ՎանԷր | Անդրոմեդա

Նստած եմ կարմիր պահարանի գլխին։ Ձեռքերն ինձ բարձրացրին այնտեղ, որտեղ իրենցից բացի ոչ ոք չէր կարող հասնել։

Ինձ մի խաղալիք տուր։ Կարո՞ղ ես տալ այն, ինչ չունեմ։ Կարո՞ղ ես տալ այն, ինչ չունես։ Հապա էդ դեպքում կարո՞ղ եմ տալ այն, ինչ ես չունեմ։  Բայց ինչպե՞ս կիմանաս՝ ինչ չունեմ։ Իմ չեղածից տալ քո չունեցածը ստանալու դիմաց։ Ուրեմն խաբում էի ինքս, թե տալիս եմ։ Ձև ենք բռնել՝ դու հասկանալով, ես՝ իմանալով։ Լավ է էլի։ Ասում եմ՝ տե՛ս, ինքը նայում է։ Թափանցիկ պա՞տ եմ, ինչ է, չե՞ս տեսնում, բայց բառերդ վրաս ես շպրտում։ Ասում է՝ սիրուն երիզված է․ ցանց է ոնց որ։ Երևակայում է, Ֆոլկների Անդինից անդին է ձգվում, նայում։ Չէ մի, ինքն էլ է ձև բռնել։ Բռնել եմ ձեռքդ, բայց բան չեմ զգում․ ախր տաք կամ սառը պիտի լիներ․ էտ բա ինչի՞ց է՝ երբ տեսնում եմ, էլ չեմ զգում, երբ զգում եմ, էլ չեմ կարողանում տեսնել։ Դու ջրում ես, բայց լողալ գիտե՞ս։ Եթե խեղդվեմ, հանկարծ լողալ կսովորե՞ս, որ հետո հիշողությունները չորացնես ճառագայթների ուղիղ անկյան տակ։ Չէ՛, չես լողում․ հորիզոնի ծերին օրորվում ես։ Արևի վերջին շողերը կառչել են երկար մազերիդ ու չեն ուզում հեռանալ․ դո՞ւ է, որ պիտի էդ հրե գունդը երկրիս վրա պահես․ Հելիոսից չե՞ս վախենում, թե՞ մոռացար։ Չէ, Հելիոս չկար։ Ասում ես՝ դու չես բռնել, ինքն է կպել քեզ, դե դու էլ աչքերիս ես կպել։ Ասում ես Տարկովսկի նայե՞լ ես․ բա դու Բոժանովին գիտե՞ս։ Բա ի՞նչ ես կարդում՝ Բուկովսկի, Լորկա, Ռեմբո, Բորխես․․․ Բա դու Քիդսին ու Բյոլին գիտե՞ս։ Հա Նիցշեն էլ է նորաձև, բայց զգույշ․ ինքն էլ իրենից վախեցավ ու ճիշտ էր, որովհետև չէր հասկանում սեփական գրածներն անգամ, որ ուրիշները սիրով ու ոգևորությամբ ընդունեցին ու ․․․ է՜հ, հազար եմ ասել՝ էտ անտեր մտքերի հետ քիչ խաղա․ դարձրել ես գնդակ, նետել 4-ի վրա։ Հեչ Կոբո Աբե, Կենձաբուրո Օէ կարդացե՞լ ես․․․, թե՞ մենակ Կավաբատային գիտես, որ նոբելյան է ստացել։ Հա երևի ռոմանտի՞կ ես, որ նորաձև գրականությունից բան չես հասկանում։ Էդ ինչի՞ց էր, Քիդսի՞ց մտածեցիր, որ կորած ռոմանտիկ եմ․ չէ ռոմանտիկ ռեալիստ եմ, որ Էկոյից բան չհասկացավ։ Ինձ մերն էլ է հերիք, սպասի թարգմանենք, անունը դնենք Կամյու, տե՛ս՝ ոնց են խոնարհվում։ Բուդդիստական մի առակում վարպետն իր աշակերտների համար մի սքանչելի տեքստ է կարդում, որից բոլորը հուզվում են և հարցնում, թե ով է հեղինակը։ Վարպետը պատասխանում է․

–Եթե ես ասեմ, որ դա գրել է Բուդդան՝ դուք ակնածանք կզգաք այդ տեքստի հանդեպ, ամեն առավոտ ծաղիկներ կդնեք և կխոնարհվեք նրա առջև։ Եթե ես ասեմ, որ դա գրել է պատրիարքը, ապա դուք մեծ պատկառանք կզգաք, բայց չեք խոնարհվի այնպես, ինչպես Բուդդայի դեպքում։ Եթե ասեմ, որ հեղինակը վանական է, ապա դուք կշփոթվեք, իսկ եթե իմանաք, որ այն գրել է մեր խոհարարը՝ պարզապես կծիծաղեք․․․

