Արմեն Արշալուսյան | Ես գրող չեմ

(հատված)

Իջնում եմ գետնանցում՝ հեռախոսը ձեռքիս, նորությունները թերթելով.

Հայաստանի հավաքականը հաղթեց Ռումինիայի հավաքականին:

Մայրաքաղաքում բողոքի ակցիաներ են սկսվել:

Մեսսին հեռացավ Բարսայից:

Ցուցարարները դեմ են ամեն ինչին:

Տարիներ առաջ այս օրը նա հեռացավ մեզանից… Նրան գտել էին հյուրանոցային համարում՝ կիսամերկ, ընկած մահճակալի և պատի արանքում: Երակներով մաքուր հերոին, քիթը կոտրված: Աջ բռունցքի մեջ ճմռթված մի քանի դոլարանոց, իսկ սենյակում հնչում է կանացի բլյուզ: Կատարողը ծնոտի հատուկ բացվածքով բառերը ճզմում է բերանում: Յուրահատուկ ձայնի երանգ՝ կտրված, բարակ, ճղճղան, խելագար, կտրուկ, կանացի, բլյուզոտ… Տեսնես ի՞նչ են զգում կոկորդը, լեզուն, ծնոտը՝ յուրահատուկ ձևով երգելու ժամանակ: Ի՞նչ է զգում այն մեկը, որն անկյունում գետնանցումի, միզահոտերի ու աղբի մեջ՝ բերանի հատուկ բացվածքով, ծնոտի կտրուկ շարժումներով խաղում է անծանոթ տղայի տան տիրոջ հետ. բլյուզոտ: Կամ ի՞նչ են զգում մեռածները: Հետաքրքիր բան է մահը: Լուրը իմանում ես ու սկսում հետաքրքրվել մեռածով. բացահայտել, ճանաչել… Մի քանի օր առաջ ծանոթացա մեկի հետ: Վատիկը չէր: Լեզու գտանք: Ինձ սովորեցնում էր դաշնամուր նվագել. իր վրա, մութ անկյուններում այգու, պառկած հատակին զուգարանի ինչ-որ լքված կոնսերվատորիայի:
Ցնդած էր: Սիրում եմ դրանց: Ոտքերի չերևացող մասերում ածելիով արված բարակ գծեր ուներ՝ նման այն գնացքի գծերին, որոնցով հայրս հեռացավ հունիսյան մի առավոտ: Դրանից հետո նրան այլևս չտեսա: Մեկնումից երկու ամիս առաջ Համլետը տեսավ հոր ուրվականը: Հայրս հարցնում էր՝ ի՛նչ ես կարդում։ «Համլետը», որի հորը սպանել են: Նա հայր չունի, կարելի է ասել՝ աշխարհի դժվարությունների դեմ մենակ է մնացել: Գրողը տանի, մենք գրեթե հասակակիցներ ենք: Ես Համլետի փոխարեն չէի լինի…
Եթե հիմա հարցնեք, թե ինչու էի աշակերտական վերջին տարում որոշել «Համլետը» բեմադրել, կասեմ՝ ուզում էի լինել… չմտածելով, որ հայրս երկու ամսից չէր լինի, ու էդ պահին ամենից շատ իրեն էր լինելը պետք, իսկ ինձ՝ դրանից հետո:
-Ես Համլետ եմ խաղալու: Ես լինելու եմ, լինելու է իմ երազանքը՝ բեմադրություն անելը:
Տասնութ էլ չկայի: Պիեսներից, թատրոններից ու հատկապես միզանսցեններից բան չէի հասկանում: Բայց զգացողություն կար, տարերային մի բան, խենթություն, որն ասում էր՝ արա՛․ թքած, որ անելուց խելքդ չի հասնում: Ու յուրահատուկ ձայնի երանգով՝ կտրված, բարակ, ճղճղան, խելագար, կտրուկ, դպրոցական խմբին բացատրում էի՝ ի՛նչ եմ ուզում, ու ով որ կերպարն է խաղալու:
– Բարև ձեզ: Ես Համլետն եմ, որի հայրը պառկած է հիվանդանոցում: Հիմա մտածում եմ՝ ո՞րն է իր համար ավելի լավ՝ լինելը, թե՞ չլինելը: Եթե լինեմ ազնիվ, կասեմ… ես ազնիվ չեմ:
