Արթնացա Ադելի «25»-ի վրա։ Ոնց որ «Սեր մթության մեջն» է հնչում։ Առավոտ փոփ լսել չի լինում։ Հանում եմ ականջակալներս ու հեռախոսը անկողնու միջից մի կերպ գտնելով՝ շպրտում եմ մահճակալիս կողքի սեղանիկին։
Գիշերը նորից վատ երազ էի տեսնում։ Հաբերի բանկայի մեջ էի։ Ոնց որ Գլիցինի կոճակներ էին։ Լեզվիս տակ դրանց համն է դեռ գալիս։ Էդ դեղը լարվածությունը թուլացնում է՝ իր մասին հիշեցնելով․ հիշի՛ր լեզվիդ տակի հետքերն ու էլ մի՛ լարվիր։ Թթվածին համարյա չէր մնացել, ինչից խեղդվում էի։ Շունչս փչելու պահին վեր թռա, ինչպես միջին վիճակագրական մղձավանջի դեպքում։ Երևի դրանից եմ մարմնով մեկ քրտնել։
Հայացքս ընկավ պատուհանի մոծակների ցանցին, որ բացվել էր ու իրիկվա կողմ ինչ ֆաունա կար մեր փողոցում՝ ներս թողել սենյակ։ Հուսով եմ՝ իր կամքով էլ կարտագաղթի․ ճանճի փայտ առնող չկա։ Թեև ցանցն ամրացնել արժի։
Երևի մենք էլ ենք էդպես անում․ առանց հարցնելու մտնում ենք ինչ-որ մեկի կյանք, ու վերջում կրկնում Նիցշեի՝ «նախաձեռնողականությունը պատժվում է» խոսքը։ Հազվադեպ ենք հաշվի առնում բաց ցանցերը և անմեղ-անմեղ ճանճի փայտի տակ ընկնում։ Ասածս ինչ է․ կյանքն էլ չեմ համեմատի ճանճի բախտի հետ, որովհետև ես բախտին չեմ հավատում։
Դրա փոխարեն մի բաժակ ջրին թեյի գդալ սուրճ եմ ավելացնում ու մատնաչափով աղ․ կարդացել եմ, որ էդպես համով է ստացվում։ Գործնականում տարբերություն չկա: Ինչևէ։ Երրորդ եռացնելու վրա միայն հիշեցի, որ լավ լուծվող սուրճ ունեմ։ Դե արի ու ընտրի սրանց միջև։ Չորրորդ անգամ եմ եռացնում։ Էսպես որ գնա՝ գազօջախի դիմաց կլուսացնեմ։ Վերջին պահին ուզում եմ ֆռթացնել պղպջակների վրայից, բայց հիշում եմ, որ շտապ օգնություն կանչող չունեմ։ Կյանքում պետք է գոնե շտապ օգնություն կանչող ունենալ։ Պարտադիր։
Էս մտքերի վրա առաջի կումս եմ անում հնարավորին չափով թթվածին ներս քաշելով, որ իրական սուրճի համը գա։ (Անգամ մի հարցրեք՝ որտեղից էսքան բան գիտեմ սուրճի մասին)։ Պատուհանից դուրս հորիզոնն է, որի վրա սովետական շենքերն են պպզել։ Մուգ կապույտի ֆոնին պատժելի անիրական են նայվում։ Ոնց որ ֆոտոշոփով ավելացված լինեն, ընդ որում՝ մկնիկի սեղմակը «HDR»-ի վրա մոռացած։ Էս էլ կոչում են՝ արհեստական բնականության երևույթ, ավելի ճիշտ՝ ես եմ կոչում։
Ժամը ութն անց ին․․․ տաս է արդեն։ Սիրում եմ կլոր թվեր։ 100 մլ ջրի մեջ կաթեցնում եմ 30 կաթիլ Գառնի Սեդատիվ, ու խմելու ընթացքում, ինչպես միշտ, կարդում բաղադրությունը․ կատվախոտի, առյուծագու, մեղվախոտի և ալոճենու ծաղիկների սպիրտային թուրմերի խառնուրդ։ Ամեն անգամ վստահություն է ներշնչում սրա բուսկան լինելը։ Համ էլ կատվախոտ ամեն դաշտից չես քաղի, ոնց էս բույսերի անվանումների գրական տարբերակները՝ պատահական բառարանից։ Անկեղծ, չգիտեմ՝ ինչու եմ խմում․ հայկական է դրա՞ համար, թե՞ համն է դուրս գալիս։ «Կամ էլ՝ դեղատան աշխատողին ես հավանում, հը՞»։ Պետք է բժշկական ընդունվեի կամ ֆարմացիայի ինստիտուտ։ Դեղերը վաղուց են առօրյաս մտել, ճիշտ է՝ էս մեկն ուղղակի բուսական հավելում է, այնուամենայնիվ գոնե ինչ-որ չափով պարզաբանում կունենայի, մասնագիտականս կլիներ։ Անցած շաբաթ էլ ուրիշ դեղ էի խմում ու նույնչափ գոհ էի։ Ե՞վ։ Ինչ-որ բան փոխվե՞լ է։ Չէ, իհարկե չէ․ իմ սենյակում ու հատկապես ներսումս՝ ոչինչ չի փոխվում։ Հագուստս մենակ։ Հագնվում եմ՝ եթե կուզեք։
