Համբարձում Համբարձումյան | Երիտասարդ գրողն ու մեր ժամանակները

Երիտասարդ գրող Համբարձում Համբարձումյանը 2007 թվականին իր «Կատյա» պատմվածքի եւ  «Վերադարձ» վիպակի համար նախագահի մրցանակ է ստացել: Սակայն մեր օրերում երիտասարդ գրողը դժվար է պատկերացնում, թե ինչ ապագա կարող է ունենալ գրողը ու ոնց կարող է ապրել գրելով:
– Համիկ, դու ՀԳՄ անդա՞մ ես:
– Չէ:
– Չե՞ս ուզում դառնալ:
– Չէ, դրա իմաստը չեմ տեսնում: Ամբողջ աշխարհում գրողների խմբեր ձեւավորվում են, բայց դրանք գաղափարական խմբավորումներ են, գրողներն ինչ-որ գաղափարի շուրջ են հավաքվում կամ նույն գրական ուղղությանն են պատկանում: Իսկ մեր գրողների միությունը, ըստ էության, Սովետական Միությունից ժառանգված ինչ-որ մի միություն է, որի նպատակը ես չեմ հասկանում, թե ինչն է: Այսինքն, չեմ տեսնում, թե ինչ խնդիր են իրենք իրենց առջեւ դրել եւ ինչ խնդիրներ են լուծում:  Բայց քննադատել գրողների միությանը՝ նշանակում է, որ դու մտածում ես, թե ինչ-որ խնդիրներ պետք է լուծի այդ միությունը քեզ համար: Բայց դա այդքան էլ այդպես չէ:
– Այսինքն, եթե տաղանդավոր է գրողը, ինքն իր համար կգրի՞, ոչ մեկի օգնությունը նրան պետք չէ՞:
– Դա հասկանալի է, որ էդպես է: Գուցե զուտ ֆինանսական օգնություն լիներ, եթե նպատակային ծախսվեին պետությունից ՀԳՄ-ին տրվող գումարները, իսկ գուցե եւ ծախսվում է, ես այնքան էլ տեղյակ չեմ նրանց աշխատանքից: Իսկ եթե գրողների միությունը չլիներ, դաշտը բաց լիներ, հնարավոր է մի քանի խմբավորումներ ստեղծվեին, ինչ-որ շերտեր լինեին էդ դաշտում: Գրողների միությունն էդ տարածքը ծածկել է ու որակ չի տալիս: Բայց ընդհանրապես դու պետք է հետաքրքիր դառնաս ընթերցողին, որ ինքը գնի քո գիրքը, ոչ թե սպասես ինչ-որ հովանավորության, օգնության՝ պետության կամ ՀԳՄ-ի կողմից:
– Բայց գրական միջավայր կա՞ Հայաստանում, դու ո՞նց ես պատկերացնում:
– Երբ նոր էի մտել գրականություն, ինձ համար ինչ-որ հետաքրքիր բաներ կային, շփումը քո սերնդակից գրողների հետ, այդ միջավայրը կար: Հիմա կարծես թե էլ չկա:
– ՀԳՄ նախագահի մեղքը չե՞ս տեսնում դրանում, որ, փոխանակ աշխուժանալու, քնում է գրական միջավայրը:
– Երեւի թե կա նրա մեղքն էլ: Ուղղակի էդ կառույցն ա անիմաստ, ինձ թվում է՝ անձերի խնդիր չի:
– Իսկ դու որտե՞ղ ես քո ստեղծագործությունները ներկայացնում: Գրական որեւէ ամսագիր…
– Ինձ թվում է՝ չկա լուրջ գրական մամուլ: Ես ընտրության հնարավորություն չունեմ, մի երկու ամսագիր է, որտեղ հարմարվի, երբ հարմարվի՝ տպագրվում եմ:
– Իսկ դու չե՞ս ցանկանում ինքդ բացել ու ստեղծել որեւէ աշխույժ գրական ամսագիր կամ կայք:
– Դրա մասին իհարկե մտածել եմ, բայց ինչ-որ նոր հետաքրքիր գաղափար է պետք ստեղծել, նոր ներկայանալու ձեւ է պետք:
– Մեր օրերում, որ գիրք չեն կարդում, քո գրողի մասնագիտությունը պետքական համարո՞ւմ ես:
– Պատկերացում կա, թե սովետական շրջանում շատ էին կարդում, հիմա՝ քիչ, ինձ թվում է՝ ընդհանրապես հայ ժողովուրդը կարդացող ժողովուրդ չի: Երեւի թե ինչ-որ համակարգային փոփոխություններ պետք է լինեն մշակութային դաշտում: Բայց էն քաղաքական, հասարակական տենդենցները, որ հիմա են գնում եւ շարունակվում, նշույլներ չկան, որ այդ փոփոխությունը կլինի մոտակա ապագայում:
– Իսկ ո՞նց ես պատկերացնում, գրելով ինչպե՞ս ես ապրելու այս երկրում:
– Ինձ թվում է՝ մոտակա ապագայում դա հնարավոր չէ, ու կողքից պետք է ինչ-որ գործեր անես: Կամ պետք է այնքան ճանաչում ունենաս, որ կարողանաս համաշխարհային գրականության դաշտ մտնել:
– Դու ավարտել ես կինոյի սցենարական բաժինը, չէ՞:
– Հա: Ավարտել եմ, ու ամբողջ կուրսը անգործության մեջ է: Այսինքն, մասնագիտությամբ չեն աշխատում:
– Կինո չի նկարահանվում՝ դրա՞ համար:
– Շնորհքով ռեժիսորներ իհարկե կան, բայց լուրջ ֆիլմեր Հայաստանում չեն ստեղծվում: Ու դա ֆինանսական միջոցների բացակայությունից չէ, ես ֆիլմեր եմ տեսել, որ նկարահանվել են ընդամենը 50 հազար դոլարով, բայց շատ որակով ֆիլմեր են: Ինձ թվում է՝ խնդիրը էդ շնորհքով ռեժիսորների ամբիցիաների մեջ է: Չգիտես ինչու, հայ ռեժիսորները հեղինակային կինո ասելով հասկանում են, որ իրենք պետք է լինեն թե ռեժիսորը, թե սցենարի հեղինակը, թե գլխավոր դերակատարը: Լավ սցենարիստների պակաս գուցե կա Հայաստանում, եւ այդ դաշտը բաց է, բայց էդ ջանքն էլ չկա ռեժիսորների կողմից, որ շնորհալի երիտասարդներին վստահեն ու սցենարների պատվերներ տան:
– Նոր ես եկել բանակից, բանակն այդքան վախենալու տե՞ղ է, որ հայ երիտասարդները խուսափում են գնալ:
– Բանակում լուրջ խնդիրներ կան, սկսած նրանից, որ չաստերում հոգեբաններ չկան: Շամշադինում եմ ծառայել: Վերջին շրջանում ինքնասպանների թիվն  ավելացել է, էդ նրանից չի, որ բանակի պայմանները վատացել են, հակառակը՝  եւ կենցաղային պայմանները, եւ հոգեբանական իրավիճակը նորմալանում են:
– Այսինքն, հայ տղաներն այդքան խե՞ղճ են:
– Խեղճի հարցը չի: Տղաներ կան, որ դեռ լրիվ պատանեկան վիճակում են, ինտերնետային վիրտուալ աշխարհից, խաղերից դուրս են գալիս, կտրվում են ու ընկնում են մի տեղ, որտեղ կարգուկանոն կա, ուրիշ աշխարհ է, ուրիշ միջավայր, եւ անգամ թեթեւակի ճնշմանն էլ չեն դիմանում:

Հարցազրույցը վարեց` ԱՇԽԵՆ ՔԵՇԻՇՅԱՆԸ
Արտատպված է www.hraparak.am կայքից