(Հատված)
Գլուխ 3
Երկնքից երեք խնձոր ընկավ: Օրակուլ, Երևան, 2017
Ամեն անգամ, երբ հայրը, ձախ ոտքի վրա հենվելով, աջ ձեռքով լայն ու կտրուկ շարժում էր անում և հնձում խոտի նոր լասը, Անատոլիան տեսնում էր, թե ինչպես են արխալուղի ու երկարաճիտ կոշիկների մեջ դրած տաբատի տակ պրկվում նրա մկանները: «Երևի անհարմար է աշխատել, երբ հագուստը կիպ կպած է եղել մարմնին»,- մտածեց նա: Անձրև էր գալիս՝ ուժեղ, բայց և զարմանալիորեն թեթև, թափվում էր, ասես միջով էր անցնում: Անատոլիան ափը պահեց անձրևի տակ, զգաց այն Գրուշիկ հորթի զգուշավոր շնչառության նման, որին երեխա ժամանակ ամեն առավոտ գազար էր բերում, հորթն էլ, ուտելով այն, մեղմ շնչում էր Անատոլիայի թաթիկների մեջ և նայում խիտ ու շեկ թարթիչներով երիզված թաց աչքերով:
— Գրուշի՜կ,- գորովաշարժ ասում էր Անատոլիան,- Գրուշի՜կ:
— Մո՜ւ,- մեծ ականջները ցնցելով՝ պատասխանում էր հորթը,- մո՜ւ:
Անատոլիան լիաթոք ներշնչեց խոնավ օդը, վաղահաս խնձորների սուր հոտից գլուխը պտտվեց. այդ խնձորներից՝ փոքր, կարմրաթուշ, կտրվածքում վարդագույն գծերով և վառ մորեգույն կորիզներով, մայրը անուշահոտ մուրաբա էր եփում՝ մեղրով ու դարչինով, իսկ ավագ քույրը թասից որսում էր այդ խնձորներից մեկը՝ պոչիկից բռնած, ձեռքը տակը պահելով, որ հյութը գետնին չկաթի, պարզում էր իրեն՝ կե՛ր:
Անձրևն այնպես էր գալիս, ասես լվանում-տանում էր բոլոր վշտերը: Մազերն էր շոյում, գրկում էր ուսերը, ծոծրակն էր խուտուտ տալիս: Անատոլիան բաց աչքերով դեմքը դեմ արեց անձրևին, որ հորն աչքի առջևից չկորցնի: Ուրախացավ, որ հայրը գործի լավագույն ժամն է ընտրել. խոտը խոնավ եղանակին է ամենահեշտը հնձվում:
— Հայրի՜կ,- երգեցիկ կանչեց,- հայրի՜կ:
Հայրը չէր լսում: Համաչափ, առանց ակներև ջանքերի, գործի դնելով ծանր, իննաթիզ գերանդին, մոտենում էր դաշտի ծայրին: Այդպիսի մեծ, ինը թիզանոց շեղբ ունեցող գերանդիով աշխատում էին միայն վիթխարի հասակ և ուժ ունեցող տղամարդիկ, որոնց Մառանում կոչում էին աժդահակ, այսինքն՝ հսկա: Սևոյանց Կապիտոնը երևի հենց աժդահակների ցեղից էր՝ հզոր, երկումետրանոց բոյով, ժայռի պես աննկուն, այնքան լայն ուսերով, որ մի ուսին նստեցնում էր երկու ավագ դուստրերին, մյուսին՝ Ոսկեին ու Անատոլիային ու պտտում էր նրանց բակով մեկ, նրանք էլ շնչահեղձ էին լինում երջանիկ ճվճվոցներից, իսկ Մանե բաբոն, ծնկները ծեծելով, խնդրում էր.
