Արամ Ավետիս | Ղուրան վաճառողը

Լուսանկարը՝ Անահիտ Հայրապետյանի

 Բանաստեղծել Մենք չենք սովորեցրել Մուհամեդին,
Նա դրա պետքը չունի։
Ղուրան

Երկնքի ուղիղ կենտրոնից ուժեղ ձայն լսվեց, և մի ակնթարթում ճերմակեցին բոլոր մանուկների մազերը: Այդ ժամանակ ես արդեն մանուկ չէի և դրա համար սպիտակ մազերի անտառով անշտապ քայլեցի դեպի խոհանոց, որտեղ սուրճիս կողքին դրված էր կիսով չափ կարդացված, և արդեն վաճառված Ղուրանը:

Բոլոր գրքերը վաճառվում են: Ամեն գրքի հետ վաճառվում է հեղինակը: Ամեն հեղինակի հետ վաճառվում է նրա ներսի գրադարանը: Ամեն գրադարանի հետ վաճառվում է գրապահարանը: Ամեն գրապահարանի հետ վաճառվում է այն ծառը, որ փայտ դարձավ: Ամեն ծառի հետ վաճառվում է այն մեղքը, որ խնձորի մեջ է կուտակված: Կծում ես խնձորը և ատամներով բացում առաջին գիրքդ:

Փողոցով, որը նման է դժոխքի վրայով անցնող մազե կամրջի, ես անցնում եմ դանդաղ՝ նայելով առաջ, իսկ ոտքերիս տակ մաշկս վառվում է և միսս միախառնվում ասֆալտին:

Մազե կամուրջ: Ալ-Սիրատ: Ես բոլոր զգայարաններով անցնում էի քո մազերի վրայով, և մատներս վախենում էին սայթաքել, որ հանկարծ չհայտնվեն կրծքիդ, որը հետագայում դժոխք կդառնար երևակայությանս համար: Եվ ես այդ վախից թերթում էի էջը:

Նա իր շորերը քեզ, Դու քո շորերը նրան:

Երթուղայինում ծերերը կռացած նայում են ինձ և ձեռքիս Ղուրանին: Վաճառված արաբական տառերը նրանց չեն կարողանում բացատրել Աստծո խոսքը: Վաճառված խոսքը տերևների նման թափվում է ցած՝ շոյելով ծառի արմատները:

Ծառի արմատների տակ ցավն է ապրում: Արմատները հողի մեջ խրվելուց ցավ են ապրում: Եվ այդ ցավը ավելի են հրում հողի մեջ, ու արմատախիլ արված ծառի տակից ցավի աղբյուրն է երկինք մղվում և ես խմում եմ ջուրն այդ և արմատապես ցավն իմն է դառնում:

Առաջին ծառը, որ գիրք դարձավ, աճում էր Լիբանանի Բիբլոս քաղաքում: Կամ հակառակը՝ առաջին գիրքը, որ դարձավ ծառ, գրվեց Լիբանանի Բիբլոս քաղաքում: Ինչևէ: Փղի տարում՝ կարծես 570 թվականին, այդ քաղաքի բնակիչներից մեկը երազում ընկերանում է Սատանայի հետ, որը նրան մի հետաքրքիր պատմություն է պատմում: Պատմությունն այն մասին է, թե ինչ է իրոք եղել դրախտում: Առավոտյան արթնանում է և մոռանում երազը: Բայց հիշում է, որ գիշերը գիտեր առավոտի չիմացածը: Եվ հենց այդ չիմացածն է պատմում:

Եվ նրանք, ում ընկերն է Սատանան,
Օ՜, որքան վատն է այդպիսի ընկերը:

Գիշերները մարդիկ քնում են և երազ տեսնում: Այսինքն՝ գիշերով բոլորս արթուն ենք, պարզապես գիշերվա արթունը առավոտյան երազն է:

Ծերերը նայում են ձեռքիս գրքին, որը ես վաճառել եմ 8000 դրամով: Նրանք երկար են ապրել, այդ պատճառով հիմա վճարում են իրենց երկարակեցության համար:

Նրան, ում Մենք երկար կյանք ենք տալիս,
Նրա մեջքը ծռում ենք տարիների ընթացքում:
Մի՞թե դա էլ նրանք չեն հասկանում:

Գիրքը խոսում է մեզ հետ հստակ և ծերանալու համար առաջարկում կարծես ինքնասպանություն: Երիտասարդը կարող է ամեն ինչ: Երիտասարդի ողնաշարը այն ծառն է, որի բնի շուրջ պտտվում է մերկ Եվան և բաց բերանով սպասում, թե երբ պիտի մեղքը կարմիր պտուղով ընկնի բերանը: Երիտասարդը կարող է նույնիսկ Սուրբ գիրք վաճառել: Նա բավականին խենթ է դրա համար, և նրա համար դեռ Աստծո խոսքը գին ունի: Ինչքա՞ն: Դե օրինակ 8000 դրամ:

Մի՞թե մենք կթողնենք մեր աստվածներին,
Հանուն խենթ պոետի:

Այսպես են մտածում երթուղայինում կանգնած ծերերը և նայելով ինձ՝ իրենց թաց աչքերով դեմքս են լվանում: Ես հավատում եմ միայն գրող աստծուն, իսկ ձեր աստվածները միայն արձաններ մնացին: Քաղաքների կենտրոնում մեռած աստվածներ:

Որոշները նրանցից դեռ կանգուն են,
Որոշները՝ արդեն հնձած:

Զբոսաշրջիկները անցնում են քարե աստվածների կողքով, նկարում նրանց, փաթաթվում, լիզում աղը քարի վրայի, իսկ նրանք անշարժ են մնում և չեն կարողանում հեռու հրել մարդկային այդ նախիրը: Նրանք միայն լռում են, իսկ լռող աստծուց վատ ոչինչ չի կարող լինել:

Դիմացի պատուհանից փոքրիկ ճանճ է մտնում երթուղային ու նստում դիմացս կանգնած ծերուկի գլխին:

Չեն կարող երբեք նույնիսկ մի ճանճ ստեղծել,
Եթե նույնիսկ բոլորով հավաքվեն:
Եվ եթե նույնիսկ ճանճը նրանցից մի բան գողանա,
Նրանք չեն կարողանա նրա մոտից գողոնը հետ վերցնել:

Քաղաքներում, ճանճերից թալանված, աստվածների արձանների կողքով անցնում եմ՝ ձեռքիս՝ վաճառված Սուրբ գիրքը, և մտածում, որ գրող Աստծու լավն այն է, որ նրա գրքերը գոնե վաճառվում են:

Ես գրող եմ և նույնիսկ ինչ-որ մեկի համար աստված: Իմ գրքերը, ինչպես և աստծո գիրքը, քչերն են կարդում: Ես-իս գիրքը և Աստծո ես-ի գիրքը չընթերցված են, որովհետև ամեն ոք իր եսն է ուզում կարդալ: Ես ես-ի մարգարեն եմ, ինչպես մարգարե Եսային: Եսային այնքան էր տարված իր ես-ով, որ առաջին գիրքը հենց այդպես էլ անվանց՝ «Եսայի գիրքը»:

Մարդիկ այնքան տարված են սեփական ես-ով և այնքան են կարդացել սեփական տգիտությունը, որ չեն տեսնում մարգարեություններ ուրիշի եսում:

Եվ Գիրքը տալիս են նրան, ով կարդալ չգիտի, և ասում՝ կարդա այն, և նա պատասխանում է՝ չեմ կարողանում կարդալ:

Ով գնելու է այս Ղուրանը, հուսով եմ կարդալ գիտի, եթե չգիտի, ես նրան կասեմ.

Ես չեմ ասում ձեզ,
Որ իմ մոտ Աստծո գանձն է,
Չեմ ասում նաև այն,
Որ այդ գանձը հայտնի է ինձ,
Եվ ես չեմ պնդում, որ հրեշտակ եմ:

Պարզապես սա մի գիրք է, որ ես պետք է վաճառեմ և այդ փողով թողնեմ մի քիչ թեյավճար այն գեղեցիկ մատուցողուհուն, ով երկար նայում է իմ հեռացող կոշիկներին: Նա ինձ նման է, որովհետև նույնիսկ թեյավճարով է սուրճ խմում: Նայում եմ նրան, հետո փշաքաղված մաշկի վրայից ինձ են նայում նրա մոտեցող երկու ստինք-սահմանապահները, որոնց արանքով իմ հայացքը սահում է՝ խախտելով հաճախորդի բոլոր օրենքները: Չնայած ես վաղուց եմ այստեղ գալիս: Ես ստեղացի եմ: Իմ կողքին բոլորն իրենց հյուր են զգում: Այդքան խորն են իմ արմատները:

Ես գիտեմ այդ կրծքերը: Նրանք նման են հյութեղ կարմիր խնձորների, բայց իրականում զակումի համ ունեն:

-Դա ի՞նչ բույս է, – հարցնում է մատուցողուհին:
-Դա մի անիծված ծառ է, որ աճում է Դժոխքի եզրին: Գեհենի արմատներից է աճում, և նրա պտուղները, ինչպես քո պտուկները, նման են սատանայի գլուխների:

Նա նեղվեց և հեռացավ։ Ես ժպտացի քթիս տակ և հանգիստ սկսեցի թերթել վաճառված Ղուրանը:

Կանանց մեջ ես գնահատում եմ նրանց Բացակայությունը:

Ես բարձրաձայն կարդում եմ վաճառված Ղուրանը և ձայնիս շնորհիվ թողնում այն օդում: Ձայնս լցվում է բաժակի մեջ և ալիքներ տալիս սուրճիս: Աղոթքներով լցված հեղուկ եմ խմում և մաքրում ինձ իմ սեփական ձայնով:

Ինքնամաքրմամբ են օժտված մեծ գրողները և սեփական մաքրությամբ սպանում են ուրիշի բնական կեղտը: Առանց կեղտի բաց է մնում նրա մաշկը, և նա շուտով, շատ շուտով մեռնում է ուրիշի մաքրության մեջ:

Այդպիսին կարող են լինել միայն գիժ պոետները:
Նրանց հետևից գնում են իրենց տգիտության մեջ մոլորվածները:

Սրճարանից դուրս եմ գալիս և քայլում այնտեղ, որտեղ պետք է հանդիպեմ Ղուրանը գնողին: Ճանապարհի ուղիղ կեսին կանգնել է մուրացկանը և կիսելով բառերը՝ մուրում է: Կիսում է բառերը վանկերի, երբեմն՝ տառերի: Եվ այս քրքրված լեզվի մեջ ես հազիվ հասկանում եմ, որ փող է ուզում: Լինել մուրացկան և կմկմացող. սա իհարկե լրիվ անհեթեթություն է:

Բառերը քրքրելով էր զբաղված նաև Մովսես առաքյալը, ով ոչ թե փող էր ուզում, այլ պետք է մարդկանց հասցներ Աստծո խոսքը: Հիմա ես հասկանում եմ, թե ինչու ոչ մեկը չէր հավատում նրան: Ուղղակի ոչ մեկը չէր հասկանում նրան:

Ի դեպ, Ղուրանի մեջ Մովսեսին Մուսա են անվանում: Մուսան իջնում է վերևից՝ բերելով 10 պատվիրանները: Հետաքրքիր է, որ իմ մուսան վերևից չի իջնում: Իմ մուսան մատուցողուհի է: Նա միշտ հասնում է սեղանիս տասը քայլով՝ բերելով սուրճի հետ տասը պատվիրան: Քայլերի մեջ այն կմկմացողի տառերն են լսվում:

Քայլ 1՝ Ա
Քայլ 2՝ Ր
Քայլ 3՝ Ա
Քայլ 4՝ Մ
Քայլ 5՝ Ա
Քայլ 6՝ Վ
Քայլ 7՝ Ե
Քայլ 8՝ Տ
Քայլ 9՝ Ի
Քայլ 10՝ Ս:

Նա տասը քայլով տալիս է անունս, հետո՝ նույն կերպ հեռանում՝ ամեն տառի մեջ տանելով իմ հեգնանքը:

-Դու լրիվ հիվանդ ես: Մեկ-մեկ գոնե քնի, – հաճախ է ասում նա:
-Հիվանդները չեն քնում, հիվանդները մեռնում են, – ասում եմ ես:

Գրողին կարդալով՝ ես միանգամից կարող եմ զգալ կմկմացող մուսայի ազդեցությունը:

Մտնում եմ այգի: Ծառերին թռչունները եղունգներով խազեր են թողնում, որոնցով կարելի է կարդալ այգու պատմությունը:

Մենք մարդու պարանոցից կախեցինք
Թռչուն՝ որպես բարու և չարի նախանշան:

Այդ Թռչուն-Գրքի մեջ են գրված բոլոր փետրավոր մտքերը: Այդ Գիրքն է, որ կբերի այն ծառի ճյուղը, որը կծնի Գրքի մարդկանց: Մի սերունդ, որ գալու է գիտելիքով ջրհեղեղ անելու: Այս անգամ թռչունը թող ջուր բերի՝ անիծելով ծանր հողը: Այդ ջրով կարող է միայն մաքրվել այս ծերացող ու ճմռթված ցամաքը:

Նոր Նոյը բաց կթողնի թութակին, որը սիրում է միայն կրկնել և երկար թռչելու սիրահար չէ: Թութակը դուրս կգա տապանից՝ բերելու առաջին բանը, որ կտեսնի: 5 րոպե անց թութակը կվերադառնա բերելով իր հետ ջուր: Եվ Նոյը կհասկանա, որ քանի ցամաք չկա, չկան նաև մարդիկ, ու այդ օրվանից թութակը կդառնա խաղաղության սիմվոլ, որովհետև մարդկության վերջը խաղաղության սկիզբն է:

Այգու նստարանները գիտեն, որ արդեն ժամը վեցն է և իրենց ծանրությամբ օգնում են բնությանը, որ շուտ մութն ընկնի: Համենայն դեպս իրենց տակ եղած տարածության համար վաղուց արդեն գիշեր են ստեղծել, և սև մրջյուններն այս վառ արևի տակ իրենց սպիտակ երազների հետևից են շտապում:

Վաճառված Ղուրանը կապույտ է, և ես նայում եմ երկինք, որ գտնեմ այդ պակասող կտորը վերևում:

Շատ ծանր և դանդաղ կանգնում եմ՝ որոճալով միտքս ատամներիս տակ, և հին ուղտի նման գնում առաջ՝ տանելով սուրբ բեռս: Ուղտը ուխտ ունի և նրան երկար ճանապարհ է սպասում:

Բայց նրանք կտրեցին ուղտի ծնկները:

Կտրած ծնկները մի առավելություն ունեն. չես կարող ծնկել, ուրեմն պիտի միայն քայլես: Այդպես էլ կանեմ. մտածում է ներսիս ուղտը և երկու սապատավոր մենությամբ քայլում առաջ:

Հեռվում երևում է այն ծառը, որի տակ պայմանավորվել էի: Ահա և Ղուրան գնողը, ահա և մի քանի փոքրիկ թղթադրամ, որ վերցնելով նրան եմ հանձնում ուղիղ 800 մեծ էջ: Փողն արդեն գրպանումս է:

Եվ մի կապիր ձեռքդ պարանոցիցդ:
Եվ մի ձգիր այն ամբողջ երկարությամբ:

Երբ Սատանան, ձգելով ձեռքը ամբողջ երկարությամբ մարդուն, ցույց տվեց իմաստնության ծառը, նա տեսավ վրան միայն տերևներ և պտուղ, քանզի այն ժամանակից մարդն արդեն բութ կենդանի էր: Տերևների մեջ նա չտեսավ թերթերը, իսկ ծառի մեջ նա Գիրքը չտեսավ: Չտեսավ Բիբլոսը, որ Գիրքն է: Նա տեսավ օձ, խոտ, խնձոր, կանաչ, պարտեզ, բայց չտեսավ Գիրքը: Եվ սատանան բացեց ծառի մեջ թաքնված Բիբլոսը, որին այստեղ ես կանվանեմ ԲԻԲԼԻՍ:

-Սա ինչ է՞, – հարցրեց Ադամը Սատանային:
-Սա Սուրբ Գիրքն է՝ Բիբլիսը, – պատասխանեց Սատանան:
-Իսկ դու ո՞վ ես, – հարցրեց Եվան:
-Ես Սատանան եմ, այդ Գրքի հեղիանկը՝ Իբլիսը:

Գիրքը հենց այն իմաստնության պտուղն է, որը բացելով կարդում ես այն մասին, որ մերկ ես: Մերկ ամեն կերպ: Գիրքը գիտի քո մերկության մասին և դեմքիդ է շպրտում այդ թանաքե ճշմարտությունը: Այդ իմանալով՝ դու սկսում ես ատել Գիրքը, և նա դառնում է քո անձնական Սատանան: Ոմանց համար Սատանան 2 էջից է բաղկացած, ոմանց համար՝ ամբողջ 800:

Ես վերադառնում եմ տուն, դեպի իմ գրադարան, որի դարակներին հազարավոր Սատանաներ են շարված: Ես ունեմ իմ սեփական մերկության պատմությունը, և այն դեռ անհայտ է ինձ, բայց ես ցատկում եմ դեպի այդ թղթե անհայտությունը, որպեսզի մերկությանս մեջ հավերժ տկլոր մնամ: