Մանե Գրիգորյան | Ցուրտ կին

կին

եղևնիների մեջ կորած տղամարդդ
փայտահատ է
կտրված փայտի պես
կրակին կուլ գնացող կին
մոռացիր վառարանդ

քանի չորացած ճյուղ ունես
անմխիթար
ինչպեսաղջիկը պոետ

քեզ սիրեցին օտար ծառերի տակ
քեզ լքեցին
անտեր բանաստեղծության պես
երկար այս ձմռանը

տղամարդդ փայտահատ ի ծնե
երկար ժամանակ կտրեց քեզ
կացնահարեց աչքերդ
թևաթափ արեց մարմինդ
հնազանդ ինչպես կացինը ծառին

միաչքանի իմ կին
որ փնտրեցիր դղյակը քեզնից դուրս

ցուրտ կին
մրսող կին
կին որ մոխիր է դառնում

քեզ օդ թռցրեցին
քեզ շաղ տվեցին հողի մեջ
քեզ սպանեցին հերթով

կին որ չվախեցար հող դառնալուց
մարմինդ չհանձնեցիր ջրին
չմայրացար երբևիցե
վախեցար սիրելուց
ու շատերի մեջ փնտրեցիր քեզ

շան պես հաչացիր
տղամարդկանց ետևից
օտարների հետ սեր արեցիր
հավատացիր ամեն գարնան հետ
մարմինդ ծիլեր կտա

քեզ չհասկացան այստեղ
արևի պես տաք կին
սիրուն կին

***
ես չհասկացա քեզ գիշերվա մեջ,
երբ գայլերը ճանկռեցին երեսս,
ու արյունը շիթ-շիթ հոսեց,
ու գարնան ծաղիկները հատ-հատ մեռան

արևի տակ ընկճվեց բառս,
ու բանաստեղծությունը չգտածս աստծո նման էր.
ես վախեցա մոտենալ

գայլերը ճանկռեցին գլուխս,
հարևանի կանայք կարծեցին տղամարդու ձեռքով
թրատված պոռնիկ եմ,
ու գլխիս վերքերը կոկոն վարդեր
հատ-հատ ծաղկեցին,
ու փուշը մխրճվեց մաշկիս տակ խորը

ես չհասկացա քեզ գիշերվա մեջ,
երբ անգղերը կտցահարեցին ձեռքերս,
ու գտածս միակ տունը
լցված էր մարդկանցով ուրիշ

ես չհասկացա քեզ,
թեպետ ամեն անգամ թվում էր՝
անունդ կկանգնեցնի աղմուկս,
հիսուսի պես կկանգնես ջրերիս
ու մոտակա երկնքից աղավնիներ կիջնեն

***
արևը ծածկել է իրիկնային մարմինդ,
հովը դանդաղ հոսում է երակներովդ,
արյանդ բջիջները տարրալուծվում են երկնքի մեջ.
առավոտյան ասացին` մեռել ես

ես չշտապեցի քեզ մոտ,
դանդաղ խմում էի ջուրը,
որ առվից չէր,
ու չէր քշի ինձ հեռու,
ու չէր ձգի մարմինս քեզ մոտ

սենյակումս դանդաղ կտցահարում եմ
մարմինդ
ու հատկապես սիրում աչքերդ,
ու մորուքդ…
մեղմ զեփյուռի պես
մարմնիս ընդառաջ եկող մորուքդ`
առավոտյան արևի պես տաք
ու իրիկնային աստծո պես խաղաաաղ

այգում մեռնող իմ տղամարդը
գրքեր էր կարդում
գեղեցիկ էր,
ինչպես զևսը հերայի գրկում,
ու որքան հրաշալի էր նա մեռնում

ես դանդաղ,
երանելի ժպիտով
կտցահարում եմ մարմինդ,
ու արյունը դանդաղ հոսում է,
ու որքան գեղեցիկ է սեփական
արյան մեջ տեսնել աշունը`
դեղին,
արնոտ,
սիրելիիդ մազերից կախ,
ոտքերի մոտ,
ձեռքերին,
քթի ու ականջների մեջ խցանված աշունը

ես գրկել եմ ուսերդ,
ու որքան խաղաղ ես
ու բալենու մեռնող այս ծառի տակ
որքան մոտ ես աստծուն