— Մենակ ցած չգցես, Կապիտո՛ն ջան, մենակ թե չգցես:
— Չեմ գցի,- ծիծաղում էր Կապիտոնը:
Անձրևը թափվում էր ամոքող ուժով, պարուրում, օրորում ու ուսերից բռնած՝ տանում հետ, ուր աղմկոտ էր ու անհրապույր, ուր թեքվելն ու վերադառնալը ցանկալի չէր: Ջրի շիթերը խտանում ու ծանրանում էին՝ խանգարելով Անատոլիային հորը տեսնել. նա անհանգստացավ, փորձեց քայլ անել, բայց ոտքերը չենթարկվեցին, սկզբում թիկունքից հազիվ լսելի, հետո ուժեղացող ու մոտեցող աղմուկ էր, որը, վերջապես հաղթահարելով ինչ-որ անհայտ արգելքներ, հասավ իրեն՝ համառ, երկարուձիգ և հուսահատ կանչի հորձանուտի մեջ առնելով.
— Անատոլիա՜: Ա՛յ Անատոլիա: Ա՜-նա՜-տո՜-լի՜-ա՜:
Անատոլիան բացեց աչքերը և անմիջապես տեսավ միջանցիկ քամու տակ ճոճվող առաստաղի գերանից կախված սարդոստայնի բարակ թելը: Մանե բաբոն կբարկանար. լավ տանտիրուհու առաստաղից ոչ մի սարդոստայն չի կարող կախված լինել, լավ տանտիրուհին առնվազն օրը մեջ պետք է չոր լաթ փաթաթած փայտով անցնի տան վերին անկյուններով, որ հետո գյուղով մեկ փնթիի համբավ ձեռք չբերի: Նա ձեռքերով փակեց դեմքը, խորը շունչ քաշեց. չի մեռել:
Քաշեց վերմակը, մեծ զգուշությամբ նստեց: Հեռատեսորեն փռված մոմլաթե կտորը համարյա մինչև ծայրերը արնոտվել էր, թաց գիշերանոցը վեր էր քշտվել: Ականջներում աղմուկ էր, բերանում՝ սուր դառնահամ: Դեմքը ծռմռեց, մի բաժակ ջուր լցրեց, խմեց: Գլխապտույտը մի քիչ թողեց, բայց մեջքն այնպես էր կոտրվում, ասես երեկվա օրը ոչ թե անկողնում էր անցկացրել, այլ այգի էր մշակել: Անատոլիան հայացք գցեց պատուհանագոգի եզրին քարացած արևի շողին և զարմացավ, որ կարողացել է քնած մնալ մինչև կեսօր: Ուզում էր վեր կենալ, երբ հանկարծ կողքի սենյակից ոտնաձայներ լսեց: Նա միայն հասցրեց իրեն բարձերի վրա գցել ու վերմակով ծածկվել, երբ դուռը կամաց թակեցին.
— Անատոլիա՞: Վասիլն է:
Անատոլիան վախեցավ: Երևի ինչ-որ վատ լուր է բերել:
— Բա՞ն է պատահել,- հարցրեց նա:
Դուռը ճռռաց, նեղլիկ արանք բացվեց:
— Դուռը ծեծում, ծեծում էի, բայց իզուր, տան շուրջը պտտվեցի, տեսա՝ պատուհանը բաց է, կանչում էի քեզ, բայց դու չէիր պատասխանում: Որոշեցի մտնել: Մտածեցի, որ կարող է հանկարծ բան է պատահել ու օգնություն է պետք:
Անատոլիան հոգոց հանեց: Ահա թե ում համառ կանչը իրեն կյանքի վերադարձրեց: Նստեց, աթոռի հենակից քաշեց ժակետը, հագավ, բոլոր կոճակները կոճկեց, ձեռքով կարգի բերեց մազերը: Վերմակը ուղղեց այնպես, որ սավանն ամբողջությամբ ծածկվի:
— Որ եկել ես, մտի՛ր:
Դռան հետևում իրարանցում եղավ, հետո դռան երկու փեղկերը մինչև վերջ բացվեցին ու ներս թողեցին գերանդու լավ սրված շեղբը: Ապշած Անատոլիան լուռ հետևում էր, թե ինչպես է Վասիլը ջանում շրջանցել սպիտակեղենի պահարանը, շեղբը ներքև ուղղելով՝ գերանդին հենում պատին: Հետո թեքվեց դեպի Անատոլիան ու գլխով արեց.
