Նոր էի տեղափոխվել Վանաձոր, երբ մի օր թեյարանում հանդիպեցի Սալամանոյին։ Երեք տարի ա չէինք հանդիպել ու թվում էր, թե մեր մասին շատ բան կունենանք պատմելու, բայց պատին նկարներ կային ու սկսեցինք դրանք քննարկել։ Հետո Պիկասսոյից էինք խոսում ու նրանից, որ երկուսս էլ ամբողջ կյանքում երևի չկարողանանք սովորել էրեխեքի պես նկարել։ Թեյարանը փակվում էր ու ստիպված մեր խոսակցությունը տեղափոխվեց փաբ։ Թեյի շուրջ արվեստի քննարկումից անցանք գարեջրի շուրջ նախկիններին քննարկելուն։ Հետո սկսեցինք մեզնից խոսել։ Պարզվեց, որ կարոտել ենք իրար։
Չեմ էլ հիշում, թե ինչի էինք բաժանվել, բայց էն ժամանակ ամեն ինչ ուրիշ էր։ Մենք իրար օգնում էինք ստեղծագործել։ Ես սիրահարված էի Սալամանոյին ու չէի ուզում, որ ուրիշների հետ էլ քնի։
Ինչևէ անցածն անցած էր ու երևի էլ հետ էլ չգար, բայց որոշեցինք էդ գիշեր թափառել Վանաձորով։ Ճամփին երազներ էինք տեսնում։ Ծուխը երկուսիս վզին ոլորված քայլում էր։ Դատարկ էր քաղաքը։ Քայլեցինք դեպի իր արվեստանոց։ Արդեն դժվար էինք հասկանում իրար, դժվար էինք հետ գալիս մեր աշխարհ։
Նկատեցի, որ արվեստանոցի ճամփից շեղվել ենք։
– Չէի՞ր իմացել, որ հին արվեստանոցս վառեցի քո գնալուց հետո։
– Չէ․․․,- ցնցված էի։
– Ինչևէ։ Էս մեկն էլ դուրդ կգա։ Հատկապես, գիտեմ՝ ինչքան ես մութ միջանցքներ սիրում։
– Իսկ նկարնե՞րը։
– Չէ, ես հո գիժ չեմ։ Նկարները խի պիտի վառեի։
– Եսիմ․․․ արվեստանոցը խի վառեցիր։
Լուռ անցանք խիմզավոդի այգին։ Հասանք մի նեղ, երկար ու հնությունից մրոտված շենքի։ Անցանք հետևի կողմ ու մտանք սովետի ժամանակից մնացած երկաթե դռնով։ Մենք մտել էինք շենքի կենտրոնական հատվածից ու երբ անցանք գավիթի հատվածը, աջ ու ձախ երկար միջանցքն էր ձգվում։ Առաջին հայացքից մոտավոր հաշվեցի, որ հարյուրից ավել դուռ կար։
– Էս ի՞նչ տեղ ա։
– Առաջ զավոդի գրասենյակն ա եղել։ Հիմա մարզպետարանինն ա։ Մի քանի անկապ գրասենյակ ունեն իրանք։ Մնացածն էլ սենց վարձով են տվել։
– Ինչքա՞ն ես տալիս։
– Մի 30 կլինի ձմռանը։ Ամռանը 20 էինք տալիս, որ չէին տաքացնում։
– Պարզ ա։
Մենք դեպի ձախ գնացինք։ Որոշեցի ճամփին ցուցանակները ուսումնասիրել, էն էլ ընդամենը մի քանի քայլ հասցրինք գնալ ու հասանք։
– Պահ, ահագին էլ մեծ ա։
– Ահա։ Ես ու Լուսը իրար հետ ենք վերցնում։
– Հետ ա եկել մոտդ, հա՞։
– Չէ դե տենց ընկերական էլի։
– Ըհը․․․ Լսի չէ բայց, լուրջ։ Թույն ա։ Էս երեք սենյակն ա՞, թե՞ թաքուն սենյակ էլ ունեք։