Ես կայունի մեկն եմ․ չեմ պատկերացնի մի օր առանց երանելի կայունության։ Օրինակ՝ աղբը չեմ կարող տարբեր տոպրակներով թափել, նույն սևից եմ գնում ամեն անգամ ու նույնիսկ դրա մեջ ինչ-որ միատոն հարմարավետության զգացում տեսնում։
Գետինը մտա․ մետրո եմ իջնում։ Հույժ միջանցիկ քամի է փչում՝ գնացքի ժամանելուց մի անվերջություն շուտ։ Երևի համաժամանակեցված չի վարորդի հետ․ միշտ շուտ է հասնում։ Իսկ գնացքն ինձնից մի մետր առաջ է կանգնում։ Միշտ։ Ու մինչև մանթոյի բարդույթս հաղթահարելը՝ համարյա շարժվում է։ Մի օր մելոդրամաների պես վազելու եմ հետևից։
Ոնց ասում են՝ մեռնելուս օրը չգիտեմ։ Ձեռքով եմ անում աշխատողին, որ ինչ-որ ցուցանակներ բռնած նշան է անում վարորդին։ Այդ քառասունն անց կնոջ աչքերն էնքան տխուր են։ Քարանում եմ մի պահ ու կորցում գնացքը տեսադաշտիցս։ Դեռ ինձ է նայում։ Ինձ թվում է՝ լալիս է։ Աչքերը թաց են, տուշն այտերով ներքև է հորդում։ Ինձ թվում է։
Ժամանած ամբոխն իմ փոխարեն քայլում է ու լցնում մեր միջի փոշին դատարկաբանություններով, որ մետրոյին բնորոշ աղմուկը խտացնելու համար են ծնվում՝ առանց զրուցակցին ինչ-որ բան հասկացնելու նպատակի։ Թեև սրանք արագ զտվում են՝ «հեսա բարձրանանք՝ կասեմ»-ի մաղով։
Մարդկանց ցրվելուց յոթ րոպե հետո եկավ մյուս գնացքը։ Արագ քայլքով հասա ֆուտբոլային ձևավորումով վագոնին։ Աչքս լույս․ ոչ ֆուտբոլ եմ սիրում, ոչ էլ․․․ չնայած՝ մետրո սիրելու գոնե երկու պատճառ ունեմ։ Նախ՝ արագ ու առանց խցանումների է (էս մեկը լռելյայն պայման է բոլորի մոտ)։ Հետո էլ՝ քաղաքի բացառիկ վայրերից է, որտեղ ժխտականի շեշտը չ-ի վրա չի՛ ընկնում։ (Համ էլ էքսկավատոր կա, բայց էս փաստարկը դեռ վերջնական չի)։
Գնացքներում էլ ոչինչ երբեք չի փոխվում․ նույն դեմքերն են՝ տարբեր մարմիններով, դռների «Չհենվե՛լ»-ու (աչքերս հրճվում են ամեն կարդալուց) վրա հենված մի քանի ուսանող, ու դե կայարանների անգլերեն անվանումներից քթի տակ հռհռացող երկու-երեք ընկեր։ Մտքիս մեջ կրկնում եմ՝ «հաջորդ կայարանը գործարանային, խնդրում եմ, գործարանային»։ Հա, մեկ էլ էդ տեքստն անընդհատ կրկնող, գիտության մորը (դե կրկնությունն, էլի) հարգող ու գրեթե ամեն առավոտ ժամը ութի կողմերը ֆուտբոլային վագոն նստող՝ ես։
Ինչ-որ ընտանիք ենք դարձել էս մետրոյի ժողովրդով կամ ֆուտբոլի հավաքական։ Հա, վերջինն ավելի շուտ։
Վերևից ձայնը հաստատեց կայարանը։ Դուրս եմ վազում։ Ես եմ ու մի պառաված կին․ էլ ու՞մ չեն սպասելու էս կառամատույցում։
Օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարման դեպքում, մարդիկ շատ հաճախ կոնկրետ սահմաններով են քայլում։ Օրինակ՝ իմ պես, կառամատույցի առաստաղի շրջանակների ուղղությամբ, ոչ թե մեջտեղում կամ մի քիչ ձախ ու աջ։ Ավելի շատ հիվանդության հետ կապի մասին եմ մտածում, քան բուն գործողության։
«Մուտք»-ով եմ դուրս գալիս, քանի «Ելք»-ով մի խումբ մարդիկ ներս են մտնում։
Մաքուր օդը կարող էր շոյել զգայարաններս, բայց գործարանային ծուխը խլացնում է հոտառությունս։ Երանի չէ՞ր վիրուսով վարակված ժամանակ՝ ոչ հոտ էի զգում, ոչ համ։ Համենայնդեպս՝ էսպես արդար է օրգանիզմիս հանդեպ․ իր գործառույթներից չի կորցնում։
