«Պա՛պ, հա՜ ճիշտ, գրքերս կա՞ն, թե՞ ինչ-որ մեկին եք տվել»։ Ճակատի գծերը միացան իրար։ «Ո՞ւմ էիր ուզում՝ տայինք։ Հանձնեինք ազգային գրադարանի՞ն։ Ամբողջ լոգարանի մեջ թրջեցինք, հետո էլ գցեցինք աղբի տոպրակը, գիշերով տարանք, թափեցինք անապատը»։ Ուզում էի ասել՝ երբ այդքան ծերացար։ Բայց միայն շուրթերս բոլորեցի ու ասացի. «Օհո՜»։
Հայրիկը փակեց պահարանից վերցրած «Հռոմեական ճարտարապատետություն» գիրքը և ակնոցի վերևից նայելով ինձ՝ ասաց․ «Ա՛յ բալա, չե՞ս մտածել՝ որ լցվեին մեր տուն, ինչ կլիներ։ Կոմոդիդ էդքան գիրքն ու թռուցիկները ի՞նչ կլինեին։ Էդքան գրքերը ե՞րբ էիր գնել»։ Իրավացի էր։ Ես այդ օրերին թափառում էի Թեհրանի համալսարանի դիմաց, աչք ածում բոլոր ցույցերին՝ ամբողջ գումարովս գրքեր գնելով։ «Գրպանի փողերով, որ ինքդ էիր տալիս։ Էդ օրերին բոլորը քաղաքականության մեջ էին դե։ Ես էլ՝ մնացածի պես։ Պա՛պ, հիմա մի՛ ջղայնացիր։ Զարմանալի է, որ ճարտարապետության գիրքն ես վերցրել․ ծնունդիդ նվերն է»։ Հայրիկը գլուխը տրտմորեն տարուբերեց։ «Հույս ունեի, որ գլխովդ նման քամիներ չեն անցնի։ Այսինքն՝ Իտալիայի դեսպանատանը հերթ կանգնելու փոխարեն պիտի ամեն օր գնայի Էվինի[1] դե՞մը»։ Թաթերիս վրա կանգնելով՝ այտը համբուրեցի։ Շոյեց մազերս։ «Հնարավորություն է ընձեռնվել՝ քեզ ուղարկենք, ինքդ էլ չես հասկանում՝ կյանքդ որքան կփոխվի։ Ոնց որ ջրափոսն ու ծովը։ Մենք ե՞րբ ենք էսքան հնարավորությունների տեր ջահել ունեցել»։ Հայրիկն ինչ գիտեր, թե որքան էի կարոտել այն ծանծաղ ջրերը։ Ճարտարապետության գրքի կազմի հետևի գնին նայեց ու ասաց․ «Ես քու հե՜րն եմ անիծել, իննսուն եվրո։ Հլը ո՜ւր ես մյուս տարվա ֆարվարդինին[2] դեռ շատ կա։ Անիմաստ շռայլություն»։ Գիրքը նորից պահարանը դրեց։ Հայրիկն իմ ապագայի մտքերով էր, բայց ես՝ անցյալի հուշերով։ Իմաստալից ժպիտով ասացի․ «Եթե չվերցնես, եկող տարի հետս կբերեմ»։ Ինչ-որ բան փայլեց աչքերի խորքում։ «Էս արդեն սպառնալի՞ք էր։ Այսինքն՝ մյուս տարի ուզում ես Թեհրա՞ն գալ։ Մի՞թե թեզդ վերջանում է»։ Ձեռքս դրեցի ձեռքին՝ ասելով․ «Ի վերջո, մի օր վերջանալու է։ Եկանք, մի տարի ձգվեց, դուք էլ կարոտում եք, էդպես չէ՞։ Ձեզ համար եմ ասում»։ Հայրիկն այտս երեխայի պես ձգեց։ «Գործդ վերջացրի՞ր։ Գնա՞նք, մի բան ուտենք»։ Ծիծաղելով ասացի․ «Հիմա քեզ Ումբերտոյի սանդվիչանոց կտանեմ, ճարտարապետականի երեխեքի հավաքատեղին է»։
