Ժուկով ժամանակով Մոնումենտի ոլորաններում գիշերվա միլիոնին սևազգեստ ու ճերմակազգեստ կանայք ճամփի մեջտեղը դրել էին անհենակ, մեջք ջարդող աթոռները, նստել ու զբաղվում էին արգելված բանուգործով՝ բախտաբաժանմամբ:
Օրերը հուսում են ու թափվում սև ջրերը…
Աստղահյուս ու ալիքավոր մազերը մինչև մեջքը, սպիտակ ներքնաշորով ու սպիտակ մառլայատիպ կտոր վրան գցած նա քայլում էր, ու ամեն ինչ աչք էր, մանավանդ՝ ավտոյի ֆառերը: Ու այդ աչքերը նրան էին նայում անթարթ, պլշած վրան, ու նա ամաչում էր անգամ թարթել: Ու ստիպված վերադարձավ այնտեղ, որտեղից այդքան երկար էր պլանավորել փախուստը ու հաջողել:
-Եկա՞ր, հա՞, արի, ո՞ւր էիր է փախչելու,- դեմքի ոչ մի միմիկա չշարժելով՝ խիստ, բայց հանգիստ տոնով ասաց սևազգեստ կինը,- դե, որ եկել ես, կանգնի՛ր տեղդ ու վառի՛ր մոմը:
Դա մի աղոտ լուսավորությամբ, սև պատերով տուն էր, որն ընդամենը մեկ սենյակ ուներ: Սենյակի մեջտեղում մի մեծ քարե մահճակալ էր՝ ձվաձև փոս ընկած, իսկ կողքերը չորս մոմ: Այդտեղ բացառապես աղջիկներ էին ապրում ու մի սևազգեստ կին: Նման տները քաղաքում շատ են: Ամեն օր աղջիկներից մեկը մերկանում և պառկում է այդ քարե մահճակալի վրա, չորս աղջիկներ կանգնում են անկյուններում ու վառում մոմերը, մոմի հոտը տնով մեկ է ընկնում ու աղջիկները հազիվ իրար դեմք են տեսնում: Մի աղջիկ էլ գցում է սպիտակ մառլայատիպ կտոր նրա դեմքին, հետո հանում, և այդպես չորս անգամ: Հետո բոլորը գնում են քնելու: Առավոտյան աղջիկը, ում վրա քող էին գցել, արթնանում է՝ գլուխը քողով պատած՝ մինչև կուրծքը փակ, որը ողջ կյանքի ընթացքում չի կարող հանել: Միայն մեկ աղջիկ էր փորձել հանել, և բոլորը տեսել էին, որ նա այլևս անդեմք էր, չոր ու թեփոտ գլխամաշկով: Վախեցել էին, ու արդեն քսան տարի է դա փոխանցվում էր բերնեբերան, ու ոչ մեկը չի էլ համարձակվում ձեռքով դիպչել քողին:
Աղջիկները արարողակարգից հետո դառնում են ընտանիքի անդամ, այլևս երբեք չեն լքում տունը, մնում են միշտ երիտասարդ ու զբաղվում այդ մեկ սենյակի մաքրությամբ: Եվ քանի որ չունեն ոչ բերան, ոչ աչք, ոչ ականջ, ոչ քիթ, ոչ մազեր, չունեն ոչնչի կարիք: Նրանք ունեն ձեռքեր, ոտքեր, որով կարող են քայլել և աշխատել, և անդադար սրբել սևը պատերից՝ առավոտյան հինգից երեկոյան ինը: Կան աղջիկներ, որ չեն անցնում արարողակարգը. դա նշանակում էր, որ նրանց վրա քողը չէր ամրացել, ու դեմք ունեին: Նրանցպեսներին բեռնատարների մեջ իրար վրա են դասավորում ու տանում թափում սև ջրերը:
Դուռը զանգում է, սևազգեստ կինը մի աչքը հանում է, թողնում աղջիկների մոտ, որ հսկի ու գնում դուռը բացելու: Նրա աչքը վախեցել էր փախուստի դեպքից, դա խարան էր տան համար: Հիմա նրան բոլորը մի աչքով էին նայելու, հետն էլ՝անբիբ:
-Վերջը բերեցիր, հա՞ աղջկադ,-խորը բավականությամբ, բարձր ու խրոխտ ու հպարտ տոնով ասաց սևազգեստ տիկինը:
-Հա, հանձնում եմ Ձեզ, լավ կնայեք, երկու աչքով կնայեք,-մելամաղձոտ ու թախանձագին ասաց մի հալումաշ սպիտակազգեստ կին ու բաց թողեց աղջկա ձեռքը:
Կինը, որ աղջկան էր բերել մի քանի թուղթ տվեց սևազգեստ կնոջն այնպես, որ ոչ մեկը հանկարծ չնկատի:
-Սրանք էլ, դու գործդ լավ գիտես,-շշուկով ասաց կինը:
Սևազգեստը գլխով արեց ու լուռ հառաչեց, մի ուժեղ փուշ ծակեց սիրտը, ուզեց պատռվի ու բամբակյա հիշողություն դառնա, բայց այդպես էլ մնաց մարմնի մեջ:
-Էս ինչ շատ են:
Մինչ սևազգեստը խոսում էր, աղջիկները հետաքրքությամբ նայում էին փախած հետ եկած աղջկան: «Հ՞ն, ո՞նցն էր դուրսը», «Արա՛գ, պատմի՛ր դե», «Հոգիներս հանեցի՛ր». ձայնարկում էին աղջիկները: Աղջիկը չէր հասցրել բերանը բացել, ու սևազգեստը ներս եկավ, հանգիստ, ծանրումեծ քայլեց, կռացավ, գետնից վերցրեց աչքը, փեշի ծայրով սրբեց ու դրեց տեղը:
-Դե, դե, ու՞մ ես սպասում, պատմի՛ր, թե ի՞նչ ես տեսել էդ աշխարհներում: Ես ասում էի, չէ՞ վտանգավոր է դուրսը, միլիոն աչքեր կան, որ քեզ կխժռեն,- անտարբեր ու մի բանը հարյուր անգամ կրկնած մարդու տոնով ասաց սևազգեստ կինը:
Աղջիկը լացեց, ու սև արցունքներ հոսեցին: Նա ուժեղ վախեցել էր, բայց հույս ուներ, որ իր երազի սևահեր տղան կգա ու կփրկի նրան այդ տնից, կթաքցնի աչքերից ու սև ջրերից: Ու տղան եկավ, երբ բոլորը քնած էին, իսկ, սևազգեստ կնոջ աչքը չէր հսկում: Կինն ավելի լուրջ գործերով էր՝ մոնումենտի ոլորաններում, աղջիկներից թաքուն, ալգերված բանով էր զբաղվում՝ բախտաբաժանմամբ: Այնտեղ երկու աչք էր պետք, ու արարողակարգն անցած աղջիկների աչքերից՝ մի տասը զույգ, որ չբռնվեին:
Աղջիկների մյուս աչքերը տանում և ամրացնում էին դրսերում տարբեր տեղեր, օրինակ՝ ավտոյի ֆառերի, ու ստեղծում աներևակայելի պատրանք:
Սևազգեստը հոգնած վերադարձավ տուն, պառկեց չոր ու թաց բետոնե հատակին: Պառկելուն պես հոգնածությունը գլխից դանդաղ հոսեց ներքև, մնաց ոտքերում, թվում էր՝ ուր որ է ոտքերից կհոսի հատակին, բայց անշարժ ու քարացած էր հոգնածությունը: Սևազգեստը զոռով հանեց վերև ու բաշխեց ողջ մարմնի մեջ, որ մի քիչ աչք կպցնի: Գոնե մեկը:
-Բախտն ի՞նչ է:
-Քո կյանքն է, որտեղ դու չկաս:
-Բախտաբաժանո՞ւմը:
-Քո կյանքը, որ ուրիշին են տալիս:
Տղան գրկեց աղջկան ու տարավ, աղջիկը տեսավ տղայի ուսերին մի սև ստվեր: Այդ սև ստվերն էր, որ թաքցնում էր աղջկան աչքերից ու իրեն էլ դարձնում ստվեր, որ չերևար ու թաքնվեր սև ջրերից ու սև պատերով տներից: Երկուսով երազկոտ ու ոտքերն ամպոտած քայլում էին գիշերով, անխոնջ, անտրտում: Աղջիկը շուրջբոլորն էր նայում, ու կարողանում էր տեսնել աշխարհը՝ առանց ամաչելու: Երբ անցնում էին մյուս շենքերի կողքով, ուր մենակ փոքրիկ մանկահասակ տղաներ էին ապրում, աղջիկը տեսավ, թե ինչպես նրանց ճերմակազգեստ մայրը մի մեծ ստվեր հանեց սունդուկից ու դրեց երեխայի ուսերին: Նա տեսավ, որ բոլոր-բոլոր տղաները ունեին այդ ստվերից՝ իրենցից հազար հինգ հայրուր անգամ մեծ ու ծանր: Աղջիկը նայեց տղային ու հասկացավ, որ տարիքի հետ ստվերներն էլ մեծանում են, և իրեն ապահով զգաց: Նրանք հասան Մոնումենտի ոլորաններ, ու տղան արագ անցավ այդ տեղով, ու աղջիկը քիչ բան հասցրեց տեսնել: Նրա սիրտը դող ընկավ: Տղայի աչքերի մեջ մի թեթև սև ջուր հայտնվեց, նա արագ հանեց ձողիկն ու մեկը աչքի մեջ դրեց, մյուսը՝ բերանին ու հապշտապ խմեց ջուրը, որ ոչ ոք չնկատի: Նրանք անցան տների միջով ու հայտնվեցին մի գողտրիկ անկյունում: Շուրջբոլորը կանաչ էր, երկնքում աստղեր: Նրանք պառկեցին թարմ, հոծ խոտի մեջ, դեմքերը՝ երկնքին, մտքերը, մարմինները՝ հեղգ: Նրանք անվերջ սիրո խոսքեր էին շշնջում, տղան հավաքեց աղջկա դողերը, լարեց ու երգեց ծառերի մասին երգեր: Հանկարծ տղայի ուսերը սկսեցին սաստիկ ցավել:
— Դա երևի քո այդ ստվերից է, գիտե՞ս,-ասաց աղջիկը:
— Ի՞նչ ստվեր, ի՞նչ ես խոսում,-բանից անտեղյակ պատասխանեց տղան, – կարո՞ղ ես հանել ինձնից, ես չեմ տեսնում:
— Կարող եմ, բայց չեմ հանի. վախենում եմ:
— Ինչի՞ց, ես քեզ հետ եմ… միշտ:
— Որ հանեմ, կսկսեմ տեսնել աչքերը:
— Բայց ես քո կողքին եմ, թույլ չեմ տա,- նա ասաց դա առանց հասկանոլւ, թե ինչ աչքեր էին ու ինչ ստվեր էր տեսել աղջիկը:
Նրա մարմինը դժվարակիր ցավից պրկվում էր:
Աղջիկը պլլշած նայում էր գալարվող տղային ու երբ ցանկանում էր հանել ուսերից այդ սև ստվերը, փոխարենը տեսավ զզվելի սալապատ դեմք՝ առատ կնճիռներով: Այդ ստվերի մարմնի ամեն մաս իր ծալքերն ու դարակներն ուներ՝ մեջը հյուծող, մաշկազերծ անող բաներ: Նա պոկեց, հանեց, ու տղայի ուսերից արյունը չռռաց ջրվեժի պես, սև արյուրն էր, մեջքի ու կրծքավանդակի մեծ մասը խորը, զզվելի վերքեր էին, որին նայել հնարավոր չէր: Արյունը կանգնեցնելու միակ տարբերակը ստվերն ուսերին վերադարձնելն էր…
Ամեն բան իր տեղում էր, ցավը մեղմացավ, ու նրանք շարունակում էին քաղցր-մեղցր զրուցել:
– Դու ինձ սիրում ես, չէ՞:
– Մինչև կյանքի վերջ:
-Ո՞ւմ կյանքի:
-Մեր:
Շատ չանցած՝ նկատեցին, որ երկնքում աստղաթափ է: Մի աստղ է ընկնում երկնքից ու հայտնվում աստղահյուս մազերով աղջկա ափի մեջ, փոքրանում է, փոքրանում է ու դառնում սպիտակ թափանցիկ ուլունք: Աղջիկը փշաքաղվում է: Տղան քաղում է փուշը աղջկա մարմնից ու ծակծկում աղջկա դեմքը, հետո ամբողջ մարմինը: Աղջիկը խեղդվում է սեփական այրան մեջ:
…Ես փուշ, ու դու ցավ, հոգի
Առանց քեզ, առանց քեզ, առանց քեզ
Մինչև կյանքի վերջ
