Քասսիմը հիվանդոտ մարդ էր, մասնագիտությամբ` ոսկերիչ, թեև կրպակ չուներ: Մասնագիտացած էր թանկարժեք քարեր տեղադրելու մեջ և անվանի տների համար էր աշխատում: Նրա ձեռքերի նման նուրբ միացումներ անող շատ քիչ ձեռքեր կան: Ավելի վճռական լինելու և առևտրական ջիղ ունենալու դեպքում նա հարուստ կլիներ: Սակայն երեսուհինգ տարեկանում դեռ շարունակում էր պատուհանի տակ արհեստանոցի կցակառույց բնակարանում ապրել:
Վտիտ մարմնով, սև մորուքով ստվերված անարյուն դեմքով Քասսիմը շատ գեղեցիկ և խիստ դյուրաբորբոք կին ուներ: Փողոցային ծագում ունեցող երիտասարդ կինն իր գեղեցկությամբ ավելի բարձր կապի նկրտումներ էր ունեցել: Սպասել էր մինչև քսան տարեկան դառնալը, իր մարմնով գաղթակղելով օտար տղամարդկանց և դրկիցներին: Ի վերջո վտանգներից զգուշանալով` նյարդայնացած համաձայնություն էր տվել Քասսիմին:
Շքեղության ոչ մի երազանք այլևս, համենայն դեպս: Նրա ամուսինը, հմուտ լինելով (նույնիսկ վիրտուոզ), ամենևին բնավորություն չուներ կարողություն ստեղծելու համար: Այդ պատճառով էլ մինչ ոսկերիչն իր ունելիների վրա կորացած աշխատում էր, կինը, ձեռքերը կոնքերին դրած, ամուսնու վրա դանդաղկոտ գամում էր ծանր հայացքը, որպեսզի տեղից պոկվեր հանկարծ և ապակու ետևից հայացքով հետևեր որևէ ունևոր անցորդի, որ կարող էր իր ամուսինը լինել:
Սակայն ինչ որ վաստակում էր Քասսիմը, նրա համար էր: Կիրակի օրերը նույնպես աշխատում էր, որպեսզի հավելյալ գումար տար նրան: Երբ Մարիան որևէ զարդ էր ցանկանում (և ի՜նչ կրքոտությամբ էր նա ցանկանում), գիշերն էլ էր աշխատում: Հետո հազում էր և ծակոցներ ունենում կողերում, բայց Մարիան ստանում էր իր շողշողուն ադամանդը:
Թանկարժեք քարերի հետ ամենօրյա շփումը հետզհետե հանգեցրեց նրան, որ նա սիրեց ոսկերչի գործը, և կրքոտությամբ էր հետևում քարերն ագուցելու մեկուսի, նուրբ աշխատանքին: Սակայն երբ զարդը պատրաստ էր լինում (պետք է հանձնվեր, իր համար չէր), ավելի շատ էր ճնշվում իր ամուսնությունից: Փորձում էր թանկարժեք իրը` հայելու դիմաց կանգնած: Վարջում այն թողնում էր այդտեղ և իր սենյակը քաշվում: Քասսիմը վեր էր կենում, նրա հեծկլտոցները լսելով, և նրան անկողնում գտնում, իսկ նա ոչինչ լսել չէր ուզում:
– Կսարքեմ, համենայն դեպս, երբ կարողանամ, քեզ համար էլ կսարքեմ, – վերջում տխուր-տրտում ասում էր նա:
Հեծկլտոցը սաստկանում էր այս խոսքերի հետ, և ոսկերիչը կրկին դանդաղ տեղավորվում էր իր աթոռին:
Այս տեսարաններն այնքան կրկնվեցին, որ Քասսիմն արդեն չէր բարձրանում նրան հանգստացնելու: Հանգստացնե՜լ նրան, ինչի՞ց: Սակայն դա չէր խանգարում, որ Քասսիմը երկարացներ իր անքուն գիշերները, որպեսզի ավելի շատ հավելյալ գումար տար նրան:
Նա վարանոտ, անվճռական, սուսիկ-փուսիկ մարդ էր: Կնոջ հայացքներն այժմ ավելի ծանր էին գամվում այդ մունջ հանգստության վրա:
– Բա դու տղամա՞րդ ես, – քթի տակ ասում էր նա:
Քասսիմը, իր համակցումների վրա հակված, չէր դադարում մատները շարժել:
– Երջանիկ չես ինձ հետ, Մարիա, – արտահայտվում էր քիչ անց:
– Երջանի՜կ: Եվ դեռ համարձակություն ունես այդ բանն ասելու՞: Ո՞վ կարող է երջանիկ լինել քեզ հետ: Ամենավերջին կի՛նն անգամ չի կարող… Ա՛յ ողորմելի սատանա, – եզրափակում էր ջղագրգիռ հռհռոցով և հեռանում:
Այդ գիշեր Քասսիմը մինչև երեքն էր աշխատում, իսկ կինը հետո նոր ցոլքեր էր ունենում, որոնք գնահատում էր մի պահ շուրթերն ամուր սեղմած:
– Հա՜… զարմանահրաշ ակնազարդ… ե՞րբ ես սարքել:
– Երեքշաբթի օրվանից, – նրան էր նայում ուրույն քնքշանքով, – դու քնած էիր լինում գիշերը…
– Օ՜, կարող էիր պառկել…Խոշո՜ր են ադամանդները:
Նրա կիրքը Քասսիմի տեղադրած խոշոր քարերն էին: Հետևում էր աշխատանքին խելահեղ անհագությամբ, որ նա անհապաղ ավարտի, և քարը հազիվ հարմարեցրած` զարդը վերցրած վազում էր հայելու մոտ: Այնուհետև լացի նոպան էր սկսվում:
– Բոլոր ամուսիններն էլ, ով ուզում է լինի, ամենվերջի՛նն էլ, զոհաբերության կգնար կնոջը սիրաշահելու համար: Իսկ դու՛… դու՛… մի քրջոտ շոր էլ չունեմ հագնելու:
Երբ կինն անցնում է այր մարդուն հարգելու որոշ սահմանը, կարող է արդեն աներևակայելի բաներ ասել ամուսնուն:
Քասսիմի կինն անցավ այդ սահմանը առնվազը նույն կրքոտությամբ, որքան որ ուներ ադամանդների հանդեպ: Մի օր զարդերը պահելիս Քասսիմը նկատեց, որ մի կրծքազարդ է պակասում. հինգ հազար պեսո արժողությամբ երկու խոշոր ադամանդ: Նորից փնտրեց դարակներում:
– Կրծքազարդը չե՞ս տեսել, Մարիա: Այստեղ էի թողել:
– Հա, տեսել եմ:
– Որտե՞ղ է, – զարմացած ետ շրջվեց Քասսիմը:
– Ահա՛:
Կինը հրավառ հայացքով և հեգնական ժպիտով կանգնած էր` կրծքազարդը լանջին:
– Շատ է սազում, – ասաց Քասսիմը քիչ անց: – Արի տեղը դնենք:
Մարիան քրքջաց:
– Օ՜, ոչ, իմն է:
– Կատա՞կ ես անում…
– Հա՛, կատակ է, կատակ է, հա՛: Ինչպե՞ս կարող է մտքովդ անցնել, որ կարող է իմը լինել… Վաղը կտամ: Այսօր սրանով թատրոն եմ գնում:
Քասսիմը կարկամեց:
– Լավ չես անում… կարող են տեսնել քեզ: Վստահությունը կկորցնեն իմ հանդեպ:
– Օ՜, – փակեց խոսակցությունը` կատաղի զզվանքով դուռն իր ետևից ուժգին շրխկացնելով:
Թատրոնից վերադառնալով` զարդը պահարանիկի վրա դրեց: Քասսիմը վեր կացավ և այն արհեստանոցում փակի տակ դրեց: Երբ ետ եկավ, կինը նստած էր անկողնում:
– Այսինքն` վախենում ես գողանամ: Ինչ է, ես գո՞ղ եմ:
– Այդպես մի նայիր … Դու անզգույշ գտնվեցիր, ուրիշ ոչինչ:
– Ահա՜ թե ինչ: Իսկ քեզ վստահում են, հա՞: Քե՛զ, քե՛զ: Իսկ երբ կինդ է խնդրում մի փոքրիկ հաճույք պատճառել իրեն և ուզում է… ինձ գող ես անվանում, հա՞: Անամո՛թ:
Ի վերջո քնեց: Սակայն Քասսիմը չքնեց:
Իսկ հետո Քասսիմին մի խոշոր ադամանդ հանձնեցին տեղադրելու, ամենահիասքանչ ադամանդը, որ երբևէ ձեռքն էր ընկել:
– Հապա տես, Մարիա, ինչ քար է: Նմանը չեմ տեսել:
Կինը ոչինչ չասաց, սակայն Քասսիմը զգաց, թե ինչ խորն էր շնչում նա` ադամանդի վրա հակված:
– Սքանչելի մաքրություն…, – շարունակեց նա, – մի ինը-տասը հազար պեսո կարժենա:
– Մատանի, – վերջապես շշնջաց Մարիան:
– Չէ, տղամարդու է … գնդասեղ է:
Ադամանդը համակցելու ողջ ընթացքում Քասսիմն իր աշխատող թիկունքի վրա զգաց, թե որքան է չարությունից այրվում կինը և հիասթափված կուլ տալիս թուքը: Օրը տասն անգամ ընդհատում էր ամուսնուն, որ ադամանդը վերցրած հայելու մոտ գնար: Ապա փորձում էր այն տարբեր զգեստների հետ:
– Կլինի՞ հետո փորձես …, – մի օր համարձակվեց ասել Քասսիմը, – Շատ շտապ գործ է:
Զուր էր պատասխանի սպասում. կինը բաց էր անում պատշգամբի դուռը:
– Մարի՛ա, կարող են տեսնել քեզ:
– Վերցրու՛, քեզ լինի քո քարը:
Հատու շարժումով պոկված ադամանդը հատակին գլորվեց:
Քասսիմը գույնը գցած զննելով վերցրեց այն, ապա հայացքը հատակից կնոջ վրա բարձրացրեց:
– Հա լա՜վ, ի՞նչ ես էդպես վրաս նայում: Բա՞ն է եղել քարիդ:
– Չէ, – ասաց Քասսիմն ու իսկույն վերսկսեց աշխատանքը, թեև ձեռքերը դողում էին խղճահարվելու աստիճանի:
Ի վերջո ստիպված էր ելնել տեղից, որ ննջարան գնար` նյարդային նոպայի մեջ ընկած կնոջը տեսնելու: Մազերը ցաքուցրիվ էին, աչքերը դուրս էին գալիս ակնակապիճներից:
– Ի՛նձ տուր ադամանդը, – բղավեց կինը, – Ի՛նձ տուր: Կփախչենք: Ի՛նձ համար: Ի՛նձ տուր:
– Մարիա…, – կակազեց Քասսիմը` փորձելով մերժել:
– Ա՜խ, – մռնչաց կինը խելքը թռցրած, – Դու գո՛ղ ես, ա՛յ ողորմելի: Իմ կյանքն ես գողացել, գո՛ղ, գո՛ղ: Կարծում էիր, թե քթերիցդ չե՞մ հանելու …այ կոտոշավոր: Հա, բա՜: Ինձ նայիր…մտքովդ երբեք չի անցել, հա՞: Ա՜խ, – և երկու ձեռքերը շնչահեղձ լինող կոկորդին տարավ: Իսկ երբ Քասսիմը հեռանում էր, ցատկեց անկողնուց և ընկավ` հասցնելով նրա մի կոշիկից կառչել:
– Հա, ոչի՛նչ: Ադամա՛նդը, ի՛նձ տուր: Ես միայն դա՛ եմ ուզում: Ի՛մն է, ողորմելի Քասսիմ:
Քասսիմը գունատված օգնեց, որ նա վեր կենա:
– Դու հիվանդ ես, Մարիա: Հետո կխոսենք … պառկիր:
– Իմ ադամա՛նդը:
– Շատ լավ, տեսնենք, եթե հնարավոր է … պառկիր:
– Ի՛նձ տուր:
Կոկորդում կրկին գունդ առաջացավ:
Քասսիմը վերստին սկսեց աշխատել ադամանդի վրա: Քանի որ ձեռքերը մաթեմատիկական ինքնվստահություն ունեին, քիչ էր մնացել, որ ավարտեր:
Մարիան վեր կացավ ընթրիքի ժամին, Քասսիմն ինչպես միշտ հոգատար էր նրա նկատմամբ: Ընթրիքի վերջում կինն ուղիղ նրա դեմքին նայեց:
– Դա սուտ է, Քասսիմ, – ասաց:
– Օ՜, – առարկեց Քասիմը ժպիտով, – բան չկա:
– Երդվում եմ, որ սուտ է, – պնդեց կինը:
Քասսիմը դարձյալ ժպտաց և անճարակ գորովանքով հպվեց նրա ձեռքին:
– Խենթուկ: Ասում եմ` ոչինչ չեմ հիշում:
Եվ ելավ տեղից` իր գործը շարունակելու: Կինը, դեմքն ափերի մեջ առած, հայացքով հետևեց նրան:
– Ու միայն դա էր ասածը …, – քրթմնջաց: Եվ խորին գարշանքով լցված այդ տաղտկալի, թորշոմած ու անտարբեր մարդու հանդեպ, որ իր ամուսինն էր, իր սենյակ գնաց:
Լավ չքնեց: Արթնացավ գիշերվա կեսին և լույս տեսավ արհեստանոցում. ամուսինն աշխատում էր դեռ: Մեկ ժամ անց վերջինս ճիչ լսեց:
– Ի՛նձ տուր:
– Հա, քեզ համար է, քիչ է մնացել, Մարիա, – շտապ-շտապ վրա տվեց նա` տեղից վեր կենալով: Սակայն կինը մղձավանջային այդ աղաղակից հետո նորից քուն էր մտել: Գիշերվա երկուսին Քասսիմն աշխատանքն ավարտված համարեց, ադամանդը շողշողում էր` ամուր ու պինդ ագուցված: Անաղմուկ քայլերով Քասսիմը ննջարան մտավ և լուսամփոփը միացրեց: Մարիան քնած էր մեջքի վրա, գիշերաշապիկի և սավանի պաղ ճերմակության մեջ:
Արհեստանոց գնաց և նորից ետ եկավ: Մի պահ նայեց գրեթե մերկացած կրծքին և դժգույն ժպիտով մի փոքր ավելի ետ քաշեց արձակված գիշերաշապիկը:
Կինը չզգաց:
Շատ լույս չկար: Քասսիմի դեմքը հանկարծ ծանր-ծանր քարացավ, և մի ակնթարթ զարդը մերկ կրծքի վրա պահելով, մեխի նման պինդ ու ուղղահայաց` գնդասեղը մինչև վերջ կնոջ սիրտը խրեց:
Կինը կտրուկ բաց արեց աչքերը, ապա կոպերը դանդաղ փակվեցին: Մատները կորացան, և ուրիշ ոչինչ:
Զարդը, խոցված նյարդային հանգույցների ջղակծկումից ցնցվելով, մի պահ անկանոն թրթռաց: Քասսիմը սպասեց մի փոքր, և երբ ադամանդը վերջապես լրիվ անշարժացավ, կարողացավ դուրս քաշել այն և իր ետևից անաղմուկ փակեց դուռը:
Իսպաներենից թարգմանեց Կարինե Չոբանյանը
Պատմվածքը արտատպված է Օրասիո Կիրոգայի «Պատմություններ սիրո խենթության ու մավան մասին» հայերեն թարգմանությամբ նոր լույս տեսած ժողովածուից