Հայրս ձկան է նման, որին ժամանակից շուտ հանել են ջրից, չնայած պարբերաբար արհեստական շնչառության են միացնում: Ուշ է: Նա կորցրել է: ՆԱ: Կորցրել է: Ես կորցրել եմ, որովհետև ժամանակին ինքն է էդպես որոշել: Երևի խմած է եղել: Երևի չափից դուրս ծխել է: Երևի չի էլ իմացել, որ որոշում է, կրճատում է: Որ նաև իմ փոխարեն է որոշում:
– Իսկ ո՞վ էր քեզ թողել՝ իմ փոխարեն որոշումներ կայացնես, հա՛յր: Ո՞վ թույլ տվեց՝ որոշես, որ ինձ համար առանց հոր մնալն ավելի լավ է: Ասեմ. առանց քեզ լավ է: Ես ձկների չեմ սիրում: Նրանք թոքեր չունեն: Հիշում եմ՝ մի քանի տարի առաջ բժիշկն ասաց պատասխաններդ. «Էմֆիզեմա», երբ թոքերը մաշված կտորների են նման: Կարելի է ասել՝ թոքեր չկան: Թոքերի փոխարեն ձկներ են, որոնց հանել են ջրից ու արհեստական շնչառության են միացնում: Խռիկներից բարակ խողովակները մտցնում ու վերադարձնում կյանք: Իսկ էդ ընթացքում Բալզակը պատմում էր շագրենի կաշվի մասին, երբ գիրքը ձեռքիս՝ հիվանդանոցում հսկում էի հորս քունը:
Ջուր եմ տալիս, երբ քնից դուրս է պրծնում, ինչպես խեղդվողը ջրից: Խմում է: Աչքերը ջնջված են: Թունդ կարմրից երևում է, որ թոքերը մաշված կտորների են վերածվել… Ի՞նչ ես կարդում: «Շագրենի կաշին»: Ինչի՞ մասին է: Թոքերիդ, պա՛… պատանեկությանս: Ապրելուդ ցանկության: Չապրելուդ ցանկությանս: Մաշվող կտորների մասին է:
Հայրս քնում ու արթնանում էր երեք տարեկան երեխայի նման: Մայրս էլ ծնողի նման թռչում էր տեղից, հասնում հորս, օրորում, բարկանում, որ քնի, ու քնի նաև ինքը: Մտածում էի՝ ի՞նչ կանեմ, եթե երեխաներ ունենամ: Հաստատ չէի կարողանա քնել: Բայց սիրտս հանգստանում էր էն մտքից, որ տասնյոթս ամիսներ առաջ էր լրացել: Դեռ ժամանակ կա դրա մասին մտածելու: Ո՜վ գիտի, կմեծանամ ու կսկսեմ քիչ քնել: Իսկ ամառը նոր էր սկսվել: Դասերը վերջացել էին, ու մնացել էր երկու բան՝ քննություններն ու բեմադրությունը: Բայց հայրս հեռացավ հունիսյան մի առավոտ՝ բարակ գծեր թողնելով… նման այն գծերին, որ դաշնակահարուհին ածելիով բացել էր ազդրերի չերևացող հատվածում: Չթողեց՝ ձեռք տամ: Գերադասեց անշարժ մնալ, հենց այդտեղ՝ զուգարանի հատակին:
-Չեմ սիրում նրան:
-Ինչի՞:
-Անտանելի է: Ապրել չի թողնում: Ուրվականի պես հետևում է: Անգամ մեր անկողինն է նույնը:
-Շատ սիրելուց է:
-Սիրել չիմանալուց է: Ուրիշի կյանքի մեջ քիթդ մինչև վերջ խցկելը էգոիստություն է:
-Երևի ճիշտ ես:
-Մի քանի օր առաջ նրա հետ հորս փակեցինք ծայրամասում գտնվող հոգեբուժարանում:
-Մենք էլ. ծայրամասի գերեզմանատանը:
-Մայրերի հետ բարդ է, չէ՞:
-Կանանց հետ՝ միշտ:
-Մանավանդ երբ ուզում են հայր ձևանալ:
-Սարսափելին ծնող ձևանալն է:
-Երևի նրանք չեն էլ հասկանում, թե ինչ են անում մեզ հետ:
-Նույնը նրանք են ասում…
-Հիմա միայն քո մասին եմ ուզում, ինչ-որ բան ասել,- սողալով հայտնվեց վրաս… բլյուզը բարձրացավ: Սկսեց երգել, ոռնալ յուրահատուկ երանգով: Նման այն երգչուհուն, որի կատարումը լսվում էր հյուրանոցային համարում, մահճակալի ու պատի արանքում ընկած կնոջ համար.
“Maybe, maybe, maybe…
I guess I might have
done something wrong…”