Շողքի Հրաժեշտը
Երբ մարդ քնում է ժամանակը կորցնելու աստիճան՝ շողքը երբեմն հետևյալ խոսքերով հրաժեշտ է տալիս․
– Մի բան կա, որ Դրախտում ինձ դուր չի գալիս, ես այնտեղ գնալ չեմ ուզում։ Մի բան կա, որ Դժողքում ինձ դուր չի գալիս, ես այնտեղ գնալ չեմ ուզում։ Ձեր ապագայի ոսկե աշխարհում մի բան կա, որ ինձ դուր չի գալիս, ես այնտեղ գնալ չեմ ուզում։
– Այդ դու ես, որ ինձ դուր չես գալիս։
– Ի՛մ ընկեր, ես քեզ հետևել չեմ ցանկանում, ես չեմ ցանկանում ապրել այստեղ։
– Ես չեմ ցանկանում:
– Վու հու՜, ես չեմ ցանկանում, ես նախընտրում եմ հետ ու առաջ անել ամայության մեջ։
– Ես պարզապես մի շողք եմ, քեզ թողնելով խավարի մեջ խորտակվելիս։ Բայց այն նորից ինձ կուլ կտա, իսկ լույսը նորից կանհետացնի ինձ։
– Ես սակայն չեմ ցանկանում հետ ու առաջ անել խավարի ու լույսի միջև, ես ավելի շուտ կխորտակվեմ խավարի մեջ։
– Բայց ես վերջապես հետ ու առաջ եմ անում խավարի ու լույսի միջև, չիմանալով գիշերամուտ է, թե լուսաբաց։ Էս պահին ես միայն կարող եմ բարձրացնել իմ մրագույն ձեռքերն ու մի բաժակ գինի դատարկել, ու երբ կկորցնեմ ժամանակը, միայնակ կքայլեմ դեպի հեռուները։
– Վու հու՜, թե որ մթնշաղ է, գիշերը կգա խորտակելու ինձ, իսկ թե լուսաբաց է, ցերեկը կգա կանէացնի ինձ։
– Ընկե՛ր, ժամանկը մոտ է։
– Ես խավարի մեջ հետ ու առաջ կանեմ դեպի ամայություն։
– Ու դու դեռ իմ նվերին ես սպասում։ Ի՞նչ ունեմ ես քեզ նվիրելու։ Անվերջությու՜ն, խավար ու անդունդ, ու ուրիշ ոչինչ։ Բայց ես ուզում եմ, որ միայն խավար լինի, կամ էլ անէացնող ցերեկը քո։ Ես ուզում եմ, որ միայն ամայություն լինի, չզբաղեցնելով քո սիրտը։
– Ես էսպես կուզեի, իմ ընկեր…
– Միայնակ քայլել դեպի հեռուները, որտեղ ոչ միայն դու չկաս՝ այլև ուրիշ ոչ մի շողք։ Միայն ես՝ խորտակված խավարի մեջ։ Որտեղ էս աշխարհը միայն ինձ կպատկանի։
24 Սեպտեմբեր, 1924 [1]
Մուրացկանները
Ես քայլում եմ քայքայվող պատի կողքով՝ տրորելով գետնի փափուկ փոշին։ Էլի մի քանի հոգի կան, որ քայլում են առանձին։ Մի թեթև քամի է բարձրանում, ու պատի հետևից երևացող բարձր ծառի դեռ չչորացած տերևներն օրորում իմ գլխավերևում։
Թեթև քամին բարձրանում ու չորսկողմը փոշով է պատում։
Զոլավոր զգեստով մի երեխա է դեպի ինձ գալիս ու ողորմություն խնդրում։ Նա դառնացած չի երևում, բայց ճանապարհս փակում է ծնկի գալով ու հեկեկալով հետևում է ինձ։
Ես հակակրում եմ նրա հեկեկոցի երանգներն ու նրա պահվածքը։ Ես ատում եմ, որ նա բնավ վշտացած չէ։ Ասես խաղի ու կյանքի սահմանին լինի, ես ատում եմ, որ նա հեկեկալով հետևում է ինձ։