Մետաղյա անդուր դարպասը հուշում է, որ տեղում ես․ «Հոգեկան առողջության գործարանը» ողջունում է քեզ։ Հիմար անվանում է, համաձայն եմ։ Ղեկավարները կամ հումորի զգացում չեն ունեցել կամ էլ ունեցել են՝ բայց մուգ երանգների մեջ։ Ավելի հավանական է, որ հարմարեցրել են մետրոյի կայարանի հետ, որը մոտ է էստեղից։ Շենքը դրսից կուրացնող սպիտակ է՝ անթիվ զրահապատ պատուհաններով։ Տանիքից աչք են ծակում արևային մարտկոցները։ Մի քանի մշտական բարերար ունենք, որ ամեն մանր-մունր հարցով օգնում են, վերջում էլ՝ հոգեկան առողջության կենտրոնի աջակցի պատվո անուն հանում։
Շքամուտքն իր տեսակի մեջ ճոխերից չէ, շարքային, բայց արտաքինից բարձր տեխնոլոգիական դռնով ու էլեկտրոնային «Մենք հոգ կտանենք Ձեր մասին» ցուցանակով։
– Պետրոս Զաքյան, սանիտար։ ՀԲՀ 3։
Մեր հիվանդանոցում հարկադիր բուժման բաժանմունք չկա, միայն հինգ, մեկը մյուսից չտարբերվող, հոգնած անձնակազմով ու էլ ավելի հոգնած, բայց հարուստ պացիենտներով ստորաբաժանումներ են՝ հոգեբուժական բաժանմունքներ, յուրաքանչյուրն իր համարով, որ կարճ՝ ՀԲՀ ենք կոչում։ Ընդհանուր առմամբ հոգեբուժարանի ու հոգեկան առողջության կենտրոնի տարբերությունը, մեր կազմակերպության դեպքում, անվանումն է․ բացի հարկադիր բուժումից՝ մնացած ծառայությունները հանգիստ մատուցում ենք։ Ինչ վերաբերում է առանձին հոգեբուժական հաստատություններին, դրանց առկայությունն ընդհանրապես չեմ ընկալում։ Ոնց մի խելացի մարդ էր ասում՝ միայն մեր բաժանումը՝ մարմնի բժշկության և հոգեկանի բժշկության, ահռելի խտրական տրամադրություններ է ստեղծում հասարակության մեջ։
Շենք մտնելուց մի ժամանակ քարտ էինք օգտագործում, որ անցկացնում էինք սարքով ու ներս մտնում։ Բայց շուտով, գործարկման չորրորդ ամսում, դա անսարքացավ՝ մի հիվանդի անզգուշության պատճառով։ Դե հիմա ի՞նչ անի, ո՞վ էր ասել էդքան փխրուն տեխնիկա բերել մեր մոտ։ Ու թեև պատրաստ էր վճարել սարքի գինը, ղեկավարությունը որոշեց՝ խնդրի կրկնումը կանխալգելել էս եղանակով։ Չեմ մեղադրում նրան, բայց հիմա ստիպված ենք ամեն առավոտ զեկուցել անուն, ազգանուն, պաշտոն ու բաժանմունքն՝ իր համարով։ Խեղճ ադմինիստրատորն էլ էնտեղ է տանջվում տվյալները ստուգելով։ Ջահել աղջիկ է ու շատ եմ ափսոսում, որ էսպիսի միապաղաղ աշխատանքով է զբաղված։ Մեկ-մեկ հոգեբանական գրականություն է վերցնում մոտիցս, որը ես վերցնում եմ մեր կլինիկական հոգեբանից, ու մի շաբաթից վերադարձնում՝ ամեն անգամ յուրօրինակ հետադարձ կապով։ Ու էսպես շարունակ՝ ես չեմ հասցնում կարդալ վերցրածս և ոչ մի գիրք։ Դրանց վերնագրերը միայն, որ խոստանում են բացառապես գիտական հիմքով բովանդակություն։ Այս աղջիկը մեծ պոտնեցիալ ունի, բայց, ցավոք, ոչ կրթություն։ Տխուր է։
– Սիլվա ջան, ո՞նց ես, հո շատ չե՞ս ձանձրանում,- ամեն օր նույն հարցն եմ տալիս, բայց, ոնց ասացի՝ պատասխանները միշտ են տարբեր։
– Չէ հա, Պետո ջան։ Էսօր նոր աֆորիզմ եմ գտել ու դրան եմ հետևում։ Ֆրանկլինի ասույթներից է՝ «Բժշկության մեջ ամենալավ բուժումներն են ծիծաղն ու քունը»։ Էնպես որ՝ նյարդայնանալ չկա, միայն ծիծաղում եմ,- քթի տակ կամացուկ ժպտում է,- Դու ո՞նց ես։
