Հենրիկ Էդոյան | Հայացք ոչ մի տեղից

ԵՐԲ ՍԿԻԶԲՆ ԷՐ

Սկիզբը Բանն էր – (ինչպես Լռությունը
Հին Արևելքում, որը ըստ էության նույն ինքը
Բանն է), և խոսելը նույնն է, ինչպես
լռելը: Բանն առանց խոսքի՝ դեռ լռություն չէ –
անհուն ներքևից դեպի անհուն բարձրը –
երկուսն էլ նույն չափով անհասանելի
և անմատչելի: Բախում ես օրվա դուռը –
քեզ այնտեղ չեն սպասում, լռում ես դռան առջև –
դուռը չի բացվում: Քո կյանքը այնտեղ է,
ուր նրան չես փնտրում: Խոսքը
մոռացել ես, արձագանքը՝ ոչ:
Լուսնի ոչ մարդկային
հիշողությունից
ասուպներ են
թափվում։

ՆԱԽԵՐԳԱՆՔ

Ինչ իմանալու ես, տեսնելու, ապրելու
մահից հետո, ուզում ես իմանալ, տեսնել, ապրել
մինչ մահը։ Մահից առաջ ապրել
մահից հետոն, շրջել ժամանակը հակառակ
ուղղությամբ, նայել այն ամենին, ինչին մի անգամ
նայել ես, անցել – (սա այն չէ ամենևին,
սա այն չէ, ինչ տեսել ես, լսել ես, իմացել)։
Նայիր քեզ ժամանակի տարբեր կողմերում,
նույն գետի հակառակ երկու ափերին
միաժամանակ։ Վախից, ամոթից,
հուսահատությունից
մազերդ թերևս բիզ-բիզ կկանգնեն:Ո՞վ ես դու –
շփոթության և սխալ պատահարի
պատասխանատու, ի՞նչ անուն ունես դու: Փակիր
պատուհանդ: Սա մի նախերգանք է,
որին չի հետևում ոչ մի ներկայացում։

ԻԼԻԱԿԱՆ

Որքան էլ քայլես՝ դու միշտ ճանապարհի
սկզբի վրա ես, երկնքի և երկրի
միացման վայրում, նա միշտ հեռվում է –
որքան էլ ձեռքդ անսահման լինի`
չես կարող հպվել նրան: Ի՞նչ ճանապարհ է սա –
դա երկրի՞ վրա է թե երկնքի մեջ:Այն,ինչ անցնում է
քաղաքի վրայով, մի ամպ է՝ գորշ ու մռայլ,
բայց անձրև դեռ չի գալիս: Ի՞նչ լույս է քո առջևում,
որի աղբյուրը քո թիկունքում է, և ի՞նչ արձան է
տապալվում ժամանակի կատաղի
ձեռքի տակ, մարդկանց խուճապահար աչքերի
առջև:
Եվ շրջափոխված դեմքերն են արթնանում
մի անծայրածիր օրվա մեգի մեջ։ Կույր Հոմերոսը
վառում է մոմերը Զևսի
տաճարում՝
խաչակնքելով բոլոր զոհվածներին
և ապրողներին: Եվ մի քրիստոնյա
ուղեկցում է նրան փողոցն անցնելիս:

Ի՞ՆՉՆ Է ՍՈՍԿԱԼԻ

1. Այն վայրը, որ չես գտնի ոչ մի քարտեզում

2. Մի աշխարհ, որտեղ անձրև չի գալիս

3. Այն խոսքը, երբ ինքը՝ խոսողը բացակա է

4. Երբ պատմությունն է երկրին փոխարինում

5. Դիլան Թոմասի Լուսինը՝ հավիտյանս
խոնջ ու կատաղած

6. Սեղանը, որի վրա դրված է մի գիրք
և մի շիշ օղի

7. Երբ ունես հավերժությունը, բայց չունես օրը
(կամ հակառակը)

8. Երբ ինչ երազել ես, արդեն ստանում ես,
բայց պահել չես կարող

9. Երբ ամենակարևոր բառը պիտի ասես,
բայց այդ պահին հանկարծ դա մոռանում ես

10. Երբ քնից արթնանում ես՝ կարծելով առավոտ է,
բայց տեսնում ես՝ ընդամենը գիշերվա ժամը մեկն է

