«Ծնողներս ուզում էին, որ ես դեղագործ դառնամ, իսկ ես ուզում էի դատապաշտպան լինել։ Երբ համոզվեցի, որ ուրիշ բանի պիտանի չեմ, գրող դարձա․․․»։
Այսպես է սկսվում զրույցը 1967 թվականի սեպտեմբերին երիտասարդներ Գաբրիել Գարսիա Մարկեսի և Մարիո Վարգաս Լյոսայի միջև, երբ նրանք հանդիպում են Լիմայում՝ խոսելու լատինաամերիկյան գրականության մասին։
Փաստորեն, նրանք քսան ամիս միմյանց հետ նամակագրական կապ են ունեցել, պլանավորել ինչ-որ ժամանակ «չորս ձեռքով մեկ վեպ» գրելու շուրջ՝ 1931 թվականի Կոլումբիայի և Պերուի միջև ողբերգական պատերազմի մասին, սակայն իրական կյանքում ծանոթանում են Կարակասի օդանավակայան ժամանելու գիշերը, և նրանց երկուսի ինքնաթիռն էլ վայրէջք է կատարում միաժամանակ։
Եվ ահա Ազգային ինժեներական համալսարանը որոշում է հանդես գալ բացառիկ նախաձեռնությամբ․ «հանրային քննասենյակում» երկխոսության ձևաչափով հանդիպում կազմակերպել լատինամերիկյան արձակի երկու անվիճելի հերոսների հետ, որը կարող էր վերհանել «գրողների՝ վեպի ստեղծման, մարդու անհատականության, անձնական փորձի և այլնի՝ դեռևս չբացահայտված կողմերը»։
Սակայն մեկ օրում չի ավարտվում քննարկվող թեմաները և որոշվում է զրույցն ավարտին հասցնել երկու օր անց՝ երկրորդ հանդիպման ընթացքում։
Այդ տարիներին Մարկեսի գլուխգործոց «Հարյուր տարվա մենություն» վեպը գրական ասպարեզում բարձր նշաձողի էր հասցրել հեղինակին՝ վաճառվելով հազարավոր օրինակներով, իսկ զրուցակցին՝ Լյոսային նոր էր շնորհվել Ռոմուլո Գալեգոս մրցանակը «Կանաչ տունը» վեպի համար։
«Երկու մենություն»-ը, փաստորեն, դառնում է երկու գրողի (այդ տարիներին նրանք երիտասարդ էին, կերտում էին իրենց գրական վերելքը որպես վիպասաններ) երկխոսության ու հարցազրույցների ամբողջական ամփոփագիր, որտեղ երկու գրական հանճարներ ներկայացնում են գրականությունը հասկանալու իրենց մոտեցումը, զրույցի ընթացքում վերհանում իրենց փոքր-ինչ հակասական խառնվածքները, զրույցը կառուցում պատմելու երկու տարբեր ձևաչափերի վրա։
Լյոսան ստանձնում է հարցաքննողի դերը, Մարկեսը՝ հարցաքննվողի։
«Լյոսան՝ լուրջ, խստապահանջ, մեթոդական, գրականության սոցիալական նշանակության հանդեպ իր մշտնջենական ու անկեղծ մտահոգությամբ պաշարել էր կոլումբիացուն ՝ մղելով նրան հանպատրաստից հարցաքննության»,- հարացազրույցի մասին իր մտորումներում գրում է Կառլոս Օրտեգային։
Հարցազրույցի հիմքում Մարկեսի «Հարյուր տարվա մենություն» ասպետական վեպն է։ Մարկեսը մեծ ճիգեր գործադրելով՝ բնազդաբար պաշտպանում է գրեթե «վայրի անձակագրի» իր կերպարը, ներկայացնում ռեալիզմի և ֆանտաստիկի սահմանը։
Զրույցի ընթացքում Մարկեսն հիշատակում է իր պապին, որը ըստ Լյոսայի, այն «բարեկամն» է, որի մասին գրողը հաճախ է հիշատակում իր հարցազրույցներում։
Պատմելով պապի չափազանց մարդկային կերպարի պատմությունը՝ շեշտում է․ «Նա գիտեր՝ ինչպես մոտենալ երեխայի փոթորկված աշխարհին և հանել նրան այնտեղից՝ պատմելով հին էպոսներ ու սովորեցնել դրոմադերը տարբերել ուղտից»։
Զրույցի ընթացքում Մարկեսը հետաքրքիր պատմություններ է պատմում իր մանկության, տան, շրջապատի մարդկանց, այն միջավայրի մասին, որտեղ անհավատալին միահյուսվում էր հավատալի հետ, միջավայր, որն իր ազդեցությունն է թողել գրողի վրա՝ հետագայում դառնալով վեպի ծագման վերաբերյալ հետաքրքիր բացահայտումներ (Արակատակա գյուղը, որտեղ ծնվել է Մարկեսը, պապի, արտասովոր մորաքրոջ, ելուստով ձուն բերող աղջիկա, այգում սավանները ծալելիս դեպի երկինք համբարձվող աղջկա կերպարները, բանանի տնկարանները և այլն)։
Մենության մասին Լյոսայի հարցին Մարկեսը այն բնութագրում է հետաքրքիր բանաձևումով․ «Ես չեմ ճանաչում որևէ մեկին, որն այս կամ այն չափով իրեն միայնակ չզգա։ Ահա և մենության գաղափարը, որն ինձ հետաքրքրում է»։
Մարկեսը հետաքրքիր բացահայտումներ է անում իր հերոսների հետ կապված, թե ինչպես Լյոսայի «Կանաչ տնից» հերոսին հասցրել է իր վեպ։ «Ինձ ավելի շատ տեղեկություններ էին պետք քո այդ հերոսուհու մասին, որպեսզի քո գրքից տեղափոխեմ իմ գիրք։ Չնայած մեր միջև եղած տարբերություններին՝ երջանկություն է, որ դեռ կարող ենք խաղալ՝ հերոսներին գրքից գիրք տեղաշարժել այնպես, որ կեղծ չլինի»։
Վեպում ընդգծվում է լատինամերիկյան իրականության սոցիալ-քաղաքական հիմնարար խնդիրները։
Բացահայտում է այն դրվագները, որոնք վեպում այս կամ այն ձևով անդրադառնում են Կոլումբիայում եղած բռնությանը, պարտիզանական խնդիրներին նաև այն դրվագներին, որոնք վերաբերում են բանանի տնկարաններին՝ փչացնելով տեղի բնակչությանը։
Ինչպես Խոսե Միգել Օվիեդոն է իր «Նախաբանում» նշել․ «Գիրքը կօգնի նաև ավելի լավ հասկանալ ժամանակակից լատինամերիկյան գրողի դիրքը և դատողություններ անել այդ մայրցամաքում տվյալ ժանրի ծաղկման հիմնավումների շուրջ»։
Կարծում եմ՝ ընթերցողը, անտարակույս, «Հարյուր տարվա մենության» կողքին տեղ պետք է հատկացնի Նոբելյան մրցանակակիր հանճարների՝ «Երկու մենություն» հարցազրույցների ժողովածուին։ Այն ընթերցողի համար կարող է դառնալ չտեսնված նախաբան վեպն ընթերցելուց առաջ, կամ գեղարվեստ հումք՝ ընթերցածը վերլուծելու, գրողի «վարպետական երևակայությունը» իրականության հետ միաձուլելու համար։