– Էս երեքն ա։ Ստեղ ես եմ, էս կողքը Լուսն ա։ Էն մեկում էլ լռվցնում ենք էլի։ Ո՞ւր կուզես։ Լռվարանում դիվան կա։
– Դե էդ ա։
Երևի մի ժամ էլ անցավ մինչև հարմարվեցինք։ Ծուխը էլի փաթաթվեց վզներիս։ Գիտակցության հոսքը գնաաաաաց․
«Փաստացի իրար հետ քնելու նախապատրաստությունը տևեց 6 ու կես ժամ։ Իրար հետ քնելը տևեց 5 րոպե, որովհետև շատ կարոտած էինք։ Բայց իրար հետ պրծանք։ Էդ լավ նշան ա։
Էս Լուսի արվեստանոցը լավ էին սարքել բայց։
Աաաաա, զուգարան էլի։ Էրեխա լինեի։ Տակս անեի, ուրախանայի։
Էն արձանիկն էլ սիրուն էր։ Տեսնես՝ որտեղից ա միտքը վերցրել։ Դժվար իրանը լինի։
Դե լավ նախանձից եմ տենց ասում։
Էէէէ դե։»
– Լսի զուգարանը որտե՞ղ ա։
– Երկու միջանցքների վերջերում էլ կա։ Ուզո՞ւմ ես էդ կապույտ խալաթը գցի վրեդ։ Էս ժամին հաստատ մարդ չի լինի ստե։
– Հա էլի, հավես չկա հագնվեմ։ Բայց եթե տռուսիկս գտնեմ, գոնե էդ կհագնեմ։
– Բրախ տու էլի, ազիզ։ Առաջին օրը չենք ստե։ Հաստատ մարդ չկա։
– Լավ հեսա կգամ։
Օրորվելով դուրս եմ գալիս։ Զգում եմ, որ արդեն շաաաատ լավ եմ։ Սիրտս 100-ի տակ աշխատում ա։ Լռության ձայն ա գալիս։
Ճղճղած պաստառներով, աղոտ լույսով իսկական սարսափ ֆիլմի տեսարան էր։ Սովետի վախտի շենք, որ ասում են, սրա մասին ա։
Ցուցանակները սկսեցի նայել։ Մեկի մոտ երևի մի չորս րոպե կանգնած հռհռացի։
«Սնանկության գործերով կառավարիչ․ Հենց էս շենքում, հենց էս կեղտոտ, լաքը թռած բռնակով, ներկը թափած դռան հետևում նստում ա մի կառավարիչ, ով սնանկության գործերը իր մաշկի վրա ա զգում»։
Հասա զուգարանին։ Անուշ գարշահոտով պպզովիներից էր։
«Ու էս շենքը սենց մնացել ա ու մարզպետարանի վերահսկողության տակ։ Յախք»։
Մի կերպ մի երկու կաթիլ ջուր գտա, լվացվեցի ու անցա առաջ։
Համարյա ճանապարհի կեսը անցա, մեկ էլ ծխի հաստ շերտի տակից գիտակցությունս արթնացավ ու հայտնեց, որ երբ մենք գնում էինք զուգարան բաց դուռ չկար։ Իսկ երբ հետ էինք գալիս զուգարանի կողքի բոլոր դռները բաց էին։
Մտածեցի, որ երևի ինձ ա թվացել, բայց որոշեցի հետ գնալ ու ստուգել։ Հետ գնացի։ Դռները բնականաբար փակ էին։ Հետ եկա։ Սալամանոն արվեստանոցում չէր։ Բայց ինձ մեկ էր։ Խալաթը չհանեցի էլ։ Նստեցի բազմոցին ու անջատվեցի։
Արթնացա աղմուկից։ Բարձր երգի ձայներ էին գալիս։ Լուսի սենյակի կողմի պատը չկար։ Փոխարենը պատի կեսի չափով սավան էր կախած։ Սավանի վրա լույս էր ընկնում հրեշիկների շողքեր էին երևում․ օձերով գլուխ, սավանի վրա անդրադարձող թափանցիկ աչքերով մարմին, եռանկյուն կեռիկներով գլուխ, մեծ ճարպոտ գլուխ՝ իրենից մեծ ականջներով… հետո մի փոքր ավելի մեծ գլուխ, որ արագ ցնցվում էր աջ ու ձախ՝ խուճուճներով էր ոնց որ։ Իրար ձեռք բռնած էին պարում։ Պտույտներ էին անում, պարային կտրուկ շարժումներ, խենթություն էր։
Ինձ ընդհանրապես տարօրինակ չթվաց, որ պատը չկար, որ էդ ժամին ըտեղ դիմակահանդես էր, որ սավանը մինչև գետին չէր հասնում, ու լույսը սավանի վրա ընկնում էր, բայց գետնին չէր հասնում։
Սավանի վրա ցուցանակ կար։ Մոտեցա ցուցանակին՝ «Բեռների փոխադրման գրասենյակ»։ Հենց էդ պահին նամակ ստացա Սալամանոյից։ Հարցնում էր, թե արդյոք չգիտեմ բեռնափոխադրող ընկերություն, որի միջոցով կարող էինք նկարները հասցնել Մադրիդ, որովհետև ապրիլին Պրադոյում պիտի ցուցադրվեր։ Ես, բնականաբար, գիշերվա հազարին վեր կացա բազմոցից, հաշվի չառա, որ խալաթս բաց էր ու տակից միայն տոպ էր հագս, հաշվի չառա, որ Սալամանոն նոր էդտեղ էր ու հիմա չկա ու գրում ա ինձ, հաշվի չառա, որ գնում եմ դեպի լույս, որ միաժամանակ կա ու չկա։ Գիշերը ժամը 5-ին գնացի հրեշների դիմակներով պարողների հետ գործնական հարց քննարկելու։
Երբ հասա սավանին ոչ մեկը չէր պարում արդեն։ Գիտակցությունս կիսաանջատված էր։ Ոնց որ կիսամշուշի մեջ լինեի։ Սավանն անցա։ Սենյակն ընդարձակվել էր ու հիմա ավելի շատ ինչ-որ կռուիզի նավի ֆենսի ռեստորանի էր նման։ Ամբողջ սրահով մեկ սեղաններ էին, շուրջը՝ մարդիկ ու բոլորը նայում էին մի ուղղությամբ։ Բայց թե ինչին էին նայում, ինձ չէր երևում, քանի որ սենյակը մի քանի աստիճան ցածր էր ու կախված ջահը փակում էր իմ տեսադաշտը։
Իմ հայտնվելուն պես երգն էլ դադարեց։ Ես ուզեցի մի բան ասել նկարների մասին, բայց մոռացել էի, թե ինչ պիտի հարցնեի։ Բոլոր դեմքերը սովորական մարդկային էին։ Ոչ մի հրեշի դիմակ էլ չկար։ Երևի դիմակները հանել էին։ Բայց բոլորը շատ սառած էին։ Մի ակնթարթում բոլորը շրջվեցին ու սկսեցին ինձ նայել։
– Դա իմ տատիկն է։
– Փախի այ հիմար։
– է՜հ։
Ուզում էի հասկանալ՝ ինչ ա մտքներին, ովքեր են ու ոնց ես էլ իրենց ձեռ անռեմ։ Հանկարծ ինձ մոտիկ նստածների մեջ նշմարեցի Սալամանոյին։ Բայց հայացքը ոնց որ իրենը չլիներ։ Լրիվ սառած։
– Ի՞նչ կա։ Բան չեմ հասկանում։
