Շուշանիկ Ասատրյան | Անդեմ բայ

Շիվ եմ, ճանապարհ եմ գնում։ Ինձ դրել են մութ տարածքում, ինչ-որ պարկի մեջ եմ, մեծացել եմ, ինձ շատ է ճնշում։ Դըխկ հա դըխկ, գնում եմ, տանում են։ Ձայներ եմ լսում։ Տեսքս փոխվում է, փոխվում եմ ես, սկզբում սենց չէի, հատիկ էի ես, բոյովացել եմ, ձգվել եմ։
– Պուճուրն էլ բեր։
Ինձ ոնց որ քաշում են։
– Ա՛խ։
Ինչ-որ տեղ են տանում, ինձնից էլի կան, նայում եմ, իրենց էլ են տանում։ Մեկին անզգույշ են բռնել, հեսա կընկնի։ Չէ, չընկավ, բախտները բերեց։ Էստեղ մի քիչ ցուրտ է, երևի հեսա կանցնի։ Տաք լույս է ընկնում վրաս։ Գլուխս աջուձախ եմ տանում։ Չէ, ես չեմ տանում, էս ի՞նչ էր։ Ես չեմ տանում, բայց գլուխս գնում, գալիս էր։
– Քամի ա, արագացրեք, մինչև անձրևը պրծնենք։
Նոր բառեր եմ լսում։
– Մի քիչ աջ տար, որ իրար չխանգարեն։
Ի՞նչը։
– Էտ ա, մի քիչ աջ, ա՛յ, լավ ա։
Ինձ հանում են տոպրակից, ստեղ մնա, ինձ մենակ չթողնես, լսո՞ւմ ես, վախենում եմ շատ։
– Ինչ էլ սիրուն շիվ ա, մի քիչ էլ բրդի, արմատը լավ կպնի։

․․․
– Վեր կաց, սիրուն,- կանչեց ինչ փրկող մի ձայն։
Ես թույլ էի, անորոշ, ուշքի եկա՝ կամաց-կամաց։
– Քամի կա տարածքում, պիտի դիմանաս, հետո արև կլինի, կտաքանաս անպայման։
– ․․․
– Դու հարցնում էիր, թե ինչ ա անձրևը։ Ես ջուր եմ, սնում եմ քեզ։ Անրձևի ժամանակ վերևից գլխիդ կընկնեն քեզ պետքական ջրի կաթիլներ, կուլ կտաս անպայման, արևի ժամանակ օգնում են, որ առողջ մնաս։
– Լավ։
– Քո կողքին կա հատուկ նյութ, դա չի թողնի, որ միջատները քեզ մոտիկանան։ Ես ժամանակ առ ժամանակ կգամ քեզ մոտ, բայց արվել է հնարավոր ամեն բան, որ դու լավ լինես, մնացածը՝ ինքդ։
– Լավ։
Էստեղ ես, չէ՞։ Ինձ կասե՞ս, թե ինձ ուր են բերել։ Մի տեսակ անսպասելի էր էս ամենը ու հիմա կան կանոններ, բայց թե խի, չգիտեմ։
– Շատախոս։
– Ո՞վ։
– Դու, հենց դու։
Կողքս շիվ կա ու էլի շիվեր, սրանք էլ խոսել գիտեն, կորած ենք։ Բայց դու մնա իմ հետ, ինձ մենակ չթողնես։ Կլոր գունդ կա վերևում, գնում է գծավոր քարի հետևը, երևի շտապ գործեր ունի, ինչ-որ արագ գնաց։ Իսկ մյուս կողմից դեղին կլոր բան է գալիս, մեկ էլ վերևս գույնը փոխում է։ Եթե սկզբում բաց կապույտ էր, հիմա մուգ է։ Հիմա արդեն ավելի մուգ։
– Էտ կոչվում ա գիշեր, – էլի խոսեց կողքիս շիվը։
– Որտեղից գիտես, դու իմ չափ ես։
– Մինչև ստեղ գալս ես մեծ ծառի ճյուղ էի։ Մտածեցին շատ ենք, հիմա ստեղ եմ, քո հետ։
– Ո՞նց էր ծառ լինելը։
– Լավ էր, ես մեծ ծառի մի մաս էի ու ինձ վստահ էի զգում, էստեղ մի քիչ էն չի, բայց կանցնի, մի երկու ջուր էլ խմեմ, սաղ կդզվեմ։
– Արմատս ցավում ա։
– Սկզբում տենց ա, նոր հող ա, կամաց-կամաց կանցնի, մի մտածի։