Դեռ չէ․ էս բառը փրկում է՝ արդարացնում․ խաբս եմ տալիս։ Ֆուտբոլ չեմ սիրում, որովհետև հայրս էլ չէր սիրում։ Շախմատն է լավ․ այ էս Վիշվանաթանը շատ ա հանդիպում խաչբառում․ էն Կռամնիկն ու Կառլսոնն էլ շատ են մեր տղու դեմ դուրս գալիս։ Ասես դրանք քայլերի գծային հաջորդականությունից բացի ուրիշ ի՞նչ են հիշում, կարդում, տեսնո՞ւմ են։ Չէ մի, Թագոր կամ Օշո։ Լավ ա չասիր՝ ինչի Իբսենին չգիտեն, ինչու Վ․ Գրիգին չեն լսում, չէ մի, Վագներ։ Որ դու էդքանը գիտես, բայց փեջ ես վառում, իրանց անվան տառերն ես գրում խաչբառում, ո՞ւմ ա պետք։ Կիսատ պռատ, գրքերի հավաքարար։ Գնդա՞կ, թե՞ զինվոր։ Մի գնդակ, ու հետևից վազող ձիեր։ Պապ, բայց ֆուտբոլի համար էլ պիտի մտածես է։ Բա Զիդա՞նը։ Մենակ դրան գիտե՞ս․ համ էլ դարպասապահը հաշիվ չի։ Պապ, բա էն խաղը գիտե՞ս․ շախմատի նման է՝ սև ու սպիտակ, կլորիկ քարերով, Դարիել Սթենդինգն էր սովորեցնում՝ կտկտացնելով պատից այն կողմի ընկերոջը, որին չէր էլ կարող տեսնել։ Դու էդ գրողներին շատ մի հավատա, խելքներին զոռ են տալիս․ կինո են նկարում երևակայության մեջ, հետո էլ, թե բա, հանճարեղ միտք․․․ Ամբողջը նախընտրած երևակայությունից ա կախված՝  ինչ ու ոնց կգրեն։ Շատերը փչողներ էին, բայց նայած որտեղ, երբ և ում ականջին են փչում, մի մասն էլ հացի համար էր գրում, գրում ու տողերը հաշվում, որ կոպեկների զրնգոցը զգար ծակ գրպաններում։ Ք․ Համսունը վկա․ ասա ի՜նչ ես հասնում Նորվեգիա, բա մեր «Նեղ օրերից մեկը»։ Մի ուրիշ տեսակ էլ կա՝ գրում են, որովհետև պիտի գրեն, որովհետև գրող են․ այդպես է ու վերջ։ Բա դու ո՞րն ես։

Խոտի դեզերի դեղինին նարնջագույն, մի քիչ էլ ժանգ է քսվել։  Սարյանը մեր գյուղի գույները տեսներ․ չէ՛, սպասի ծառեր տնկեմ նոր․ փայտի հոտ չկա էս գյուղը եզրահատող ճահճուտներում։ Զգո՛ւյշ անցի․ էդտեղ եղբորս ամրոցներն էին։ Մի քանի հարկանի ապարանքներ՝ սև ու դարչնագույն, բազմաթիվ սյուներով, կամարներով, բրգաձև աշտարակներով․ (գուցե նախորդ կյանքի հիշողություններ էին վերապատմում նրա մանկական ձեռքերը)։ Չէ՛, մաման մի լավ կդնգստի։ Լվացքի մեքենա, բայց մեքենան չորս ակնանի ավտոն է։ Էդ մաշեն ա։ Հա հիշեցի՝ լվացքի մաշեն չկա։ Հետո՞ ինչ, որ ամրոց ես սարքում, իսկ մորդ ձեռքերը ճմրթվում են ժավելի մեջ․ դու չգիտե՞ս։ Չգիտեի՞ր՝ մաման ձեռնոց չի դնում։ Հիմա՛ր։ Քո ամրոցները միմիկրիայի  հույսով ապրող թիթեռնիկից երկու օր ավել են միայն ապրում․ 3 օր, էդ էլ ա լավ։ Շերեփուկները վխտում են ոտքերիդ մատերի արանքով։ Ամեն օր բռնում ես՝ տեսնես՝ էվոլյուցիան կա, թե չկար․ չկա՞ր։ Էվոլյուցիան ի՞նչ է։ Էն, որ շերեփուկն սկզբում սև կետ ա հազարավոր կետերի մեջ, որոնք միմյանց կպած թափանցիկ կլորավուն պատիճների են նման, հետո, որ մի քիչ մեծանում են, ոտքեր են աճում, սկզբում երկու, ապա չորս, հետո պոչն էլ չկա, թաղանթավոր թաթիկներ են, վերջում՝ կանաչ բշտիկավոր ու կռկռան գորտ։ Նկարե՞մ ․․․ Մարդն ունի էվոլյուցիա․․․Չէ՛, խաբել են․․․