ժաննա դ’արկ

մարմինդ հում-հում տվեցիր կրակին,
քեզնից վախեցավ կարլը՝քո թագավորը,
քեզ ուրացավ կարլը՝քո արքան

վհուկ աղջիկ,
որ ոչ մի թուրմ չգտար
քեզ սպանելու համար

խոցված թռչուն, ժաննա,
որ ձայների մեջ չլսեցիր ձայնը քո,
աչքերիդ մեջ մի-մի թուր խրեցին,
լերդացած արյունը կախվեց կոպերիցդ,
արյունը ծանր ու անբառ թվաց

դահիճի ձեռքը չհասավ,
չոլորեց վիզդ,
աղաղակդ օդում կրակված փամփուշտ թվաց,
հոլի պես չպտտեցրեց մեռնող գլուխդ
ուսերիդ, որոնք նվազ էին քեզ համար

ինչ գեղեցիկ տղամարդ էիր դու, դ’արկ,
ինչ պարզ էր հայացքդ` լճի պես,
որտեղ խեղդվեց մանուկ ժաննան,
հորդ ու մորդ աչքերի մեջ,
որտեղ խեղդվեց աղջիկ ժաննան՝
բարի աղջիկ դ’արկը,
որ ձեռքերից փշեր էր հանում,
կրակ դառնում դեկտեմբերյան օրերին,
երբ արևը սպանվում էր
դաշտերում ու անտառներում,
ախոռում ու տանը

ու հորդ ձայնի ներքո,
օր օրի վրա, ժամ ժամից հետո
մեռնում էիր դու.
ինչ հիվանդ աղջիկ էիր դու, ժաննա

դու կորցրեցիր հնարավորությունը
դառնալու մայր` նման մորդ,
կողքիդ կլիներ տղամարդը քո՝
կացնահարված փայտի պես կիսատ քեզ համար,
կողքիդ կլինեին երեխաները քո՝
գաճաճ թփերի պես փոքր քեզ համար

դու ընտրեցիր տղամարդկանց քո բաժինը՝
մռնչացող արուներ,
որ զգում էին
պոեզիան մեռնող մարդու պարտությունն է,
ու նրանց չտեսած օրերը ռիթմն էին քո,
որ բարձրանում ու ծածկում էին ականջներդ

ու դու գեղեցիկ ու պարտված տղամարդ էիր,
ժաննա,
ում մարմինը կերան դանդաղ
աստիճանաբար նոսրացող ամբոխի մեջ,
ծափերի ու լացի ներքո

ի վերջո սա հիանալի խաղացված
գործողություն է.
շնչասպառ դողացող ձայնդ
մի վերջին անգամ տարածվեց օդում,
բառերդ գլորվեցին ու գոլորշիացան

հանուն ֆրանսիայի, ժաննա,
հանուն քո թագավոր կարլի,
որ կուլիսների ետևում համբուրում է
ագնեսիձեռքը,
ևաստիճանաբար լղոզվում է պատկերը
մեռնող կույսի

երեկոն հանդարտվում է ֆրանսիայում,
օ, ինչ գեղեցիկ,
ինչ գեղեցիկ տղամարդ էիր դու, ժաննա

***
բանաստեղծությունն էլ չի գրվի,
որովհետև թագավորի փոքր տղան
դադարել է մտածել՝ ինչ կա 7 սար այն կողմ

քարե արձանների ժամանակն է,
մի քարը մյուսին ես դնում,
մատդ մոտեցնում ես,
քարը ենթարկվում է, փափկում,
ժպիտը պառկում է մարմնին

իսկ ընդհանրապես ասում են՝
քարերը վատ աստվածներ են,
ու որ ինչ-որ տեղ կա ուրիշը՝
ավելի զգայուն,
մեկ-մեկ գլուխն աննշան խոնարհում է,
իսկ ներքևում շուկան է…
ինչ-որ մեծ քաղաքի, ասենք բաղդադի շուկան

աստված սև կետեր է տեսնում,
մտածում է՝ ինչո՞ւ ագռավներին երկիր շպրտեցի,
կկրակեն… չեն դիմանա… ագռավին սիրողն ո՞վ է