– Արդեն լավ եմ,- ժպտում եմ՝ ի պատասխան,- ինձ հարցնող կա՞։
– Չէ, դեռ ձեն-ձուն չկա։
Փառք աստծո, բայց ագնոստիկ եմ։
Մեր հոգեբանի գրասենյակը չորրորդ հարկում է։ Մոտ ընկերս է ու ամեն աշխատանքային օրն իր հետ եմ սկսում։ Բայց էսօր որոշեցի վերելակով բարձրանալ երրորդ հարկ։ Աջակցող պաստառներ են չորս կողմս։ Մեկի վրա մեծ տառաչափով գրված է՝ «դու տխրելու ոչ մի պատճառ չունես»։ Ինձ թվում է՝ էստեղ եկողները բարոյական բոլոր իրավունքներն ունեն գոնե մի քիչ մելամաղձվելու։ Սակայն մեր հասարկությունում էդ նորմալ չէ, իսկ էս կառույցը, ինչպես շատ ուրիշներ, աշխատում է հասարակության կաննոներով՝ դրա մեծամասնությանը հարմարվելով։
Մի քանի սիրելի պացիենտներ ունեմ, ում երկրորդ օրն է չեմ այցելել։
Նախ, տիկին Ամասիայի սենյակ եմ մտնում։ Հեռուստացույցի գիժ է, բայց գիժ չէ։ Այլցհեյմերի հիվանդություն ունի։ Ասում է՝ տանն էլ կարող է բուժվել, բայց հենց էդ է պատճառն էստեղ գալու․ հոգնել է տնեցիներից։ Չնայած, որ մենակ եմ ապրում՝ լրիվ հասկանում եմ նրան։
– Ո՞նց եք, տիկին Ամասիա։
– Շշշ,- ցուցամատով բերանը փակելով, ու կարծես՝ իմն էլ հետը, խորհրդավոր շարունակում է,- Հլե լսի էս բժիշկն ի՜նչ լավ ա խոսում, է։
Հեռուստացույցով ինչ-որ ծրագիր է գնում, խոսողն էլ ոմն հոգեբույժ՝ Վլադիմիր Մեդվեդևն է․
– Եթե մի օր բոլորս արթնանանք ու մեծամասնության մոտ հալիցունացիաներ լինեն, մենք պետք է բուժենք, նրանց, ովքեր դրանք չունեն և դեղերով իրենց մոտ հալիցունացիաներ առաջացնենք։
Դիպուկ է, ցավոք, ու մարմնի քոր առաջացնելու ուժգնության՝ ճիշտ։ Մեղկս գալիս է տիկինին․ ախր կյանքը ձեռքից հոսում է ու ոչ մեկս ոչ էս կառույցում, ոչ էլ երկրում՝ գլուխ չենք հանում՝ ոնց դեմն առնենք։ Ամբողջ օրը հեռուստացույց է դիտում, ինքն իրեն ներշնչելով, որ ամեն բան կարգին է ու առնվազն կոգնիտիվ ֆունկցիաները դեռ վերջնական չեն քայքայվել։ Բայց բառերի ճնշող մասը վաղուց արդեն տառերի խումբ են իր համար՝ չնայած, որ չի ընդունում դա։ Ու ավելի լավ, որ չի ընդունում․ հույսն ի՞նչ է, որ մարդ չունենա դժվարագույն ժամանակներում։
Ամեն գարուն հյուծում է նրան՝ առանց հարցնելու իր կարծիքը սեփական մահվան մասին։ Կարող է նա կտրուկ մահ է ուզում կամ քնել ու դանդաղ մեռնել մինչ առավոտ։ Ինչու՞ է գարունն այդքան փշոտ սառցահալքեր բերում տիկնոջ վրա։ Մարդն ամենաշատը անորոշությունից է փախչում, իսկ լույսը նրան մոռացության աստիճաններով է գլորում։ Հիմա ոնց կանգնես ու անհոգ խոսես հարկադրված ինքնասպանի հետ։
Փակում եմ մտածմունքներիս ու, ձեռքի հետ, տիկին Ամասիայի սենյակի դռները։ Բայց ափսոս՝ բանալին չունեմ։ Ոչ մեկ չունի՝ նրանից՝ գարնանից բացի։
Մյուս դռանը ցուցանակ կա․ «Անի Սիմոնյան, կլինիկական հոգեբան, հոգեթերապևտ»։
– Ա՞ն, էս խի՞ սուրճի հոտ չի գալիս։
– Պետո՜, բարև, սիրելիս, դնում եմ արդեն։ Չես պատկերացնի՝ ինչ է եղել։
– Հոգեկան առողջության ոլորտի աշխատողին տենց բան կասե՞ն։
Քմծիծաղ է տալիս։
– Լա՜վ դե, մի սրամտիր, նստիր, ուշադիր լսիր։ Կարճ ասած․․․