Էտ գորտ ա, հա՞, թրթուրի նմա՞ն ա։ Բա պոչը, որ պոկվում ա, չի՞ ցավում։ Մեր շան պոչը չկա՝ գո՞րտ ա դառնալու։ Բա ինչի՞ են ասում, որ մարդը․․ էհ, դե գլուխս մի տար․․․ Լինայի գրքում տեսել եմ ոնց որ, բայց էնտեղ գրած էր, որ դրանցից մարդիկ են ձևավորվում ու ծնվում։ Ես արդեն տառերը գիտեմ, իսկ դու հիմար ես էլի, չգիտես, որ մարդիկ փոքրիկ շերեփուկներից են առաջանում․ մեկ, երկու․․․ վեց ձևով փոփոխվում են մինչև գորտ դառնալը։ Վեց․ պապան ասում ա՝ սատանայի թիվն ա, վատն ա, բա ինչի՞ աստված մարդուն 6-րդ օրը ստեղծեց․․․ Քանի՞ անգամ ստեղծեց․․․ Գիրքը ճշմարտությո՞ւն է ասում, թե՝ քարոզում։ Պապ, կլինի՞ 6-ը շուռ տամ․․․

Հիմար ես էլի․ չգիտես, որ մաման լացում ա, պապան էլ չգիտի, որովհետև չեք տեսել։ Ես վախենում եմ․ բա որ մեծանանք ու գորտ դառնանք, ի՞նչ կռկռալու ենք․ սիրուն գորտեր լինո՞ւմ են, իսկ խոսո՞ւմ են։ Քո ամրոցում միայն սատկած շերեփուկներ են։ Տե՛ս, աթոռին որ կանգնեմ, հայելու մեջ կերևամ, կտեսնես, ես էլ կտեսնեմ, կկարողանամ տեսնել իմ դեմքի կեսը։ Արդեն կկարողանամ կախվել պարանից, մաման լվացք կփռի ու ես կպոկվեմ պարանից, կընկնեմ ձյան մեջ, բայց բարձր է։ Ձյունը սպիտակ է, պսպղուն․ աթարի աղյուսե կույտերի կողքին տան պատերից է կպել, բայց նրանց  միջև  ճեղք կա․ տան պատերից է կպել, բայց նրանց միջև ճեղք կա․ տան պատերը մաքրություն են սիրում՝ դեղնամոխրավուն մաքրություն։ Մամայի ձեռքերը կարմիր են՝ մուգ կարմիր․ բա ինչի՞ է ասում կապտեցինք, գնանք։ Մամայի ձեռքերը մետաղե պարանին են կպել, պարանն էլ բռնվել է էլեկտրասյունից։ Ձյան մեջ փռված աչքերիս ներքևից նայում են պարանից կախվող խղճալի շորերին, հետևում նրանցից քամվող կաթիլների և ձյան միօրինակ բախմանը, շորերի արանքից կապույտի մեջ նվագող կարմիր մատներին։ Դաշնամուր եմ ուզում։ Մամ կնվագեմ, դու պարել սիրում ես, չէ՞։ Հա բայց տանը դաշնամուրի տեղ չկա (իբր արդարացում է էլի)։ Մա, ինչի՞ քո նման սիրուն չեմ։ Ափսոսում եմ սիրունությանդ, սիրունությունդ․ մարդիկ չներեցին գեղեցկությանդ համար, սիրում են  թաքուն պահել։ Ես կնվագեմ երևի “Be still my heart”: Արդեն ցավում են աչքերս, էս ոնց է փայլփլում․ ծածկել է բոլորիս ոտնահետքերը, մաքրել հին ոտնաբծերից։ Ձյունն իջնում է կենդանիների և մեռյալների վրա։ Գորտերը քնեցի՞ն։ Մա՞րդ դարձան։ Աչքերս էլ չեն դիմանում լույսի ծանրությանը։ Կոպերս սառույցի հաստ շերտեր են․ մարդիկ ներսից խփում էին, անձայն ճչում են։ Համա թե երևակայություն ունես։ Նայում եմ նորից աթարի աղյուսե պատին, բայց նրանք այս ձմեռ փայտ են վառելու։ Ցախանոցում՝ ընկուզենու խոնավ փայտերի կողքին, գունատված կարմիր պահարանն է, որի մեջ ռադիոյի համրացած նոտաներն են ջարդվել, անավարտ բառերն ու թերի նախադասությունները կծկվել-ծալվել են վերին դարակներում։ Նորոգված ու լուսավոր սենյակի թանզիֆապատ լուսամուտից ընկնող լույսն ուրվագծում է իմ ծռմռված ստվերը փայտերի վրա, որ մրսող պահարանին չի հասցնում ծածկել։ Սենյակից լսվում է հին ժամացույցի անհանգիստ չխկչխկոցը, որ յուրաքանչյուր մարող ժամվա հետ աղմկում է 60 րոպեի 3600 ակնթարթների անվերադարձ անկումը սև խոռոչների անիմանալի գոյության մեջ։ Նրանցից յուրաքանչյուրն Անդրոմեդան մոտեցնում է մեզ մի քանի հարյուր կիլոմետրով։ Մենք կբախվենք մի քանի միլիարդ տարի հետո, որովհետև մի քանի հազար պարեկը հաղթահարելու համար մեր միջև դեռ սանդուղքանման հուշաստվերների լուսնանկումներ պիտի լինեն։ Ուրեմն դեռ էլի՞ կհանդիպենք։ Մենք նույնը կլինենք, բայց արդյո՞ք առաջվանը․ մեր նոր գոյավիճակը կփոխի՞ մենք-ի դրսևորման իմաստը։ Մենք հիմա մարդիկ ենք, մարդիկ, որ փորձում են գտնել այն, ինչի համար կարելի է ապրել, բայց երբ գտնենք այն, հանուն որի կարող ենք մեռնել, երևի այդ ժամանակ է, որ իսկապես ապրենք․․․