Էս մեր նոր շիվը լավ էլ խելացի էր, կարանք մեկ-մեկ զրուցենք, չէ՞, որ քո կյանքն էլ ամեն օր չուտեմ իմ հարցերով։ Բայց ինչ-ինչ դու լավն ես։ Մտածում էի գնացած կլինես, երբ ուշքս գնաց, բայց որ արթնացա ու տեսա հետս ես, ուրախացա։ Ի դեպ աչքերդ հետաքրքիր են, երևի մենք առաջ հանդիպել ենք մի տեղ։
– Ո՞ւմ հետ ես խոսում, – հարցրեց նախկին ծառը, որ հիմա ապրում է կողքիս։
– Մեկը կա, մեզ որ բերում էին էստեղ, տեղ ծանոթացանք։
– Տարօրինակ ես դու, ես տենց խոսում էի մեր ծառի վրա նստող մարդու հետ, փոքր տղա էր, բայց իրեն տեսնում էի, ռիժի մազերով, դեմքին լիքը պեպեններ ունեցող երեխա էր, սիրում էր մեզ ու կիսվում գաղտնիքներով։ Երգ էր լսում, մեկ-մեկ էլ խոզություն էր անում ու ականջներին սարք էր դնում, որ մենակ ինքը լսի։
– Ի՞նչ էր անունը։
– Տնեցիք տուն կանչելիս ասում էին Միքո, Միք, Միքայել, տենց էլ չիմացա իսկական անունը։
– Կարոտո՞ւմ ես։
– Նայած ինչը։ Օրինակ էնտեղ ես փողոցին մոտիկ էի ու շենքերի մեջ, մեզ վրա չիշիկ էր անում շունը, հարբած մարդը ու հաճախ մեզնից փիս հոտ էր գալիս, սպասում էինք անձրև գար, որ լողանայինք։ Մեզ մոտ շատ երեխեք էին խաղում, անընդհատ գնդակը կպնում էր մեզ, մեկ-մեկ ջղայնանում ու պահում էինք գնդակը, որ էլ մեզ մոտ չխաղան։
– Բա հետո՞։
– Դե խփում էին քարերով էնքան, մինչև գնդակը տայինք։
– Վերջը։
– Վերջը հաղթում էինք, որովհետև էլ մեզ մոտ չէին խաղում։
– Բա գնդակը։
– Տալիս էինք հետ։
Երևի ես էլ կուզեի ծառի հետ ապրեի, որ միանգամից ամեն ինչ պատրաստ լիներ, ինձ մնար մենակ ճյուղ լինելն ու առաջ գնալը, իսկ հիմա պիտի արմատներս խորացնեմ, աշխատեմ, պայքարեմ լիքը բանի դեմ, որ ձգվեմ վերև, դառնամ ծառ։ ՈՒ ոնց հասկացա երկար ժամանակ էս նույն տեղում եմ լինելու, որովհետև երեկ մարդիկ խոսում էին, որ ծառատունկ է եղել, ջուրը բացատրեց, թե ծառատունկը ինչ էր ու ասեց, որ մենք ունենք առաքելություն՝ տարածքը դարձնենք ավելի լավը։
– Ու չասվեց, որ ինչ-որ տեղ ծառեր են կտրելու։
– Դու ո՞վ ես։
– Քանի օր է աջ կողմիդ տնկված շիվն եմ։ Ուղղակի միշտ ձախ ես նայել խոսել ու վերև, հետ։
– Կներես։
– Ահա։
– Ի՞նչ ծառ կտրել։
– Դու երևի ջերմոցային շիվ ես, բան չգիտես էս կյանքից։
– Երևի։ Սերմ էի, դարձել եմ շիվ։
– Լսի, փխրունիկ, մենք ապրում ենք մոլորակում, էս մոլորակը չգիտեն, թե վերջը ոնց ա առաջացել, շատ վարկածներ կան։ Մոլորակի վրա կա բնություն, մարդ, կենդանական աշխարհ։ Մենք բնությունն ենք։ Կենդանական աշխարհը մեզանից ա կախված։ Մենք իրենց տունն ենք։ Մարդիկ ապրում են մեր հետ, սարքում են շենքեր, մի տեղ ծառ են կտրում, որ շենք սարքեն, մյուս տեղը ծառ են տնկում, որ քիչ տխրեն նախորդ կտրած ծառի համար։
– Որ բնության բալանսն էլ պահեն,- հավելեց ձախ կանգնած շիվը։
– Ոչ մի օգուտ, ոչ մի։ Ու հավանական ա, որ մեր առաքելությունը կատարելիս ինչ-որ մի տեղ մարդիկ էլի իրար հետ յոլլա չեն գնա ու մեզ կկտրեն, որ տաքանան։
Ես լսում էի աջ ու ձախ գնացող խոսակցություններն ու մտածում, թե խի ինձ սերմ ժամանակ դրեցին հողի մեջ։ Ստացվեց, որ իմ փոխարեն որոշվել է ամեն բան։
– Քնի, սիրունս, ամեն ինչ էդքան էլ վատ չի, ես կօգնեմ քեզ։
Ես նայում էի արևին, որն առաջ ինձ համար կլոր գունդ էր ու զգում, թե ոնց էր ջուրն ինձ օգնում, որ կյանքը դառնար ավելի տանելի, արմատներս խրվում էին հողի մեջ, սկսում էի անջատվել ու զգում, թե ոնց էր ջուրը բարձրանում իմ միջով, որ մարմինս ձգվի վերև, վերև, վերև։
Գիշերը բավականին ցուրտ էր, բայց լավ քնեցի, արթնացա էն մտքից, որ ինձ իմաստ է պետք, որ շարունակեմ ապրելս։
Սողոմոն պապիկ կա, իրեն ասել էին, որ գա ու մեզ ուղղի, երբ բոյովանալիս թեքվեինք աջ կամ ձախ։ Էսօր իմ հերթն էր։
– Այ դու շտապող, էս ուր ես սենց վռազում։
Սողոմոն պապիկը սիրուն տղամարդ է, ունի երկար մորուք, հագնում է սիրուն վերնաշապիկ՝կանաչավուն երանգով, ձեռքերն են միշտ վնասված, դա էլ նրանից է, որ առանց ձեռնոցի մեր հողն է փխրեցնում, փոքր ենք դե մենք, դեռ գործիքի կարիք չկա։
– Հաջորդ անգամ արդեն պիտի կապեմ, թափով ես։
Մեզանից 8-ին արդեն կապել էին։ Չէին նեղվում, ինձ էլ երևի հարմար կլինի։
– Միակ լավ բանը, որ անում են մեր համար,- խոսեց ձախինը։
Հասկանում էի իրեն, իր վախերն ու զգացողությունները ու էլ ոչ մի բայց։
Օրերի մեջ գիշեր-ցերեկ ճանաչում էի աշխարհը, սիրում, հիասթափվում, սիրում, հետո նորից սիրում, խոստանում չսպասել։ Խոսում, լսում․․․ ու էլի ջուրը, որից անջատվում եմ ու վայելում կյանքի հոսքն իմ մեջ։
Հետաքրքիր էր, որ առաջին անգամ կարոտեցի Սողոմոն պապիկին։ Կարոտել գիտեմ արդեն։ Ձմեռ էր ու Սողոմոն պապիկը չէր գալիս, արևն էլ չէր գալիս, մեզ վրա ծանր ջուր էր՝ սպիտակ, որը հետո իմացա, որ ձյուն է կոչվում։ Հա, ցուրտ էր, բայց կեղևս հաստացել էր ու ավելի լավ տարա էս եղանակը։ Ցուրտն ինձ կոպտացրեց, դարձրեց ավելի քիչ նվնվացող ու համբերատար։ Ամեն բան անշարժ էր ու լուռ, ոնց որ կյանքից արձակուրդ վերցնեի։ Սա մեկօրյա վիճակ չէր, ամիսներ էր տևելու ու պետք էր պատրաստ լինել դիմանալուն։
Երբ վրայիս ծանրությունը սկսեց հալել, անսովոր էր, թեթև էի, բայց շարունակում էի մնալ համբերատար։ Ու երբ թվում էր, որ էլ երբեք նույն զգացողությունները չեմ ապրի, մարմնիս վրա ընկավ լույսը, ես նորից սերմի պես զգում էի հողը, սկսեցի ուղղել մեջքս։ Նորից տեսնում էի իմ մանկության կլոր գունդը, հեռվում ուրվագծվում էր գլխարկով մեկը, Սողոմոնն էր գալիս։ Կանաչում եմ, ձգվում վերև, վերև, վերև։ Ես գտել եմ իմաստը։