— Բարի՛ լույս:
Ապշահար հայացքը գերանդուց չկտրելով՝ նա էլ գլխով արեց:
— Հիվանդացե՞լ ես: Գնա՞մ Յասամանից դարման բերեմ,- հարցրեց Վասիլը:
Անատոլիան գլուխը բացասաբար թափահարեց ու հայացքը դանդաղ տեղափոխեց հյուրի ոտքերի վրա: Տուն մտնելիս կոշիկները հանել էր ու հիմա իր առջև տարբեր գուլպաներով էր կանգնած՝ մեկը դարչնագույն, մյուսը՝ բազմագույն՝ կապույտ-դեղին-կանաչ զոլերով: Վասիլը հետևեց նրա հայացքին և վերջնականապես շփոթվեց: Քթի տակ «առաջին պատահած բանն եմ հագել» ասելով՝ ամաչելով դոփդոփեց տեղում, փորձեց փթանոց ձեռքերը տաբատի գրպանները խցկել, չհաջողեց ու մեջքի հետևում թաքցրեց: Խոժոռվեց:
— Դե՛հ, ուրեմն, ես գնա՞մ:
— Իսկ ինչո՞ւ էիր եկել,- վերջապես խոսելու ունակությունը հետ բերեց Անատոլիան:
— Գերանդի եմ նվեր բերել,- ամոթխած խռխռացրեց Վասիլը և սեփական անհամարձակությունից խառնված՝ ջղային ավելացրեց,- համ էլ ամուսնանալու առաջարկություն էի ուզում անել:
Անատոլիայի աչքերը ճակատը թռան: Դրա համար էր չորսբոլորը պտտվում, մլուլ տալիս, մեկ Հովհաննեսի մոտ մտնում` իբր նարդի խաղալու, մեկ էլ Յասամանին էր ուղարկում` իր հետ խոսելու: Հիմա ինքն է եկել, ու չգիտես ինչու, գերանդի է քարշ տվել-բերել: Կանգնել է, ասես պոչին մոխիր են լցրել, թափ տալ է ուզում, բայց վախենում է աղտոտել:
Մառանի յուրաքանչյուր բնակիչ գիտեր իր բոլոր համագյուղացիների ողնուծուծը, բոլորի համար նրանք ասես ափի մեջ լինեին՝ իրենց բոլոր վշտերով, հիվանդություններով, վիրավորանքներով և հազվադեպ, բայց այնքան սպասված ուրախություններով: Գյուղում միմյանց հանդեպ վերաբերմունքը կարեկցող-հարազատական էր, ընդամենը բարիդրացիական, և ուրիշ ոչինչ: Անատոլիան չէր կարողանում հասկանալ, թե ինչն է Վասիլին դրդել կյանքի այս հանդարտ ընթացքը խախտել: Վասիլի հասուն կյանքը, սկսած այն աշնան առավոտից, երբ տասիննամյա Անատոլիան վերադարձավ հայրական տուն (հենց այդ օրը Վասիլի առաջնեկն էր ծնվել) և մինչև Մագթաղինեի մահվան օրը, երբ նրան միայնակ ու այրի թողեց, իր աչքերի առաջ է անցել: Ոչինչ, բացի բարեկամական վերաբերմունքից, նա չէր զգում Վասիլի հանդեպ և միավորվել հետը չէր պատրաստվում: Բայց և վշտացնել նրան ամաչում էր. տես՝ ոնց է հոնքերը կիտել, իր՝ մեծ ու մի քիչ դուրս պրծած մոխրագույն աչքերով հոնքերի տակից նայում ու շվարած լռում:
Անատոլիայի երկար լռությունից անհանգստացած՝ Վասիլը, լարված հայացքը չկտրելով նրա շփոթված դեմքից, մտածում էր, որ, եթե մերժի, առանց հապաղելու գնալու է քրոջ մոտ՝ հեռագրատուն, և ողնաշարը պոկի, որ էլ չդրդի ամեն տեսակ հիմարությունների: Վերջին երեք տարին իր համար այրիի կյանքով ճռռում էր, էլի կճռռար: Մարդիկ հաշմանդամ ու մենակ էլ են մինչև վերջ իրենց կյանքն ապրում և չեն բողոքում: Ինքն ի՞նչ ունի դժգոհելու, փառք Տիրոջը, ոտ ու ձեռը տեղն է, գլուխն էլ դեռ աշխատում է:
Այլևս պատասխանը ձգձգելն անիմաստ էր. Վասիլն աչքի առաջ խոժոռվում էր, դրա համար էլ Անատոլիան որոշում կայացրեց: Մեկ է, իր վերջն եկել է, թող գոնե իրենից չնեղանա, որ մերժեց: Իր ողջ կամքը բուռը հավաքելով՝ համեստ ժպտաց ու գլխով արեց:
— Այսինքն՝ հա՞,- կարկամեց Վասիլը:
— Այո՛,- սովորականի պես պատասխանեց Անատոլիան:
Վասիլը խառնվեց իրար: Անբարեհաջող հանգամանքների դեպքում նահանջի ուղիները մանրակրկտորեն մշակելիս չէր էլ նախատեսել դրական պատասխանի իր արձագանքը: Այդ պատճառով հիմա շանթահար կանգնել ու բերանով օդ էր որսում:
— Ոնց որ փոշմանեցիր, հա՞,- ծիծաղեց Անատոլիան:
— Չէ-հա,- վերջապես ուշքի եկավ Վասիլը՝ ամաչելով հազաց ու շտապեց դեպի դուռը,- գնամ հեռագրատուն, որ Սաթենիկին բերեմ:
— Ինչի՞ համար:
— Խնամախոս: Որ ամեն ինչ ադաթով լինի, տեղը տեղին:
— Մենք հո քսան տարեկան չե՞նք,- մեղմ հակաճառեց Անատոլիան,- արի առանց ծեսերի յոլա գնանք:
— Դեհ, որ առանց ծեսերի, էլ ինչ ձգենք,- ոգևորվեց Վասիլը,- իրերդ հավաքիր, ինձ մոտ կտեղափոխվես:
— Ո՛չ: Մենք իմ տանը կապրենք: Ես այդպես եմ ուզում:
— Ոնց կասես: Ուրեմն՝ գնամ, իմ իրերը հավաքեմ: Երեկոյան կբերեմ քեզ մոտ:
Անատոլիան թախանձաբար բարձրացրեց ձեռքը:
— Ինձ գոնե երկու օր տուր:
— Ինչի՞ համար:
— Դե՜… հարմարվելու: Տունն էլ է պետք նախապատրաստել քո տեղափոխվելուն:
— Լա՛վ, թող քո ասածով լինի:
Վասիլը վերցրեց գերանդին, դրեց ուսին:
— Գործիքներդ որտե՞ղ ես պահում:
— Մեծ մառանում: Աստիճանները որ իջնես, աջ թեքվիր:
— Տանեմ: Յասամանին ու Հովհաննեսին էլ զգուշացնեմ, որ դու լավ ես, թե չէ իրար էին խառնվել:
— Ինչո՞ւ էին խառնվել:
— Բա ես գիտե՞մ:
— Ասա նրանց, որ շուտով կմտնեմ իրենց մոտ:
— Ուրեմն՝ ես էլ կմտնեմ:
Վասիլը դուրս եկավ սենյակից՝ դուռը հետևից փակելով: Անատոլիան ականջ դրեց նրա հեռացող քայլերին: Խիղճը տանջում էր, բայց այլ կերպ վարվել չէր կարող, հիմա կարևորը անկոչ հյուրին ճանապարհելն էր, դրա համար էլ համաձայնեց: Ոչինչ, փոքր երեխա չէ, կդիմանա: Վերմակը դեն նետեց ու զգուշորեն վեր կացավ: Առաջին հերթին, դեմքը ծռմռելով, սրտխառնոցը զսպելով՝ հանեց հագի աղտոտված հագուստը: Առաջ՝ անգամ այն տարիներին, երբ ամենամսյա կանացի հիվանդությունը մաս-մաս սպանում էր հղիանալու հույսը, նա այս աստիճան անբացատրելի գարշանք սեփական մարմնի հանդեպ երբեք չէր ունենում, ինչպես հիմա: Ողջ կյանքում տանջվել էր սարսափելի