Դանիլո Կիշ | Խորհուրդներ երիտասարդ գրողին

Կասկածով վերաբերվիր իշխող գաղափարախոսություններին և արքայազներին:

Հեռու մնա արքայազներից:
Մաքուր պահիր խոսքդ գաղափարախոսության վարակից:
Հավատա, որ դու մյուսներից հզոր ես, թեպետև հիշիր, որ նրանք չափանիշ չեն:
Հավատա, որ դու մյուսներից տկար ես, թեպետև հիշիր, որ նրանք չափանիշ չեն:
Մի՛ հավատա ուտոպիական ծրագրերին, եթե իհարկե դրանք քո ստեղծածները չեն:
Նույնպիսի հպարտությամբ վերաբերվիր թե՛ արքայազներին և թե՛ ամբոխներին:
Գրողական հմտություններովդ ձեռք բերած արտոնությունները վայելիր առանց խղճմտանքի:
Մի՛ շփոթիր մասնագիտությանդ նզովքը դասակարգային ճնշման հետ:
Գլուխդ մի լցրու պատմության խիստ անհրաժեշտության մասին մտքերով և ոչ էլ հավատա պատմության գնացքի մասին մետաֆորին:
Մի՛ շտապիր քեզ նետել պատմության գնացքը. դա ընդամենն անմիտ մետաֆոր է, ոչ ավելին:
Միշտ հիշիր` երբ դու հասնում ես քո նպատակին, դու կորցնում ես մնացյալ ամեն ինչ:
Մի՛ գրիր հոդվածներ այն երկրների մասին, որոնք դու այցելել ես որպես զբոսաշրջիկ, առհասարակ մի՛ գրիր հոդվածներ. դու լրագրող չես:
Մի՛ հավատա վիճակագրություններին, թվերին կամ հանրային հայտարարություններին. իրականությունն այն է, ինչ անզեն աչքով չես տեսնի:
Մի՛ այցելիր գործարաններ, կոլեկտիվ ագարակներ կամ շինհրապարակներ. զարգացումն այն է, ինչ անզեն աչքով չես տեսնի:
Հեռու մնա տնտեսագիտությունից, սոցիոլոգիայից և հոգեվերլուծությունից:
Մի՛ դարձիր արևելյան փիլիսոփայության, Բուդդիզմի և նման այլ բաների հետևորդ. ավելի հետաքրքիր զբաղմունքներ էլ կան:
Նկատի ունեցիր, որ երևակայությունը վտանգավոր բան է. այն ստից միայն մի քայլ է հեռու:
Ոչ մեկի թիմակիցը մի՛ դարձիր. գրողը միշտ մենակ է:
Մի՛ հավատա նրանց, ովքեր ասում են, թե սա վատագույնն է` բոլոր հնարավոր աշխարհներից:
Մի՛ հավատա մարգարեներին. դու ինքդ մարգարե ես:
Մի՛ եղիր մարգարե. քո ուժը կասկածելի է:
Խիղճդ մի՛ տանջիր, արքայազները թող քեզ չհուզեն, քանի որ դու ինքդ արքայազն ես:
Խիղճդ մի՛ տանջիր, հանքափորները թող քեզ չհուզեն, քանի որ դու ինքդ հանքափոր ես:
Վստահ եղիր` այն, ինչ չհաջողեցիր ասել մամուլով, ընդմիշտ կորած չէ:
Մի՛ գրիր օրվա տպավորությամբ:
Պահի փիլիսոփայությունը մի՛ դարձրու քո համոզմունքը, հետո կզղջաս:
Հավերժության փիլիսոփայությունը մի՛ դարձրու քո համոզմունքը, դրա համար նույնպես զղջալու ես:
Մի՛ բավարարվիր քո վիճակով. միայն հիմարները դժգոհ չեն լինում:
Գոհ եղիր քո վիճակով, քանի որ դու ընտրյալ ես:
Մի՛ փորձիր բարոյական արդարացումներ գտնել դավաճանների համար:
Հեռու մնա «կատարյալ ճշմարտությունից»:
Հեռու մնա ճշմարտությունը նմանակելուց:
Վստահիր նրանց, ովքեր թանկ են վճարել իրենց ազատության համար:
Մի՛ վստահիր նրանց, ովքեր մյուսներին էլ են ստիպում թանկ վճարել իրենց ազատության համար:
Մի՛ վիճիր արժեքների հարաբերականության շուրջ. իրականում արժեքները միմյանց ստորակարգ են:
Ընդունիր արքայազների նվերները, բայց առանց հուզմունքի և երբեք ոչինչ չանես դրանց արժանանալու համար:
Հավատացած եղիր, որ լեզուն, որով դու գրում ես, լավագույնն է բոլոր լեզուներից. այսպես, թե այնպես` դու ուրիշը չունես:
Հավատացած եղիր, որ լեզուն որով դու գրում ես, վատագույնն է բոլոր լեզուներից, թեև դու ուրիշը չունես:
«Ուրեմն որովհետև գաղջ ես, և ոչ տաք և ոչ ցուրտ, քեզ պիտի փսխեմ իմ բերանիցը» (Յայտնութիւն 3:16):
Մի՛ եղիր ստրկամիտ: Հակառակ դեպքում դու կդառնաս արքայազների դռնապանը:
Մի՛ եղիր գոռոզ, որովհետև դու կնմանվես արքայազների դռնապաններին:
Ոչ մեկին թույլ մի՛ տուր ասել, թե այն, ինչ դու ես գրում, հասարակության համար անօգուտ է:
Մի՛ երևակայիր, թե այն, ինչ գրում ես, հասարակության համար օգտակար է:
Մի՛ երևակայիր, թե դու ինքդ հասարակությանը պիտանի անդամ ես:
Թույլ մի՛ տուր ոչ ոքի ասել, թե դու հասարակության մակաբույծն ես:
Հավատացած եղիր, որ քո սոնետները շատ ավելի արժեքավոր են, քան քաղաքական գործիչների և արքայազների ճառերը:
Մտածիր, թե քո սոնետները քաղաքական գործիչների և արքայազների ճառերից էլ անարժեք են:
Ամեն հարցում քո սեփական տեսակետն ունեցիր:
Ամեն հարցի շուրջ քո տեսակետը մի՛ հայտնիր:
Քեզ համար քո բառերն արժեք չունեն:
Քո բառերն անգին են:
Մի՛ խոսիր ազգի անունից. ո ՞վ ես դու, որպեսզի քեզնից բացի որևէ մեկին էլ ներկայացնես:
Մի՛ եղիր ընդդիմություն, քանի որ դու արքայազների հակառակ կողմում չես կանգնած, այլ` ներքևում:
Մի՛ եղիր իշխանության և արքայազների կողքին. դու նրանցից վեր ես: Պայքարիր հասարակական անարդարության դեմ, բայց պայքարդ մանիֆեստի չվերածես:
Թույլ մի՛ տուր, որ հասարակական անարդարության դեմ մղած պայքարը շեղի քեզ քո ուղուց:
Ուսումնասիրիր ուրիշների մտքերը և հետո ժխտիր դրանք:
Մի՛ ստեղծիր որևէ քաղաքական ծրագիր, առհասարակ մի ստեղծիր ծրագրեր. դու դրանք տիեզերքի մագմայից ու քաոսից ես ստեղծելու:
Զգուշացիր նրանցից, ովքեր վերջնական լուծումներ են առաջարկում:
Մի՛ եղիր փոքրամասնության գրող: Երբ որևէ հասարակություն սկսի քեզ իրենը համարել, ուրեմն ինչ-որ բան այն չէ:
Մի՛ գրիր շարքային ընթերցողի համար. բոլոր ընթերցողներն էլ շարքային են:
Մի՛ գրիր ընտրախավի համար. էլիտա գոյություն չունի, դու ես էլիտան:
Մի՛ մտածիր մահվան մասին, բայց և մի՛ մոռացիր, որ մահկանացու ես:
Մի՛ հավատա գրողի անմահությանը. դա ակադեմիական դատարկաբանություն է: Մի՛ եղիր ողբերգականորեն լուրջ. դա ծիծաղելի է:
Կոմիկ մի՛ եղիր, քանի որ բոյարները սովոր են զվարճանալ նրանցով:
Մի՛ եղիր խեղկատակ:
Մի՛ երևակայիր, թե գրողները «մարդկության խիղճն են». չէ ՞ որ բազմաթիվ սրիկաներ ես տեսել նրանց մեջ:
Թույլ մի տուր որևէ մեկին ասել, թե դու ոչ ոք ես. չէ ՞ որ տեսել ես` ինչպես են բոյարները վախենում պոետներից:
Պետք չէ մեռնել հանուն գաղափարի և ոչ էլ ուրիշներին քաջալերիր նման քայլի դիմել:
Մի՛ եղիր վախկոտ, այլև արհամարհիր վախկոտներին:
Հիշիր, որ հերոսությունը մեծ արժեք ունի:
Մի՛ գրիր տոների և տարեդարձների առթիվ:
Ներբողներ մի՛ գրիր. հետո կփոշմանես:
Ազգային հերոսների համար մահախոսականներ մի՛ գրիր. հետո կփոշմանես:
Եթե չես կարող ասել ճշմարտությունը, ոչինչ էլ մի ասա:
Խուսափիր կիսով չափ ճշմարտություններից:
Համընդհանուր զվարճությունների մի՛ մասնակցիր:
Բարեհաճ մի՛ եղիր արքայազների և բոյարների հանդեպ:
Բարեհաճություն մի՛ ակնկալիր արքայազներից և բոյարներից:
Մի՛ եղիր հանդուրժող քաղաքավարությունից ելնելով:
Ամեն մեկից արդարություն մի՛ պահանջիր. ի՞նչ միտք ունի կռվել հիմարների հետ:
Թույլ մի՛ տուր քեզ հավատացնել, թե մենք բոլորս էլ ի վերջո ճիշտ ենք, կամ թե որքան մարդ, այնքան ճաշակ:
«Եթե երկու զրուցակից սխալ են, դա դեռ չի նշանակում, թե երկուսն էլ ճիշտ են» (Կարլ Պոպեր):
«Ինչ-որ մեկի ճիշտ լինելն ընդունելը մեզ չի ապահովագրում բոլորին ճիշտ համարելու վտանգից» ( Կ. Պ.):
Տգետների հետ մի՛ վիճիր այնպիսի բաների շուրջ, որոնք նրանք առաջին անգամ քեզնից են լսել:
Մի՛ ունեցիր առաքելություն:
Խուսափիր առաքելություն ունեցող մարդկանցից:
Մի՛ հավատա գիտական տեսակետին:
Մի՛ հավատա կանխազգացմանը:
Խուսափիր ցինիզմից, այդ թվում` քո սեփականից:
Խուսափիր գաղափարական տափակաբանություններից և մեջբերումներից:
Մի՛ վախեցիր ասել, որ Արագոնի` ԳՊՈւ*-ն գովաբանող պոեմն այլանդակություն է:
Եվ մի՛ փորձիր այն արդարացնող փաստեր գտնել:
Թույլ մի՛ տուր քեզ համոզել, թե Սարտր-Քամյու վիճաբանության մեջ երկուսն էլ ճիշտ էին:
Մի՛ հավատա ավտոմատացված գրին և «գիտակցված անգիտակցականությանը». քո պայքարը հստակության համար է:
Ժխտիր քեզ պարտադրվող բոլոր գրական դպրոցները:
Եթե հանդիպես «սոցիալիստական ռեալիզմ» եզրույթին, շրջանցիր այն:
Եթե քեզ հարցնեն «պարտավորված գրականության» մասին, ձկան պես լուռ մնա. այդ հարցը ակադեմիկոսներին թող:
Եթե ինչ-որ մեկը համակենտրոնացման ճամբարը նմանեցնի բանտի, խորհուրդ տուր մաքուր օդի դուրս գալ:
Եթե ինչ-որ մեկը պնդի, թե Կոլիման Աուշվիցից տարբերվում էր, նրան գրողի ծոցն ուղարկիր:
Եթե ինչ-որ մեկը ասի, թե Աուշվիցը ոջիլներ է սատկացրել, ոչ թե մարդիկ սպանել, արա նույնը, ինչ նախորդ դեպքում:
Եվ եթե ինչ-որ մեկը պնդի, թե այդ ամենը պատմական անհրաժեշտություն էր, կրկին նույնը:
”Segui il carro e lescia dir la gente”(Dante)**

*Государственное политическое управление
**«Հետևեք կառքին և թույլ տվեք մարդիկ խոսեն» (Դանտե)

Թարգմանությունը անգլերենից` Գոհար Աքելյանի