Պարոն նախագահ, սիրելի տիկին Պալմե, տիկնայք եւ պարոնայք։ Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետություն իմ այցի առիթը նրա վեհությունն է։ Շվեդիայի թագավորը գիտական մի հայացք է նետում անցյալի շերտերին, թե որտեղից ենք մենք եկել եւ որտեղ ենք բնակվում։ Կուսական եւ ամբողջովին անմեղ չէր այդ հողը, եւ դա երբեք չէր բխում հանգստությունից։ Հռենոսի ափին սիրված երկիրը՝ սիրված բնակիչներով, բազմաթիվ տիրապետողներ է ունեցել, նույնքան էլ շատ պատերազմներ է տեսել։ Գաղութային, ազգային, տարածաշրջանային, տեղային, եկեղեցական, համաշխարհային պատերազմներ։ Նա տեսել է կոտորածներ, արտաքսումներ, եւ արտաքսվողները միշտ մի տեղից մեկ այլ տեղ են արտաքսվել։ Եվ քանի որ այնտեղ խոսում են գերմաներեն, բնական է, որ ներսից կամ դրսից պետք է ցուցադրեին իրենց։ Այդպես են վարվում նրանք, ում չի բավարարում փափուկ մեթոդը, եւ որոնք մի կոշտ պահանջ են առաջ քաշում։ Գերմաներեն։
Իշխանությունը, կործանումը, ցավը, թյուրիմացություն ենՙ ընկած ճանապարհին, որը գալիս է մի տեղից, որի անցյալի շերտերը ներկայում են։ Եվ ծնվում են բեկորներ, մանրաքարեր ու կտորներ։ Արեւելքում եւ արեւմուտքում չեն լինում տեղաշարժեր, որոնց մասին եղել են շատ ու բազմաթիվ պատմություններ։
Սառնասրտություն․ հնարավոր է, որ այն մեզ երբեք չի լքում։ Մեկն արեւմտյան, մյուսը՝ ոչ բավարար չափով արեւմտյան հանգստություն է, մեկը՝ աշխարհիկ, մյուսը՝ ոչ բավարար չափով աշխարհիկ։ Գերմաներենի ցուցադրության նկատմամբ միշտ տիրապետում է անվստահությունը, երբ արեւմտյան եւ գերմանական զուգակցությունն այդ ժամանակ դժբախտ ժողովուրդների համար միայն խաբկանք է ծնում։ Որտեղի՞ց նա պետք է դա իմանար։ Ե՞րբ այս երկիրը կլինի այնպիսին, ինչպիսին սիրտը պետք է բաբախեր , գնա այնտեղ, որտեղ Հռենոսն է հոսում։ Դա մի երկար ճանապարհ է դեպի Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետություն։ Երբ պատանին դպրոցում լսում էր սպորտային ասույթը, որ հոր պատերազմը եղել է բոլորի գործը, միաժամանակ դպրոցում եւ եկեղեցում լսում էր, որ խաղաղությանը պատրաստվելը, մեղմաբարոյությունը երկրին խոստանում էին անիշխանություն։ Մինչեւ իր կյանքի վերջը այդ սարսափելի հակասությունը չգտավ լավագույն լուծումը․ դրանցից մեկը երկինքն ու երկիրն էին, մյուսը միայն երկինք էր խոստանում եւ մի լանդշաֆտ, որտեղ պահանջված էր եկեղեցու իշխանությունը։ Եվ դա, լրացվելով, հասնում էր մինչեւ մեր օրերը։ Ճանապարհն ինձ համար այստեղից հեռու էր։ Եվ ես, ինչպես պատերազմից վերադարձած միլիոնավորները, ավելի շուտ ձեռքերը գրպանում չէի դնում, եւ մյուսներից տարբերվում էի խանդավառությամբ, որի մասին ցանկանում էիր գրել ու նորից գրել։ Նամակը ես չէի կրում ինձ հետ։ Թույլ տվեք ինձ, փաստը, որն այստեղ ես ներկայացնում