Անին ընկեր ունի արդեն։ Չգիտեմ՝ ինչի էր էդ չորս բառի փոխարեն օդում սիրո մասին ատենախոսություններ գրում։ Երեսուներկու տարեկան է, բայց զգացմունքների հետ դեռ չի մերվում։
– Լավ, հասկացա, բավ է շատախոսես, Ա՛նն։
– Ու՜ֆ, կարող եմ գործից դուրս ես էլ մեկ-մեկ երկար խոսել։
Մեկ-մե՞կ։
– Եթե ուզում ես՝ շարունակիր, լուռ լսում եմ։
– Չէ, ուշ է արդեն, համ էլ՝ այցելու ունեմ անց կես, դու էլ՝ լիքը գործեր։ Սուրճդ խմիր ու գնա։
– Առավոտ խմել եմ, թող սառի՝ ընդմիջման համար մնա, ոչինչ։
Դուրս եկա Անիի սենյակից։ Մտքիցս լրիվ թռել էր ստուգել տիկին Ամասիան դեղերը խմել է, թե չէ։ Կրկնակի ծանրությամբ բացեցի այդ սղոցած ծառից պատրաստված դուռը՝ դեպի սղոցած տիկինը։
– ․․․Ամասիա, տիկի՛ն Ամասիա,- նրան չես կարող շեղել հեռուստացույցից։
– Հա՛, ի՞նչ է, այ տղա, թող մարդ բան է նայում, դե՜։
– Խմել ե՞ք դեղերը․․․ տիկի՛ն, դեղերը․․․
– Չէ, դե վա՛յ, չեմ խմելու էլ ձեր զզվելի․․․ պլաստիկը հերիք է լցնեք օրգանիզմս, հերիք է թույնեք ինձ, խեղճ կին եմ, թողեք մի երկու տարի էլ ապրեմ՝ կմեռնեմ, էլի՛։
Տիկին Ամասիան մանիպուլիացիաների վարպետ է, բայց շաբլոններից երբեք չի խուսափում, ինչն էլ հենց փչացնում է ամբողջ պաթետիկ տեսարանը։ Հնարավոր է՝ հիվանդության հետևանք է, որ չի հիշում՝ նախորդ անգամ ինչպես է արդարացրել՝ իր դեղեր չընդունելը։
– Ախր, հասակցե՛ք ինձ, տիկին, դուք չեք կարող առանց, Ձեր ասած՝ պլաստիկի։ Ինքներդ գիտեք, որ դրանք խոլինէսթերազի ներհակորդներ են ու ընդամենը մեղմացնում են ախտանշանները։ Խնդրում եմ մի՛ բարդացրեք իմ աշխատանքը՝ իմանալով, որ հարկարդիր բուժում չենք իրականացնում։ Համ էլ Ձեզ է ախր վնասում։․․․Եթե խմեք այսօրվանը, խոստանում եմ՝ ևս մի վճարովի ալիք կակտիվացնեմ Ձեզ համար։ Հը՞, օգտավետ չէ՞ էդպես։
Տիկինը երկար լռեց ու կտրուկ տեղից վեր ելնելով՝ (չէի կարծում՝ իր ութսուն տարիները շալակն առած՝ այդքան արագ շարժվել կկարողանա) մոտեցավ ընդհուպ դեմքիս։
– Տղա՛ս,- շշնջում է նա,- հեռուստացույցը միակ լույսն է այս մեռած օրերումս․ էդ մի ալիքի համար, համ էսօր, համ վաղը կմոռնամ սկզբունքներս ու կթույնեմ ինքս ինձ՝ ևս երկու անգամ։
Մառախուղ կարծես դուրս եկավ թոքերիցս։ Չէի հավատում, որ իմ շաբլոն առաջարկը համարժեք հակահարված կլինի՝ նրա շաբլոն մանիպուլիացիային։
Հաջորդ հիվանդս մի քանի սենյակ այն կողմ է, բայց իր մոտ գնալուց առաջ պետք է դեղերը վերցնեմ։ Հատուկ բաժին ունենք, ուր մասնագիտացած դեղագործը ամանիկներով դեղեր է տալիս ՝ յուրաքանչյուր պացիետնի համար։ Որպես կանոն, դրանց մեծ մասն ինքնուրույն են ստանում, բայց այս հիվանդի դեղերը ես եմ տանում։
– Բարի լույս, Սուրեն ջան, լավ ե՞ս։
– Բարև․․․ բարև, Պետո ջան, հա էլի, սովորական։ Լյուսիի դեղերի հետևից ե՞ս եկել։
– Ըհը՜։
– Նստի՛ շունչ քաշի՝ հեսա կբերեմ։
Չէ, հաստատ ֆարմացևտ չէի դառնա․ էսքան դեղերի մեջ ողջ մնալը քչերին է շնորհված։
– Վերցրու՛, Պետո ջան։ Ի՞նչ է՝ դեռ չի դզվու՞մ էդ խեղճ աղջիկը։
Տո ասա մի քիչ գոնե լավ զգար՝ ինքը կգար դեղերը վերցնելու։ Գլխով բացասական նշան եմ անում ու բարձրանում երկրորդ հարկ։
– Լյու՞ս, դեղերդ եմ բերել, բարի լու՜յս։ Ի՞նչ կա, ո՞նց ես էսօր քեզ զգում։