Լեգենդներն իմաստ ունեն երևի․ ջրահարս, սիրեններ, երկկենցաղ մարդիկ․ լեգենդներից մեկի համաձայն՝ մարդիկ ձկների աշխարհում են ձևավորվում, հետո՝ ցամաք դուրս գալիս՝ մոռանալով իրենց նախկին գոյավիճակը, դրա համար էլ որոշ ցեղեր իրենց մեռյալների մարմինները ծովին են հանձնում: Ասում են՝ մենք կորցրել ենք մեր հիշողությունը, բայց ներսում գիտենք․․․ Հնարավո՞ր է իմանալ այն, ինչը չես հիշում․ հիշողությունից դուրս ի՞նչ է։ Ուրեմն մարդիկ է՞լ են պոչ ունեցել։ Ես հիշում եմ, որ չունեինք, բայց վախենում եմ․․․ Ուրեմն նրանք ունեի՞ն։ Աստվածները՝ ձկների պոչով։ Խաչից ներքև է՝ պատի վրա։

Տղաները խմբվել են փոսի շուրջը․ 6-ն են, բայց ՝ նրանց աբբայության մեջ տեղ չկա աղջկա համար։ 7, 8-ը շատ դժվար է, որովհետև պիտի քնի․․․ Հետո կհասնեմ Նրան։

-Բռնեք դրան,- հրամայեց տղաներից բարձրահասակը։ Նիհար ու ոսկրոտ ձեռքին փայտե խաչ է, չէ՛, թուր է։ Երևակայում է՝ Արթուր արքայի ժամանակներում են։ Չէ մի, Արթուր արքա, Սև ասպետ, Ռոբին Հուդ․ չէ մի, սովորական գորտասպաններ։

-Փակե՛լ դրա բերանը։- Ավելուկի կանաչ տերևները խցկում են բերանս։

-Ծնկի արի, Սու՛ն, որպեսզի եղբայրական օրենքի համաձայն քեզ ասպետ կարգենք,- հրամայեց առաջնորդն ու փայտե սուրը դրեց ծնկի եկած տղայի ձախ և աջ ուսերին, որից հետո նա էլ իրավունք ստացավ մասնակցելու արարողությանը։

-Սկսենք,-հանդարտ ու սառը ձայնով հրամայեց առաջնորդը։ Տղաները մոտեցան փոսի կողքին կուտակված քարերին և դանդաղ ու հանդիսավոր կերպով քարերն սկսեցին   շպրտել փոսի մեջ։ Մի՛ արեք․․․

Նստած եմ բարդու ստվերին՝ քարերով լցված փոսի առջև․ քարացած աչքերումս գորտերի լռությունն է․ ճմլված փոքրիկ աղիքները, խոնավ թաթիկները ծանր քարերի արանքից դուրս պրծած։ Աչքերս տեսարանը պատմում են գետին։ Գետն ասում է՝ մտածիր մարդու մասին։

Պապան գիրք էր կարդում․ «Վերը ամպերու ետին, ճիշտ աստղերուն քովիկը, Աստված կա, որ մեզ կը դիտե, ինչ որ ընենք և զրուցենք՝ կը տեսնե և կը լսե․ ա՜յ վերն է վերը․․»։ Նայում եմ վերև․ կապույտ է, կապո՞ւյտ, ոչինչ չի երևում․ մամայի ձեռքերը կարմիր են՝ խորը գծերով, կապույտ սպիներով․ կտրել է մատի ջիլը․ իսկ սբ․ Ջովանինոյինը նուրբ են, բայց տիրամայրը լվացք չէ՞ր անում։ Ինչո՞ւ եք այդքան նուրբ ձեռքեր պատկերել նրան, նկարիչներ․․․ Նայիր մարդկանց ձեռքերին, թող նրանք էլ նայեն աչքերիդ․ ձեռքերը, որ մատնիչներ են՝ կփրկեն կամ կսպանեն։ Դու ուշադիր նայիր ընկերոջդ կոշիկներին։ Նրանք թաքուն կպատմեն քեզ կարևորը, որ  չի ասվել։

