Լուսանկարը՝ Լիլիան Գալստյանի
ՀՐԵՇՏԱԿՆ՝ ԱԴԱՄԻՆ
Տիրոջ հրեշտակն Ադամին
նախ պարզ թվաբանություն սովորեցրեց, որ սա
կարողանա հաշվել եդեմական այգու
պտուղներն արգելված, ապա
անցավ հանրահաշվին․․․
Ասաց․ «Ադամ, քեզնից աջ գտնվող թվերը
դրական թվերն են, դրանք քո կյանքի
ուրախություններն են, որոնք դու հաշվում ես՝
դողացող մատներդ հերթով ծալելով․․․
Իսկ քո ձախ կողմինները բացասական
թվերն են, դրանք քո կյանքի
դժբախտություններն են, որոնք սակայն
դու արդեն չես կարողանում հաշվել՝ մատներդ ծալելով,
որովհետև այդ պահին դրանցով՝ մատներովդ,
արցունքներդ ես մաքրում․․․»։
«Իսկ ես ո՞վ, կամ ի՞նչ եմ այդ երկու թվաշարքերի
արանքում, – հարցրեց Ադամը հրեշտակին։
Հրեշտակը տխու՜ր ժպտաց (թեև հրեշտակները
երբեք չեն տխրում, ու հենց այդ պատճառով էլ
նրանց «զվարթուն» են անվանում նաև) ու ասաց․
«Այդ երկուսի արանքում հենց դու ես , Ադամ, կամ քո կյանքը —
այն քո ուրախությունների և դժբախտությունների
գումարն է, որ ավա՜ղ, հավասար է զրոյի․․․»։
ԿԻՆԸ ԵՎ ԾԱՂԻԿԸ
Կինը և ծաղիկը։
Երկուսն էլ գեղեցիկ,
երկուսն էլ․․․պտղաբերող։
Այդ նմանության համար է կինը ծաղիկ շատ սիրում։—
Դա չգիտակցված, բնազդական սեր է, բայց իսկապես
կինը ծաղկի հետ մի թաքուն կապվածություն ունի՝
հատկապես պտղաբերող լինելու հանգամանքով պայմանավորված։
Կինը և ծաղիկը մտերիմ քույրեր են․․․
Կինը և ծաղիկն իրար շատ են սիրում։ —
Ինչպե՞ս թե, կինը՝ հասկացանք, բա ծաղի՞կը․․․
Այո, այո, ծաղիկն էլ կնոջն է շատ սիրում։
Միայն թե՝ այդ գաղտնիքը միայն բանաստեղծները գիտեն։—
Եվ ես բանաստեղծներից ամենաբերանբացն էի․․․
* * *
Հավերժությունը
քամահրանքով է նայում
աշխարհով մեկ սփռված
արձանների բրոնզին,
որոնց վրա նստում է
ժանգը մոռացության։
Շիրմատներում
խարխրվում են մահարձանները,
թեքվում մի կողմի վրա,
կամ քիչ-քիչ , ժամացույցի
սլաքի պես թեքվելով,անհետ
սուզվում ամենակուլ հողի մեջ․․․
Հավերժությունը
միայն այն անուններն է հիշում,
որոնք ԽՈՍՈՒՄ ԵՆ ԻՐ ԱՆՈՒՆԻՑ։
ՎԱՍՆ ԽԱՂՈՂԻ ԵՎ ԱԶՆՎԱԿԱՆ ԳԻՆՈՒ
Իմ ժողովածուները՝ տասնմեկ կարաս
գինու — լցնում եմ ամենքից մի թաս,
համն առնում անցած քնարական կյանքիս․․․
Ասում եմ ինքս ինձ․ «Իզու՜ր չէ քո ջանքը,
ստվար այս արգասիքը պոետական տքնանքիդ ։
Ազնվական խաղողից է , անկասկած, քո գինին․․․»։
«Նույնիսկ ուրիշների մաճառն են գովերգում,
իսկ քո գինու համը լռությամբ են հերքում․․․
Սակայն նեկտարը քո դեռ պիտի կարկաչի՜ —
զի ստվերներում է՛լ է լավ խաղողը աճում․․․»։
ԱՔԱԱԲ ԵՎ ՍԱՎԱՈՖ
Գուշակները
մատների մեջ կենդանու փորոտիք էին տրորում,
զննում մտամոլոր, բայց լռում էին, չէին համարձակվում խոսել։
Մարգարե՛ն սիրտ առավ․ «Տիրակալ, ինձ տեսիլքով
հանձնարարված է՝ այսօր հեռու պահել քեզ մարտադաշտից։
Եթե ոչ՝ ապա քեզ մահ է սպասում անխուսափելի․․․»։
Խոժոռվեց Աքաաբը․ «Լռի՛ր․․․ Մոտ բերեք հանդերձներս
հասարակ զինվորի՝ անարքայական — թող փղշտացիք հապա
ճանաչե՜ն ինձ իմ բյուր մարտիկների շարքերում․․․Լռե՛ք
դուք՝ ողորմելի ողբասացներ․․․»։ ՈՒ սլացավ դաշտ։
Եվ մոլորյալ մի նետ՝ սուլոցով եղերաձայն,
և շեշտակի մի նետ՝ իր լանջընդերքում,
և հանդեձներին իր անարքայական՝
արյուն տաք ու ալվան հոսող ․․․
«Ախր ասում էի, չէ՜, տեր․․․»,- ողբում էր մարգարեն,-
ախր ասում էի, չէ․․․»։ Եվ վեր բարձրացող ուրու ոգին Աքաաբի,
երբ արդեն ետևում էր թողել ամպերը, տեսավ կիսադեմն ահարկու
Սավաոֆի, որ այսպես բարբառեց որոտների միջից․
«Թշվառակա՜ն, ինչու՞ չանսացիր իմ առաքյալին։
Ե՛ս եմ Սավաոֆը, ե՛ս եմ տերն ամենայնի,
ե՛ս եմ տերը ճակատագրերի, ե՛ս եմ բոլոր
ծպտյալ անհնազանդների պատժողն անողոք․․․
ԵՍ ԵՄ,ԵՍ ԵՄ, ՈՐ ԵՄ․․․»։
Եվ ճամբարում հրեից՝ մորմո՜ք, մորմո՜ք․․․
ԳԺԻ ՔԱՐԸ
Մի օր հոգնած
Սիզիփոսը
անշարժ թողեց
հայտնի քարը,
ասաց․ « Էլ վե՛րջ
փուչ պայքարին։
Եղբայր, քրտինքն
իմ ափսոս է։ —
Հազար տարվա
ջանքս զու՜ր է,
ո՞վ է դրել
ինձ էս գործին ․․․
Թողնեմ քարն էս՝
գնա կորչի։
Թող գլորվի՛
դժոխքի փոսը,
հերի՜ք եղավ․․․»։
Սիզիփոսը
գլորեց քարն
էսպես փոսը։
Հետո եկան
նոր գիտուններ,
ասին՝ քարն էս
շա՜տ ափսոս է,
ո՞վ է էսպես
նետել փոսը
(գիտու՜նք, այո,
բայց թե ով էր
Սիզիփոսը՝
չգիտեին․․․
Հազա՜ր ափսոս
կրթությանը
նրանց վատնած,
բթությունն էր
սերը նրանց ․․․ )։
Ու հանեցին
քարը փոսից,
«վերածնվեց»
Սիզիփոսը,
գործն իր «անմահ» ․․․
Հազար ափսոս,
մտքով չանցավ
Սիզիփոսի,
որ կհանեն
քարը փոսից
մի օր երբևէ․․․
Էն աշխարհից
ձեռք թափ տվեց․
«Գլուխը՝ քա՜րը․․․ «։
Էսպե՛ս ծագեց
ԳԺԻ ՔԱՐԸ․․․
ՄԻ ՕՐ ԱՐԳՈՍԸ՝ ՈԴԻՍԵՎՍԻ ՇՈՒՆԸ․․․
Մի օր Արգոսը, Ոդիսևսի շունը
մի հրաշքով լեզու առավ, նայեց տիրոջ աչքերի մեջ
ու հաչոցախառն սույնը բարբառեց․
— Տեր իմ, դու լավ գիտես՝ շատ եմ հարգում քեզ
ու չեմ հոգնում ՝ որպես նշան հարգանքի առ քեզ
պոչս թափահարել անվերջ , բայց թույլ տուր ասեմ հետևյալը։—
Դուք՝ մարդիկդ, անչափ շատ բարձր կարծիքի եք ձեր մասին։
Դուք, իմիջիայլոց, խոսում եք մի երկարուձիգ
խզզոցախառն հաչոցով ու դեռ մեր խոսքն էլ չեք հավանում․․․
Մարդանում եք անմիտ ու անդադար
ու դեռ մեզ եք մեղադրում շնանալու նուրբ հարցում․․․
Զարմանալի է, ո՜նց չեք հոգնում ՝ այդպես
անվերջ երկու ոտքերի վրա կանգնած․․․
Տեր իմ, մի նեղացիր, ես տեսնում եմ,
որ քիչ-քիչ ձեռքդ փայտին ես տանում, բայց
այն էլ ասեմ, որ այս ցուրտ աշխարհին դիմանալու համար
ավելի շատ ոչ թե խելք, այլ հաստ մազածածկույթ է պետք․․․
Տեր իմ, ներիր ինձ, բայց ցանկացա տարիներով
սրտումս կուտակված ճշմարտությունն ասել,