Սալամանոն բերանը բացեց ու ինչ-որ բան ասեց, բայց ես էլ չլսեցի, որովհետև տեսա, որ նրա լեզվի փոխարեն բերանից մի մեծ, զզվելի, լպրծուն օձի լեզու դուրս եկավ։ Ես հետ-հետ գնացի ու ընկա բազմոցին, որ կողքի սենյակից էդտեղ էր հայտնվել։ Աչքս չէի կարողանում Սալամանոյից կտրել, իսկ նրա լպրծուն լեզուն ավելի ու ավելի էր երկարում էնքան, մինչև հասավ սեղանին դրած ուտելիքին, փաթաթվեց դրան ու ակնթարթորեն ներս քաշվեց ֆռթոցով ու թուքը աջ ու ձախ ցփնելով։ Ուզում էի վեր կենալ ու փախչել, բայց ինչ-որ ուժով գամվել էի բազմոցին։
Հայացքս թեքեցի Սալամանոյից, որ հետ չտամ զզվանքից։ Ու սկսեցի ուշադիր նայել սեղանին դրվածին․ մսի վարդագույն, հում կտորներ էին խոր ափսեներով։ Էլի փորձեցի շարժվել։ Չստացվեց։
Նայեցի ինձ ամենամոտը նստած աղջկա դեմքին։ Սա ուշադիր ինձ էր նայում՝ սառած հայացքով էր էլի, բայց դեմքը նորմալ էր։ Ինքն էլ սկսեց ուտել։ Նայեցի լեզվին, արտասովոր բան չերևաց։ Ու մեկ էլ հանկարծ հայացքս ներքև իջավ ու տեսա, որ աղջկա ոտքերի փոխարեն մազիկներ էին, ավելի ճիշտ՝ կախված մաշկի կտորներ։
Չհասցրեցի էլ բան պատկերացնել, մեկ էլ բոլորը միաժամանակ հայացքները թեքեցին դեպի սենյակի ծայրը։ Ու սկսեցին ուղեկցել մեկին հայացքով։ Կին էր։ Գլուխը դեռ չէր երևում։ Անցավ ջահը ու տեսա որ սև մաշկով, սև խուճուճներով կին էր։ Միակ տարօրինակ բանը կնոջ էն էր, որ գլուխը ուժժժժեղ ցնցվում էր։ Բայց ժպտում էր ու եթե էդ տարօրինակ ցնցումները չհաշվեինք, բավական սիրուն էր։
Մի աղջկական ձայն լսվեց.
– Դա իմ տատիկն է։ Հիմա դու էլ թոռնիկ կդառնաս։
Սև խուճուճներով ցնցվող գլուխը սիրուն սպիտակ ատամներով լայն ժպտալով դեռ մոտենում էր։ Ու քանի մոտենում էր, էնքան ինձ համար ցնցումները սովորական էին թվում, չնայած որ էնքան արագ էր, որ մեկ-մեկ գլխի պատկերը չէր երևում։ Մի անգամ էլ փորձ արեցի շարժվելու։ Պարալիզացած էի։
– Դա իմ տատիկն է, – նորից լսեցի ինչ-որ համընդհանուր ձայն՝ դանդաղ, սահուն։
Ավելի պարզ սկսեցին երևալ սև խուճուճները, ամբողջությամբ սև դեմքը ու կիսաժպիտը, որը գնալով լայնանում էր։ Փորձեցի շարժվել տեղիցս, ամբողջ մարմինս ջղաձգվեց, երակներս ուռան, ձգվել էի ու ուժ էի գործադրում, բայց ոչ մի շարժում դուրս չեկավ, մենակ արցունքներն էի զգում, որ անդադար գնում էին ինձնից։ Ճերմակ ատամնաշարը արդեն աչքերիս առաջ էր։ Սահուն իջավ դեպի կոկորդս։ Հետո ավելի մոտեցավ, լեզուն նուրբ կպցրեց վզիս, շունչ զգացի։
Աչքերիս լույսի շող էր ընկնում, որ մեր հպման կետից էր երևի դուրս գալիս։ Շատ սիրուն էր լույսը, մաքուր․․․ Հետո լույսից բացի էլ բան չէի զգում աշխարհում։ Մենակ զգացի` ոնց հոգիս մարմինս թողեց։
Հեղինակ՝ Քարի Հաց