Ծանրացած մարմինը տղան վերցնում է, տանում իր սենյակ: Մի լավ լվանում սառը ջրով, մինչև ոչ մի արյուն չի մնում: Քերթում է մաշկը, հանում ողջ միսը, աղում է, ավելացնում կանաչի ու բրինձ, մի քիչ ջուր, որ հյութեղ լինի: Շարում է աղջկա ոսկորների վրա, որ իր անկողնում էին: Պառկում է ու սկսում ճաշ եփելու շերեփով անկառավարելի ու ագահաբար ներս հրել: Հասնում է կեսին ու դադար տալիս: Սիրտը խառնում է: Պառկում է մնացած մսի ու աղջկա ոսկորների կողքին: Անտանելի հոգնած մրափում է ու մտքի ծայրով չի էլ անցնում, որ նրան տանելու են սև ջրեր: Սպիտակազգեստը ներս է մտնում, տղային կրծքից կթած կաթն է տալիս, բարուր անում՝ գույնզգույն կտորներով, գրկում ու տանում դուրս: Դրսում բեռնատարն է կանգնած: Բեռնատարի ներսում իրար վրա են դասավորած նմանատիպ տղաներ, և բոլորին բեռնատարը տանում է սև ջրեր: Աղջիկներով ու տղաներով սպիտակ լիքը բեռնատարներն անցնում են Մոնումենտի ոլորաններով՝ գիշերվա միլիոնին, ու ոլորաններին նստած սևազգեստները հառաչում են…«Էլի տարան»…
Բեռնատարները գնում են ու թափվում սև ջրեր…
Մռայլ ջրերի մեջ ամեն բան անշարժ է ու երկերեսանի: Սև ջրերի անհատակ խորքերում, կես քառակուսի մետր շառավղով, իրար քիթ քթի կլոր տարածքներ են՝ հինգը սանտիմետր երկարությամբ պատնեշներով: Շրջանների մեջ աստղերի չափ մարդիկ են, միաժամանակ սոված ու կուշտ, անքուն ու քնած, կենդանի ու մեռած, ողջ ու սատկած…
Նրանք բոլորը մերկ են, կուչ եկած պառկած են իրենց հատկացված շրջանի մեջ, ու սնվում են նրանով, ինչ տալիս է սև ջրերը, սնվում են խողովակով, որ բերանին է ամրացված: Ոչ ոք չգիտի՝ ինչքան երկար են այնտեղ, ինչքան դեռ կմնան, կենդանի դուրս կգան, թե արդեն մեռած:
Կան մարդիկ, որոնք կարողացել են հանել խողովակը, պառկած տեղից վեր կենալ ու կանգել, բայց սև ջրերից դուրս գալու վախը նրանց այդտեղ է դեռ պահում: Աղջիկներին՝ անհամար աչքերը, տղաներին՝ ստվերները: Եվ նրանք մնում են սև ջրերում՝ որպես աշխատակիցներ: Ընդունում են նոր բեռնատարներին, տեղավորում մարդկանց շրջանների մեջ, խողովակներ տալիս: Ամեն օր քերթում մեռածների մաշկը, հանում հարմար մսերը, անդադար լվանում մահացածների ոսկորները, մինչև դրանք կհալչեն ու կանհետանան:
Ամեն օր սև ջրեր են գալիս ճերմակազգեստ կանայք ու ստանում թղթեր, որոնց մեջ ամրագրված է՝ Անուն Ազգանուն, Սև ջրեր հայտնվելու ամիս ամսաթիվ, Մահանալու ամիս ամսաթիվ, Ոսկորների հալչելու ամիս ամսաթիվ, Բախտի մանրամասն հաշվետվություն՝ ըստ տարիների:
Բախտը հնարավոր է վաճառել մեկ ուրիշի, բայց միայն գիշերով և միայն Մոնումենտի ոլորաններում, անհենակ աթոռներին նստած, որ հոգնեն, շատ հոգնեն, ու հոգնածությունը գլխից իջնի ներքև ու դուրս չգա. Դա այն պատիժն էր, որ կրում էին նրանք: Աղջիկներին՝ վախեցնելով աչքերով, տղաներին՝ հագցնելով սև ստվերներ: Եթե բռնվեին բախտ ծախելուց՝ երեխաներից անգամ հիշողություն չէր մնա մայրերին:
Բախտ գնողները այն մարդկանց ծնողներն էին, ում երեխաները սև ջրեր չէին գնալու, բայց դժբախտ էին:
Գիշերվա միլիոնին տղաների սևազգեստ ու աղջիկների սպիտակազգեստ մայրերը ծախում են, սակարկում են մեռած էրեխեքի բախտերը, ու շան տանջանք են քաշում, որ գոնե իմանան, որ ինչ-որ տեղ իրենց երեխան դեռ չի մեռել:
Երկնքից երեք խնձոր է ընկնում ու թափվում սև ջրեր…
