Իրանցի արձակագիր, գրականագետ: Ծնվել է 1933 թվականին Թեհրանում: Սովորել է Թեհրանի համալսարանի գրականության և հումանիտար գիտությունների բաժնում: Հեղինակ է մի քանի տասնյակ գրքերի` պատմվածքների ժողովածուներ, վեպեր, գրականագիտական հոդվածներ:
ԱՅԴ ՁՅՈՒՆԸ, ԱՅԴ ԱՆԻԾՅԱԼ ՁՅՈՒՆԸ
Այդ ժամանակ ես տասնչորս-տասնհինգ տարեկան էի: Ման էի գալիս տնետուն, ընկնում հաճախորդների հետևից, որ հավաքեմ պարտքերը: Վարպետս խանութպանի մոտ գովում էր ինձ. «Խելքը գլխին, ճարպիկ տղա է: Ուղարկում եմ, մինչև փողը չի պոկում, հետ չի գալիս»:
Մսի մեր խանութը ճամփի վրա էր: Ինչ տեսակ հաճախորդ ասես ունեինք: Մեծ թաղ էր: Վերահսկիչ, ոստիկան, ձրիակեր՝ որքան սիրտդ ուզի: Գալիս էին, միսն անփող տանում, հետո մոռանում էին, որ պարտք են: Մեկն էլ պիտի լիներ, որ նրանց հիշեցներ: Հենց հեռվից երևում էր նրանց շվաքը, վարպետը գոռում էր.
– Ջաֆա՜ր, վազի՛, վազի տեսնեմ՝ ի՛նչ ես անում, տղա՛:
Կեղտոտ գործ էր. պնդերեսություն ու ժլատություն էր պետք, համառություն ու ճարպկություն: Անդուր գործ էր: Հիմա էլ որ հիշում, վատանում եմ: Բայց միակ գործն էր, որի տակն ու վրան լավ սովորել էի, թացն ու չորն էլ լավ ջոկում էի: Հենց դրա համար էլ վարպետս սիրտս շահում էր: Սրա-նրա մոտ մի գլուխ գովում էր՝ ճարպիկ տղա է, ճարպիկ տղա է… Հա գովում էր ու գովում: Գլխիս տակ փափուկ բարձ էր դրել: Մտածում էի՝ էդ միակ գործն է, որ ձեռքիցս գալիս է: Մյուս աշակերտներն էդ ընդունակությունն ու ձիրքը չունեին: Նրանց առաջ մի՜ ձև էի բռնում, մի՜ ձև էի տալիս…
Խնդրանքներն ու պատճառները նման էին իրար. «Հա՛, հա՛, ճի՛շտ է, մոռացել էի, վաղը կգամ, հարցերը կլուծենք: Հիմա մանր չունեմ»:
Կա՛մ մանր չունեին, կա՛մ շտապում էին, ու ժամանակն էր քիչ, կա՛մ այլ պատրվակներ: Վերջում էլ վրա էին տալիս. «Ամո՛թ է, ա՛յ տղա: Կորի՛ր, քանի քեզ չենք հանձնել ոստիկանների ձեռքը»:
Վրա տվողները շատ էին: Ձայները գլուխներն էին գցում, ձև էին բռնում, աչքները չռում, ձեռքերն էին թափահարում: Բայց որտեղ ձեռքը սեղանին խփողն էր, էնտեղ էլ էդ ձեռքը բռնողն էր: Սկսում էի գոռգոռալ. «Միսը տարել եք, փողը տվե՛ք»: Եթե վրաս ձեռք էին բարձրացնում, էնպիսի մի ղալմաղալ էի սարքում ու գլխիս էնքան մարդ էի հավաքում, որ հարցերը տեղում լուծվում էին: Պարտքը փակում էին, ինչքան անեծք ու հայհոյանք կար, տալիս էին ինձ ու վարպետիս և քաշվում-գնում: Երբ գալիս, պատմում էի վարպետին, քահ-քահ ծիծաղում էր ու ասում. «Շանորդիները ձրիակերությանը սովորել են, մարդկանց թալանում են ու վզերը հաստացնում»:
Պարտապանների մեջ կա ամեն տեսակ մարդ՝ կին, տղամարդ, չադրայավոր, առանց չադրայի, աշխարհիկ ու բանակային, ծեր ու ջահել: Չգիտեմ՝ ինչու է նրանց այդքան դուր գալիս ուրիշի ապրանքն ուտելը: Չքավոր էլ չեն: Մեկն իր վեհ տեսքով է գործն առաջ գցում, մյուսը՝ հոխորտալով: Բայց ամենազուլումը կանայք են: Ի՜նչ օյիններ են խաղում ուստա Մահմուդի գլխին, ինչերի՜ մեջ են ընկնում:
Մի օր հետևեցի մի կնոջ: Էն եվրոպացի տիկնիկներից էր: Իրեն տեղը տեղին, ամենայն մանրամասնությամբ կոկել էր: Երեք կիլո փափուկ միս էր վերցրել ու էլ չէր երևում: Հիշում եմ, երբ միսը վերցրեց, դրեց զամբյուղը, ի՜նչ ամոթխածությամբ ասաց. «Վա՜յ, դրամապանակս մոռացել եմ: Տե՛ս, ինչ վատ բան եղավ: Հիմա ի՞նչ անեմ, վարպե՛տ»: Էնպես նայեց Մահմուդ աղային ու ժպտաց, որ Մահմուդ աղան միանգամից հալվեց. «Բան չկա, խանո՛ւմ, հետո կտաք: Կորած տեղ չի»: Հենց հեռացավ, վարպետը Մահմուդ աղային հարցրեց. «Ասում եմ, էս կնկան ճանաչո՞ւմ ես, Մահմո՛ւդ աղա »: «Ճիշտն ասած, չէ՛, կարգին չեմ ճանաչում, մի երկու անգամ միս է առել, հաճախորդ է»: Վարպետս առաջարկեց. «Լավ կանես, Ջաֆարին ուղարկես հետևից»: «Չէ՜, այ ցավդ տանեմ, դժվար թե դրանցից լինի: Կվիրավորվի: Դրանց վրա կարելի է հույս դնել»: Բայց երբ մի երեք-չորս ամիս անցավ, ու կինն էդպես էլ չերևաց, Մահմուդ աղան ասաց. «Էս կանայք շատ խորամանկ են: Մենակ արտաքինին նայելով՝ նրանց չես ճանաչի»: Չնայած ձևավոր արտաքինին՝ մտածում էի հեշտությամբ փողը կպոկեմ նրանից, բայց զուլումը դուրս եկավ: Այնքան ինձ քարշ տվեց էս փողոցից էն փողոցը, էս պողոտայից էն պողոտան, մինչև հալումաշ եղա: Էնպիսի մի դեմք էր ընդունել, ասես ես իր սպասավորն էի ու հետևից վազում էի: Հենց հասանք մարդաշատ տեղ, որոշեցի ձայնս գլուխս գցել, բայց պտտվեց ու էնպիսի մի սիրալիրությամբ ասաց՝ լա՛վ, շա՛տ լավ, եղա՛վ, որ կարծեցի՝ ուզում է խուլ անկյուն գտնել ու պարտքը տալ: Հաճախ էր պատահում, որ մի ծածուկ տեղ էին գտնում, և փողոցի մի անկյունում կամ ինչ-որ տան միջանցքում բարձրացնում էին շորը և իմ կայծկլտածող աչքերի առաջ ճմռթած թղթադրամները հանում էին զուգագուլպայի կամ վարտիքի ռեզինի տակից և տալիս էին ինձ: Բայց այս անգամ աչքերիս թոզ էր փչում: Հերն անիծածը խաբում էր ինձ: Խորամանկություն էր բանեցնում, ուզում էր չխայտառակեմ իրեն մարդկանց մեջ: Հենց հասնում էինք մի խուլ տեղ, քարերը վերցնում, շպրտում էր վրաս: Երկու-երեք հատն անցան ականջիս տակով: Վերջը բռնեցի նրան: Շուկաներից մեկում սկսեցի գոռգոռալ, ճչալ, ճղճղալ: Առևտրականներին ու անցորդներին հավաքեցի գլխիս: Կինն ընկավ թակարդը: Պայուսակից հանեց փողն ու շպրտեց երեսիս, ասաց. «Ա՛ռ: Է՛ս է»:
Վերցրի փողն ու հեռացա: Մի քանի փողոց անցել էի, մեկ էլ տեսնեմ՝ հետևիցս արագ-արագ գալիս է: Փոշմանել էր, որ գումարը տվել է: Մտածում էր՝ մի երկու թուման ինձ կտա ու փողը հետ կվերցնի: Ճակատագրի պատիժ էր: Բայց լավ է, որ «էր», պիտի տեսնեիր, թե ինչքան քնքուշ ու լավը դարձավ խուլ փողոցում:
Այդ օրն առավոտից ձյուն էր մաղում: Ի՜նչ ձյուն էր: Պիտի կանգնեիր ու նայեիր: Սկզբում ծածկեց փողոցներն ու բակերը, հետո թևերը փռեց ամեն ինչի վրա: Տները, բակերը, փողոցները, ծառերը ճեփ-ճերմակեցին: Ձյուն, ձյուն, ձյուն: Տեսնում ես՝ ձյունը նստում է ձյան վրա ու աչքերիդ առաջ կերպարանք առնում: Ձյուն է դառնում լողլող, խոշոր տղամարդը և ձեռքերը բարձրացնում է վեր, ձյուն է դառնում ծառը, և սպիտակ թռչնակները նստում են նրա ճյուղերին, ձյուն է դառնում չարաճճի կատվաձագը և կախվում է ջրհորդանից: Ձյուն, ձյուն… Մարդ ուզում է նստի կրակի մոտ և նայի ու նայի:
Մանղալի կրակի մոտ նստած ենք: Ո՛չ գործ կա, ո՛չ առևտուր: Հաճախորդ չի երևում: Ցուրտը հոգի է հանում: Ո՞վ դուրս գալու հավես ունի: Ոսկորները լցված են վաճառասեղանին: Հարգարժան գնդապետը չի եկել դրանք իր շան համար տանելու: Վաճառասեղանը տեսքից, շնորհքից ընկել է: Պետք է հավաքել ու դուրս տանել, բայց ո՞վ կհեռանա մանղալի կողքից: Կրակը հաճելի է, վարպետի խոսքերն էլ՝ սրտովս: Հին օրերի մասին է պատմում: Այն օրերի, երբ սխտորի յուղը չորս աբասի արժեր, մի հավկիթը՝ հարյուր դինար, բայց երբ ամեն տեղ դեռ սեր ու բարություն կային: Վարպետը ձյուն չի սիրում: Ձյան թշնամին է: Խոժոռ-խոժոռ նայում է փաթիլներին ու ասում.
-Ղուրբան լինեմ անձրևին, ձյունն ի՞նչ է: Անձրևը պրծնում-գնում է, ձյունը մնում, նստում է հողի շնչին: Ձյունը մարդու ու մարդու արած-դրածի թշնամին է: Տուն-տեղ ավերում է, անասուններին հալումաշ անում:
Պատմում է.
-Առաջ մի մարդաբոյ ձյուն էր նստում: Տների հիմքերը խոնավանում էին, պատերը՝ փլվում, ծառերը՝ ճղակոտոր լինում: Կենդանիները սովից սատկում էին: Մարդկանց կյանքը գլխիվայր շուռ էր գալիս: Սով ու հիվանդություն էր տարածվում: Մի կտոր հացի համար ուր ասես մարդն իրեն գցում էր: Վերջում փքվում էին, ընկնում- մեռնում:
Վարպետը, հայացքը հառած փաթիլներին, խոսում էր.
-Ողորմի հաջի Յահիին, լույս իջնի գերեզմանին: Մի օր ճաշարանում մի քանի տեսակ բրինձ էր լցրել կաթսան, փլավ էր սարքել: Ափսե-ափսե շարել էր: Ինձ էլ կանչեց, ասաց. «Աբա՛ս աղա ջան, դու էլ քո բաժին բարի գործն արա: Աստվա՛ծ սիրես, սրանք տա՛ր, բաժանի՛ր չքավորներին»: Ուժեղ ձյուն էր ու ցուրտ: Փլավի ափսեներն առա, տարա, բաժանեցի աղքատներին: Հեչ չեմ մոռանա, վերջին ափսեն ինձ համար էի պահել: Գնում էի տուն, մեկ էլ մի կավածեփ աղյուսե տնակից լսում եմ երեխայի լաց ու կոծի ձայն: Առաջացա: Դռան անցքից նայեմ, տեսնեմ՝ մի ջահել կին՝ ինքն էլ երեխա, նստած՝ նորածնին կուրծք է տալիս: Էս նորածինը կուրծքը քաշում է, թողնում ու ճչում: Մի երկու-երեք տարեկան երեխա էլ լացելով ասում է. «Մա՜մ, սոված եմ, սոված եմ…»: Չեք պատկերացնի՝ հետս ինչ կատարվեց: Սիրտս թուլացավ: Կամաց տկտկացրի դռանը: Կինը մտամոլոր եկավ, փլավի ափսեն տվեցի, ձեռքս տարա գրպանս, ինչքան փող ունեի, հանեցի, էդ էլ դրեցի ափսեի անկյունում: Գնացի տուն:
Խոսում էր ու նայում դուրս: Տեսա՝ ուրախանում է, որ ձյունը նոսրանում է: Ուր որ է, մի երկու հոգու կերպարանք հաստատ կերևար ձյուների միջից: Փաթիլները ցաքուցրիվ թափվում էին երկնքից: Դրան էլ ձյուն անվանել չէր լինի: Մնացորդ էր ձյան, որ առավոտից միալար մաղում էր:
Վարպետը դուրս էր նայում, երբ մեկ էլ վեր թռավ ու գոռաց.
-Ջաֆա՛ր, վազի՛ր, արագացրո՛ւ:
Մանղալի մոտից վեր կացա ու դուրս վազեցի, ցուրտն ընկել էր հետևիցս: Էդ անաստված ցուրտը: Վարպետը գոռաց.
-Քսան թուման պարտք է, ե՜րբ է միսը տարել, ե՜րբ է ասել՝ կգամ, փողը կտամ:
Հենց ոտքս դրեցի ձյան մեջ, սկսեցի սրթսրթալ: Էս կինն ինչի՞ է էս եղանակին դուրս եկել: Հո էստեղ չես տաքանալու, էս ցուրտ-սառնամանիքին շունն իր բնից դուրս չի գալիս, դու ինչի՞ ես դուրս եկել: Եկել ես, որ ինձ մանղալի մոտից հանե՞ս: Ինչ էլ արագ է քայլում անաստվածը: Ես դեռ երկու քայլ չեմ գցել, ինքն արդեն թեքվել է փողոցը, այն էլ էդ անիծյալ չադրայով ու տրեխներով: Արագացրի քայլերս: Քիչ էր մնում գլխի վրա ընկնեի ձների մեջ, էդ զզվելի ձների: Երբ հասա փողոցի գլխին, տեսա՝ մարդ չկա: Խայտառակ եղա: Թողել էի՝ ձեռքիցս փախչի: Մինչև հաջորդ փողոցը վազքով անցա: Կինը չկար ու չկար: Թևերս կախ, ավելի երկար, քան ոտքերս են, վերադարձա խանութ: Վարպետս ասաց,
-Ա՛յ ապաշնորհ, ձեռքիցդ բաց թողիր, գնա՞ց:
Ուզում էի նստել, մատնացույց արեց ոսկորները:
-Քանի վեր ես կացել, էդ գործն էլ արա:
Ոսկորները լցրի ջվալի մեջ, բերանն ամուր կապեցի ու գցեցի շալակս: Վազեցի դուրս: Ծեծ կերած շան նման սրթսրթում էի: Գրողը տանի: Այն օրերին, երբ լավ եղանակը էր լինում, փչացած միսն ու ոսկորի մնացորդները տանում էի փողոցի ծայրի աղբանոցը: Սոխակի նման շվշվացնում էի, ու շները, պոչերը խաղացնելով, հավաքվում էին շուրջս: Բայց հիմա ո՞վ հավես ունի՝ այդքան ճանապարհ գնա: Մոտերքում՝ մի անկյունում, լցրի ու հետ եկա: Ոտքերս թուլացել էին, ախ էս անաստված ձյունը: Ոտքերս պահել եմ կրակի առաջ: Էնպե՜ս դուրեկան է: Էնքա՜ն հաճելի է: Քիչ է մնում՝ ոտքերս մտցնեմ կրակի մեջ: Դեռ կարգին չվայելած՝ վարպետը գոռում է.
-Նորից երևաց: Վազի՛ր, էս անգամ էլ ձեռքիցդ բաց չթողնես: Քսան թուման ու ութ հազար պարտք է: Մեռածն է՛լ ոչ միս է տանում, ո՛չ էլ պարտքն է տալիս:
Նոթերս կիտած դուրս եկա: Գրողի ծոցը գնա: Դանակ խփեին սրտիս, արյուն չէր կաթի: Ախր, ասա, դու էս կողմերում չէիր երևում, հիմա ի՞նչ պատահեց, որ հայտնվեցիր: Փողոցի վերջնամասում հասա նրան: Գոռացի՝ խանո՜ւմ, ա՛յ խանում… Երկու տղամարդ շուռ եկան ու ինձ նայեցին: Ա՛յ քեզ խայտառակություն: Թաղի երեխեքով շատերին էինք փորձել: Եթե հարյուր հոգու մեջ կանչես՝ հե՜յ, Ռաղիյե խանում, բոլոր տղամարդիկ կպտտվեն ու երեսիդ կնայեն. ասես բոլորի անունն էլ Ռաղիյե է:
Փողոցը լուռ էր, և ձայնս պայթեց ռումբի նման. հե՜ե՜ե՜ե՜ե՜յ: Բայց կինն ուշադրություն չդարձնելով՝ շարունակեց արագ-արագ հեռանալ: Ինքս ինձ ասացի՝ էն քաֆթառ ջադուներից է: Իր լոճած կալոշներից է երևում: Այս անգամ մոտեցա ու անմիջապես թիկունքից գոռացի՝ խանո՜ւմ, ա՛յ խանում… Միանգամից կանգ առավ, պտտվեց ու ինձ նայեց: Երեսը որ տեսա, տեղում քարացա: Սիրուն էր, փթթուն ու մանկահասակ: Ոչ թե էն պճնվածներից, որ մի հատ քամի ու անձրև է խփում, էլ երեսներին նայել չի լինում: Էն աղջիկներից էր, որ ինչքան նայում ես, նայվում են ու սիրտդ են մտնում: Չադրան ամուր փաթաթել էր վրան ու գրկել էր մեծ կապոց՝ մի տակառի չափ: Հենց էդպես զարմացած ինձ էր նայում: Հարցրեց.
-Ի՞նչ ես ուզում, տղա՛:
-Վարպետս ուղարկել է…
Չթողեց ավարտեմ: Աչքերի կայծկլտոցից հասկացա՝ ինձ ճանաչել է: Տխուր ասաց.
-Գնա, նրան ասա, որ կարիք չկա՝ հետևիցս մարդ ուղարկի: Հենց կարողացա, ինքս կբերեմ:
Բնավ չփորձեց մյուսների նման իրեն այս ու այն կողմ գցել: Սկզբից էլ պարզ էր, որ ձևեր չի թափում: Բայց էդ անաստված սառնամանիքը չգիտեմ ինչ գրող ու ցավ էր արել ինձ հետ: Պատասխանեցի.
-Ասել է` մինչև փողը չբերես, խանութ չմտնես:
Ոտքից գլուխ չափեց ինձ: Դողացող շուրթերով ասաց.
-Տղա՛ ջան, ախր լավ չէ՝ հետևիցս ընկնես: Մարդիկ են նայում, ամո՛թ է: Գնա, ասա հենց ձեռքս փող ընկավ, առաջինը ձեր պարտքը կտամ: Ձեր փողը չեմ ուտի, քանի տարի է՝ ձեր հաճախորդն եմ:
Ինձ կորցրել էի, քանի որ շատ էի մրսում:
-Ասել է` մինչև փողը չվերցնես, խանութ չմտնես: Առևտուրը կանգնել է, վիճակը վատ է:
Կինը, մի քանի րոպե կանգնած, ինձ էր նայում: Հետո, առանց որևէ բառ ասելու, գլուխը կախեց ու արագ ճամփա ընկավ: Կարծեցի՝ ինչ-որ բան է մտքով անցել: Միշտ էլ լռելը լավ նշան էր եղել: Ինձ քարշ էին տալիս մինչև իրենց դուռը, սրանից-նրանից պարտք էին անում ու փողը տալիս էին: Չէի համարձակվում նրա երեսին նայել. կինը շատ լավիկն էր: Ո՛չ վիրավորում էր, ո՛չ քարով էր խփում, ո՛չ սահման ու գիծ էր քաշում: Հենց այնպես գնում էի հետևից և չէի խոսում: Կինն էլ ոչինչ չէր ասում: Լուռ էր, բայց մարդիկ նայում էին մեզ: Ի վերջո, կարծես բարկացավ. կանգնեց: Սև խոշոր աչքերը հառեց վրաս.
-Տղա՛ ջան, ախր, եթե ունենայի, կտայի: Զուր հետևիցս մի՛ վազիր: Սիրուն չէ: Մարդիկ վատ բաներ կմտածեն: Դու հո երեխա չես, պիտի էդ բաները հասկանաս:
Ձայնը դողում էր: Չգիտեմ՝ ցրտի՞ց էր, էդ հերն անիծած ցրտի՞ց, թե՞ այլ բանից: Ես էլ մտածում էի՝ տանում է իր տուն, որ պարտքը տա: Ես՝ լավատեսս, նորից գրողի բաժին դարձա: Ոտքերս ու ականջներս հալից ընկել էին: Վարպետիս խոսքերը լսեցի՝ թողեցիր, անամոթը ձեռքիցդ փախավ: Նորից ձայնս գլուխս գցեցի: Կինը սարսափեց.
-Ախր ա՛յ անխիղճ, էս պահին որտեղի՞ց ճարեմ, տամ: Ուզում ես մարդկանց առաջ խայտառակե՞լ:
Ոտքերս, ականջներս, այդ անաստված ցուրտը… Ձայնս էլ ավելի բարձացրի: Սկսեց աղաչել-պաղատել:
-Լա՛վ, մի՛ գոռա, վաղը հաստատ մի տեղից կճարեմ, կբերեմ: Աստված վկա, կբերեմ:
Ուզում էր արագ-արագ հեռանալ, բռնեցի չադրայի ծայրը: Ոտքերս, ականջներս… «թողեցիր, ձեռքիցդ փախավ»: Լացս գալիս էր: «Ապաշնո՛րհ»:
Ճիչ-աղաղակս ավելի բարձր էր:
-Միսը տարել ես, փողը տո՛ւր: Քսան թուման ու ութ հազար:
Երբ մարդիկ խմբվեցին մեր շուրջը, գույնը փոխեց: Մեռելի գույն առավ: Շուրջբոլորը ձայներ էին լսվում.
-Տղա՛ ջան, ի՞նչ է եղել: Ինչո՞ւ ես լացում:
-Տղա՛ ջան, ի՞նչ է եղել: Ո՞վ է ծեծել:
Ձայնս ավելի ու ավելի էի բարձրացնում: Գոռգոռում էի: Ողջ փողոցը գլխիս էի հավաքել: Հետո չհասկացա՝ ինչ ասացի, երբ կինը նետվեց վրաս ու ազատ ձեռքով սկսեց հարվածել ինձ: Սևս տալիս էր: Աչքերս լցվեցին: Անխիղճը լավ էլ դնգստում էր: Էնպես էլ ծանր ձեռք ուներ: Ոչ ոք էդպես ինձ չէր ծեծել: Նույնիսկ խանութպանը: Արցունքներս թափվեցին: Լսում էի.
-Ինչո՞ւ ես խփում, ա՛յ կնիկ:
-Միսն առել ես, փո՛ղը տուր:
-Տղա՛ ջան, ի՞նչ է եղել, ո՞վ է ծեծողը:
Զարմացել էի՝ ինչ տեսակ մարդ է: Երբևէ բանն էդտեղ չէր հասել: Հենց մարդիկ հավաքվում էին, ամեն ինչ իր տեղն էր ընկնում. վեճը հանգուցալուծվում էր: Իսկ հիմա տե՛ս՝ ճեփ-ճերմակ դեմքով կինը ծեծում է ինձ: Եթե մարդիկ չազատեին նրա ճանկերից, ինձ հաշմանդամ կսարքեր: Ո՛չ փախչում էր ժխորից, ո՛չ էլ ուրիշների նման փորձում էր սիրտս շահել: Բամփում էր ու բամփում: Ասես հալից ընկավ: Ձյուների մեջ փողոցի մեջտեղում կապոցը գրկին կանգնել էր: Մարդիկ շրջապատել էին մեզ: Իրոք, ինձ կորցրել էի: Հա՛մ կատաղել էի նրա վրա, հա՛մ սիրտս ցավում էր նրա համար: Երանի թողած լինեի՝ գնար: Չեք պատկերացնի՝ ինչ դեմք ուներ, վա՜յ, ի՜նչ դեմք էր, ինչքա՜ն անճար էր ու դժբախտ: Կանգնել էր մարդկանցով շրջապատված: Սև աչքերում կայծեր էին բոցկլտում: Դողում էր հենց էդպես՝ նման մի ծառի, որը թափ են տալիս:
Ոտքերս, ականջներս, ձեռքերս… Մեղավորը ձյունն էր, որ կրկին մաղում էր: Նմանվել էի շան, մի կատաղած նզովյալ շան: Երբ քաշեցի չադրան, գրկի կապոցն ընկավ գետնին: Տեսա՝ ինչպես վախեցավ, ձեռուոտ ընկավ: Ուզեց կապոցն ամուր բռնել, ձեռքը դողաց: Ձեռքը դողաց: Ձեռքը կպավ կապոցին: Կապոցը ֆուտբոլի գնդակի նման թռավ վերև, օդում բացվեց, ոսկորները, էն նույն ոսկորները, որ ես էի թափել փողոցում, էն ոսկորները, որ գնդապետը տանում էր … համար, աչքիս առաջ թափվեցին գետնին: Տեսա՝ ինչպես լապտերի նման կինը ծալվեց, տեսա՝ ինչպես ծալվեց ու ծնկի իջավ ոսկորների առաջ՝ մաքրելով արցունքները:
Վազեցի առաջ: Նվնվոցս կտրվեց: Վազեցի առաջ ու սկսեցի ոսկորները հավաքել. հատ-հատ, որ սփռված էին չորսբոլորը: Որքան էի զզվում շուրջս հավաքված մարդկանցից, որքան էի զզվում ինձնից…
Այլևս չհասկացա՝ ինչ կատարվեց. մեկ էլ հասկացա՝ վազում եմ ու լացում ձյան տակ, այդ անիծյալ ձյան…
Թարգմանությունը պարսկերենից` Նունե Հովհաննիսյանի
