Նյու Դելի, փետրվարի 16-18
Նաջվան Դարվիշ, Պաղեստին
VAK 2019 ասիական պոեզիայի բիենալեի առաջին օրը չորս բանաստեղծներ տարբեր երկրներից «Ազատությունն ու անհամաձայնություն պոեզիայում» թեմայով քննարկման ժամանակ կարծիքներ էին հնչեցնում քաղաքական և լեզվական ազատության մասին:
Պաղեստինցի բանաստեղծ Նաջվան Դարվիշն առաջին արտահայտվեց՝ ամրագրելով, որ պոեզիան և ազատությունը պարտավոր են քայլել ձեռք ձեռքի: Նա նկատեց նաև, որ դժվար է իսկական բանաստեղծ լինել այս «մութ ժամանակներում» հասարակության և, այսպես կոչված, գաղութատիրական ռեժիմի դեմ պայքարող նոր պոետների մեջ: «Ես կարծում եմ, որ մենք չպետք է խոսենք բանաստեղծության մասին, պոեզիան հենց ինքը պետք է խոսի իր մասին, մենք պետք է խոսենք ազատության մասին», – ասաց Դարվիշը:
Պոեզիայի ազատություն ասելով՝ ես նկատի եմ ունենում երեք բան. պայքար պոեզիայի պատմության մեջ սեփական ձայն գտնելու, ցանկացած հասարաքաղաքական հարաբերությունների մեջ ինքդ քեզ հավատարիմ մնալու կամք և համարձակություն խոսելու այն թեմաների մասին, որոնք «իրական կյանքում չեն խրախուսվում»:
Գաղութատիրական համակարգերում դուք պետք է կենտրոնանաք բանaաստեղծ լինելու առաքելությունը պահպանելու համար, այլապես կդառնաք ակտիվիստ: Մեկ այլ հարց է, թե ինչպես պետք է բանաստեղծ մնալ՝ չնմանվելով հիմար մեկի. մի կողմից պահպանելով քաղաքական գիտելիքները, մյուս կողմից՝ «գաղութատիրական բանաստեղծի» չվերածվելով: Հարցն այն է, որ «գաղութատիրական բանաստեղծները» վերահսկում են պատմությունը, լրատվամիջոցները, ամեն ինչ, երբ դու ընդդիմանում ես նրանց, մնում ես ամբողջովին մենակ:
Մարինե Պետրոսյան, Հայաստան
Դարվիշի կարծիքին առաջ տանելով՝ հայաստանցի բանաստեղծ Մարինե Պետրոսյանը համաձայնեց, որ պոեզիան ճգնաժամի մեջ է, սակայն. «Ես չեմ կարծում, որ պոեզիայի մասին խոսելու կարիք չկա: Ինձ թվում է՝ նա նման է զանգի, որին պետք է դիպչել, և նա կսկսի արձագանքել. նրա սոսկական ներկայությունը բավրարար չէ»:
Շատ հաճախ մարդիկ պոեզիան պատկերացնում են որպես արվեստի մի ձև, որը «գեղեցիկի», «կարեկցողի», «մխիթարողի» գործառույթն է ստանձնում, բայց եթե բանաստեղծի շուրջբոլորը բռնություն է, ապա այն չի կարող չարտահայտվել նրա գրվածքներում: Եվ հենց դա է պատճառը, որ բանաստեղծությունը դառնում է բռնության դեմ բողոքի արտահայտման միջոց. իր խոսքում նշում է բանգլադեշցի բանաստեղծ Շահնազ Մունին:
Շահնազ Մունին ելույթ ունեցավ Հնդկաստանի միջազգային կենտրոնում, «Ռազա» հիմնադրամի կողմից կազմակերպված ասիական պոեզիայի բիենալեի երրորդ օրը կազմակերպված «Բռնություն և պոեզիա» խմբակային քննարկման ժամանակ:
Մեջբերելով հայտնի բանաստեղծների, ինչպիսիք են Ռաբինդրանաթ Թագորը, Քազի Նազրուլը Իսլամ եւ Ռաֆիկ Ազադին, նա հավելեց, որ երբ բանաստեղծը զենք չունի, հենց նրա խոսքն է զենքի դեր կատարում:
«Ես կարծում եմ, որ պոեզիան սրտի լեզուն է: Պոեզիան բանաստեղծի արցունքն է և շատ անձնական է: Բայց բանաստեղծները պոեզիայի միջոցով նաև իրենց զայրույթն են արտահայտում, բարձրացնում իրենց բողոքի ձայնը, և, հետևապես, նրանց բանաստեղծությունների բառերն ու նախադասությունները կարող են նաև բռնի լինել »,- ասաց լրագրող-բանաստեղծը՝ հալվելով,- բռնությունը ծնվում է շահագործումից, զրկանքից և անարդարությունից:
«Ցավոք, մերօրյա Բանգլադեշում բոլոր այս հայտանիշները կան, և հետևաբար այն արտացոլվում է մեր բանաստեղծության մեջ»,- ասեց Շահնազ Մյունին:
Կոմբուջացի բանստեղծ Չեչանգլի Յենգն է հավելեց, որ պոեզիան ազդում է ընթերցողների գիտակցության վրա, այն կարող է և՛ թույնի, և՛ հակաթույն գործառույթ կատարել:
– Երբ մեկը հիվանդ է, նա դեղամիջոցի կարիք ունի։ Պոեզիան կարող է լինել այդ դեղամիջոցը՝ բուժում, որն օգնում է հաղթահարել կրքերը, որոնք կարող են թունավոր լինել։ Պոեզիան բուժում է, բայց երբեմն պոետը գրում է բանաստեղծություններ, որոնցից զգացվում է, որ նրա սիրտը թունոտ է՝ ջերմ ու կատաղած մի սիրտ,- ասաց նա, ապա ավելացրեց, որ եթե պոետը իր կողմից զայրույթ է ավելացնում իր պոեզիային, դա ավելի է սրում իրավիճակը եւ մարդկանց մոտ ավելացնում է կատաղությունը։ Այդպիսով՝ թույնը բազմապատկվում է։
Յենգը պնդում էր, որ պոեզիան կարող է բուժել մարդկանց, մինչդեռ աֆղան պոետ. Աֆսար Ռահբինը շարունակում էր Շահնազ Մյուննիի մտքի ընթացքը։ Ռահբինն ասում է. «Եթե մենք քաղաքական պոեզիա ենք ստեղծում, դրանում չի կարող տեղ չունենալ բռնությունը»։
-Աֆղանստանում մենք օր օրի ավելացող ինքնասպանության դեպքեր ենք արձանագրում։ Մենք պայքարում ենք արդեն քառասուն տարի։ Ինչպե՞ս, ուրեմն, խուսափենք մեր բանաստեղծությունների մեջ բռնության նոտաներից,- ասաց Ռահբինը։
Հնդիկ պոետ Ազադ Զեիդին հարց բարձրացրեց պոետների եւ գրողների առաջ ծառացած մարտահրավերների մասին մեր ժամանակներում, երբ գրականությունն արագ տեմպերով սկսում է առեւտրի առարկա դառնալ։
-Այսօր գրականությունն ու առհասարակ արվեստը տարբեր ճնշումների են ենթարկվում։ Կառավարող ուժերը մեծ պատրաստակամությամբ գումարներ են ներդնում գրականության ոլորտ՝ այն գրավիչ դարձնելու համար։ Ամենուրեք հանդիպում են լուսավառ տոնակատարություններ, փառատոններ, որոնց ժամանակ մարդիկ երդվում են, որ սիրում են սոված անասուններին ու միջատներին: Այս միջոցառումներն անցկացվում են կրիմինալ փողերով,- ասում է Զեիդին, բայց նաեւ ավելացնում, որ դեռեւս որոշ հույս կա վիճակը շտկելու, եթե արվեստագետները հավատարիմ մնան իրենց կոչմանը։
– Եթե պոետներն ու գրողները հավատարիմ մնան իրենց ներքին էթիկայի նորմերին, կարելի է հուսալ, որ ամեն ինչ դեռ կորած չէ։ Գրականության մեջ, ինչպես նաեւ արվեստի այլ ձեւերում, ինչ-որ բան ստեղծելու գաղափարը միշտ սկսվում է անձնական մակարդակում, այնպես որ չեմ կարծում, որ փողը կարողանա ազդել արվեստագետի կամ գրողի կարծիքի վրա, առանց իր համաձայնության,- ասում է Զեիդին։