թեկուզ զրկվեմ էլ իմ ոսկորից հանապազօրյա․․․
ԺԱՄԱՆԱԿԻ ՔԱՄԻՆ, ՈՐ ԹԵՐԹՈՒՄ Է
ԼՈՒՍԱՆԿԱՐՆԵՐԸ ՄԵՐ ․․․
Ոնց որ թե անցնես
ծիծաղի սենյակի
մազալու հայելիների
առջևով ․․․ —
Շարմաղ երեխայի մեր
լուսանկարներում
մենք համարյա թե
հրեշտակներ ենք,իսկ
մեր թևերը չեն երևում
պարզապես լուսանկարչի
անփութության պատճառով ․․․
Պատանեկություն, երիտասարդություն,
հասուն այր ․․․ Մեր գլուխը, մեր դեմքը
հասունանալով մի․․․ կաղամբի պես,
փոփոխվում է ու գնալով
բազմաշերտ կնճռոտվում ․․․
Քչերին է հաջողվում հասնել
ութսունի մատույցներն ու ընդունել ․․․
ոսկրոտ մի խեցգետնի տեսք՝
ձեռնափայտի չանչը
ժամանակի քամուն
հակընդդեմ պարզած ․․․
ԾԵՐՈՒՆԱԿԱՆ ԹՂԹԱԽԱՂ
Խոր կեսգիշեր է արդեն։
Լավ խաղաթղթեր են եկել՝
ապրի՛ բաժանողը։
Շոյում ենք կոզիրները,
դասավորում մատների մի անկյունում։
Ազարտը՝
ինչպես վարդ —
բացվե՜լ է ․․․
Հավաքվել ենք։
Ամեն հավաքվել սխրանք է, անշուշտ —
մեկ էլ՝ ի՞նչ իմանաս՝
մեկ էլ ե՞րբ ․․․
Տարին տարվա վրա՝
ոնց որ դանակի շեղբ ․․․
Ինչի՞ վրա ենք խաղում ՝
չգիտենք։
Մեկ էլ այդ ուշ ժամին՝
դռան թակոց էր,հա,
ոչ թե քամին ․․․
Մեզնից ո՞վ կմոտենա,
ո՞վ կբացի դուռը ․․․
Ո՞վ է դռան ետևում
այս ուշ ժամին ․․․
Դրսում չարագուշակ
ոռնում է քամին ․․․
* * *
Ալեն Դելոնը
շուն շատ էր սիրում,
երևի՝ ․․․ի հեճուկս մարդկանց —
հավանաբար դարձել էր մարդատյաց․․․
Ամեն առավոտ
ուրախ կլանչոցով
նրան շրջապատում էին մի քառասունի չափ
շունշանորդիներ, որոնց հետ նա
ըստ երևույթին կիսում էր իր
նախաճաշի բուտերբրոդները․․․
Զրուցում էր, երևի, շների հետ։
Նա շներին հորդորում էր՝ «Մի՛ շնացեք»,
շները նրան հակադարձում էին՝
«Մի՛ մարդացիր էդքան»։
Վերջում էլ՝ ինչպես գիտեք,
կտակեց՝ իրեն թաղել իր շների կողքին․․․
Որ լավ դերասան չլիներ՝
կասեի՝ շունշանորդի․․․
ԿԱՎԱՖԻՍԸ
Կավաֆիսը
գիտեր, որ հին Հռոմում
սենատորները միմյանց
գեղանի տղա պատանիներ են նվիրել
( նա շատ էր սիրում հին աշխարհը,
դիցաբանությունն, առասպելները —
և իր պոեզիան վարեց այդ նշանի ներքո )։
Գիտեր, որ հին հունական հետևակը
արշավում էր մերկազդր, պղնձասրունք –
և զինվորներն անտարբեր չէին միմյանց նկատմամբ։
Նա եթե Հռումում լիներ՝
երկա՜ր կկանգներ Միքելանջելոյի Դավթի առաջ…
Հիմա ի՞նչ, երևի
նա շատ ամաչկոտ մարդ էր —
և կանանց հետ զրույցի չէր կարողանում մտնել,
իսկ առանց կանանց հետ այդ զրույցի, հաճոյախոսության՝
ԷԴ ԲԱՆԸ գլուխ գալ չի կարող, հասկանալի է․․․
Մնում է՝ հոգոց հանել՝
«Էխ, Կաֆավիս, Կաֆավիս․․․»։
ՕՍՎԵՆՑԻՄԻՑ ՀԵՏՈ
Օսվենցիմից հետո
բանաստեղծություն գրելն անհնարին է՝
ասացին։ Բայց շարունակվում են գրվել դրանք,
թեև չեն վաճառվում — ուրեմն՝ պետք չեն
դրանք ոչ ոքի — գրողներն են միայն
