Լուսանկարը՝ Տիգրան Վանյանի
Ագապի, այսինքն սեր: Ամեն դեպքում, երբ մորը հարցրել էր, թե ինչ է նշանակում իր անունը, մայրն ասել է, որ նշանակում է սեր: Ինքն էլ ժպտացել էր: Մայրը, սակայն, միշտ լացում էր. աղջիկն աշխարհի գեշն էր: Չնայած՝ աշնան գունեղ տերեւները թափվել էին գետնին եւ նախաձմեռային այդ գորգը հրաշագործության էր մղում, երբ հայրն այդ տարի եկավ, բայց աղջիկն աշխարհի գեշն էր: Հայրը հաջորդ գալով աղջկան տեսավ ու էլ չեկավ: Նույնիսկ պնդեց, որ իրենից չի. «Էտ ո՞նց ա Լյուդայից զույգ աղջիկ ունեմ, երկուսն էլ հրեշտակի պես կապույտ աչքերով…Չէ-չէ, հաստատ ինձանից չի»:
Մայրն ուժեղ կին էր. գյուղի միակ աղբյուրից ջուրը կրած հասցնում էր տուն, փայտը ջարդում, կրակը վառում, ջրով լի կաթսան դնում էր կրակին, մի քանի կարտոֆիլ լցնում մեջ, եփում եւ մեր ու աղջիկ քեֆ էին անում: Ագապին ժպտում էր, մայրը՝ լացում: Սեղանին պարտադիր սոխ էր դնում, որ երբ աղջիկը հարցնի, թե ինչու է լացում, գլխով ցույց տա սոխը:
Գիշերներն աղջկան առնում էր ծոցն ու աչքերը փակում՝ պաչում-լացում, լացում-պաչում: Ագապին քնած ժամանակ էլ էր ժպտում:
Դպրոց չընդունեցին: Ասացին՝ «լեզուն կապ ընկած է, կարգին խոսել չգիտի, սրա սովորածն ո՞ւմ է պետք, համ էլ մեղք է. էրեխեքը ձեռ կառնեն»: Մայրը բռնեց աղջկա ձեռքն ու դպրոցից դուրս եկան: Հատուկ դպրոցի համար գնած սիրուն պայուսակում սկսեց կարտոֆիլ լցնել: Տանում էր մեծ ճանապարհին ծախում: Ագապին այդ ընթացքում դաշտից ծաղիկ էր հավաքում, որ օրվա վերջում նվիրի մորը: Կարտոֆիլով գնում էին, ծաղիկով գալիս: Երկու դեպքում էլ մայրը ծանրությունից կռացած էր քայլում:
Տարիքի հետ Ագապիի խոսքը դարձել էր ավելի անհասկանալի: Միայն մայրն էր հասկանում, թե ինչ է ուզում աղջիկը, դրա համար էլ Ագապին տնից դուրս չէր գալիս: Երբ մեծացավ, տանն էլ բան չէր մնացել: Մեծ սենյակի առաստաղի ջահը Ագապիի հագի սիրուն կարմիր շորն էր, հին պահարանը՝ սեւ պլպլան կոշիկները, բազմոցը, որը հրաշագործության էր մղում այն հին աշնանային օրը, երբ գետինը գունեղ գորգ էր դարձել, Ագապիի կաշվե պայուսակն էր դարձել, իսկ հատակի ամեն ինչ տեսած գորգը ոչ մեկը չառավ: Հենց դրա վրա էլ պառկում-քնում էին մեր ու աղջիկ:
Մի առավոտ Ագապին բացեց աչքերն առանց մոր համբույրի: Արդեն 18 տարեկան մեծ աղջիկ էր, բայց գոռաց՝ մինչ այդ չգիտեր, որ կարող է:
Քառասուն օր հարեւանների բերած ճաշերով ապրեց Ագապին: Անմարդ Հայկուշ տատը, որ խուլ ու համր թոռանն էր պահում, բռնեց ձեռքն ու ասաց. «Արի բալա՛, արի գնանք, ես կմեռնեմ, դու կապրես», ինքն էլ ձեռքը պոկեց տատի ձեռքերից ու փռվեց գունազրկված գորգին: Հայկուշն էլ ասաց՝ «Քոռանամ ես» ու գնաց:
Հետո հիշեց, որ մայրը մի գիշեր ասել էր, թե երբ չլինեմ՝ կնայես երկինք: Տան դուռը բացեց ու դուրս վազեց: Մի ամպ անգամ չկար, երկինքը՝ պա՜րզ: Ու Ագապին ձեռքը մեկնեց եւ ասաց՝ «Մամա», ու չնայած աշխարհում բոլոր տեսակի արատ ու հիվանդություն ունեցողները այս բառը կարողանում են անսխալ ասել, Ագապին չգիտեր, որ ինքը նույնպես կարող է:
Երկինքը երեւի ուժ տվեց: Ամեն դեպքում, երբ մթնեց, Ագապին վերջին 40 օրվա պես խավար տանը կուչ չեկավ մի անկյունում: Նա գտավ մոր պահած մոմերը, վառեց ու լույս եղավ:
Հաջորդ օրը Ագապին դուրս եկավ մոր հողամասն ու նկատեց, որ ջուրը հեռու մարգերին չի հասնում: Նա վերցրեց բահն ու անցավ գործի: Ջուրը հոսում էր Ագապիի դեմքից ու մարգերի մեջ, եւ հեռվում չորացող թփերը հագեցրին ծարավը:
Ագապին չգիտեր, որ ինքը կարող է բահով աշխատել, ջրի ճանապարհ բացել ու նա չգիտեր, որ արեւը հիասքանչ է, նույնիսկ երբ քրտնում ես աշխատանքից, մանավանդ այդ դեպքում:
Մոմի լույսն արդեն չէր բավարարում Ագապիին գիշերները եւ նա տուն բերեց դուռն ամեն օր ճանկռող կատվին: Երկուսն էլ խոսել չգիտեին, բայց Ագապին զրուցակից գտավ իրեն: Ագապին կատվին տեղավորեց հին գորգի վրա՝ իր կողքին, եւ առավոտյան նորից սկսեց զարթնել մեղմ համբույրներից: Կատուն իր փոքրիկ լեզվով ջնջում էր Ագապիի գեշությունը, ամեն դեպքում, երբ առավոտյան աղջիկը լվացվում էր, նայում էր ջրում իր դեմքին ու ժպտում: Երկուսով էլի մեծ ճանապարհ էին տանում կարտոֆիլն ու դատարկ վերադառնում: Արդեն ծաղիկներ չկային, չնայած կատուն վազվզում էր ծաղիկների մեջ, երբ տուն էին վերադառնում, եւ Ագապին հասկանում էր, թե ինչո՞ւ էր մայրը լացում, երբ իրե՛նք էին տուն վերադառնում մեծ ճանապարհից:
Կատուն մլավում էր՝ երեխայի ձայնով: Մարտին բոլոր կատուններն են մլավում են ու գյուղը բանի տեղ չէր դնում: Ապակին կոտրվեց ու սաստիկ անձրեւը ներս մտավ տուն: Մարտին շատ ապակիներ են կոտրվում ու անձրեւը շատ տներ է մտնում ու գյուղը սրանից էլ չզարթնեց: Մեկը թմփաց ցեխոտ գետնին ու սկսեց վազել: Հայկուշ տատը, որ խորը չէր քնում, որպեսզի քնած չմնա, մի աչքը բացեց ու տեսավ, որ մեկը թափով անցավ իր պատուհանի մոտով: Հետո լսեց, որ տան դուռը կամաց մեկը բացեց ու ներս մտավ: Երկու աչքն էլ վախից պինդ փակեց: Ձայն չկար: «Թվաց», շշնջաց տատն ու ականջները սրեց: Ձեն-ձուն չկար: «Հա-հա, հաստատ թվաց»:
Ագապիին թվաց, թե գիշերն անվերջանալի է ու այդ գիշերից առաջ ինքն ուրիշ էր: Ագապին վստահ էր, որ սրանից հետո իր բոլորի ցերեկներից առաջ այդ գիշերն է՝ մութ, լուսավոր:
Բոլորը վստահ էին, որ Սուրբ Հոգին է հայրը, ամեն դեպքում ոչ ոք չէր հավատում, որ Ագապիի կողքին տղամարդ ինքնակամ կպառկի: Մի քանի անգամ ինքն ու կատուն կարտոֆիլով գնացին մեծ ճանապարհը՝ հետ եկան ու պատուհանի ապակին նորից դրեց: Դեմքը չէր հիշում, այսինքն չէր էլ տեսել, որ հիշի, տեսած լիներ էլ՝ ոնց ասեր. բառերից միայն «մամա» էր կարողանում ասի, էն էլ՝ ո՞վ չի կարողանում:
Հայկուշը հին տատմեր էր: Օգնեց: Ինքը գոռում էր՝ «Հա, բալա՛ ջան, հա», Ագապին ուղղակի գոռում էր, կատուն էլ մլավում էր: Երեքով էին, երբ լսվեց ճիչը: Հայկուշ տատի ձեռքերը դողում էին: Բոլորի ճակատները պաչեց, կատվինն էլ: Բարուրեց ու դրեց ուժասպառ ու ուժով լի մոր կողքին: Ագապին ժպտում էր. նա չգիտեր, որ ինքը կարող է:
Ամեն կիրակի ամբողջ գյուղը եկեղեցի էր գնում՝ Սուրբ Հոգուն փառավորելու. ներկայության ապացույցը Ագապիի տանը մեծանում էր: Կային կանայք, որ սկզբում խեթ-խեթ էին նայում իրենց ամուսիններին, բայց երբ երեխան ծնվեց, նրանք էլ հավատացին. նորածինն ասես հրեշտակ լիներ, իսկ Ագապին Աստծո գեշն էր, գյուղի տղամարդկանցից էլ միայն Հայկուշ տատի թոռն էր սիրուն՝ էն էլ խուլ ու համր էր:
Միայն Հայկուշ տատը եկեղեցի չէր գնում: Նա հո գիտեր, չփակվող աչքերով տեսել էր, որ այն մարտյան առավոտը, որը բացվեց անվերջանալի գիշերից հետո, ինքը զարթնեց ու տեսավ, որ տան դռնից մինչեւ թոռան սենյակը ցեխոտ ոտնահետքեր են:
Երբ Ագապիի երեխան առաջին բառն ասաց, Հայկուշ տատն առավոտյան էլ չզարթնեց: Իսկ Ագապիի երեխան ասաց՝ «Մամա» ու Ագապին հասկացավ, որ ինքը կարող է: Ագապի, այսինքն սեր:
