Գրականությունը իր տեսանելի, բոլորին ծանոթ, լայն հարթակներում քննարկվող, գրականագետների կողմից ուսումնասիրվող մասից բացի ունի մի թաքուն, ստորգետնյա երես, որին շատ քչերն են ծանոթ: Գրականության այդ հատվածը, որ ընդունված է անվանել ֆենֆիքշն[1], նման է գեղեցիկ քաղաքի այն թաղամասերին, որոնց հետնախորշ համարելով՝ ցույց չեն տալիս տուրիստներին, որոնց գեղեցկությունը տեսնում է միայն այդ թաղամասի բնակիչը: Սա մի առանձին աշխարհ է՝ իր օրենքներով, ժանրային ու լեզվական առանձնահատկություններով, նպատակներով ու ընթերցողներով: Եվ եթե այստեղ ստեղծվող գործերի մեծ մասը գրական-գեղարվեստական մեծ արժեք չեն ներկայացնում ու ավելի շատ կհետաքրքրեն հոգեբաններին ու սոցիոլոգներին, կան նաեւ այնպիսիները, որոնք կարող են գրականության լիարժեք մաս կազմել՝ հարստացնելով այն:
Այդպիսին է nora keller կողծանունով հանդես եկող հեղինակի ստեղծագործությունը: Բանաստեղծությունները, որ ներկայացված են ձեր դատին, մտնում են «Հրեշտակը հոգնած ինձ կլքի լուսաբացին» ժողովածուի մեջ: Առաջին հայացքից սովորական թվացող այս ժողովածուն իրականում տարբեր է մյուսներից: Բանն այն է, որ nora keller-ի մեկ այլ` «Աստղի թագավորը[2]» ստեղծագործության հերոսներից մեկը կարդում է կախարդ-բանաստեղծ Ալֆրեդ ֆոն Դիտրիխի (1920-1949) բանաստեղծությունները՝ գրված երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին: Երբ կարդալուց հետո, ինչպես ընթերցողներից շատերը, սկսեցի փնտրել ֆոն Դիտրիխին, պարզվեց, որ իրականում բանաստեղծությունները պատկանում են nora-ի գրչին:
Հեղինակին զարմանալիորեն հաջողվել է իր զգացմունքերը կիսել պատերազմն անցած սպայի հետ՝ բանաստեղծությունների մեջ դնելով ինչպես իր, այնպես էլ երեւակայական կերպարի մտքերն ու ապրումները: «Աստղի թագավոր»-ի մեջ բանաստեղծությունների հեղինակը լրիվ իրական ֆոն Դիտրիխն է. ընթերցողը մի վայրկյան իսկ չի կասկածում դրանում, բայց եթե դրանք առանձին դիտենք, հեղինակը անառարկելիորեն տաղանդավոր մի աղջիկ է, որի բանաստեղծությունները արժանի են ողջ գրականության սեփականությունը լինելու:[1] ֆենֆիքշն (անգլ. fan-fiction) – գրական ստեղծագործություն՝ գրված հանրահայտ վեպի, ֆիլմի, հեռուստասերիալի կամ այլ ստեղծագործության մոտիվներով վերջիններիս երկրպագուների կողմից: Այսպիսի ստեղծագործություններում այս կամ այն չափով օգտագործվում են օրիգինալ ստեղծագործությունների դեպքերը, հերոսները կամ պարզապես աշխարհը:
[2] «Աստղի թագավորը» պատկանում է Ջ. Ռոուլինգի «Հարրի Փոթթեր» վեպի մոտիվներով գրված ստեղծագործությունների թվին, սակայն վերջինիս սյուժեն այստեղ երկրորդական, ֆոնային բնույթ է կրում շատ ավելի խորը գրվածքի համար՝ ինքնուրույն, տպավորվող, կենդանի կերպարներով:
1. Վերլիբրներ
Մեր օրերում մարդիկ մեռնում են,
երկիրը անձայան ծնկի է գալիս,
ու միայն տերեւներն են լուռ մի կողմ թռչում,
ինչպեն նրանց հոգիները, որ հետ չեն դառնալու…
***
Ամեն ինչ կանցնի,
կմնան միայն օղակները ջրի վրա:
Ու տխուր մեկը
դրանցով կկարդա անունս:
Նա կշշնջա անունս չոր շրթունքներով.
այն կցնդի օդում՝
օշինդրի հոտին խառնվելով…
***
Առանց հանգստի,
թռչում ես կյանքի միջով,
հազիվ դիպչելով
շրթունքներով
ինձ
Վերլիբրներ-2
Հունվարի վերջին,
նամակներիդ կարոտ՝
ձմեռը եկավ:
***
Ես չեմ հավատում ձյանը:
Ժամանակը կորցրել է գույնը,
Եվ սպիտակը նույնքան սուտ է,
Ինչպես մնացյալ ամեն ինչ:
***
Ես չեմ լինի,
կլինի միայն քամին,
խանձված հողի վրա կտնքա …
***
Հրեշտակը հոգնած ինձ կլքի լուսաբացին:
Ես չեմ նեղանա, ես նույնպես կարող եմ լքել:
Արեւմուտք
Արեւմուտք են լուռ
գնում մարդիկ,
նրանք հոգնել են լացելուց,
թրջվել են նրանց թեւերը:
Բայց Քամին
տերեւներ կլցնի նրան վրա,
կծածկի առաջին ձյունով,
կպատմի մեկի հեքիաթները,
Որտեղ Հիշողությունն է՝
ցող սարդոստայնի վրա
մեր խելագար կյանքի,
որ ինքներս ենք հյուսել:
Շոգ, դաժան ամառը
Մի մոտեցիր ինձ:
Եթե նույնիսկ շատ մոտենաս ինձ,
Դու չես տեսնի քո արտացոլքը
Ակնոցիս ապակիներին:
Մի աղաչիր:
Ես անձրև չեմ դառնա:
Եթե նույնիկ լսես ընկնող կաթիլների ձայնը,
Անձրևը քո մասին չի լինի:
Դաժան, շոգ ամառը
այրեց իմ սիրտը:
Իմ ձեռքերում սև տերևներ են:
Սև տերևներ են թափվում իմ երազներում:
Գնա ու հետ մի նայիր:
Գնա ու մի հիշիր:
Գնա ու մի իմացիր,
Որ ակնոցիս ապակիներին
Ես երազում եմ տեսնել
Քո արտացոլքը:
Հուսահատություն
Աշնան վերջին, ուշ երեկոյան,
երբ մարդիկ ձայներիզները թողած
անձրև են լսում,
մնա տանը`
ցուրտ դատարկ սենյակում,
ու բաժակների մեջ հուսահատություն լցրու:
Խմիր մի բաժակ,
մյուսը տուր ստվերիդ:
Նամակներ մի գրիր,
անուներ մի տուր:
Առավոտի սպասումով նստիր հին փոշոտ գորգին,
ու երբ դրսում մարի վերջին լապտերը,
դու կտեսնես
ինչպես է հրեշտակը թափահարում թևերը
լքելով քո հոգին,
ու Աստված փակում է աչքերը
քեզ բաց թողնելով…
Քո թռչունները
Ես ուզում եմ իմանալ
թռչունի անունը,
որ ապրում է մազերիդ մեջ:
Ինձ ասացին՝
աղավնի է՝
ծառերի ճյուղերում խճճված:
Ես ուզում եմ իմանալ
թռչունի անունը,
որ ապրում է աչքերիդ մեջ:
Ինձ ասացին՝
սեւ կեռնեխ է,
որ հոգնել է իր սեւությունից:
Ես ուզում եմ իմանալ
թռչունի անունը,
որ ապրում է շուրթերիդ:
Ինձ ասացին՝
համր ճայ է,
ծովին կարոտող:
Ես ուզում եմ իմանալ
թռչունի անունը՝
որ ապրում է սրտիդ մեջ:
Բայց ինձ ասացին,
որ նա
մեռել է:
Աղոթք սատանային
…………………..
………………………….
……………………………..
…. լցրու հոգիս ցավով.
միայն մի թող
դատարկ:
Ձյունը մենավոր աղոթքով կդիպչի ապակուն…
Ձյունը մենավոր աղոթքով կդիպչի ապակուն:
Բայց ինչի՞ս է փետրվարը: Ես կտամ թեւերս
ու երեք աշտարակներից լուռ կնետվեմ ցած:
Դու բռնիր մարմինս մատներիդ սարդոստայնում,
այդժամ կսպասեմ, մինչեւ դու հաշվես՝
ինչքան աստղ կա իմ հանգած աչքերում:
Առաջաբան ու ռուսերենից թարգմանությունը` Աիդա Խաչատրյանի
Դաժան, շոգ ամառը
այրեց իմ սիրտը:
Իմ ձեռքերում սև տերևներ են:
Սև տերևներ են թափվում իմ երազներում:-լավ էր ասված