Հայրս, վառարանի կողքին նստած, նորից կարդում է․ էս մեկը  Ստենդալ է․ մեռավ շան նման․․․ «Էդ անտերի ձենն իջացրեք․ լուրերին կմիացնեք»։ Թաքուն ալիքներն եմ փոխում։ Միակ ալիքը, որ հայրս հավանում է, հոգևոր ալիքն է․ ֆիլմեր, մշակութային, գիտական հաղորդումներ։ Մի աղջիկ կա՝ միշտ ինչ-որ հայսմավուրքների մասին է խոսում․ ինչ-որ հրեշտականման բաների, քերովբեների, որ պատերազմել են միմյանց դեմ, արտաքսվել են։ Լուրերով ինչ-որ միջուկային զենքի, նավթային առևտրի, սիրիական պատերազմի մասին են պատմում։ Պա՛պ, Սիրիան հեռո՞ւ է, թե՞ մոտ։ Միջուկային զենքն ի՞նչ է։ Դե եթե էդ պայթի, մենք կքայքայվենք, կանհետանանք, ոնց որ սկի չենք էլ եղել։ Չե՞նք եղել, էդպես ո՞նց կլինի, բայց ես կամ, եղել եմ, չէ՞։ Չե՞նք եղել, էդպես ո՞նց կլինի։ Եթե հիմա կամ, ինչպե՞ս կարող էի նախորդ պահին չլինել․․ հաջորդ։

Casals “Songs of the Birds”

Մեր մոլորակում պատերազմ է երևի, որովհետև ժամանակ չունեն մեզ համար, թողել են էստեղ ու մոռացե՞լ, թե կգան։ Մայրիկն ասում է՝ վատ բան անեմ, Աստված կիմանա․․ հետո՞ ինչ․․․ Ես քո աչքերից եմ վախենում, իսկ դու էնքան ես ինձ սիրում, որ ժամանակ չունես գրկելու։ Ես շատ էի վախենում․ չէի կարող հեղինակությանը չենթարկվել։ Իսկ ինքը գիտի՞, որ չէի ուզում, կհասկանա՞, կների՞, որ մոռանում եմ։

Էկրանին անուններ են Ben Kimgsley, Paul Mercurio-Joseph:

Արդեն ո՞րերորդ անգամն եմ նայում։

-Պա՛պ, էս կինոն ինչի՞ մյուսներին նման չի։

-Որովհետև էդ պեպլում ա։

-Պեպլո՞ւմ։

Չբացատրեց։ Մեծերին թվում է, որ մենք առանց բացատրությունների իրենց պիտի հասկանանք։ Բա ասում էիք՝ փոքր ենք հասկանալու համար․ հիմա ի՞նչ եք ուզում։ Հովսեփը խոսում է Պետափրեսի հետ։ Խեղճ Հովսեփը դեռ չգիտեր՝ ինչ են անելու իր հետ, բայց նա հավատում էր իր աստծուն․ խեղճ, խեղճ Հովսեփ։ Բայց Հովսեփ եղե՞լ է, Պապ․․․ Քույրս ուզում է դերասանուհի դառնալ․․ Ջրից փրկվածը մարդկանց խոստացավ այնպիսի մի տեղ, որ խոստացվել է իրենց, բայց ո՞վ էր խոստացել։ Հիմար մարդիկ․ վախենում են հարց տալ իրենց, հանկարծ ու պետք կլինի մի քիչ մտածել ու ․․․ Պապ, բա էտ ավետյաց երկիրը տվեց նրանց։ Չգիտեմ։ Պապ, բա որտե՞ղ ա էդ երկիրը։ Կարո՞ղ ա էստեղ ա։ Ի՞նչ իմանամ։ Նա ասաց՝ քանի մարդիկ էսպիսին են, ոչ մի երկիր․ պետք է արժանի լինեք Ձեր աստծուն։ Ո՞ր աստծուն կամ ո՞նց են արժանի լինում։ Է՜, ինչ հարցեր ես տալիս, գլուխս տարար․․ Կարող ա ծովն ա խոստացել։ Է՜, բայց մարդիկ էդքան երկար չեն ապրում, մեռնում են, չէ՞․ պապիկի թաղմանը էն մարդն ասաց՝ հող էիր հող դարձիր։ Ինչի՞ էր տենց ասում․ մեր մեջ մենակ հո՞ղ է․ բա ծով չկա՞,  երկինք չկա՞, արև չկա՞։ Տատին ասում ա՝ արևս ու լույսս մարեց, նշանակում ա՝ պապիի մեջ փոքր արև կար․․․ Այ քեզ երեխա, հա․․․Համ էլ էն լեգենդում ասում էր՝ ջրից ենք եկել․ չեմ հասկանում, պապ․․

