Իրանցի արձակագիր Աբդուլ Մաջիդ Նաջաֆին ծնվել է 1960 թվականին Թավրիզում: Նա պարսից լեզվի և գրականության մագիստրոս է: Հեղինակ է պատմվածքների բազմաթիվ ժողովածուների և վեպերի: Նրա «Փարիա անունով աղջիկը» վեպը 2004 թվականին Իրանում ճանաչվել է որպես տարվա լավագույն մանկական գիրք:
«Աղե մարդը» պատմվածքն ընդգրկված է «Սև արև» ժողովածուում:
ԱՂԵ ՄԱՐԴԸ
Քիչ հեռու տաղավարից, որտեղ Սալեհն էր նստած, աղի հին հանքն էր: Հանքից առաջ ու հանքից հետո, բացի սպիտակ անապատից, այլ բան չէր երևում: Ձախ կողմում ևս մանր-մունր հանքեր էին: Անապատի այդ մասում թռչուններ չկային: Խորդադ ամսվա վերջն էր. Սալեհն արդեն հանձնել էր տարեվերջյան քննությունները: Սալեհի հայրը, որին բոլորը «աղի Սաֆդար» էին կոչում, հիսուն տարեկան էր և ամրակազմ: Տարիներ առաջ` նախքան բաց բեռնաթափքով մեքենա գնելն ու Սալեհի ծնվելը, Սաֆդարն ու նրա հայրը` Մեշ Օմրանը, աղը լցնում էին պարկերի մեջ և վագոնը երկաթգծով քշում դեպի քաղաք: Սալեհին դուր էր գալիս լռությունը անջուր ու անխոտ անապատի, որը տասներեք կիլոմետր հեռու էր Համզեաբադ գյուղից: Այնտեղից քաղաք հասնելու համար պետք էր քայլել ևս հիսունինը կիլոմետր: Արևի ճաճանչների ներքո որոշ բլուրներ պսպղում էին: Սալեհն ընտելացել էր աղի բույրին: Սաֆդարը երկու անգամ եկել և որդու օգնությամբ մեքենայի բաց բեռնաթափքը բարձել էր աղով: Երբ հոր նման Սալեհն էլ քլունգով հարվածում էր աղի հսկա կտորներին, քրտինքը ծորում էր դեմքից: Սաֆդարը աղի կտորները տեղափոխում էր գյուղ, լցնում իրենց մեծ ու հողոտ բակի մի անկյունում և կրկին վերադառնում: Շաբաթվա վերջում դրանք բարձում էր ընկերոջ բեռնատարը, տանում քաղաք և վաճառում:
Այդ վաղեմի հանքն ու մի քանի այլ փոքր հանքեր ևս պատկանում էին Սադեղ խան անունով մի մարդու, որը տարիներ առաջ մեկնել էր արտասահման և դեռևս չէր վերադարձել:
Չթե փաթթոցով գլուխն ու դեմքը ծածկելուց առաջ Սալեհը վեր կացավ՝ մրմնջալով. «Քանի հայրիկը չի եկել, ավելի լավ է` մի քիչ աշխատեմ»: Փարչից մի քանի ումպ ջուր խմեց, վերցրեց քլունգը և դուրս եկավ տաղավարից: Բամբակե վերնաշապիկը կպել էր լղար մարմնին: Ուրախացավ, որովհետև ամեն տարվա պես ոտքերին գիվե կար: Չհասած սուր կտրվածքներին` կանգ առավ: Զգաց` ինչ որ մեկը կա ծղոտե տաղավարի հետևում: Կուլ տվեց թուքն ու հետ դարձավ:
«Ո՞վ կարող է լինել»:
Մի քանի քայլ առաջացավ: Ծղոտների արանքից տղամարդու հսկայական կերպար էր երևում: Տեղում քարացավ:
«Սա՛լեհ, մարդ է, էլի, ինքն իր համար»: Հոր ձայնը հնչեց ականջներում: Ինքն իրեն քաջալերեց. «Առա՛ջ գնա, Սա՛լեհ, քլունգով մի անգամ հարվածես, սրունքները կջարդես»:
Ամուր սեղմեց մուրճի կոթը և շարժվեց առաջ: Մի քանի քայլ էր մնացել տաղավարին, երբ տարօրինակ ձայն լսեց: Ինչ-որ մեկը, որ տաղավարում էր, խռխռում էր վիրավոր արջի նման:
-Հաստատ գիժ է: Երանի պապան շուտ վերադառնա:
Ատամները սեղմեց և առաջացավ: Տաղավարի մոտ կանգ առավ, նայեց: Փարթամ մորուքով ու մազերով մի տղամարդ գրկել էր ջրի փարչն ու խոր շունչ էր քաշում: Տեսնելով Սալեհին` կուժը դրեց գետնի մաշված կարպետին: Ջրի մի քանի կաթիլ ընկան կարպետի վրա: Սալեհը, մուրճը գլխավերևը բռնած, գոռալով հարցրեց.
-Ո՞վ ես, ի՞նչ ես անում էստեղ:
Տղամարդու մազերն ու շորերը, որոնք հեծյալի հագուստի էին նման, ծածկված էին աղի բյուրեղներով: Ձեռքերը, ի նշան այն բանի, որ վախեցել է, պարզել էր վեր: Նշաձև աչքեր ու արծվային քիթ ուներ: Մաշկը մուգ սրճագույն էր, որը կարծես աղի նուրբ շերտի տակ դաբաղված կաշի լիներ: Հեծյալի կոշիկներ էր հագել: Այդ տղամարդու և իրենց տան որմնախորշում դրված պապի նկարի նմանությունն անակնկալի բերեց Սալեհին: Անծանոթի մուգ շագանակագույն աչքերը, որոնք ասես տիկնիկի ապակե աչքեր լինեին, գրավեցին Սալեհի ուշադրությունը:
-Ես սուրհանդակ էի սրանից տասնվեց հարյուրամյակ առաջ: Ես բախտավոր էի:
Սալեհը քլունգը գցեց գետնին և քրթմնջաց. «Ի զուր չէր մորաքույրս ասում` մեն-մենակ մնալու ես անապատում, վերջը խելքդ գցես»:
Զգաց` ծնկները դողում են: Թուքը բերանում չորացել էր: Ո՛չ կարողանում էր աղե մարդուն թիկունք անել ու փախչել, ո՛չ էլ կարող էր հավատալ տեսածին:
Աղե մարդն ասաց.
-Տասնվեց հարյուրամյակ առաջ այստեղ ծով էր… Փադիշահի թիկնազորը ինձ խեղդեց…
Սալեհն ակամա հարցրեց` ինչո՞ւ:
-Սուդաբեն իմ կինն էր: Սուդաբեն գեղեցիկ էր: Փադիշահն ինձ ուղարկեց պատերազմ: Բայց ես չմեռա: Այն ժամանակ թիկնապահներն ինձ խեղդեցին:
Սալեհի լեզուն կապ էր ընկել: Ի՞նչ էր պատմում այս մարդը: Ապա ինչպե՞ս էր այսքան դարեր անց հայտնվել այստեղ:
Աղե մարդն ասաց.
-Սուդաբեն նետվեց պալատից: Ծովը ցամաքեց: Ամենուր աղակալեց… Ես այստեղ էի…
Տղամարդը մատնացույց արեց այն վայրը, որտեղ Սալեհն ու հայրը աղի կտորներն էին ջարդում: Հեռվից լսվեց ավտոմեքենայի ձայնը: Սալեհը թափ տվեց իրեն ու վեր կացավ: Բղավելով` վազեց ընդառաջ:
-Պա~պ… պապա~…
Սաֆդարը, տեսնելով դեպի մեքենան վազող որդուն, արագացրեց ընթացքը: Տղան հևհևալով իրեն գցեց մեքենայի մոտ:
-Էնտեղ… պա~պ… մարդ…
Կցկտուր խոսեց և ուշաթափվեց: Սաֆդարը շալակեց որդուն և քայլեց դեպի տաղավարը: Նրան պառկեցրեց գետնին և փարչից մի քանի բուռ ջուր լցրեց տղայի երեսին ու գլխին: Սալեհը բացեց աչքերը և տեսավ հոր քրտնաշաղախ ու անհանգիստ դեմքը: Զգաց` հայրը շատ չի տարբերվում աղե մարդուց:
-Պա՛պ, էն մարդը… Էն մարդն ո՞ւր գնաց:
Սաֆդարը շփոթված հարցրեց.
-Մա՞րդ: Ի՞նչ մարդ … Տեսնեմ` ինչքա՞ն գործ ես արել:
Սալեհը կռացավ և ծղոտե պատի ճեղքից հանքի կողմը նայեց:
-Խե՛ղճ աղե մարդ:
Սաֆդարը վերցրեց ջրի փարչն ու պարունակությունը դատարկեց որդու գլխին:
-Էստեղ պառկի՛ր: Շուտ-շուտ կբարձեմ ու հետ կգամ…
Տաղավարից հեռանալով` գոռաց.
-Քնի՛ր, տղա՛ս…
Սալեհն զգաց` սիրտը նվաղում է: Ուժասպառ փռվեց գետնին և հանկարծ հին փռոցի վրա` այն հատվածում, որ դեռ խոնավ էր, ինչ-որ բան նկատեց: Չորեքթաթ մոտեցավ և նստեց ծնկների վրա: Ապա դողդոջուն ձեռքերով վերցրեց տեսածը: Ողորկ, մաքուր քարի կտորի վրա կնոջ դեմք էր քանդակված: Կնոջ կլոր երեսն ու իրար միացված հոնքերը հարազատ մոր դեմքը հիշեցրին:
Սալեհը բռունցքի մեջ սեղմեց քարի կտորը: Դեմքը ծռմռվեց: Ուզում էր բոլորի աչքից հեռու ժամերով լաց լինել:
Թարգմանությունը պարսկերենից` Նունե Հովհաննիսյանի