մահմեդական կանայք են, տեր,
փեշի տակ մի-մի աստված ունեն,
մութ ու թաքուն անկյուններում անառակներ են,
շուկաներում՝ սևազգեստ կանայք

-մա՞րդ է մեռել,- բան չհասկանալով՝ մրթմրթում է աստված,-
չհաղթահարվող սուգը առաջին մարդու ծնունդն էր
ու ինձ համար բոլորովին օտար տղամարդու խաչվելը, տեր,
մարմնի ամեն քերծվածքը,
ամեն հատիկ բառը,
որ դղրդյունով փուլ եկավ գլխին,
պարտվող հայացքն ու հուդայի համբույրը
բոլորը, լսում ես, առանց իմ կամքի եղավ

ես պատրաստ էի ոտքի տակ տալ երուսաղեմը,
գայթակղել փարիսեցիներին ու մաքսավորներին,
դառնալ մագդաղենացի ու սողոսկել նրանց բնակարանները,
ներթափանցել մարմնի մեջ,
ու ցավի ամեն հրման հետ նվազող ձայնով շշնջալ.
-կուզե՞ս մեղքերդ արյամբ լվացվեն,
սպիտակ մաշկով ու երկար մատներով այն տղամարդու արյամբ,
որ դիվահարին խաղաղություն տվեց ու կույրերին լույս

-մա՞րդ է մեռել,- իբր բան չհասկանալով՝ մրթմրթում է աստված,-
իսկ ինձ թվում էր՝ ոչ մի տերև առանց քո ցանկության չի ընկնում գետնին…
ուրեմն տերևաթափ ես սիրում, տեր,
ուրեմն նաև աշուն… ու ձմռան առաջին օրերն ես սիրում երևի,
երբ ծառերի վրա դողում են մենակ մնացած մի քանի տերև

ուրեմն աշնա՞նը սպանեցիր նրան…

***
-դու խելագար ես,- ասաց մայրս,
երբ դուռը բացելով ՝
պահարանի մեջ կծկված տեսավ հորս

հաղթանդամ տղամարդ հայրս
կուչ էր եկել զգեստներիս արանքում,
գլուխը թաղել էր ձեռքերի մեջ
և չէր լսում ինձ.
-պապ, ախր ես քո աղջիկն եմ

բառերը դողում ու շրխկում էին գետնին,
հայրս ոչինչ չասող հայացքով լռում էր

կաթիլ-կաթիլ աչքերս թափվում էին
ծոծրակիս՝
հորս դարչնագույն աչքերս

բարակ մարմինս լողում էր
նրա շապիկի մեջ,
ժամանակը կանգնել էր իմ ու հորս միջև.
ես նայում էի նրան,
նա՝ պատին

իմ իմացած բոլոր բառերը
հայրս ավլեց ու տարավ

վախեցա դիպչել նրան.
նրա օտարությունը իմն էր

հայրս ավելի կծկվեց իր ներսում,
ես լուռ նստեցի նրա կողքին.
պատը նայում էր մեզ

-դուք խելագար եք, -ասաց մայրս՝
պահարանի դուռը փակելով

***
մեր ծնողները չհանդուրժեցին
մեր ու իրենց տարբերությունը,
ուզեցան աղջիկներ ունենալ՝ գեղեցիկ ու առողջ,
խնդրեցին՝ աստված հեռու պահի մտքերից թոփալ,
ու քանի պորտալարը կողպեքի պես կապում էր մեզ,
մեր մայրերը կարծեցին մենք իրենք ենք

ու հայելու դիմաց կանգնած՝
ցցեցին մերկ պարկերը լցված մեզնով,
գծեր քաշեցին ստացվեցին խաչեր,
հեքիաթներ պատմեցին տաքուկ տների
ու ցուրտ գիշերների,
ու հատկապես հուլիսյան ցուրտ օրերի մասին,
երբ քամին մեխ-մեխ տնկվում է մարմինների մեջ

փշաքաղված կրծքերով մեր մայրերը
արտասվեցին երկար,
բայց, միևնույն է, շշնջացին՝
չկա ուրիշ երջանկություն, աղջիկս

պորտալարը օրեցօր բարակող մազ է, մա,
կկտրվի մի օր,
պատմիր հեքիաթդ, անտունս,
ասա, որ առաստաղից վերև առաստաղ կա