կարդում միմյանց․․․
Օսվենցիմից հետո
սրտաճմլիկ ողբացող «ընտրյալ» ազգը
( մեղա չակերտներիս համար, ի՞նչ արած․․․)
թևերը քշտած, Գազա մտած
փրթում է մեր ու մանուկ — ջիհադ ջհուդական․․․
Մարդկությունը մի հսկա մարմին է
իր ներսի տականքության ճնշումից տառապող —
և ժամանակ առ ժամանակ
պատերազմի սուրսայր նշտարը մոտեցնում է
իր երակներին, որ արյուն թափի՝ հանգստանա․․․
Օսվենցիմից, Գազայից, Արցախից հետո
էլ ինչու՞ ենք գրում բանաստեղծություն․․․
Հեյ, լսու՞մ եք,
փակեք ականջներդ ամուր, դուք արժանի չեք ոչ մեկդ
Բախ, Մոցարտ, Բեթհովեն,
Արամ Խաչատրյան, Կոմիտաս լսելու․․․
Փակեք աչքերդ, դուք արժանի չեք
Նարեկացի, Դանտե, Չարենց կարդալու․․․
․․․ Օսվենցիմից, Գազայից, Արցախից հետո․․․
Աստված պարզապես ՝ ցրված՝ մոռացել է
վերջ տալ աստվածային այս կատակերգությանը՝
մարդկություն կոչվող․․․
ՄԻ ՕՐ ԱՊՈԼԼՈՆԸ․․․
Ապոլլոնը մի օր
ձանձրացավ քնարի
լարերը կսմթելուց
և որոշեց բանաստեղծություն գրել
այդուհետև։ —Հարմար տեղավորվեց
մետաքսե բարձերի արանքում,
դեմը քաշեց մի տրցակ
շարմաղ թուղթ, գրիչը թաթախեց
մելանի մեջ, և քանի որ
բարձր ոլորտների մեջ էր
իր հայացքը՝ բառն է՛լ եկավ
անխափան էջքով, աստվածային
շարմով շարամանված․․․Ավարտեց,
այնուհետև նա մարդամեջ դուրս եկավ,
բարձրացավ պատվանդան ու սկսեց ընթերցել
իր գրածը։ Անցավ մի տևողություն, երկուսը, երեքը․․․
Բայց ավաղ, ոչ ոք չէր լսում նրան, ամբոխը
Բաքոսի գինեփրփուր-հայհոյախառն
անեկդոտների վրա էր ականջները սրել․․․
Վշտացավ Ապոլլոնը, թողեց գնաց ասպարեզից։
Նորից քնարը ձեռքը վերցրեց՝ տնկտնկացնում էր իր համար
թախծոտ․․․։ Ապա որոշեց վերջին անգամ
մի քանի տող գրել։ — Գրեց՝ թե էլ չի գրելու այսուհետ,
երիկամներում քար ունի, ցավերի մեջ է սաստիկ;
Մի պոռնո-էտյուդ արեց Աֆրոդիտեի մասին,
մի քանի կեղտոտ բառ ցփնեց ֆավների բառապաշարից
և ապա՝ ինքն իրենից զզված, ճմրթեց նոր գրածը,
դուրս շպրտեց պատուհանից, հոգոց հանեց, ձեռքը
մեկնեց նեկտարի գավաթին․․․ Անցավ մեկուկես
տևողություն, ու հանկարծ աղաղակներ լսեց Ապոլլոնը։—
Ամբոխը թիրսոսներ բռնած գրոհում էր իր տան բակը,
բացականչում․ «Դու՜րս արի, Ապոլլո՜ն, մեծդ աստվածներից,
դուրս արի՝ վայելենք տեսքդ աստվածային
ու առավել ևս՝ իմաստուն քերթվա՜ծդ վայելենք․․․»։
«Դու՜րս արի, Ապոլլոն․․․»,- խուլ գվվում էր ամբոխը․․․
* * *
Լապտերների դեղին,
դողացող լույսերի տակ՝
ջրափոսեր՝ ապշած
ըստ Պետրոս Դուրյանի։
Դանդաղ տեղացող
անձրև նրանց վրա։
Մշուշ՝ դոնդողի պես։
Մի տիկին՝ շնիկով։
Մի շուն՝ անտիրական։
Մուժ է, լուսին չկա։
Եթե լուսին լիներ՝
ա՛յլ կլիներ փայլը –
անդրադարձնող ասես
հեռավոր հրետակոծմանց
հրախաղերն՝ այստեղ։
Հավատանք, որ վաղը
նորից կյանք կլինի։