Լինան ինձ պատմում էր, որ աֆրիկյան մի ցեղ կա, որի շամանները հին պատմություն են պահում․ ոնց որ Նումբի թագուհու մասին էր։ Շամանն ասել է, որ մենք կենդանի ենք, հետևաբար նրանք էլ մենք ենք, և քանի որ նրանք բնության մեջ մարդուն և կենդանուն չեն տարբերում ու առանձնացնում միմյանցից, հետևաբար սուրբ են համարում սպիտակ առյուծներին՝ աստվածների պատգամաբերներ։ Բայց Ոդիսևսի ֆիլմում Հերմեսն էր, չէ՞։ Էդ ոդիսևսը սուտասանի մեկն էր։ Նումբի թագուհու լեգենդում երկնքից հրե գունդ է իջնում, որ իր հետ տանում է Նումբիին։ Որոշ ժամանակ անց այն կրկին երևում է՝ իր հետ բերելով երիտասարդ ու գեղեցիկ դարձած Նումբիին։ Հետագայում իջած լույսի տեղում սկսվում են հայտնվել սպիտակ առյուծներ, որոնց սկսում է պաշտել այս ցեղը։ Բայց հարևան ցեղի կարմրազգեստ նիզակավոր տղամարդիկ սպանում են նրանց, որպեսզի պաշտպանեն իրենց հոտը։ Հռոմեացի զինվորների թիկնոցներն էլ էին կարմիր։ Նրանք էլ նիզակ ունեին։ Բայց ո՞նց եղավ, որ մեկը պաշտում էր, իսկ մյուսը սպանում պաշտվողին։ Ո՞վ է սրանցից զորավորը կամ զոհը։ Խառնվեցի․ բան չեմ հասկանում․․․

«Դատաստանի համար եկայ այս աշպխարհը, որպեսզի ովքեր չեն տեսնում, տեսնեն, և ովքեր տեսնում են, կուրանան»։  Փարիսեցիներն ասացին․ «միթե մենք կույր ենք»։ Նա ասաց․ «Եթե կոյր լինեիք, դուք մեղք չէիք ունենա, բայց հիմա ասում եք, թե տեսնում եք և ձեր մեղքը ձեր մեջ հաստատ է մնում »․․․

Որոշեցի եղբորս սարքած ամրոցից մի սյուն վերցնել, ինքս էլ սարքել, բայց չկարողացա․ նրա ամրոցը կիսաքանդ դարձավ։ Մի փոքրիկ սյուն էի հանել։ Շշշշշշ․ իրականում ես գիտեմ՝ ինչի են մեզ էստեղ թողել․ ուզում են տեսնել՝ կարող ենք աստված ստեղծել․ թե՞ դառնալ։ Հակառակը լինո՞ւմ է, չէ տիղմից չէ, ոչ էլ գլուխը կիսելով։ Էս մեկը լրիվ ուրիշ կլինի՝ մարդու սարքած․ էս մեկը պիտի ծառայի։ Ջինի պե՞ս․․․ բայց մարդու համար երեք ցանկությունը քիչ է։ Բա արժի՞ դրա համար աստված ստեղծել, արի մենք անենք էլի մեր համար։ Մի խոսքով, մարդ կամ աստված է, կամ էլ աստված է ստեղծում։ Հիմա կա՞նք, թե՞ չէ։ Բա դու ո՞րն ես։ Արի կարդանք Սիմորղի հեքիաթը, որ գողացել են․․․

Իմ ձայնը քո արձագանքն է․ օտար է, դաժանորեն սառը։ Քո սերն էլ է դաժան․ բա ի՞նչ, հույս էիր տվել, թե դու լա՞վն ես․ դաժանություն կա նրանց սիրո մեջ, որովհետև քո վրա կդնեն իրենց սիրո անտանելի բեռը։ Իսկ ի՞նչ ես ուզում։ Ազատ լինեմ, ուրեմն ազատ լինելու համար պետք է սերը չընդունել ու չսիրե՞լ՝ դառնալով բռնակալ։ Բա ի՞նչ անեմ էտ ազատությունը առանց սիրո․․․ Պերսեփոնե․․․ Բա որ պարզվի երկուսն էլ չկա։

Բարև, Լուսինե։

Բարև։

Չէր էլ ասում,  չկա։ Ինքը չի, բայց նման է, բա ինչո՞ւ մոռացավ։ Մարդիկ երևի մոռանում են, երբ էլ պաշտպանության կարիք չունեն։