Աչքերը սևացել են․ հաստատ դեպրեսիվ փուլում է դեռ։ Լյուսին Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում ունի, չնայած՝ մանիակալ փուլում վաղուց չի եղել։ Կասկածում եմ՝ Երկբևեռը չի իրականում, այլ կլինիկական դեպրեսիա։ Բայց դոկտոր Վազգենովնան է ախտորոշել, իսկ իր գործերը քննելի չեն։
– Լյու՞ս, ինչ-որ բան կուզես բերեմ կամ․․․
– Չէ, գնա խնդրում եմ, հոգնե․․․
– Լավ։ Հես են՝ խմիր մինչև ժամը տասներկուսը։ Էլի կգամ։
– Ըհը,- գլուխը ներքև կախելով՝ պառկեց անկողնուն։
Կամաց փակեցի դուռն ու փշաքաղվեցի դիմացիս աղջկա հայտնվելուց։ Ծանոթ չէինք․ հաստատ նոր հիվանդ կլինի։
– Բարև Ձեզ, ես Պետրոսն եմ․․․ կարո՞ղ եմ․․․
– Բարև, Պետրոս, անունս Արև է, ը․․․ Արևիկ, բայց մտերիմներս Արև են կանչում։ Դու էլ ես հարազատ արդեն․ միասին ենք աշխատելու։
– Ո՞նց թե, ե՞րբ ես գործի ընդունվել։
– Ես Սարգսյանի աղջիկն եմ՝ Ձեր տնօրեն։ Հայրս ինձ աշխատանքի է վերցրել խոհանոցում՝ նախաճաշի ընթացքում։ Ասաց՝ քեզ փոխանցեմ, որ դեռ ոչ մեկի չպատմես իմ մասին․ ուզում է փորձվեմ, լավ մասնագիտանամ՝ նոր, եղա՞վ, թե չէ խնդիրներ կունենաս։
Չեմ հիշի գոնե մի անգամ, որ խնդիր եմ ունեցել Սարգսյանի հետ։ Հանգիստ մարդ է, իր գործը լավ գիտի։ Կարծեմ անգամ՝ բժշկական գիտությունների թեկնածու է։ Գիտեմ, որ աղջիկ ունի ու փոքր տղա, բայց աշխատանքի ընթացքում երբեք չի հիշատակել անձնականը, մենք էլ բնականաբար չենք հարցրել։
– Հա․․․ պարզ է, լավ։ Ուրեմն արի սկսենք․․․ հիվանդների խնամքից․․․ նախ ծանոթ ե՞ս հիվանդություններին։
* * *
– Ի՞նչ․․․ չե՛մ լսում, մոտ արի՝ նոր խոսիր։
– Ասում եմ՝ 0,5 մգ ռիսպերիոդին, հակափսիխոտիկների շարքից․․․ ձախ վերևում է,- Սուրենն էսօր գործի չի եկել ու խնդրել է, որ դեղերն ինքնուրույն վերնցեմ։
– Սա՞։
– Չէ՜, իջի՛ր՝ ցույց տամ։
Արևի հետ աշխատելն էդքան էլ բարդ չէ, բացառությամբ՝ կիրառական մասի․ միայն տեսականով է փայլում, բայց դեռ չի փորձել խնամել որևէ մեկին։ Այսօր պիտի միասին աշխատենք, տեսնեմ՝ ո՞րն է չուզելու պատճառը։
Բարձրանում ենք հինգերորդ հարկ, որտեղ հիմնականում շիզոֆրենիայով հիվանդներն են բուժվում։ Իմ ամենասիրելի պացիենտներին ենք հանդիպելու։ Նախ մտնում ենք Արշակի մոտ։ Քսանինը տարեկան պայծառ երիտասարդ է, իրավագիտականում էր սովորում՝ մինչ մեր մոտ գալը։ Նրան էլ ամեն երկուշաբթի մի գիրք եմ բերում իրավունքի մասին։ Հա, նաև սիրած աղջիկ ունի։ Նկարները տեսել եմ։ Ասեմ՝ Արշակը ճաշակի հետ խնդիրներ չունի։ Իսկ հիվանդության մանրամասները միայն իր փաստաթղթերում եմ կարդում․ նրան ու մնացած բոլոր պացիենտներին երբեք չի կարելի խանգարումներով հիշել։ Նույն է, թե ինձ հիշեն տվյալ շաբաթվա դեղերով։ Թեպետ ես դեմ չէի լինի։
– Արշա՜կ ջան, բարի լույս, ո՞նց ես։
– Պետո՛, կամաց մի քիչ․․․ բարի լույս,- շշնջում է նա,- Սպասի՛ր, մի՛ շարժվիր,- մի քանի րոպե դադար տվեց․ պարատավոր ենք սպասել։
Թղթին ինչ-որ բան է գրում։
Քիչ անց վերջացրեց ու թողեց սեղանին։
Արշակը բացառիկ տաղանդ ունի․ նա զգում է բառերով։ Չկա մի երևույթ, առարկա կամ անգամ հալիցունացիա, որ հայերենով չկարողանա նկարագրել։ Ինչպես նա է ասում՝ աստված մարդկանց ընտրելու ազատություն է շնորհել, նրան՝ գրելու։ Իր աստծու հետ շատ է վիճում ու չնայած, որ միշտ պարտվում է՝ երբեք երես չի թեքում նրանից, չէ որ՝ նա է բառեր հորինում իր ամեն տեքստի համար։ Արշակի աստվածը սեփական տեսիլքներում է բնակվում ու երկնայինի հետ կապված չէ։ Ընդհանրապես՝ մեր՝ աստծու պատկերացումներից շատ է հեռու ու ցածր։ Այնքան, որ ցնորքների դեմ դեղամիջոցներով նրա աստծուն հնարավոր է խամրեցնել։ Բայց նա ընդունում է, որ իր աստվածը, բոլորի պես՝ կատարյալ չէ ու չէր կարող լինել։
Այսօրվա տեքստը, որ դրեց դեղերի սեղանին, տարօրինակ կարճ է իր շարքայինների համեմատ․ երկտող է, որ հավանաբար ամփոփում է հազար հինգ հարյուր վեց բառ՝ Արշակի սիրելի թիվը։ Իր սենյակը 56 համարն է կրում ու թեև տարբեր է նախըտրածից՝ միշտ ասում է, որ միայն ուրախ է․ ընդամենը հիսուն-վաթսուն սենյակ ունենք ու մի այդքան էլ հիվանդ։
Ուզում եմ կարդալ երկտողը, բայց փախցնում է ձեռքիցս։
– Արշա՞կ, դե տու՛ր տեսնեմ։
– Գնա՛, խնդրում եմ․ դեղերս թող ու հեռացի՛ր։
– Այս ինչ ձև է խոսում սա, Պետրո՛ս, ինչի՞ ես թույլ տալիս, որ հիվանդները էսպես վերաբերվեն քեզ հետ, հը՞,- Արևն էր, արդեն մոռացել էի, որ նրա հետ եմ։
– Գնա՛․․․ դե՛։
– Լա՛վ, ինչպես ուզում ես, միայն թե խմիր՝ նոր։
Տվեցի դեղը, որ ընդունի։ Հայացքն իմ վրա չէ ու վայրկյաններ ունեմ իր գրածը կարդալու համար։ Աչքի պոչով սեղանին եմ նայում․ «Նրան ես էլ եմ տեսնում»։ Ի՞նչ․․․ ու՞մ է տեսնում։ Բայց չեմ կարող հարցնել․ եթե ասում է՝ մի կարդա, ուրեմն չպետք է կարդաս։ Բառերն ինչքան ազատ են դուրս գալիս նրա գրչից՝ այնքան գաղտնի դառնում թղթի վրա։
– Խմեցի՛, գնա արդեն, խնդրում եմ։
– Լավ, Արշակ, հուսով եմ՝ վաղը լավ կզգաս քեզ։
Արևի հետ դուրս եկանք 56-րդ սենյակից։ Արշակը նախկինում երբեք իրեն էսպես չէր պահել, էն էլ՝ իմ հանդեպ։ Երևի սրացնումներ ունի, պետք է նրա իրադրության մեջ մտնել ամեն դեպքում։ Ափսոս՝ Արևի առաջին կիրառական դասը ձախողեցի։ Ինչևէ, ոչինչ չեմ կարող փոխել։
– Արև, էսօր էլի գործեր ունեմ, պիտի շուտ գնամ, հայրդ գիտի էդ մասին։ Կուզե՞ս դու էլ գնա տուն՝ վաղն առավոտից կսկսենք։ Ների՛ր էսօրվա համար։
– Հա, խնդիր չկա, ուրեմն գնա դու, ես պապայի հետ կգնամ, ապրես,- ու համբուրեց այտս։
Ամբողջ կյանքումս մի քանի լուրջ հարաբերություններ եմ ունեցել ու բոլորի ընթացքում համբույրը եղել է ինչ-որ հուզիչ արարողակարգ։ Իսկ Արևը՝ կոլեգաս ու տնօրենիս աղջիկը լինելով, առանց նախադրյալների համբուրեց ինձ։ Չէ, ես էսպիսի դեպքերը հեշտ չեմ մարսում ու, քանի որ հիմա ընկերուհու կարիք չունեմ՝ պիտի Արևից հեռու մնամ։ Մտքերը գալիս են՝ ինձնից անկախ․․․
․․․ու լցնում գիշերոտ փողոցը։ Ձյուն է գալիս վայրենու պես։ Կարծես՝ երկինքը Վիագրա խմած լինի։ Մտնում եմ առաջին պատահած խանութ՝ տաք հաց գնելու։
– Տղա ջա՛ն, էս ժամին տաք հաց ո՞նց եմ քեզ վաճառելու։ Մատնաքաշ ունեմ, սառը, բայց թարմ ա։ Կուզե՞ս։
– Դե լավ, հարյուր ութսուն էր, չէ՞։
Բացում եմ սառնարանը․ չգիտես ինչի՝ բոլոր դարակներում աջիկա է դրված՝ տարբեր ամաններով։ Վերցնում եմ պատահական մեկն ու միկրոալիքայինով, էդ ընթացքում, տաքացնում հացը։ Մի քիչ էլ քունջութ՝ և կատարյալ ընթրիքը պատրաստ է։ Հա, չեմ մոռանում մի գդալ էլ Նեթֆլիքս։
* * *
Հագնում եմ իմ ծակծող սվիտերն ու գործի գնալու համար մեքենա կանչում։ Արդեն մեկ ամիս է՝ Արևին իմ հետ գործի եմ տանում։ Աշխատանքի մտնելուց մի շաբաթ անց որոշեց մենակ ապրել ու իմ փողոց է տեղափոխվել։ Ես էլ ստիպված նրան հետս եմ վերցնում․ դե հո մետրոյի գնացքով չէի՞նք բարձրանա ասֆալտի վրա ճռիկներ անեինք՝ Արևին գործի տանելու համար։ Իմիջայլոց կարոտել եմ ժետոն վաճառող անդեմ կանանց, որ միշտ մանր ունեն ու քաղցրավենիք կամ գազավորված հյութեր վաճառող սարքերը, որոնցից երբեք չեմ տեսել՝ ինչ-որ բան գնեն։
Հասնում ենք Արևի շենքի մոտ։ Կազմ պատրաստ սպասում է՝ դուռը բացեմ, որ նստի։ Վարորդն էնքան տարօրինակ է նայում իմ ջենտլմենությանը, որ ինձ թվում է՝ էս երևույթին ոչ բարով թարգմանված տարբերակն է տալիս․ մտածում է՝ օրիորդապնդիչ լինելն էլ մի բան չի։
Այսօր հիմնականում պիտի ուշադրություն դարձնենք տագնապային խանգարումներ ունեցողներին։ Նրանց մեծ մասը երկրորդ հարկում են՝ տրամադրության խանգարումներ ունեցողների հետ։
– Սյուզի ջան, ողջույն։ Այսօր Արևի հետ ենք քեզ խնամելու,- ժպտում է քթի տակ,- դեղերդ ենք բերել ու կեղտոտ հագուստդ պիտի տանենք։
– Ինչի՞ ես սրա հետ էդքան բարեկիրթ շփվում, հայրս ասում է՝ քո մասին էնքան բողոքներ է ներկայացրել, որ ուզում էին քեզ գործից հեռացնել,- առանց պացիենտին բարևելու՝ Արևը փսփսում է ականջիս տակ,- Դե՛, էդքանից հետո էլի ջան պիտի անե՞ս։
– Արև, ի՞նչ ես խոսում,- նյարդային ժպտում եմ ես,- ցնդե՞լ ես ինչ է, լռի՛ր։
Ախր Սյուզի՞ն․․․ չէի սպասում նրանից։ Գարշելի է, երբ բարությանդ էդպես են պատասխանում։ Համենայնդեպս՝ պետք չէ նրա մոտ խոսել էսպիսի բաներ։
Արևի ձայնը կրկնապատկվում ու բարձրանում է ականջներումս․
– Ստիպի՛ր, որ ինքնուրույն հանվի, լսու՞մ ես,- շարունակում է նա։
– Արև, սպասի՛ր․․․
Չեմ կարողանում տիրապետել ինձ, գլուխս պտտվում է․․․
– Սյուզի՛, ինքդ փոխվիր, իսկ իրերդ դու կբերես լվացքատուն, լսեցի՛ր։
Ինչ-որ բան պոռթկաց միջիցս․․․ ես չէի կարող էդպես խոսել։
- ․․․Կներես․․․ Սյուզ, ների՛ր, ինձ վատ եմ զգում, հետո կշարունակենք։
Դուռը փակեցի Արևի բառերի անտանելի շղթայի վրա, որ կտրվեց ու ասպիրին որպես՝ ցրեց գլխացավս։
Գնում եմ մյուս հիվանդիս մոտ՝ մինչ տեսնեմ ինչ է կարելի անել․․․ Արևն այն սենյակում է, որի դուռը հենց նոր բացեցի․ Աշոտի մոտ է։
-․․․Բարև, Աշոտ,- վրա բերեցի ես ու փակեցի այդ դուռը նույնպես։
* * *
Փաթեթով թեյը սուզում եմ եռացած ջրի մեջ, հետո՝ բարձրացնում։
Սուզում եմ,
հետո բարձրացնում։
Սուզում եմ,
հետո բարձրացնում։
Հայացքս էլ է թրջվել թեյի կարմիրից։ Գերհոգնած եմ։
* * *
– Արև, լռի՛ր, խնդրում եմ, էլ չեմ կարող ես էսպես աշխատել։
– Ասում եմ՝ թո՛ղ էդ անտեր սայլակը, նա ինքնուրույն էլ կարող է վարել դա։
– Արև, դու գժվե՛լ ես, ձայնդ կտրի՛ր ու մի կողմ քաշվի՛ր։
Արևիկը հրեց ինձ, ես էլ իներցիայով՝ հաշմանդամական սայլակը։
* * *
– Պետրո՜ս, խնդրում եմ, իջի՛ր, ամեն ինչ կարգին է, մենք կօգնենք քեզ,- Անին է՝ էս դեպքերի համար ամենաանհրաժեշտ մասնագետը մեր կենտրոնում։
Բայց քամին արդեն ալիքոտում է մազերս։
* * *
– Պետրո՞ս, լսու՞մ ես, տղա՛ս։
Սպիտակ խալաթով կին է ու սովետական շենքեր, որ մուգ կապույտի ֆոնին պատժելի անիրական են նայվում։
– Ու՞ր է Արևը,- մի կերպ արտաբերեցի ես։
