՝ նետվում եմ բեմ՝ շնչելու։ Բեմում ես շնչում, ապրում եմ, և մահից ազատում ինձ։
– Փաստորեն դուք ազատվում եք մահից երբ հանդիսատե՞սն է շնչահեղձ լինում,- զուսպ ժպտաց լրագրող տիկինը։
– Դա հանդիսատեսի ընտրությունն է և իրավունքը,- տիկնոջ ժպիտն անարձագանք թողելով՝ կտրուկ պատասխանեց նա։ Հանդիսատեսը պետք է մեռնի, որպեսզի ապրի թատրոնը։ Ողջ մնացած հանդիսատեսը դերասանի թշնամին է։
– Շատ դաժան ձևակերպում էր։
– Կյանքն է այդպիսին։ Դու պիտի մեռնես, որ շարունակվի կյանքը…
– Իսկ եթե վախենում եմ մեռնե՞լ…
– Չես ապրի։ Ավարտե՞նք մեր զրույցը, ես արդեն պետք է մտնեմ գրիմանոց։
– Կարծում եմ դեռ երկար կարելի էր ձեզ հետ զրուցել…,- շփոթված պատասխանեց տիկինը։
– Իսկ ես ձեր բարձրակրունկներին նայելով, ճիշտ հակառակ կարծիքի եմ։ Հանգստացեք։ Ես արդեն գնամ։ Հա, ի դեպ,- արագ շրջվեց դեպի տիկինն ու հարցրեց.- Դուք այսօր դիտելո՞ւ եք ներկայացումը։ Ես կարող եմ ձեզ մի տոմս առաջարկել։
– Չէ։ Մեկ անգամ դիտել եմ օրեր առաջ և չեմ պատրաստվում վերստին մեռնել,- չարաճճի, կանացի ժպիտով վստահ պատասխանեց, և վերցնելով աթոռին դրած պայուսակը, հաջողություն մաղթելով՝ հեռացավ։
Էդուարդը, գրիմանոցի հայելու առաջ նստած, կերպարանափոխվում էր, կամաց-կամաց դառնում Լիր՝ յուրաքանչյուր փոփոխության հետ խորասուզվելով, հարազատանալով արքայի կերպարին, քթի տակ մերթ ընդ մերթ իր դերից պատառիկներ մրթմրթալով։ Գրիմանոցի փոքրիկ պատուհանից հաճախ հնչող փողոցի աղմուկից զայրացած՝ դիմաներկի մի հաստ շերտ ևս քսում էր դեմքին՝ կարծես այդպիսով հեռանալով իր իրականությունից, մոտենալով նրան, ում հետ քիչ անց պիտի նույնանար։
– Օ՜հ, ոռնացե՜ք, ոռնացե՜ք, ոռնացե՜ք…Ինչ քարեղեն մարդիկ եք դուք…Ոհ…Գնաց հավիտյան…Ա՞յս է աշխարհի խոստացված վերջը…Թող կրակ թափվի բոլորիդ գլխին, դուք մարդասպաններ և դավաճաններ…Այժմ ծերացել եմ և իմ ցավերը ինձ փչացրել են…
Էդուարդի աչքերը թաց էին, շունչը՝ անկանոն…Հայելու մեջ ինքն ամբողջովին անէացել էր արդեն, և հիմա Հայելու մեջից իրեն էր նայում մեռնելու չափ միայնակ Լիրը՝ փշոտ կարճ մորուքի տակ դողդողացող, թաց շուրթերը պրկած, նոսր ու բարակ, անկանոն, ճերմակ մազերը ճակատից ետ գցած, ուսերը ամփոփած ինքն իր վրա…
Բեմ դուրս գալուն մի քանի երկար րոպեներ էին մնացել։ Բացեց իր իրերի դարակը փոքրիկ արծաթագույն բանալիով, առանց դարակի պարունակությանը նայելու աջ ձեռքը տարավ դարակին, շոշափեց դարակում՝ լաթի մեջ փաթաթված սառը, կոպիտ, երկաթյա իրը, ձախ ձեռքով սրբեց ձախ աչքից կախված կաթիլը ու մեջքը մի կերպ ուղղելով՝ վեր կացավ ու …
-Էդուարդ, մոտեցե՛ք ետնաբեմին։ Տաս րոպեից ձեր մուտքն է,- հանկարծ լսվեց իր տասնհինգ տարիների օգնականի ձայնը։
Շփոթված՝ ձեռքն արագ դուրս բերեց դարակից, վերստին կողպեց այն և մի քանի ցատկ կատարեց հայելու առաջ, տեղում վազողի նման բացեց դուռն ու վազելով դուրս եկավ, ինչպես ամեն ներկայացումից առաջ։
Երեք պտույտ գործեց ետնաբեմում ու համատարած մթության մեջ, լսեց հանդիսատեսի լռության ծանոթ ձայնը և կանգ առավ վարագույրի ետևում՝ սպասելով իր մուտքի պահին։
Մթության մեջ, հանկարծ երկու ձեռքեր՝ անսպասելի բարձրացան նրա մեջքի վրայով ու գրկեցին արքայի վիզը։ Նրա ճակատը սառեց, կոկորդը սեղմվեց, ու տարօրինակ մի դող անցավ ողջ մարմնով, երբ նույն անծանոթ ձեռքերը նրա մարմինը շրջեցին բեմի հակառակ ուղղությամբ, ու մի փոքրամարմին, բոբիկ ոտքերով կին, արքայի թիկնեղ ուսերից կախված, նրա շուրթերն սկսեց համբուրել այնպիսի՛ ջերմությամբ ու սիրով, որ արքան սկսեց շնչահեղձ լինել, բայց իր կյանքի վաթսուն յոթ տարիներում առաջին անգամ, գրեթե անշունչ՝ ամբողջ հոգով, իր համար էլ անսպասելի սիրով տրվեց համբույրին…
Հանդիսատեսի լռությունը երկարեց։ Լիրն այդ կնոջ թևերի մեջ՝ մթության մեջ մնաց երկար, և երբ նրան շշուկով հուշեցին, որ արդեն ժամանակն է, նա մի պահ հեռացավ անծանոթուհուց և շրջվեց դեպի բեմը. երկար մնաց կանգնած՝ բեմի ուղղությամբ, հետո շուրթերը մոտեցրեց անծանոթ այդ տիկնոջ շուրթերին և մեղմ շշնջաց.
– Գնանք։ Այսօր, դո՛ւ ինձ ազատեցիր մահից։ Այսօր թող ողջ մնա հանդիսատեսը՝ առանց արքայի…Այսօր, արի մեռնենք… Միասին։
Եվ բացվեցին կյանքի վարագույրները բոլոր…Ու սկսվեց երկար՜, շա՜տ երկար սպասված խաղը։
Հուլիս 10.2020 թ.