Լուսինե, արի էլ ընկերություն չանենք․ էս վերջին  ամառն է, որ գալիս եմ էստեղ։ Ապրես․ որ ինձ վանք էիր ուզում տանել, բայց չհասա տեղ․ կոշիկս կորավ ու հետ գնացի։ Հա՜, հետն էլ մի լավ տփոց կերա դրա համար․ մաման նոր էր առել, բայց դե․․․ Ինչի՞, որովհետև ձերոնք ասում են՝ դու լավն ես, լավ ես սովորում (ծիծաղում է վրաս)։

Հողը լցրել եմ գրպանս, ոչինչ, էդպես պապին հետս է։ Ես չեմ ուզում լավը լինել, ուզում եմ նրանց հետ գնալ, նրանց նման լինել։ Չէ, էտ լավը ձեզ է պետք։ Նա բոբիկ թափառում էր թաղի տղաների հետ, երևի չգիտեին էլ, որ աղջիկ է․

մազերը կարճ էին, ինքն էլ եղբոր շորերն էր հագնում։ Նրանք գետի ջրերի մեջ ալյումին ու պղինձ էին հավաքում, որովհետև էլ ձուկ չկար տիղմոտ ջրերում, հետն էլ հոգնել էին ձյութե ծամոններից։ Խանութում վարդագույն ծամոններ կային, որոնց համար փողը պիտի վաստակվեր ալյումին ծախելու գնով, որովհետև տանն արգելված էր ձվեր վաճառել։ Պապիի համար էին․  սար պիտի տաներ։

Փայտե սանդուղքի փտած աստիճաններով բարձրանում եմ գոմի ծռված տանիքին, որ արդեն խոտերով է ծածկվել․ նա գնում էր հպարտ, գլուխն առանց թեքելու։ Ներքևում երեխաները գոռում էին մեծ տատի հետևից, պառավ․․․

Դեռ նստած եմ պատուհանի մոտ ու դպրոցական համազգեստ չկրող աղջիկների խմբի մեջ Լուսինեին եմ նայում։ Չէ՛, նրանք տարբեր էին․ մեկին մոռանալու համար ինձ էլ մոռացան, բայց ես ձևացնում էի, իսկ նրանք՝ չէ։ Աղջիկների խմբից մեկը երկար ու շիկակակրմիր մազերով  նայում էր ինձ, բայց մենք միմյանց չնկատեցինք․ համենայնդեպս ոչ այդտեղ, ոչ այդ պահի մեջ։ Բայց համատեղ ժամանակը պիտի մի քիչ ուշանար, որ ինչ-որ բան կորցնելու գնով միայն կարողանայինք գտնել միմյանց մեջ թաքցրածը։

Եղբայրս ասում է, որ Անդրոմեդան այնքան մեծ է ու մեզ մոտ, որ պետք է տեսանելի լիներ, եթե միայն․․․ Բա ինչի՞ չեմ տեսնում։ Չես կարող․ այն տեսանելի չէ սովորական աչքի համար։ Ինչի՞։ Երևի մեզ չի տրվել ավելին տեսնելու կարողություն։ Հնարավոր է՝ նաև մենք գիտենք, բայց անհեթեթութուն է, որ ոչինչ չենք կարող անել մեր իմացության հետ։ Մեր մեղքը տեսնել չկարողանալը չէ, մեր մեղքը սպանելը չէ, մեր մեղքը մոռանալն է (կամ էլ ձևացնելը, թե մոռացել ենք)։ Դու հիվանդ ես, բայց սովորական, քեզ հույս մի տուր․ պիտի հույսը սպանես, որ կարողանաս ապրել ու զարգանալ․․․ Դու յուրահատուկ մահով չես մեռնի, էդքան սիրուն մի պատկերացրու, ապրելդ պատկերացրու։ Գիտես՝ աշխարհում հազվագյուտ հիվանդություններ կան։ Էս ֆիլմը  էլի եմ տեսել․ «The dark side of the Sun»։ Եթե արևին երկար նայես, մթություն է, ոչ թե լույս։ Աչքերիս մեջ, փակ կոպերի տակ հրե օղակներ են։ Սենյակում չխչխկում է ժամացույցը, և միայն հին հեռուստացույցն է կենդանի, իսկ անշունչ ստվերները լողում են՝ երկարում ու կարճանում։ Գնում եմ պապիս սենյակ ու նստում նրա անկողնու կողքին՝ հատակի վրա, ու գլուխս դնում վերմակին։ Այնտեղ ստվերներ չկան, մութ ձայներ են։ Նրա աչքերը փակ են, երևի հոգնել ու քնել է․ միայն ռադիոն է, որ դրված է Սայաթ-Նովայի պատկերով կտորի վրա։ Նրանից նոտաներ են թափվում, ու էս մեկն ուրիշ է․ այն ներսիցդ է լսվում։ Ինչ-որ բան, որ քոնն էլ չի, մեկ է, ցավում է․ ուրեմն քո մասն է։