Ես քայլում եմ։ Էլի մի քանի հոգի կան, որ քայլում են առանձին։ Թեթև քամին բարձրանում ու չորսկողմը փոշով է պատում։
Նույն զոլավոր զգեստով մի երեխա է դեպի ինձ գալիս ու ողորմություն խնդրում։ Նա դառնացած չի երևում։ Նա համր է, պարզած ձեռքերով դեպի ինձ է գալիս ու ժեստեր անում։
Ես նողկում եմ նրա էս ժեստերից։ Հատկապես, որ նա երևի հեչ էլ համր չի, էս երևի փող մուրալու մի ձև է ընդամենը։
Ես նրան չեմ ողորմում, ես ողորմած սիրտ չունեմ, ես ողորմածներից բարձր եմ կանգնած։ Ես ատելություն եմ ընծայում նրան, կասկածանք ու նողկանք։
Ես քայլում եմ փլված կավե պատի կողքով։ Կոտրտված աղյուսները դիզված են պատի ճեղքերին, իսկ պատի հակառակ կողմում ոչինչ էլ չկա։ Թեթև քամի է բարձրանում, աշնանային սառնամանիքը թափանցում է իմ զոլավոր զգեստը։ Իսկ չորսկողմը փոշի է։
Ես մտածում եմ, թե ի՞նչ եղանակով պիտի մուրացկանություն անեմ։ Ձայնո՞վ, բայց ձայնի ի՞նչ երանգով։ Թե՞ համր ձևանալով, բայց ի՞նչ ժեստերով…
Մի քանի հոգի էլ կան, որ քայլում են առանձին։
Ես չեմ արժանանա ողորմության, ես չեմ արժանանա ողորմած սրտի, ես միայն կստանամ ողորմածներից բարձր կանգնածների ատելությունը, կասկածանքն ու նողկանքը։
Ես անտարբեր ու լուռ կմուրամ…
Ես գոնե ունայնություն կվաստակեմ։
Թեթև քամին բարձրանում ու չորսկողմը փոշով է պատում։ Մի քանի հոգի էլ կան, որ քայլում են առանձին։
Փոշի, փոշի…
………
փոշի…
08 Դեկտեմբեր, 1924
Իմ Կորցրած Սերը
Դասական ոտանավորի նոր փորձ
Իմ սերը սարերում է ապրում,
Ուզում եմ գտնել նրան, բայց սարերը բարձր են,
Գլուխս կախում եմ, բայց մուշտակս թրջվում է արցունքներիցս։
Իմ սերը ինձ թիթեռներով սրբիչ է նվիրում,
Ի՞նչ կարող եմ ես նրան փոխարենը տալ. բու։
Բայց այդ պահից նա երեսը թեքեց,
Չգիտեմ ինչու, ես զարմացել եմ։
Իմ սերը աղմկոտ փողոցներում է ապրում,
Ուզում եմ գտնել նրան, բայց մարդիկ լեփ-լեցուն են,
Գլուխս բարձրացնում եմ, բայց ականջներս թրջվում են արցունքներիցս։
Իմ սերը ինձ զույգ ծիծեռնակի նկար է նվիրում,
Ի՞նչ կարող եմ ես նրան փոխարենը տալ. շաքարակալած ալոճի ձողիկ։
Բայց այդ պահից նա երեսը թեքեց,
Չգիտեմ ինչու, ես շփոթվել եմ։
Իմ սերը գետի ափին է ապրում,
Ուզում եմ գտնել նրան, բայց գետը խորն է,
Անհույս կախ եմ գցում գլուխս, բայց դարձածալս թրջվում է արցունքներիցս։
Իմ սերը ինձ ժամացույցի ոսկե շղթա է նվիրում,
Ի՞նչ կարող եմ ես նրան փոխարենը տալ. քրտնեցնող դեղամիջոց։
Բայց այդ պահից նա երեսը թեքեց,
Չգիտեմ ինչու, նյարդերս թուլացել են։
Իմ սերը շքեղ տան մեջ է ապրում,
Ուզում եմ գտնել նրան, բայց մեքենա չունեմ,
Գլուխս թափեթափ եմ տալիս, բայց արցունքներս ցիրուցան են լինում։
Իմ սերը ինձ վարդ է նվիրում,
Ի՞նչ կարող եմ ես նրան փոխարենը տալ. գորշ սահնօձ։
Բայց այդ պահից նա երեսը թեքեց,
Չգիտեմ ինչու — ե՛ս դրա:
03 Հոկտեմբեր, 1924 [2]
Վրեժխնդրություն
Մարդու կաշին երևի մեկ միլիմետրից էլ բարակ է, իսկ դրա տակ՝ պատի վրա, շերտ-շերտ մագլցող շերամորդերից էլ հաստ զարկերակներով հորդում ու ջերմացնում է վառ կարմիր արյունը։ Եվ այս ջերմությամբ մարդիկ հմայում են, հուզում ու գերում միմյանց՝ տենչալով փարվել միմյանց, համբուրվել ու փաթաթվել, կլանվելով կյանքի հափշտակության մեջ։
Բայց պատկերացնենք սուր դանակի ընդամենը մեկ հարված, թափանցելով վարդագույն, բարակ կաշին, մեկ հարված ու տաք արյունը աղեղի նման կարձակվի, կհեղեղի ու կոչնչացնի ոճրագործին։ Հետո իր սառցե հևքով, իր գունատ շուրթերով նա կկորցնի ողջ մարդկային էությունը՝ արժանանալով կյանքի ամենավեհ էքստազին։ Իսկ նրա զոհն էլ հավերժ կմնա կյանքի այդ ամենավեհ կացության մեջ։
Այսպես այս երկուսի մերկ կյանքերը, ձեռքերում ամուր սեղմած սուր դանակ, անծայրածիր ամայության մեջ կանգնում են դեմ առ դեմ։
Կգրկախառնվեն նրանք, նրանք կսպանեն միմյանց…
Բոլոր չորս կողմերից շտապում են անցորդները, ոնց որ պատի վրայի շերտ-շերտ մագլցող շերամորդեր, կամ էլ ձկան գլուխ քարշ տվող մրջյուններ։ Գեղեցիկ զգեստներով, բայց դատարկ ձեռքերով։ Նրանք շտապում են չորս կողմերից, ամեն գնով երկարացնելով իրենց վզերը՝ ճաշակելու գրկախառնության կամ էլ սպանության տեսարանը։ Իրենց սեփական լեզուների վրա նրանք արդեն զգում են դեպքին հետևող քրտինքի ու արյան համը։
Այս երկուսը շարունակում են անծայրածիր ամայության մեջ կանգնել դեմ առ դեմ, ամբողջովին մերկ, ձեռքերում ամուր սեղմած սուր դանակ։ Բայց նրանք չեն գրկախառնվում, և չեն էլ սպանում միմյանց, նրանք նույնիսկ ի ցույց չեն դնում գրկախառնվելու կամ սպանելու որևէ միտում։
Նրանք երկուսով հավերժ շարունակում են այսպես, մինչ իրենց ճկուն մարմինները կչորանան, և բացարձակ ցույց չեն տալիս գրկախառնվելու կամ սպանելու որևէ միտում։
Անցորդները սակայն ձանձրանում են, սևեռված մնալով նրանց հայացքներին՝ ձանձրանում են։ Ձանձրալի են համարում իրենց սրտերից սևեռվել նրանց երուսի ամայությանը նայող, բայց միևնույն ժամանակ ուրիշների հայացքները թափանցող հայացքներին։ Նրանք նաև զգում են, որ իրենց լեզուներն ու կոկորդները ցամաքել են, հետևեբար անհուսորեն հայացք են գցում միմյանց ու կամաց հեռանում։ Հեռանում են այնպես տաղտկացած, որ նույնիսկ զգում են կյանքի հոտնությունը։
Այսպես մնում է միայն անծայրածիր ամայությունը, իսկ այս երկուսը դրա մեջտեղում մերկացած կյանքերով, ձեռքերում ամուր սեղմած սուր դանակ, սառած աչքերով կանգնած, ասես երկու մեռելներ։ Նրանք ըմբոշխնում են անցորդների ուժասպառ՝ անարյուն սպանդը, հավերժ մնալով կյանքի այդ ամենավեհ կացության մեջ։
20 Դեկտեմբեր, 1924 [3]
Վրեժխնդրություն
Քանզի նա իրեն համարում է Աստծո Որդին՝ Իսրայելցիների թագավորը, ուստի խաչակնքվում է։
Զինվորները նրան զուգում են մանուշակագույն թիկնոցով, փշերից պսակը դնում գլխին, շնորհավորում նրան։ Ու ծաղրում են նրան, եղեգով հարվածում գլխին, թքում նրա վրա ու խոնարհվում նրա առաջ։ Ծաղրանքն ավարտելուց հետո հանում են նրա թիկնոցն ու թողնում իր հին հագուստով։
Նայե՛ք, նրանք հարվածում են գլխին, թքում նրա վրա, երկրպագում նրան…
Բայց նա հրաժարվեց խմել միրրով խառնված գինին, որ պարզորեն տեսնի թե իսրայելցիներն ինչպես են վարվում իրենց Աստծո Որդու հետ, ու երկար գթա նրանց ապագան, բայց ատի նրանց ներկան։
Չորսկողմն ատելություն է, խղճալի ու անիծված։
Թխկթխկոց է լսվում, ու մեխերը թափանցում են նրա ափերը։ Խղճալի մարդիկ, ուզում են մեխելով սպանել իրենց Աստծո Որդուն, բայց այսպես նրա ցավը միայն մեղմանում է։ Թկթխկոց է լսվում, մեխերը թափանցում են նրա ոտնաթումբերը, փշրելով ոսկորի մի կտոր, որից ցավը թափանցում է նրա սիրտը, անցնելով ոսկրածուծերը։ Ա՛ խղճալի ու անիծված մարդիկ, նրանք խաչակնքում են իրենց Աստծո Որդուն, ինչն իրականում սփոփում է Նրա ցավը։
Խաչը կանգնեցնում են ուղղահայաց, նա՝ կախված դատարկության մեջ։
Նա հրաժարվեց խմել միրրով խառնված գինին, որ պարզորեն տեսնի թե իսրայելցիներն ինչպես են վարվում իրենց Աստծո Որդու հետ ու երկար գթա նրանց ապագան, բայց ատի նրանց ներկան։
Անցորդներն անարգում են նրան, քրմապետերն ու գրագիրները ծաղրում, նրա հետ միաժամանակ խաչակնքված երկու ավազակները ծիծաղում նրա վրա։
Տե՛ս, նույնիսկ նրա հետ խաչակնքվածենրը…
Չորսկողմն ատելություն է, խղճալի ու անիծված։
Նա իր ձեռքերի և ոտքերի ցավի մեջ խորհում է խղճալի ու անիծված մարդկանց, որ խաչակնքելով սպանում են իրենց Աստծո Որդուն։ Իսկ Աստծո Որդին պետք է ճանաչի խաչակնքվելու բերկրանքը։ Հանկա՛րծ, ոսկրի փշրվելու անտանելի ցավը թափանցում է նրա սիրտը, ու նա թմրում է մեծ բերկրանքի ու մեծ վշտի մեջ։
Նրա որովայնը տմբտմբում է, խղճալի ու ու անիծված ցավի երերումներ։
Օրն ամբողջովին խավարել է։
– Էլի, Էլի, լամա սաբաթքանի: (Աստվա՛ծ իմ, Աստվա՛ծ իմ, ինչու՞ թողեցիր ինձ)։
Աստված լքել է նրան, նա վերջապես ընդամենը մի «մահկանացուի զավակ է»։ Բայց
իսրայելցիները խաչակնքելով սպանում են նույնիսկ մահկանացուի զավակին։
Մահկանացուի զավակին սպանողների ձեռքերն ավելի արյունոտ են, քան Աստծո Որդուն
սպանողներինը, նրանք ավելի արյունարբու են։
20 Դեկտեմբեր, 1924[4]
[1] Այս տեքստն առաջին անգամ տպագրվել է 1924 թ. Դեկտեմբերի 8.ին՝ «Յու» (բառացի՝ լեզվի շարան, շատախոս) ժամանակի հեղինակավոր ամսագրում։
1925 թ. Մարտի 18-ին հեղինակը՝ իր ուսանող և կողակից Սյու Գուանփին-ին ուղղված նամակում գրում է. «Իմ գործերը չափից դուրս խավար են, որովհետև ես հաճախ մտածում եմ, որ «խավարն ու դատարկությունը» հենց մեր իրականությունն են, բայց էս հուսալքության դեմ պայքարել է պետք, հետևաբար խիստ ու վճռական ձայներ են անհրաժեշտ։ Թեպետ սա գուցե տարիքի ու փորձառության հետ կապ ունի, երևի ամենևին էլ պարտադիր չէ, որ իրականությունն այդպես լինի, որովհետև ես վերջ ի վերջո չեմ կարող ապացուցել, որ խավարն ու դատարկությունը հենց մեր իրականությունն են»։
[2] Այս տեքստն առաջին անգամ տպագրվել է 1924 թ. Դեկտեմբերի 8-ին՝ «Յուսը» ամսագրում։ Հեղինակը՝ «Իմ և «Յուսը» ամսագրի ողջ պատմությունը» հոդվածում խոսելիս այս բանաստեղծության մասին գրում է. «Ընդամենը չորս մասից բաղկացած հումորային ոտանավոր է, «Իմ կորցրած սերը» վերնագրով։ Պարզապես այն ժամանակ նկատել էի, որ «ա՜յ – վա՜յ, մեռնել եմ ուզում», նմանատիպ բանաստեղծությունները տարածված էին՝ դիտավորյալ գրեցի «ե՛ս դրա» վերջաբանով էս տեքստը։ Ընդամենը կատակ էր, թեպետ հետագայում նաև ավելացրեցի հինգերորդ մասը և այն հրատարակվեց «Յուսը» ամսագրում։
[3] Այս բանաստեղծությունն առաջին անգամ տպագրվել է 1924 թ. Դեկտեմբերի 29-ին՝ «Յուսը» ամսագրում։ Հեղինակը 1934 թ. Մայիսի 16-ին իր ընկերոջը՝ գրող, գրականության պատմաբան Ճըն Ճենդուո-ին գրված նամակում ասում է, «Իհարկե չգրելը իսկապես լավագույն տարբերակն է։ Տարիներ առաջ «Վայրի Խոտեր»-ում ես գրել եմ մի տղայի և աղջկա մասին, որոնք ձեռքերում սեղմած դանակներ, դեմ առ դեմ կանգնած են անծայրածիր ամայության մեջ։ Իսկ շրջապատի մարդիկ իրենց ձանձրույթը փարատում են՝ հավատով, որ մի բան ահա կատարվելու է հաստատ։ Բայց այս երկուսը կատարյալ անշարժ են մնում, որը ձանձրացնում է արդեն իսկ ձանձրացած մարդկանց։ Ու այսպես մինչև մահ։ Վերնագիրն ինքնին՝ «Վրեժխնդրություն», ամեն ինչ ասում է։ Սա պարզապես գրվածք է վրդովվմունքի մասին, թե ինչպես տղա ու աղջիկ փոխադարձ սիրելով կամ էլ սպանելով՝ իսկական են միայն այն ժամանակ, երբ անում են այն ինչ տենչում են։
[4] Այս տեքստն առաջին անգամ տպագրվել է 1924 թ. Դեկտեմբերի 29-ին՝ «Յուսը» ամսագրում։ Հիսուսի խաչակնքման պատմությունը վերցված է Նոր Կտակարանից. Ավետարան ըստ Մարկոսի։
Թարգմանությունը չինարենից՝ Ռոբերտ Ծատուրյանի
