Մաշա Կալեկո. հրեական ծագմամբ գերմանալեզու բանաստեղծուհի, ծնվել է 1907 թվականի հունիսի 7-ին Լեհաստանի Խրզանով քաղաքում:1929 թվականին հրատարկում է իր առաջին բանաստեղծություններ, որոնք պատմում են սովորական մարդկանց առօրյայի մասին: 1933 հրատարակում է իր առաջին բանաստեղծական ժողովածուն: 1938 թվականին Կալեկոն իր երկրորդ ամուսնու՝ կոմպոզիտոր Չեմջո Վինավերի և մեկամյա որդու՝ Սթիվենի հետ արտագաղթեց Միացյալ Նահանգներ: ԱՄՆ-ում գտնվելու ժամանակ Կալեկոն ապրել է մի քանի վայրերում (Նյու Յորք և մի քանի ամիս Կալիֆորնիայում) մինչև 1942 թվականին բնակություն հաստատել Նյու Յորքի Գրինվիչ վիլիջում:
1956 թվականին Կալեկոն առաջին անգամ վերադարձավ Բեռլին։ Երեք տարի անց նա պետք է ստանար Fontane մրցանակը, սակայն հրաժարվեց, քանի որ ժյուրի մեջ էր նախկին նացիստ, էսէսական Հանս Էգոն Հոլթուզենը:
1959 թվականին Կալեկոն ամուսնու հետ ,որ ուսումնասիրություններ էր անում Հասիդական երգեցողության վերաբերյալ, տեղափոխվեց Արևմտյան Երուսաղեմ՝ Իսրայել, և քանի որ Կալեկոն չէր տիրապետում եբրայերենին, որոշ չափով մեկուսացված կյանք էր վարում:
Կալեկոն մահացավ 1975 թվականի հունվարին Ցյուրիխում՝ Բեռլին վերջին այցից Երուսաղեմ վերադառնալու ճանապարհին հիվանդանալով: Թաղված է Ցյուրիխի իսրայելական համայնքի գերեզմանոցում:
1. Կահավորված Մելանխոլիա
[միայնակ կնոջ մելանխոլիա]
Երբ ես մենակ եմ, սենյակս մեռած է:
Նկարներն ինձ նայում են օտար էակների պես։
Գրքեր դարակի վրա, որոնք վաղուց կարդացել եմ,
Երեք թառամած մեխակ և մի ընթրիք։
Երեկոն մոխրագույն է։ Տանտիրուհիս զայրացած է:
Շուտով գնալու եմ ինչ-որ կինոթատրոն:
– Էլենի հետ լավ հարաբերությունների մեջ էինք:
Բայց անցած կիրակի նա նշանվեց:
… Անցած տարին այնպես արագ ավարտվեց:
Երբեմն ինձ պատում է հնացած դատարկությունը:
Բժիշկն ասում է, որ դա նևրոտիկ բան է:
Արդյո՞ք այլ մարդկանց մոտ էլ է այդպես լինում:
Երբեմն երազումս յասամանների ծաղկումն եմ տեսնում։
(Ես երբեմն կարող եմ գեղեցիկ երազներ տեսնել):
Երբ առավոտյան արթնանում ես քո սենյակում,
իսկապես զգում ես դրսի գրավչությունը:
Կապույտ փոքրիկ ծաղիկներ քաղելու փոխարեն
Օրացույցի հավերժ սպիտակ թերթիկներ եմ թերթում:
Ու ծրարում նրանց ամառային հատորների մեջ:
Ինչպես կարոտն ենք լուռ ծրարում:
Պատուհանի դիմացի մերկ ծառը դեռ սառում է:
Իսկ փոշուց սևացած ձյունը հալվում է մահճակալների վրա։
Վառարանը ծխում է։ Եվ իմ կահավորված սենյակը
Աշնանից ի վեր վառ պաստառների մասին է երազում:
Իմ լավագույն ընկերը տեղափոխվեց Շթեթթին:
Թռչուն Յոնասն էլ ինձ հավատարիմ չմնաց։
Ձմեռային տաղավարը փոթորկից ծռվեց:
Իսկ ես նստած սպասում եմ մայիսին…
2. Անվերնագիր
Թույլ տուր դուռը կամաց փակեմ քո հետևից:
Ծանր օր էր: Թող այն դրսում մնա:
Թող անձրևը շարունակի հոսել դանդաղ:
Մենք միասին ենք՝ ես ու դու: Ի՞նչ կարող է պատահել մեզ հետ:
Թող ուրիշները հիանան աստղերի փայլով:
Լամպի լույսը լցվեց սենյակում:
– Հեռավորության մեջ մոռացվում են բոլոր խոստումները,
այնպես չէ՞:
Դա քեզ ցավ պատճառեց, գիտեմ:
Արդյո՞ք աշունը փոխեց մեզ։
Այո, մեր երազանքները ժամանակի ընթացքում թառամում են:
Եվ ստիպված ենք բավարարվել իրականությամբ՝ ազնվորեն թափառելով տարիների միջով:
Այնպես լուռ է ամեն ինչ: Միայն զարթուցիչն է խզում մեր լռությունը:
Խշշում է միայնակ ծառը մեր պատուհանից անդին:
Խշշոցն այնքան հեռվից է հնչում՝
կարծես ինչ-որ ջութակահար Շոպեն է նվագում:
Ո՛չ, ո՛չ,անհեթեթ է:
Ուղղակի մտքովս անցավ:
(Ո՛չ մի «ռեցիդիվ», ինչպես դու ես սիրում ասել, սիրավեպի մեջ):
Գրանդ Հոթել Ատլանտիկ հյուրանոցն էր Կիտչ նվագախմբի հարևանությամբ:
Նյարդային քայլում էիր մի պատից դեպի մյուսը:
Եվ ինձ մենակ թողեցիր:
Եթե ներսիս երկու ձայները նորից չկռվեին՝ ես հիմա կլռեի ու կլինեի քեզ մոտ։
Մեր երեկոն ձախողվեց:
«Ես երբեք չեմ ուզում կրկին դա անել»,- կասեր մի մանուկ:
Ես այնքան եմ հոգնել այս փոքր կյանքից:
Ու չկա հանգիստ…
3. Փոքրիկ միջադեպ
Դու ուղղակի մի աննշան բառ ասացիր ինձ:
Եվ, ցավոք, բառերը չես կարող ջնջել։
Այժմ այդ աննշան բառը քայլում է ինձ հետ:
Եվ կրծում է ներսից…
Այնքան շատ բաներ են լուռ հասունանում մեր սրտերում ու գլխում:
Ուրիշների համար օտար, միայն մեր կողքին՝ լուռ։
Քանի դեռ շուրթերը ծածկում են նրան, այն ննջում է մեր մեջ:
Մերթ սայթաքում է ակամա մեզ շփոթելու համար:
Ի՞նչ էր դա։ Մի ոչինչ: Հիմար խոսք…
Այնքան կարճ և կտրուկ:
Լուռ զգացի մի ծակոց:
Նման դեպքերում ես հազվադեպ եմ կարողանում խոսել:
Այսպիսով, որոշեցի հեռանալ:
Այժմ մի երեկոս նման կլինի մյուսին:
Լռությունս՝ անիմաստ, սկիզբս՝ աննպատակ։
Դատարկ ժամանակը կսահի մատներիս միջով։
Գիտեմ, որ առանց քեզ մենակ եմ։
… Ես երբեմն ստիպված եմ լինում մտածել վերջի մասին:
Ու հաջորդաբար դառնում հոռետես։
Մի քանի փոքր վանկ ի զորու են այսպես ցավ պատճառել:
– Դա վերջին խոսքն էր, արդյո՞ք:
4. Սիրային երգի ավարտը
Այնպես կուզեի կրկին տեսնել քեզ՝ ինչպես տարիներ առաջ
Առաջին անգամ։ Հիմա այլևս չեմ կարող:
Այնպես կուզեի կրկին տեսնել քեզ, ինչպես նախկինում,
երբ մենք դեռ հիանալի անծանոթներ էինք։
Երանի ինձ նորից հարցնեիր, թե քանի տարեկան եմ,
ինչով եմ զբաղվում երեկոյան:
Իսկ հետո ավելի ուշ հազիվ ծնված «Դու»-ում
սիրո հազարավոր խոսքեր նվիրեիր:
Այնպես եմ տենչում այն
հայացքները մեր լուռ ու սիրավառ:
Ուզում եմ նորից լաց լինել այն հիմար արցունքները
երբ ինձ շարունակ դավաճանում էիր:
Ամենն անցյալում է: Ծիծաղելի է:
Դու ուրիշ մարդ ես, թե՞ ես եմ արդեն ուրիշ:
Միգուցե մեզնից ոչ մեկը մեղք չունի դրանում:
Անհավատալի է, թե ինչ կարող է անել մի քանի տարին մեզ հետ:
Այնպես կուզեի կրկին կարդալ քո նամակները:
Քո խոսքերը, որոնք հասու են միայն սիրո մեջ գտնվող կնոջը:
Այնուամենայնիվ, ինձ թվում է, որ արդեն ուշ է։
Որքա՜ն անողորմ է «եղել» բառը։
Թարգմանությունը գերմաներենից ՝ Տաթև Շվաբաուերի