Պապ շա՞տ է ցավում։ Հիշո՞ւմ ես, երբ ջարդված ձեռքս ցավում էր, ասում էիր՝ բեր համբուրեմ՝ կանցնի։ Պապ, տե՛ս՝ էլ չի ցավում, դու ճիշտ էիր։ Ասա՝ ո՞ւր է ցավում, ես էլ կհամբուրեմ,  ու էլ չի ցավա․ չե՞ս հավատում։

Նույն երաժշտությունն է, նույնն է, ինչ պապիկի սենյակում, դրա՞ համար է էս ֆիլմը յուրահատուկ։ Ապակուց այն կողմ աղոտ տեսարան է․ քո թույլ ստվերն է այնտեղ՝ երկու մարդկանց աշխարհների միջև․ քրոջ գրկում քնած աղջիկն արթնացա՞վ․ հետաքրքիր է՝ ուր էր գնացել։ Հիմա ինչ, Մուրակամիի՞ն պիտի հարցնեմ կեսգիշերից հետո։ Ստվերդ ապրո՞ւմ է, զգո՞ւմ է, բա որ քոնն է, ինչի՞ չի զգում։ Ինձ թվում է պապիկը կարողանում էր տեսնել Անդրոմեդան․ պապիկն զգում էր ինձ։ Պապիկն Անդրոմեդայում է։ Երևի Ալֆավիլի նման մի համակարգ էլ էնտեղ է։ Չէ, պապին չէր ապրի էնտեղ։ Բա դու ո՞ւր ես ապրում։ Ես միշտ համոզված եմ եղել, որ մեր տան մոտից աստղերն ուրիշ կերպ են առկայծում, էնտեղ ուրիշ ժամանակ է, ուրիշ տարածության մեջ։ Չէ, էնտեղ սրանք չկան։  Էնտեղ համաստեղությունները քո մեջ են։ Էնտեղ տներ չկան, էլեկտրական լույսեր չկան, ու նրանք երևի գիտեն դրա մասին, դրա համար էլ ավելի ուժեղ են վառվում։ Չէ, հաստատ չեմ հորինում, բան չեմ հորինել, դուք եք հորինում իրականությունը։ Չեմ տեսնում, որ զգամ ու հավատամ։ Զզվում եմ տրամաբանությունից։ Ասում էիր, որ վերջապես ազատվեմ փոփոխվող խաբկանքը իրականությանը վերագրելուց։ Յուրաքանչյուրս  ճիշտ է իր փոփոխվող իրականության մեջ, բայց և բոլորս էլ սխալ ենք  մեր փոփոխված իրականության մեջ։ Մարդիկ անսահմանորեն ձգտում են միմյանց, որ չհասնեն և զգան միմյանց կարևորությունը, լինեն կիսատ, բայց ոչ թերի։ Ամբողջության ձգտումը միշտ էլ մոտավորության նշանով է համեմատվելու։ Սովորի՛ր, սովորի՛ր, որ չես կարող մաքուր ապրել, որ միշտ էլ կգա մեկը, որ իմացածդ ոչինչ կդարձնի․ թողեցի՞ր, թե՞ թաքցրել ես հաստատ գտնելու հույսով։ Բայց ուրիշին բախտ կվիճակվի երբևէ ունեցածդ տիրելու հավատը։ Չգնահատեցի՜ր։ Ոչինչ, հաստատ կգա մեկը, որ կգնահատի քո փոխարեն, բայց ոչ քո տեղում ու ոչ քո ժամանակի մեջ։ Ու միշտ էլ կգա մեկը, որ կապացուցի, թե սխալ ես եղել, թե եղել ես սխալ տեղում․․․

Մամ, ձեռքերդ դեմքիս սառնություն բերին։ Դու մեր հավանոցի միակ աքլորին մատաղ բերիր ինձ, մեղքը վերցրիր վրադ, որովհետև մեր հայրը արյունից վախեցավ։ Մամ, ձեռքերդ էլի կարմիր են, բայց արդեն ամառ է։ Դու այնտեղ ես գնում, ուր սպասող ունես, և կա՞ արդյոք քեզ համար վերադարձի տեղ։ Արյունը խաչվել է ճակատիս, իսկ ես զգում եմ նրա ծանր հոտը, չորացել է ու ջրով էլ չի մաքրվում։ Հիմա ի՞նչ, 4-րդ անգամ կփրկվե՞մ։ Դու հավասար ես մի քանի հարյուր գորտ դարձած շերեփուկների կյանքի։ Մարդկային մի քանի հարյուր կյանք ինչի՞ է հավասար․․․ դե՜ գոնե մոտավորության նշանով։

Շերեփուկները դեռ լողում են ոտքերիդ մատեների արանքով։ Ասես Անդրոմեդայում շերեփուկներ կա՞ն, թե՞ մենակ աստվածներն են․․․

–

–