եմ, չպահել ամբողջությամբ, քանի որ ես զգույշ եմ գործում երիտասարդ մարդու հետ, որը երկարատեւ արտաքսումից եւ երկար դեգերումներից հետո վերադարձել է վաճառքի հանված հայրենիք։ Ոչ միայն մահը, այլեւ մահվան ցանկությունն է փախչում, ազատագրում, վերապրում։ Ես ծնվել եմ 1917թ․, եւ խաղաղությունն ինձ համար մի բառ է՝ ո՛չ հիշողության առարկա, ո՛չ իրավիճակ։ Հանրապետությունն օտար բառ չէ, միայն ջարդված հիշողություն։ Ես ստիպված էի այստեղ շատ ու շատ մտածել արտասահմանցի հեղինակների մասին, որոնք ազատագրողներ էին․ զարմանքն ու օտարությունը ազատագրվում էին միասնությունից, ցանկանում նյութականանալով՝ հրաժարվել իրենց յուրահատկությունից։ Իսկ նյութական մերժման հետեւանքը լեզվի նվաճումն էր, փոշեծածկ ձեռքը, որը երեւում էր դռան առջեւում, եւ ամեն դեպքում դժվար էր այն բռնելն ու հասկանալը։ Ես ցանկանում էի մտածել գերմանացի ընկերների եւ գերմանացի քննադատների քաջալերանքի մասին, մտածում էի վհատության շատ փորձերի մասին, քանի որ այն երբեմն տեղի էր ունենում առանց պատերազմի։ Միաժամանակ ինձ ոչինչ չէր թվում առանց հակասության։
Այդ քսանյոթ տարիները երկարուձիգ երթ էին ոչ միայն հեղինակի համար, այլեւ քաղաքացու, որը խիտ անտառում ցուցամատի միջոցով, խճճվելով յուրահատկությունից, իրականում շահել էր տանուլ տված պատերազմը։ Շատ ուրիշ ցուցամատեր ծանրաբեռնված էին եւ ունեին իրենց ճնշման կետը։
Այստեղ ես վեհերոտ կերպով մտածում էի իմ գերմանացի նախնիների մասին, որոնք ելնելով անիծված իրականությունից, ստիպված չէին լինել գերմանացի։ Նելլի Սաքսը, փրկված Սելմա Լագերլյոֆի կողմից, հազիվ էր խույս տվել մահվանից։ Թոմաս Մանն արտաքսվեց երկրից եւ զրկվեց քաղաքացիությունից։ Հերման Հեսսեն, տարագրված իր սեփական ինքնությունից, արդեն երկար ժամանակ Գերմանիայի քաղաքացի չէր, թեեւ հարգված էր այստեղ։ Իմ ծննդից հինգ տարի առաջ, 60-ականներին, այստեղ կանգնած էր գերմանացի վերջին մրցանակակիրը գրականության ասպարեզում՝ Գերհարդ Հաուպտմանը։ Ըստ մի վարկածի՝ նա իր կյանքի վերջին տարիներն ապրել էր Գերմանիայում, չնայած լավ չէր վերաբերում տարաձայնություններին։ Ես կա՛մ անհատականություն եմ, կա՛մ սեփական ոչինչ չունեմ։ Ես մի գերմանացի եմ, որի միակ օրինական այցեքարտն այն լեզուն է, որով գրում եմ։ Եվ դա ինձ ոչ ոք չի տրամադրել, ոչ էլ այն երկարաձգելու կարիքն ունի։ Եվ ես, որպես գերմանացի, ուրախ եմ այդ մեծ պատվի համար։ Ես շնորհակալ եմ շվեդական ակադեմիային եւ Շվեդիային այդ պատվի համար։ Եվ ոչ միայն դա է ինձ համար արժեքավոր, այլեւ լեզուն, որով ես արտահայտվում եմ եւ երկիրը, որի քաղաքացին եմ ես։
Թարմանությունը գերմաներենից՝ Թագուհի Հակոբյանի
*Ճառ՝ արտասանված 1972թ․ դեկտեմբերի 10-ին, Ստոկհոլմում, Նոբելյան մրցանակի հանձնման արարողության ժամանակ