դաշտանացավերից, որոնք այնպիսի ուժգնությամբ էին ընթանում, որ Անատոլիան ուզում էր կյանքին վերջ տալ, միայն թե նորից նույն ցավերը չզգար: Դրանք դադարեցին հիսուն տարեկանին մոտ՝ վերջին նյարդերը քայքայելով: Սագի ճարպից և պղպեղի թուրմից պատրաստված խառնուրդը, որը Անատոլիան կանոնավոր քսում էր փորի ներքևի հատվածին, թեթևություն չէին բերում, Յասամանի թուրմերն էլ չէին օգնում, նա փաթաթվում էր բրդյա շալով և աթոռի վրա կուչ եկած անցկացնում չորս երկար օր. նստած դիրքում ցավը մի քիչ տանելի էր դառնում: Այս ամենամսյա կտտանքները նա արիաբար տանում էր, երբեք չէր բողոքում: Միայն հազվադեպ, հուսահատված ոչ թե ցավից, այլ վիրավորանքից, Յասամանի մոտ լաց էր լինում: Ի՞նչ էր կատարվում իր հետ հիմա` կանացի վերջին հիվանդությունից ութ տարի անց, ինքն էլ չգիտեր, բայց չէր էլ անհանգստանում. ի՞նչ իմաստ ունի հուզվելը, եթե լավագույն դեպքում ապրելու մնացել են հաշված ժամեր:
Մտորելու ժամանակ չկար, պետք էր հավաքվել: Անատոլիան սկսեց խոր ու դանդաղ շնչել՝ մեղմելով սրտխառնոցը: Որպեսզի գլխապտույտին դիմադրեր, աչքերը փակեց ու պատերը շոշափելով՝ հասավ խոհանոց և առաջին հերթին ուտելու բան փնտրեց: Դարակի վրա գտավ վարդի մուրաբայի մնացորդով մոռացված ամանը, կերավ՝ առանց համ զգալու: Քաղցրը նրան մի փոքր ուժ տվեց: Նա լողացավ, մաքուր շորեր հագավ: Թաց մազերը կապեց գլխաշորով, նստեց, որ շունչը տեղը բերի: Անկողինը փոխեց: Հետո անձրևաջրի տակառից ջուր կրեց բերեց, մի պտղունց սոդա լցրեց, որ լաքաները հեշտ լվացվեն, ու կեղտոտ շորերը թրջեց մեջը: Թռչուններին հավանոցից դուրս թողեց, մի փունջ մեղվախոտ քաղեց: Գնաց մառան՝ մեղրի հետևից: Նոր գերանդին մեխից կախված էր, իսկ քոռացած հինը, անհետացել էր. երևում է՝ Վասիլը հետն է տարել, որ սրի: Խղճի խայթը նորից շարժվեց հոգում, բայց Անատոլիան վանեց իրենից այդ մտքերը. ապրումների ժամանակը չէ: Վերցրեց մի շերեփ մեղր ու տուն գնաց: Մեղվախոտով ու մեղրով լիմոնադ կպատրաստի ու մի կտոր հացով կուտի, դա իրեն գոնե մի քիչ դիմանալու ուժ կտա:
Երբ լվացած շորերն էր բակում փռում, Յասամանը եկավ:
— Սպասեցի, չեկար, ինքս եկա,- բարևի փոխարեն ասաց նա:
— Տան գործերով էի զբաղված, արդեն վերջացնում եմ,- պատասխանեց Անատոլիան: Յասամանը անհանգստացած հայացք գցեց նրա վրա:
— Այսօր մի տեսակ գունատ ես: Գլուխդ չի՞ ցավում:
— Քունս չեմ առել, դրա համար էլ գունատ եմ:
— Գուցե դաղձի թուրմ բերե՞մ:
— Պետք չէ, շնորհակալություն, ես արդեն պատրաստել եմ:
Բարեհաճության ձևերը վերջացնելով՝ Յասամանը ձեռքերը կանթեց, գլուխը դեպի ուսը թեքեց. նա միշտ այդպես էր անում, երբ ինչ-որ բանից դժգոհ էր լինում:
— Վասիլն էր եկել, ասաց, որ դուք պայմանավորվել եք: Իսկ դու ձեն չես հանում:
— Ըհըն:
— Դու մի՛ ըհընիր, դու պատմի՛ր:
Անատոլիան քանդեց գլխաշորը, արագորեն հյուսած մազերը թափեց, որ շուտ չորանան: Թասը, որի մեջ լվացքն էր բերել, գետնից վերցրեց, բայց խորդանոց չտարավ, հենեց վառելափայտի կույտին, որ հետո չորացած շորերը մեջը դնի:
— Պատմելու բան չկա, Յասամա՛ն: Նա մարդի կանչեց, ես էլ համաձայնեցի: Մեկ է, պոկ չեք գա, մինչև նրա հետ չմիանամ, ճի՞շտ եմ ասում:
— Ճիշտ է,- համաձայնեց Յասամանը:
— Դե՛հ, ես էլ ձեր ուզածն արի:
— Եվ շատ ճիշտ արեցիր: Վասիլը լավ ու արժանի տղամարդ է: Ինչի՞ երկուսդ էլ մենակ կու-կու կանչեք:
— Տուն գնանք, թե չէ արևակեզ տեղում ենք կանգնած,- ցանկանալով խոսակցության թեման փոխել՝ առաջարկեց Անատոլիան, բայց անմիջապես հիշեց, որ հյուրասենյակում՝ ամենաերևացող տեղում, վերջին հանգրվանի շորերն են դրված: Ի տարբերություն Վասիլի՝ Յասամանին մի ակնթարթ է պետք, որ գլխի ընկնի, թե ինչի համար է այդ հագուստը սեղանին դրված: – Չէ՛, արի՛ ծածկապատշգամբում նստենք, տանը տոթ է,- արագ կողմնորոշվեց նա: Լիմոնադ կուզե՞ս: Հյուրասիրելու ուրիշ բան չունեմ, չեմ հասցրել ճաշ պատրաստել:
— Ավելի լավ է՝ մեր տուն գնանք: Ես խմոր եմ արել, պանրով կարկանդակ եմ թխելու: Բազկափրեր ու տամկախոտ եմ հավաքել, կօգնես՝ մածուն-սխտորով պատրաստենք: Հովհաննեսի գալուն կհասցնենք: Վասիլն էլ է խոստացել մտնել,- Յասամանը խորամանկ ժպիտով աչքերը պլշեց ընկերուհու վրա, բայց իսկույն լրջացավ,- դեմքիդ գույնը դուրս չի գալիս, էսօր շատ ես գույնդ գցած:
Լվացքը խլել էր վերջին ուժերը, ու միակ բանը, որ Անատոլիան հիմա ուզում էր, հանգստության ու լռության մեջ պառկելն էր: Բայց ճար չկար, մերժելը Յասամանին ավելի կանհանգստացներ, դրա համար, առանց բառ ասելու, գնաց դեպի դռնակը: Մի կերպ կդիմանա:
Նախ Յասամանը նրան արևքուրիկի թուրմ խմեցրեց ու ստիպեց մեղրահաց ուտել՝ խիստ հրամայելով մոմը չթքել, այլ կուլ տալ: Թուրմից Անատոլիան ավելի լավ զգաց, ականջների խշշոցը դադարեց, ու սրտխառնոցն էլ կանգնեց, բայց առավոտից տանջող ծարավն ուժեղացավ: Ջուր խնդրեց, բայց փոքր կումերով էր խմում. վախենում էր, որ արյունահոսությունը կուժեղանա:
Հարևանների խոհանոցում հասունացած խմորի համով հոտ էր տարածվել: Անատոլիան սիրում էր նրա՝ թթվաշ, խոնավություն ու սառնություն հիշեցնող բույրը: Մինչ Յասամանը պանրով կարկանդակով էր զբաղված, Անատոլիան մաքրեց բազուկի փրերն ու տամկախոտը, սառը ջրով լավ լվաց ու անցավ պատրաստելուն. յուղի մեջ մի կապ կանաչ սոխ շոգեխաշեց, ավելացրեց կտրտած բանջարը, փակեց կափարիչը: Հենց բանջարը ջուր թողեց ու համարյա եռ եկավ, վերցրեց կրակից, աղ արեց և մի կողմ դրեց, որ հասնի: Սխտորի մի քանի պճեղ մաքրեց, քարե հավանգի մեջ գցեց, խոշոր աղ արեց, ծեծեց, մինչև շիլայանման բան դառնալը, սառը մածուն ավելացրեց, հարեց ու էլի մի կողմ դրեց: Մինչև դես-դեն մածունը սխտորի համը կառնի, ու կարելի կլինի մածուն-սխտորը լցնել շոգեխաշած բանջարի վրա:
Մինչև տղամարդկանց գալը ընկերուհիները ժամանակն անցկացրին ծածկապատշգամբում: Խաղողի վազը, իր բարակ բեղիկներով կառչելով տան ծանր գերաններին, ձգվում էր վեր՝ մինչև թերթաքարե կտուրը: Խոհանոցում պանրով կարմրաթուշ կարկանդակն էր հովանում, այգում միայնակ ծղրիդը, երեկոն գիշերի հետ խառնած, իր տխուր երգն էր տարածում, արևը կամաց մայր էր մտնում՝ հազվադեպ ամպերի հետևում թաքնվելով, ասես մեկ մի, ապա մի ուրիշ ամպազգեստ փորձելով: Անատոլիան նստել էր՝ սառը քարե պատին մեջքով հենված, Յասամանը քթի տակ հորովել էր երգում:
— Երազումս հորս տեսա,- խոստովանեց Անատոլիան:
Յասամանը դադարեց երգելը, կրծքի վրա խաչեց ձեռքերն ու առանց շրջվելու՝ մի փոքր լռությունից հետո հարցրեց.
— Ինչ-որ բան ասա՞ց:
— Ո՛չ, անգամ իմ կողմը չնայեց:
Յասամանը բացահայտ թեթևությամբ քանդեց խաչած ձեռքերը:
— Էսօր շաբաթվա ի՞նչ օր է:
— Հինգշաբթի:
— Հինգշաբթին բարի օր է:
Մառանցիները երազներին մեծ նշանակություն էին տալիս: Իրար պատմում էին՝ փորձելով գուշակել դրանց մեջ թաքնված իմաստները: Անպայման ճշտում էին շաբաթվա օրը, եթե կիրակի էր լինում, ապա անհանգստանալու բան չկար. կիրակի օրվա երազը դատարկ է, ոչինչ չի նշանակում ու խոստանում: Իսկ այ, եթե երեքշաբթիից չորեքշաբթի է, պետք է ամբողջությամբ հիշել տեսածը, որովհետև հենց չորեքշաբթի՝ աքլորի առաջին ու երկրորդ կանչի արանքում են գալիս նախագուշակ երազները:
— Տեսնես ո՞նց է նա այնտեղ,- հոգոց հանեց Անատոլիան:
— Եթե երազիդ եկել է, ուրեմն՝ լավ է:
— Կարծո՞ւմ ես:
— Ոնց հասկանում եմ, ըտենց էլ ասում եմ:
— Ուրեմն՝ ինձ ես խնայում:
— Ինչո՞ւ միայն քեզ, ինձ էլ եմ խնայում:
Մայիսյան երեկոյի երկինքը ցածր է ու պարուրող, մանուշակագույն երանգներով: Եթե մատով տանես վրայով, վախեցած հետ կքաշվի՝ մերկացնելով նուրբ թավշյա կենդանի միջուկը:
— Մինչև չմեռնենք, չենք իմանա, թե ոնց են այնտեղ առանց մեզ,- ինչ-որ տեղ՝ դեպի վեր, շշնջաց Անատոլիան:
Յասամանը զուսպ համաձայնեց: Թախտի հենակից քաշեց չորս տակ ծալած ծածկոցը, ծռված մատով անցավ եզրի մաշված կարի վրայով:
— Լցակարել է պետք, թե չէ ևս մի լվացքի չի դիմանա:
Թարգմանությունը ռուսերենից՝ Նաիրա Խաչատրյանի