11. Այն մենությունը, որը ծնվել է քեզանից առաջ
և կմեռնի միայն քեզանից հետո

12. Վահան Տերյանի վերջին բառերը –
«ընկնում եմ, ընկնում եմ…»

ԵՐԿՈՒ ԴԻՄԱԿ

Բնության կենտրոնը խոր
կոնքերի մեջ կնոջ, ուր բողբոջում է
մի մարմին հավերժական –
գլուխը աստղերի մեջ,
ինքը ամբողջովին
աշխարհի հիմքի վրա: Թե ձեռք տաս նրան –
նա կանհետանա, իսկ եթե
ձեռք չտաս՝ դու ինքդ
կանհետանաս: Երկու աշխարհների եզրերով
անցիր՝ գաղտնիքը լուռ պահած
քո ձեռքերի մեջ, բնության կենտրոնից խոր
մինչև արթնացումը քո անզուսպ
երազի, ուր բողբոջում է մի մարմին
հավերժական,մի հավերժական ինքնաճառագում
կոնքերի մեջ կնոջ:

ԱՆՁՐԵՎԸ

Մի սեղմիր օդը քո խոսքերով,
մի քամիր լույսը քո ձեռքերով,
մի դատարկիր բաժակը
և մի հեռացրու այն:

Անձրևը մայթերին իմաստ է բաժանում,
անձրևը փշրելով իր հսկա թևերը
ասում է, որ այստեղ –
այս սխալի մեջ է իր նպատակը:

Դու ինչո՞ւ ես ձգտում փոխել անձրևի
ուղղությունը, դու ինչո՞ւ ես սեղմում
օդը քո ձեռքերով,
քեզանից դուրս է կատարվում սխալը
և քո մեջ է կատարվում սպանությունը։

Մի խուլ նրբանցքում,
ուր օրերն ավելի պարզ են ու նաիվ,
դու պարզ կտեսնես, որ կյանքն առավել
այլ իմաստ ունի,
քան դու կարծում էիր:

Անձրևը մայթերին իմաստ է բաժանում,
կծկված տները ձուլվում են օդի մեջ,
հանդարտ, ինչպես երազ, հեռավոր ափերից
բարձրանում է քո կրկնօրինակը
և ծածկում է քեզ:

ՄԻ ՀԱՐՑՐՈՒ՝ ՈՎՔԵՐ ԷԻՆ

Նրանք բաժանվեցին, երբ հասան խաչմերուկին –
կամ պետք է անցնեին ճանապարհն իրար հետ,
կամ պետք է
բաժանվեին: Ամեն մեկն իր ուղիով: Եվ նրանք
բաժանվեցին: Հույս ունեին՝ ընդմիշտ հեռանալ
իրարից,
տրվել մոռացության, կարծես չի եղել
ոչ անցյալ, ոչ զգացմունք, ոչ մի ժամանակ։

Բայց մոռացությունն իր մաշկի տակ թաքուն
հուշն է պահպանում: Հուշն այնքան ուժեղ է,
որքան մութ ու խիտ է մոռացությունը։ Չկա խաչմերուկ,
անցյալ, բաժանում, կա սոսկ հուշ, և ոչինչ:
Եվ չկա մոռացություն: Եվ նրանք իրար հետ
ապրեցին մինչև վերջ, մինչև մահ, անէացում –
հուշի մեջ մոռացության:

ԺՊԻՏԸ

ժպիտը երեխայի, երբ մորն է մոտենում,
ժպիտը սիրահարի, մայրամուտի մեջ,
գիշերվա նախաշեմին, ժպիտը
միայնակ մի տղամարդու,
փակ աչքերով, անցյալի տեսիլքի առաջ,
վերջին ժպիտը աշխարհից հեռացողի
(Ավետյալ Երկրի տեսիլքի մեջ աղոտ),
և ժպիտն առաջին – քանզի Արարիչը
ամենից առաջ ժպիտը ստեղծեց
դատարկ օդի մեջ, արևի լույսի տակ,
(բայց մի վարագույր թաքցրեց նրան),
որպեսզի այն տեսնես – մի կողմ տար
վարագույրը – և դու կժպտաս
նույնիսկ արտասվելիս:

ՆԱՅԻՐ, ԼՍԻՐ, ԻՋԻՐ…

Ամենադժվարը աղոթքի սկիզբն է,
մնացածն արդեն հոսում է ինքն իրեն,
ինչպես բլուրից իջնող մի առու,
որ խառնվում է մյուս առուներին
և դառնում մեծ մի գետ: Մեկը խոսում է,
(ով մինչ այդ լռում էր և անթարթ սպասում
իր ժամանակին):Ում հետ դու խոսում ես՝ նա ինքն է
քեզ հետ խոսում։ Նայի՛ր, լսի՛ր,
իջիր
նրա խոսքերի մեջ, ձեռքը գլխիդ վրա,
և հետո ամեն ինչ
կլինի այնպես, ինչպես կլինի
-լինելուց առաջ
և լինելուց հետո։

ARS POETIKA

Արվեստի ոչ մի գործ չի կարող փոխարինել
արդեն կատարվածին: Այն, ինչ եղել է,
եղել է, ավարտվել։ Նա երկրորդ անգամ
չի ուզի վերադառնալ (թեկուզ արվեստի մեջ):
Ամեն ինչ մի կյանք ունի: Արարիչը երկու անուն
չի տալիս ոչ մեկին (դա նա թողել է
բանաստեղծներին): Նայիր շուրջբոլորդ,
քանի այստեղ ես, հետո էլ չես տեսնի:
Դա հենց քեզ համար է։ Հետո՝ կանհետանա։

ԼՅՈՒԴՈՎԻԿՈՍ XV

«Ինձանից հետո թեկուզ ջրհեղեղ»։
Իսկ եթե ջրհեղեղը քեզանից առա՞ջ էր –
ուրեմն դու անցնում ես երկու ջրհեղեղի
հոսանքի միջով, մեկ այն կողմ,
մեկ այս կողմ:Ոչ ստրուկ,
ոչ թագավոր –
քեզանից առաջ, քեզանից հետո,
առանց գավազանի
և առանց թագի:Քեզ ինչպե՞ս պիտի դիմեմ,
երկու ջրհեղեղի
հինավուրց նավաբեկյալ։

Ո՞ՒՐ Է ԱՆԱՊԱՏԸ

Ո՞ւր է անապատը, որը Քրիստոսի
քրտինքն էր խմում, ո՞ւր է այն քաղաքը,
որը Նրա համար մեխ էր պատրաստում, և ո՞վ
կլսի զանգի ձայնը, երբ նա
կսկսի ղողանջել:Դու նա ես՝ ով որ ես Ավետարանի
չգրված մի խոսքի մեկնաբանություն, լուսանցքում
արված
մակագրություն, ընդմիջում՝ երկու գործողության
միջև,
երկու բառերի միջև տարածություն, որի վրայով
անցնում է կույր քամին։ Դու կաս և չկաս
միաժամանակ: Դու քեզ արժանի չես, իսկ նա –
ով քեզանից մի քայլ այն կողմ է,քեզ չի հասկանում
նրա աչքերը չեն նայում քո աչքերին,
և քարը, որի վրա դու ուզում ես թողնել քո գաղտնի
բառերը, նա չի նկատում: Դու քարի վրա
մի բառ ես, որ նա կարդալ չի կարող։
Քո նշանները նա չի ճանաչում: Ընտրիր
ուրիշ բառեր, իսկ եթե անհնար է՝ ուրեմն
մի խոսիր: (Եվ նա քեզ կհասկանա):

ՈՉ ԴԺՈԽՔ, ՈՉ ԴՐԱԽՏ

Էկրանին եղերաբախտ եղջերուն տապալվեց
վագրի ճանկերի մեջ։ Նրա հուսահատ
ջղաձգումները դեռ չեն
դադարել։ Վագրը դժոխք չունի, եղջերուն
չունի դրախտ: Ոչ հարց կա,
ոչ արձագանք, բացի մի էկրանի
վկայությունից (մինչև մի ձեռք քիչ անց
լույսը կանջատի):

Կազմեց` Սամվել Թավադյանը