Չիմամանդա Ընգոզի Ադիչի | Դու` Ամերիկայում

Չիմամանդա Ընգոզի Ադիչին ծնվել է 1977 թ. Նիգերիայի Էնուգու քաղաքում: Ընտանիքի 6 երեխաներից հինգերորդն է: Ուսանել է Նիգերիայի համալսարանում` բժշկություն և դեղագործություն, Արևելյան Կոննեկտիկուտի համալսարանում` քաղաքագիտություն և հաղորդակցություն` ստանալով բակալավրի կոչում, ապա` Ջոն Հոփկինսի համալսարանում` գրելու արվեստ, իսկ Եյլի համալսարանում` աֆրիկյան գիտությունների մագիստրոսի կոչում : Նրա առաջին գրական մեծ գործը «Purple Hibiscus» (Մանուշակագույն բաղրջուկ ) վեպն է, երկրորդը` «Half of the Yellow Sun»-ը (Դեղին արևի կեսը): Նրա գործերը մի քանի տարի շարունակ արժանացել են «New York Times»-ի «Տարվա լավագույն գիրք» մրցանակին: Այս հեղինակին ինձ համար բացահայտել եմ «TED»-ի ելույթներից մեկում:
Այս ուշագրավ, կայացած, սևամորթ կինը լսարանի ուշադրությունն այնպես էր գրավել` իր պարզ ու անմիջական զրույցի ընթացքում, որ ունկնդիրների հայացքները բուռն ոգևորության և համաձայնության, ծիծաղի ու զարմանքի հաջորդական արտահայտություններով էին արձագանքում: Նա պատմում էր իր` երրորդ աշխարհի մարդու մասին` նրա առօրյայի, կապվածությունների, դժվարությունների, ուրախությունների ու ձգտումների մասին:
Հպարտ, գեղեցիկ, երիտասարդ այդ կինը պատմում էր իր ռասայի մարդկանց՝ արտաքին աշխարհի կողմից ճիշտ ընկալված լինելու ցանկության և համապատասխան վերաբերմունքի արժանանալու դժվարությունների մասին, կարծրատիպերի և «սպիտակ» աշխարհի պատը հաղթահարելու երկար ճանապարհի մասին: Այդ հաղթահարած ու հաղթած կինը խոսում էր իր ժողովրդի անունից` բոլոր ժողովուրդների համար:
Նա ինձ դուր եկավ: Նա գրող է, հրապարակախոս, հասարակագետ ու հոգեբան: Նրա փոքր, «սև» հայրենիքի շատ խնդիրներ բնորոշ թվացին նաև իմ փոքր, «սպիտակ» հայրենիքին: Նրա «սև» մարդկանց անհանգստություններից շատերը նման էին իմ «սպիտակ» մարդկանց հոգսերին: Ես ծանոթացա նրա ստեղծագործությանն ու սիրեցի այն: Հարազատ էր ինձ: Անգամ իմ ոչ երկարաժամկետ, արտագնա ուսումնական ծրագրերով ուղևորությունների ընթացքում զգացել եմ տարբերությունների պատճառով առաջացող նույնիսկ փոքր խնդիրների հաղթահարման անհարմարությունը: Հատկապես հոգեհարազատ էր ներքին բարդույթի հաղթահարման դժվարությունը: Այն, անկախ իր ծագման պատճառից (ռասա, ավանդույթ, ազգային ցավ կամ բնավորություն), նույն կերպով է անդրադառնում անձի հոգեբանության, ապա նաև շրջապատող հասարակության արձագանքի ձևավորման վրա: Թերևս հենց այս ներքին բարդույթն է, որ հաճախ խանգարում է ինքդ քեզ նրանցից մեկը զգալուն:
Այսպիսի մտորումներն էին, որ ցանկություն առաջացրին` հայալեզու ընթերցողի համար թարգմանելու Չիմամանդա Ընգոզի Ադիչիի «Դու` Ամերիկայում» պատմվածքը, որը հեղինակի 2009 թվականին լույս տեսած «The Thing Around Your Neck » (Կոկորդդ սեղմող օղակ) ժողովածուի կարճ պատմվածքների շարքից է:

Նարե Քրմոյան

Դու` Ամերիկայում 

Դու հավատում էիր, թե Ամերիկայում բոլորն ունեին զենք և մեքենա: Քո հորաքույրներն ու քեռիները, զարմիկներն էլ էին այդպես կարծում: Երբ դու վիճակահանությամբ Ամերիկայի վիզա շահեցիր, նրանք ասացին. «Մեկ ամսից դու մեծ մեքենա կունենաս, շուտով` մի մեծ տուն, բայց զենք չգնես այդ ամերիկացիների նման»: Քանի որ աթոռները չէին բավարարում, նրանք շարվել էին Լագոսի արվարձանային ցինկապատ տնակում` բարձրաձայն հրաժեշտ տալու և փսփսալով խնդրելու, որ այնտեղից իրենց այս ու այն բաներն ուղարկես: Մեծ տան, մեքենայի, (գուցե զենքի էլ) համեմատ` այն ամենն ինչ նրանք խնդրում էին ուղարկել, չնչին բաներ էին` պայուսակ, կոշիկ, վիտամինային հավելումներ: Դու ասացիր` խնդիր չկա:

Ամերիկաբնակ քեռիդ ասաց, որ դու կարող ես ապրել իր հետ, մինչև որ ոտքի կանգնես: Նա քեզ վերցրեց օդանավակայանից, քեզ համար մի մեծ հոթ-դոգ գնեց դեղին մանանեխով, որը քեզ մոտ սրտխառնոց առաջացրեց: «Ծանոթացում Ամերիկային»,- ծիծաղելով ասաց նա: Նա ապրում էր Մեյնի մի փոքրիկ սպիտակ քաղաքում, լճի մոտ, մի երեսուն տարվա վաղեմության տան մեջ: Նա քեզ պատմեց, որ կազմակերպությունը, որտեղ աշխատում էր, իրեն առաջարկում էր մի քանի հազար լրացուցիչ բաժնետոմսեր, քանի որ նրանք ամեն կերպ փորձում էին մյուսներից տարբերվել: Նրանք իրեն ընդգրկել էին բոլոր գրքույկներում, անգամ նրանցում, որոնք ինժեներության հետ ոչ մի կապ չունեին: Նա ծիծաղեց և ասաց. «Գործը լավն էր, արժեր ամբողջովին սպիտակ քաղաքում ապրելուն` չնայած նրան անգամ, որ իր կինը ստիպված էր մեկ ժամ վարել՝ մի վարսավիրանոց գտնելու համար, որտեղ կհարդարեին սևամորթների մազերը»: Հնարքն Ամերիկան հասկանալն էր` իմանալը, որ Ամերիկան «տուր և ստացիր» է: Դու շատ բան ես զոհաբերում, բայց դրա դիմաց` շատ էլ ստանում ես:
Նա քեզ ցույց տվեց` ինչպես դիմել «Main» փողոցի գազալցակայանի գանձապահի աշխատանքի համար և տեղավորեց մի քոլեջում, որտեղի աղջիկները շատ հետաքրքրված էին քո մազերով` դրանք վե՞ր են ցցվում, թե՞ իջնում են, երբ արձակում ես հյուսիկներդ, բոլո՞րն են ցցվում, ինչպե՞ս, ինչու՞, սանրվու՞մ ես:
Դու զսպված ժպտում էիր, երբ նրանք այդ հարցերն էին տալիս: Քեռիդ զգուշացրել էր ակնկալել դա. նա դա անվանում էր արհամարհանքի ու մեծամտության խառնուրդ: Հետո նա պատմեց, թե ինչպես իրենց այնտեղ տեղափոխվելուց մի քանի ամիս հետո հարևաններն ասում էին, թե սկյուռիկներն սկսել են անհետանալ: Նրանք լսել էին՝ իբր աֆրիկացիներն ուտում են ամեն տեսակի վայրի կենդանիներ:
Դու քեռուդ հետ ծիծաղում էիր և նրա տանն զգում քեզ ինչպես քո տանը: Նրա կինը քեզ «nwanne»` քույրիկ էր անվանում, և նրա երկու դպրոցահասակ երեխաները դիմում էին քեզ`«aunty»: Նրանք խոսում էին իգբո լեզվով և լանչին ուտում էին «garri»: Դա հայրենի տունն էր հիշեցնում մինչ այն պահը, երբ քեռիդ հայտնվեց քո նեղլիկ, հին ճամպրուկներով, անիվներով և գրքերով խցկված ներքնահարկում և տնքալով ճանկեց կուրծքդ` ասես մանգո էր քաղում: Իրականում նա քո քեռին չէր, մորաքրոջդ ամուսնու հեռավոր զարմիկն էր. քեզ հետ արյունակցական կապ չուներ: Երբ այդ գիշեր դու հավաքում էիր ճամպրուկներդ, նա նստեց քո մահճակալին-ի վերջո դա նրա տունն էր-և ասաց` դու գնալու տեղ չունես: Եթե դու թույլ տայիր, ինքը քեզ համար շատ բան կաներ: Խելացի կանայք միշտ այդպես են վարվում: Ի՞նչ ես կարծում տան` Լագոսի կանայք լավ վարձատրվող աշխատանք ինչպե՞ս են ստանում: Անգամ Նյու Յորքի կանայք…
Դու փակվեցիր զուգարանում և հաջորդ առավոտյան հեռացար` քայլելով երկար քամոտ ճանապարհով, զգալով լճից փչող ձկնահոտը: Դու տեսար ինչպես կողքիցդ անցավ նրա մեքենան, նա միշտ քեզ իջեցնում էր Մեյն փողոցում, նա անգամ չուզեց քեզ նկատել: Քեզ հետաքրքիր էր, թե նա ինչ էր ասելու կնոջը` ինչու՞ էիր հեռացել: Եվ դու հիշեցիր, թե նա ինչ էր ասում` Ամերիկան «տուր և ստացիր» է:
Դու հանգրվանեցիր Կոննեկտիկուտում` մեկ այլ փոքրիկ քաղաքում, քանի որ դա էր քո նստած «Bonanza» ավտոբուսի վերջին կանգառը: «Bonanza»-ն ամենաէժան ավտոբուսն էր: Դու մտար մոտակա ռեստորանը և ասացիր, որ կաշխատես մյուս մատուցողներից երկու դոլլար պակաս վարձատրությամբ, և տերը՝ Խուանը, որ թանաքի նման սև մազեր ուներ, ժպտաց` ցույց տալով բաց դեղնավուն ատամնաշարը: Նա ասաց, որ նիգերիացի աշխատող երբեք չի ունեցել, բայց բոլոր էմիգրանտներն էլ աշխատասեր են: Նա գիտեր, դա նրան ծանոթ էր: Նա քեզ կվճարեր մեկ դոլլար պակաս, բայց ներքին կարգով. ինքը չէր սիրում այդ բոլոր հարկերը, որ իրեն ստիպում էին վճարել:
Դու այլևս չէիր կարող քեզ թույլ տալ քոլեջ հաճախել, որովհետև հիմա պիտի վճարեիր կեղտոտ գորգով փոքրիկ սենյակիդ վարձը: Բացի այդ Կոննեկտիկուտ փոքրիկ քաղաքում քոլեջ չկար, իսկ պետական համալսարաններում դասընթացները չափազանց թանկ էին: Ուստի, դու գնում էիր հանրային գրադարան, համալսարանի կայքերում նայում դասընթացների ծրագրերը և կարդում ծրագրային նյութերից որոշները: Երբեմն նստում էիր քո երկտեղանոց մահճակալի կոշտ ներքնակի եզրին և հիշում տունդ:
Ծնողներիդ, քեռիներիդ ու հորաքույրներիդ, զարմիկներիդ ու ընկերներիդ` մարդկանց, ովքեր երբեք շահույթ չէին ստանում իրենց քաղած մանգոյի ու ակարայի բերքից, ում` երերուն մեխերից կախված, ցինկե թիթեղներից կառուցված տները փլվում էին տեղատարափ անձրևների ժամանակ, մարդիկ, ովքեր եկել էին քեզ հրաժեշտ տալու, ուրախանալու, որ շահել ես Ամերիկա մեկնելու իրավունք, խոստովանելու, որ մի քիչ նախանձում են: Մարդիկ, որ իրենց երեխաներին միջին դպրոց էին տանում, ուր ուսուցիչները նրանց գերազանց էին գնահատում` ծածուկ իրենց մեկնված գորշ ծրարների դիմաց:
Միջին դպրոցում դու երբեք կարիք չէիր ունեցել գերազանց ստանալու համար ուսուցիչներին այդպիսի ծրարներ փոխանցելու: Բայց հիմա դու այդ գորշ երկար ծրարներն էիր ընտրում ամսական աշխատավարձիդ կեսը ծնողներիդ ուղարկելու համար: Խուանի՝ քեզ ներկայացրած հաշիվներն ավելի շոշափելի էին, քան թեյավճարներից հավաքածդ խղճուկ գումարը: Եվ այդպես` ամեն ամիս: Դու նամակ չէիր գրում, գրելու ոչինչ չկար:
Չնայած առաջին շաբաթներին դու ուզում էիր գրել, որովհետև ուզում էիր պատմել Ամերիկայի մարդկանց զարմանալի սրտաբացության մասին. թե ինչ հեշտությամբ էին պատմում իրենց քաղցկեղից տառապող մոր մասին, խորթ քրոջ առաջնեկի մասին` բաներ որ պիտի թաքցվեին, որ պիտի իմանային միայն ընտանիքի անդամները` մարդիկ, ովքեր քո լավն էին կամենում: Դու ուզում էիր պատմել, թե մարդիկ ինչքան շատ ուտելիք էին թողնում իրենց ափսեներում և հետո անփութորեն մի քանի ճմռթված դոլլար թողնում հաշվի մեջ, կարծես, դա կփոխհատուցեր անպիտան դարձած սնունդը: Դու ուզում էիր պատմել նրանց, թե ինչպես փոքրիկ աղջիկը քեզ տեսնելիս լաց եղավ և շեկ մազերով ծածկեց իր դեմքը, իսկ ծնողները,նրան լռեցնելու փոխարեն, իրենք էլ դժգոհեցին և բոլորով հեռացան:
Դու ուզում էիր գրել, որ Ամերիկայում մեծ տուն, մեքենա չունեին, իսկ զենքի մասին` դեռ վստահ չէիր. գուցե նրանց պայուսակներում կամ գրպաններում կար:
Դու ոչ միայն ծնողներիդ էիր ուզում պատմել, այլ նաև ընկերներիդ, զարմիկներիդ, քեռիներիդ ու հորաքույրներիդ: Բայց դու չէիր կարող քո սենյակի վարձից բացի վճարել նաև պայուսակների, կոշիկների և վիտամինային հավելումների համար, ուստի` չէիր գրում ոչ մեկին:
Ոչ ոք քո տեղը չգիտեր. դու նրանց չէիր ասել: Երբեմն ինքդ քեզ անտեսանելի էիր զգում և ուզում էիր սենյակիդ պատից թափանցել միջանցք, բայց, երբ փորձում էիր` բախվում էիր անհարթ պատին, որից քերծվում էին ձեռքերդ: Մի անգամ նույնիսկ Խուանը հարցրեց` գուցե ընկեր ունես, ով քեզ ծեծում է, եթե այդպես է, ասաց` կլուծի նրա հարցերը, և դու խորհրդավոր ծիծաղեցիր: Գիշերները, համարյա միշտ, ասես մի բան փաթաթվում էր վզիդ ու շնչահեղձ անում մինչև արթնանալդ:
Որոշ մարդիկ կարծում էին, թե դու Ջամայկայից ես, որովհետև նրանց թվում էր, թե բոլոր սև, անսովոր արտասանությամբ մարդիկ ջամայկացի են: Իսկ որոշներն էլ, ովքեր կռահում էին, որ աֆրիկացի ես, հարցնում էին, թե Քենյայից այս կամ այն գիտե՞ս, կամ էլ, ասենք, Զիմբաբվեից այս կամ այն մարդուց տեղյա՞կ ես, որովհետև նրանք կարծում էին, թե Աֆրիկան մի երկիր է, որտեղ բոլորը ճանաչում են իրար:
Ուստի, երբ աշխատանքային օրվա վերջին, երբ ռեստորանային մթության մեջ դու կարդում էիր օրվա հատուկ տեսականու առաջարկը, նա հարցրեց, թե աֆրիկյան որ երկրից ես, դու պատասխանեցիր` Նիգերիայից և ակնկալեցիր, որ պիտի հարցնի, թե ճանաչում ես իր ընկերներից մեկին, ում հետ ծանոթացել էր Սենեգալի կամ Բոթսվանայի խաղաղարար ուժերի բանակում: Բայց նա հարցրեց` յորուբա էիր, թե՞ իգբո, որովհետև ֆուլանիի դեմք չունեիր: Դու ապշեցիր. քեզ թվաց, թե նա մարդաբանության պրոֆեսոր է, մի քիչ ջահել է, բայց ի՞նչ իմանաս… Դու ասացիր` իգբո: Նա հարցրեց քո անունն ու ասաց, որ Ակուննան գեղեցիկ անուն է: Բարեբախտաբար, նա չհարցրեց, թե դա ինչ է նշանակում. դու արդեն մինչև կոկորդդ կուշտ էիր մարդկանց հարցերից. «Հոր Հարստությու՞ն, նկատի ունես քեզ հայրդ փողի դիմաց կամուսնացնի՞»:
Նա եղել էր Գանայում և Քենիայում, և Տանզանիայում, նա կարդացել էր աֆրիկյան մնացած երկրների մասին` դրանց պատմությունները, դժվարությունները: Դու ուզում էիր անտարբեր լինել, ցույց տալ դա նրան` պատվերը մատուցելիս, որովհետև բոլոր սպիտակ մարդիկ էլ` նրանք, ովքեր չափազանց շատ էին սիրում Աֆրիկան և ովքեր չափից շատ չէին սիրում, էապես չէին տարբերվում` նույն ցից քթերն էին:
Բայց նա իրեն քեզնից շատ բան իմացողի պես չէր պահում, գլուխը չէր տմբտմբացնում ամենաիմացի պես, ինչպես մի անգամ, Անգոլայի մասին պատմելիս, դա անում էր քոլեջի պրոֆեսորներից մեկը: Նա մեծամտություն չէր ցուցաբերում: Նա եկավ երկրորդ օրը, նստեց նույն սեղանի մոտ և, երբ դու նրան հարցրիր` հավը հավանե՞ց, նա հարցրեց Լագոսի մասին: Նա եկավ նաև հաջորդ օրը և խոսում էր երկար` հաճախ հարցնելով, թե չես կարծում, որ Մոբուտուն և Իդի Ամինը նման են, դու ստիպված էիր հիշեցնել, որ դա հակասում էր ռեստորանի կարգին: Նա շոյեց քո ձեռքը, երբ դու սեղանին էիր դնում սուրճը: Երրորդ օրը դու Խուանին ասացիր, որ էլ չես ուզում սպասարկել այդ սեղանը: Հերթափոխից հետո, երբ դուրս եկար ռեստորանից, նա քեզ սպասում էր՝ հենված էլեկտրասյանը, և հարցրեց, թե դուրս չե՞ս գա իր հետ, որովհետև քո անունը համահունչ էր «հակունա մատատա» -յին, իսկ «The Lion King» -ը միակ զգացմունքային ֆիլմն էր, որ նա երբևէ հավանել էր: Դու չգիտեիր, թե «The Lion King» ը ինչ էր: Դու նայեցիր նրա աչքերին ցերեկվա լույսի տակ և հասկացար, որ դրանք ձիթապտղի յուղի գույն ունեն`կանաչաոսկեգույն: Ձիթապտղի յուղը միակ բանն էր, ինչից Ամերիկայում դու հաճույք էիր ստանում, իրո՛ք, հաճույք էիր ստանում:
Նա պետական համալսարանի ավարտական կուրսի ուսանող էր: Նա ասաց քեզ իր տարիքն, ու դու հարցրիր, թե ինչու դեռ չի ավարտել: Վերջ ի վերջո սա Ամերիկան էր, սա տան նման չէր, որտեղ համալսարաններն այնքան հաճախ էին փակվում, որ մարդիկ իրենց դասընթացը հավելում էին ևս երեք տարով, իսկ դասախոսներն անդադար ըմբոստության ցույցեր էին անում, բայց այդպես էլ չէին վարձատրվում: Նա ասաց, որ ավագ դպրոցն ավարտելուց հետո մի քանի տարով տարկետում էր վերցրել` իր ներաշխարհը բացահայտելու ու ճամփորդելու` հիմնականում դեպի Ասիա և Աֆրիկա: Դու հարցրիր, թե ինքն իրեն որտե՞ղ գտավ, և նա ծիծաղեց: Դու չծիծաղեցիր: Դու չգիտեիր, որ մարդիկ կարող են պարզապես ընտրել համալսարան չգնալը, որ մարդիկ կարող են թելադրել կյանքին: Դու սովոր էիր ընդունել այն, ինչ կյանքն էր առաջարկում, գրի առնել այն, ինչ կյանքը թելադրում էր:
Հաջորդ երեք օրերին դու մերժում էիր նրա հետ հանդիպելու առաջարկը, որովհետև դու դա ճիշտ չէիր համարում, դու կաշկանդվում էիր նրա հայացքից, և նրանից, որ այդքան հեշտ էիր ծիծաղում նրա ասածների վրա: Եվ հետո` չորրորդ օրը, դու խուճապի մատնվեցիր, երբ տեսար, որ նա դրսում կանգնած չէր քո հերթափոխից հետո: Այս երկար ժամանակում առաջին անգամ դու աղոթեցիր, և երբ նա հայտնվեց և ողջունեց քեզ, նախքան նա կհարցներ, դու շտապեցիր ասել` այո, կհանդիպես իր հետ: Դու վախենում էիր, որ նա այլևս չի հարցնի:
Հաջորդ օրը նա քեզ հրավիրեց «Chang’s» և քո «բախտի բլիթում» երկու թղթե ժապավեն գտար: Երկուսն էլ դատարկ էին:
Դու հասկացար, որ ազատ ես նրա հետ, երբ պատմեցիր իրական պատճառը, որի համար խնդրել էիր Խուանին փոխել սեղանդ. «Ռիսկ» հաղորդումը: Երբ ռեստորանի հեռուստացույցով նայում էիր «Ռիսկ»-ը, դու միշտ սատարում էիր մասնակիցներին հետևյալ կարգով` սև կին, սպիտակ կին, սև տղամարդ, և վերջում միայն սպիտակ տղամարդ: Այսինքն՝ դու երբեք չէիր ընտրում սպիտակ տղամարդկանց: Նա ծիծաղեց և ասաց, որ ինքը սովոր էr չսատարվելուն, իր մայրը կանացի գիտություններ էր դասավանդում:
Եվ դու հասկացար, որ դուք մտերմացել եք, երբ պատմեցիր նրան, որ քո հայրն իրականում ոչ թե դպրոցում ուսուցիչ էր, այլ տաքսու վարորդ: Եվ դու պատմեցիր նրան Լագոսի այն օրվա մասին, երբ հայրիկիդ հետ մեքենայով հայտնվել էիք ճանապարհային խցանման մեջ. դրսում անձրևում էր, և նստատեղդ թրջվում էր մեքենայի ծածկի ժանգոտ անցքի պատճառով: Երթևեկությունը ծանրաբեռնված էր, Լագոսում միշտ էր ծանրաբեռնված, և անձրևի ժամանակ քաոս էր առաջանում: Ճանապարհներն այնքան վատ վիճակում էին, որ մեքենաները խրվում էին ցեխոտ ջրափոսերի մեջ, և քո զարմիկներից ոմանք վաստակում էին դրանք փոսերից դուրս հրելով: Դու մտածեցիր, որ այդ օրը անձրևն ու ցեխոտ ճանապարհն էին, որ ստիպեցին հորդ չափից ուշ արգելակել: Դու լսեցիր գմփոցը, նախքան հարվածը զգալդ: Մեքենան, որին հայրդ բախվել էր, մուգ կանաչավուն, կատվի աչքերի պես դեղին լուսարձակներով, արտասահմանյան, մեծ մեքենա էր: Քո հայրը սկսեց լաց լինել և ներում աղերսել՝ դեռ մեքենայից չիջած, և հետո նետվեց ճանապարհին` խոչընդոտելով երթևեկությունը: Ներեցեք, պարոն, ներեցեք խնդրեմ, եթե դուք վաճառեք ինձ և անգամ ողջ ընտանիքս, դուք չեք կարողանա գնել ձեր մեքենայի մեկ անիվն անգամ: Ներեցեք, պարոն, ասում էր նա դողդոջուն ձայնով:
Մեքենայի ետնամասում նստած մեծ մարդը դուրս չեկավ: Մեքենայից իջավ վարորդը` զննելով վնասը, աչքի պոչով նայելով հորդ ծռմռված կերպարին, ում աղերսն իր ականջին հնչում էր որպես մի դուրեկան երգ, որ ամաչում էր ընդունել: Վերջապես նա թողեց, որ հայրդ գնա. ձեռքի մի հեռացնող շարժում արեց: Մնացած վարորդներն ազդանշան էին տալիս ու հայհոյում: Երբ հայրդ նստեց մեքենան, դու չուզեցիր նայել նրա կողմը, որովհետև նա նման էր խոզերին, որ թավալվում էին շուկայի դիմացի ցեխակույտերում: Հայրդ կարծես կեղտ լիներ` «nsi»:
Երբ դու սա պատմեցիր նրան, նա ձգեց շրթունքները, բռնեց քո ձեռքն ու ասաց, որ հասկանում է: Դու ազատեցիր քո ձեռքը` սրտնեղած, որովհետև նա կարծում էր, թե աշխարհը լիքն է կամ պետք է լինի իր նման մարդկանցով: Դու ասացիր, որ հասկանալու ոչինչ չկար, դա այն էր, ինչ որ կար:
Նա միս չէր ուտում, որովհետև մտածում էր, որ կենդանիներին բռնությամբ սպանելը սխալ է: Նա ասում էր, որ սպանվելիս վախի տոքսիններ են արտազատվում կենդանիների մեջ, որոնք մարդկանց խենթ են դարձնում: Տանը` մսակտորները, որ դուք ուտում էիք, եթե լինում էր, քո կես մատի չափ էին: Բայց դու դա չպատմեցիր նրան: Դու նրան չպատմեցիր նաև, որ «dawadawa»-յի խորանարդիկները մայրդ MSG-ով էր պատրաստում, որովհետև ուրցն ու քարրին չափազանց թանկ էին: Նա ասում էր, որ MSG-ն քաղցկեղ է առաջացնում, և դա էր պատճառը, որ ինքն այդքան սիրում էր «Chang’s»-ը. Չանգը MSG-ով չէր պատրաստում:
Մի անգամ «Chang’s»-ում նա պատմեց մատուցողին, որ ինքը մի տարի ապրել է Շանհայում և մի քիչ խոսում է մանդարին: Մատուցողը ոգևորվեց, ասաց, թե որ ապուրն է ամենահամեղը և հարցրեց. «Իսկ դուք Շանհայում ընկերուհի ունե՞ք»: Նա ժպտաց և ոչինչ չասաց:
Դու կորցրիր ախորժակդ և կրծքավանդակումդ ճնշում զգացիր: Այդ գիշեր դու չէիր տնքում, երբ նա ներսումդ էր, դու կծոտում էիր շրթունքներդ և ձևացնում, թե էլի ես ուզում, որովհետև դա կանհանգստացներ նրան: Վերջապես, դու նրան պատմեցիր, թե ինչու էիր սրտնեղել. չինացի մարդը չէր էլ կարող ենթադրել, որ հնարավոր էր, որ դու լինեիր նրա ընկերուհին: Նա ժպտաց և ոչինչ չասաց:
Մինչ ներողություն խնդրելը նա դատարկ հայացքով նայեց քեզ, և դու հասկացար, որ նա ոչինչ չէր հասկացել:
Նա քեզ համար նվերներ էր գնում, և, երբ դու դիմադրում էիր թանկության պատճառով, նա ասում էր, որ դա խնդիր չէր, ինքը բանկում հաշվեհամար ուներ: Նրա նվերները քեզ զարմացնում էին. բռունցքիդ չափ գնդակ, որը թափահարում էիր՝ տեսնելու փոքրիկ տնակի վրա թափվող ձյունը, կամ` պլաստմասե վարդագույն պարուհին, որ պտտվում էր փոքրիկ բեմահարթակի վրա, փայլփլուն քար, թանկարժեք, ձեռագործ մեքսիկական շարֆ, որը դու երբեք չէիր կարող կրել` գույնի պատճառով:
Վերջապես դու նրան պատմեցիր, որ երրորդ աշխարհի երկրներում նվերները միշտ պիտի օգտակար լինեին: Օրինակ` քարը կաշխատեր, եթե դու դրանով կարողանայիր ինչ-որ բան մանրացնել, կամ, ասենք, կրել այն: Նա երկար ու սրտանց ծիծաղում էր, բայց դու չծիծաղեցիր: Դու հասկացար, որ իր կյանքում հնարավոր էր գնել նվերներ, որոնք ուղղակի նվերներ էին և ուրիշ ոչինչ` ոչ մի օգտակար բան: Երբ նա սկսեց քեզ համար կոշիկներ, շորեր ու գրքեր գնել, դու խնդրեցիր նրան չանել դա. դու ոչ մի նվեր էլ չէիր ուզում:
Բայց և այնպես, դուք չէիք կռվում: Լուրջ չէր: Թեթև վիճաբանում էիք, հետո հարթվում էր, հետո սիրում էիք, հետո, սահեցնում էիք ձեր մատները մեկմեկու մազերի միջով` նրա` ցորենի ծածանվող հասկերի պես փափուկ ու դեղին և քո` բրդի պես մուգ ու կոշտ: Նրա գրկում դու քեզ ապահով էիր զգում. նույն ապահովությունն էր, ինչ տանը` ցինկե բարաքում:
Երբ նա չափազանց երկար էր արև ընդունում, նրա մաշկը հասած ձմերուկի գույն էր ստանում, դու համբուրում էիր նրա մեջքի կարմրած հատվածները և հետո զգուշությամբ տարածում պաշտպանիչ քսուքը: Դա ավելի անձնական էր` մտերմիկ, քան սեքսը: Դու լցված էիր դրանով, բայց դա մի այնպիսի զգացողություն էր, որ դուք չէիք կարող կիսել: Քո մաշկը արևից մգանում էր, բայց չափազանց մուգ էր՝ վառվելու համար:
Հարթֆորդի դեղին էջերում նա մի աֆրիկյան խանութ էր գտել և քեզ տարավ այնտեղ: Խանութի տերը՝ մի գանայացի, հարցեց, թե արդյո՞ք տղան աֆրիկացի էր, ինչպես այն սպիտակ քենիացիք կամ հարավաֆրիկացիք, և նա ծիծաղեց ու ասաց` այո, բայց ինքը շատ երկար էր ապրում Ամերիկայում և կարոտել էր իր մանկության ուտելիքները: Դու պատրաստում էիր նրա համար. նա սիրում էր «jollof» բրինձ, բայց երբ պիտի ուտեր «garri» կամ «onugbu» ապուր, նա քո աչքից հեռու թափում էր դրանք: Դու չէիր նեղանում, որովհետև հիմա դու այդ ապուրը կարող էիր մսով պատրաստել:
Այն բանը, որ գիշերները մինչև քնելդ փաթաթվում էր վզիդ ու խեղդում էր քեզ, սկսել էր թուլանալ, հեռանալ:
Ելնելով մարդկանց վերաբերմունքից՝ դու գիտեիր, որ արտասովոր էիր. նրանից, որ անպատկառները քո նկատմամբ էլ ավելի գռեհիկ էին, իսկ բարեկիրթները՝ չափազանց բարեհամբույր: Սպիտակ տարեց կինը, ով փնթփնթալով նայեց նրա վրա, սև տղամարդիկ, ովքեր քեզ նայելով տատանեցին գլուխները, սև կնոջ կարեկից աչքերը, որ ընդգծում էին քո ինքնագնահատման ողբալիությունն ու ինքնապախարակումդ, կամ այն սև կինը, որ հպանցիկ, ծածուկ համերաշխությամբ ժպտաց քեզ, այն սև տղամարդը, ով շատ էր ջանում ներողամիտ գտնվել` ցուցադրաբար բարևելով կողքինիդ, կամ էլ այն սպիտակամորթ կինը, ով չափից դուրս պայծառ բարձրաձայնեց. «Ինչպիսի՜ գեղեցիկ զույգ»՝ կարծես ցուցադրելու իրենց հանդուրժողականությունը:
Դու նրան չպատմեցիր, որ երազում էիր ավելի բաց գույնի մաշկ ունենալ, որ նրանք այդպես չնայեին քեզ վրա: Դու մտածում էիր տան քույրիկիդ մասին` նրա մեղրագույն մաշկի մասին և կուզեիր, որ դու էլ այդպիսին ծնված լինեիր: Դու այն գիշեր էլ դա ուզեցիր, երբ առաջին անգամ հանդիպեցիր նրա ծնողների հետ: Բայց դու չուզեցիր պատմել նրան, որովհետև նա մռայլված կնայեր քեզ, կբռներ ձեռքդ ու կասեր, որ հենց քո արևախանձ մաշկն էր, որ առաջին անգամ գրավեց իրեն: Դու չէիր ուզում, որ նա բռներ քո ձեռքն ու ասեր, որ ամեն ինչ հասկանում էր, որովհետև էլի հասկանալու ոչինչ չկար, ամեն ինչ այնպես էր, ինչպես որ կար:
Դու երազում էիր ունենալ գոնե մի քիչ ավելի բաց մաշկ, որ քեզ շփոթեին պուերտո-ռիկացու հետ, լինել մի քիչ բաց, որ հնդկական ռեստորանի աղոտ լույսի տակ, որտեղ սամոսա էիր համտեսում նրա ծնողների հետ սեղանի կենտրոնում դրված սկուտեղից, թվար, թե նման ես նրանց:
Նրա մայրն ասաց, որ իրեն դուր էին գալիս քո հյուսիկները, հարցրեց, թե բնական է՞ին մեջի լարանները, և թե ո՞ր կին հեղինակներին էիր սիրում կարդալ: Նրա հայրը հարցրեց` որքանո՞վ էին նման հնդկական և նիգերիական ուտելիքները և նախատեց քեզ հաշիվը փակելու համար: Դու նայում էիր նրանց և երախտապարտ էիր, որ քեզ չէին զննում որպես էկզոտիկ մի իր, ասենք՝ փղի ժանիք:
Նրա մայրը քեզ պատմեց, որ նա դեռ երբեք որևէ աղջկա չէր ծանոթացրել իրենց հետ՝ բացի դպրոցի ավարտական երեկոյի զուգընկերուհուց, իսկ նա կաշկանդված ծիծաղեց` բռնելով քո ձեռքը: Սեղանի ծածկոցը թաքցնում էր ձեր հանգուցված ձեռքերը: Նա ճզմում էր քո ձեռքը, իսկ դու` նրանը՝ մտածելով, թե ինչու՞ էր այդքան լարված, ինչու՞ էին նրա ձիթագույն աչքերն այդպես մգանում, երբ խոսում էր ծնողների հետ: Նա քեզ պատմել էր ծնողների հետ վերջերս ունեցած անախորժությունների մասին. թե ծնողներն ինչպես էին իրենց սերը տորթի պես մասնատում ու, որ դրանից ավելի մեծ կտոր կհասներ իրեն, եթե ընտրած լիներ իրավաբանական քոլեջը: Դու ուզում էիր կարեկցել նրան, բայց ներքուստ զայրանում էիր:
Զայրույթդ ավելի էր սաստկանում, երբ նա պատմում էր, որ մերժել էր Կանադայում` Քվեբեկի քաղաքամերձ ամառանոցային տնակում մեկ-երկու շաբաթ միասին անցկացնելու ծնողների առաջարկը: Նրանք նույնիսկ խնդրել էին, որ քեզ էլ տաներ: Նա քեզ ցույց էր տալիս այդ տնակի նկարները, իսկ դու զարմանում էիր, թե ինչու՞ էր դա տնակ կոչվում, երբ քո տան հարևանությամբ այդպիսի շինությունները բանկեր էին, կամ եկեղեցիներ: Դու ձեռքիցդ գցեցիր բաժակն, ու այն փշուր-փշուր եղավ՝ նրա բնակարանի փայտե հատակին բախվելով: Նա հարցրեց, թե ինչն այնպես չէր, և դու պատասխանեցիր` ոչինչ, չնայած մտածում էիր, որ շատ բան էր սխալ. ձեր աշխարհներն էին սխալ:
Ավելի ուշ, ցնցուղի տակ, դու լաց էիր լինում` զգալով, թե ինչպես էին արցունքներդ միախառնվում ջրի շիթերին, և դու չգիտեիր, թե ինչու էիր լալիս:
Վերջապես դու գրեցիր տնեցիներին, երբ այն բանը, որ գիշերները փաթաթվում էր վզիդ ու խեղդում քեզ, արդեն լիովին անհետացել էր: Մի կարճլիկ նամակ` ծնողներիդ, քույրերիդ ու եղբայրներիդ, ճռճռան դոլլարների արանքում. դու գրել էիր նաև քո հասցեն: Մի քանի օր հետո փոստատարը բերեց պատասխանը: Նամակը մայրդ էր գրել. դու դա հասկացար սարդանման ձեռագրից ու բնորոշ տառասխալներից:
Քո հայրը մահացել էր. ընկել էր իր տաքսու պտտվող անիվների տակ: Արդեն հինգ ամիս էր: Նրանք օգտագործել էին քո ուղարկած փողի մի մասը պատշաճ հողարկավորություն կազմակերպելու համար: Այծ էին մորթել հյուրասիրության համար և հորդ թաղել էին իսկական դագաղով, ոչ թե տախտակների մեջ:
Դու կծկվեցիր անկողնում, ծնկներդ սեղմեցիր կրծքիդ և լաց եղար: Երբ դու լալիս էիր, նա գրկել էր քեզ, շոյում էր մազերդ և առաջարկեց քեզ ուղեկցել տուն` Նիգերիա: Դու ասացիր`ոչ. դու մենակ պետք է գնայիր: Նա հարցրեց, թե կվերադառնա՞ս, և հիշեցրիր նրան, որ դու «green card» ունեիր ու կկորցնեիր այն, եթե մեկ տարվա ընթացքում չվերադառնայիր: Նա ասաց, որ դու գիտեիր, թե ինչ նկատի ուներ. վերադառնալու՞ էիր:
Դու շրջվեցիր ու ոչինչ չասացիր և, երբ նա քեզ տարավ օդանավակայան, դու ամուր գրկեցիր նրա մեջքը` սեղմելով այնպես, որ ողերդ ցավեցին: Դու ասացիր` շնորհակալություն:

Թարգմանությունը անգլերենից՝ Նարե Քրմոյանի