Խանութի փայտե պահարանները լեփ-լեցուն էին թարմ հացերով, խառնուրդ շշերով, սխտորի բույրով, իսկ առաստաղից կախված սալյամիները մարդու ախորժակ էին գրգռում։ Ումբերտոն սուլում էր՝ մորտադելայի տաշեղները լոլիկի ու մանրացրած ձիթապտղի հետ այնպես դնելով հացի մեջ, որ կթվար՝ աճպարարություն էր անում։ Հայրիկն ականջիս ասաց․ «Հերն անիծած քաղաքում ի՜նչ էլ տեղեր կան։ Ափսոս՜ս, որ Անդրեին[3] չես հիշում, ինձ տարար-հասցրեցիր քսան տարեկան ժամանակներս ու համալսարանս։ Էս մարդը ոնց որ մսյո Ալբերտը լինի․ հոնքերը, շարժուձևը, անգամ ուռած փորը»։ Սանդվիչները վերցրինք ու դուրս եկանք։ Հայրիկը կանգնեց ցուցափեղկի առաջ․ «Հորդ ջահել օրերի ու Անդրեի հիշատակին մի պատմական նկար արա, տեսնեմ»։ Ումբերտոն իր սպիտակ գոգնոցով նայում էր հայրիկին, իսկ վերջինս իր երիտասարդությանն էր ժպտում, երբ ֆոտոխցիկս չխկաց։
Մինչև Բորգեզե[4] քայլեցինք։ Պտտվեցինք լճակի ու տաճարի մոտով։ Հայրիկի քայլքը թուլացել էր։ «Չե՞ս հոգնել։ Նստե՞նք էստեղ»։ Նստեց նստարանին։ Գունատ էր, ճակատը՝ քափ-քրտինքի մեջ։ Ձեռքը տարավ մազերին, որ գրեթե ամբողջությամբ ճերմակել էին։ «Տես՝ մարդ մի հոտը հարյուր տարի իր հետ մինչև ուր է տանում-հասցնում։ Մին էլ Ումբերտոյի խանութից նետվում ես Անդրեի մոտ։ Հետո միտդ են ընկնում կինոթատրոնը, ծխախոտն ու կուրսընկերներդ։ Արևի էս գույնը․․․ Հնամյա սոճիները, եթե ասեմ՝ քայլելիս տոսախների արանքում մի քանի անգամ ինձ տեսա՝ յոթ տարեկան, հավատդ չի գա։ Անգամ լսում էի Յադոլլահի մկրատի ձայնը՝ Ամիրիեի այգու տոսխաների վրա․․․ երանի ծխախոտ ունենայի»։ Նստեցի կողքն ու այտը համբուրեցի։ «Նա՞, որին սիրահարվել էր հորաքույր Ֆիրուզեն»։ Կյանքը կամացուկ սողոսկում էր հորս մաշկի մեջ, և դեմքը գույն էր առնում։ «Կեցցե՛ս, Յադոլլահը՝ մեր այգեպանը։ Դե, Ֆիրուզեն միշտ էր գող-ավազակ։ Երբ կռվում էր Բիժանի հետ, գույնը գցած գալիս էր հայրիկենց տուն, գլուխ գլխի էինք տալիս, ասում էին՝ Աստված լուսավորի Յադոլլահի հոգին»։ Հայրիկը մի փոքր հոգով հանեց՝ շարունակելով․ «Խեղճ Յադոլլահ»։ Հետո ձեռքով խփեց աջ ոտքին՝ աչքերը հառելով տոսախներին։ «Տասնհինգ տարեկան էր, որ գյուղից բերեցին Թեհրան։ Հայրս տեսավ՝ խելացի է, դարձավ մեծերին, ասում էր՝ էս տղան մի օր համալսարան է գնալու։ Էդ ժամանակ էլ Ֆիրուզեն սիրահարվեց այգեպանի տղային։ Մի օր Յադոլլահին հանել էր՝ ծառի վերևից իր համար կեռաս քաղի, բայց աստիճանը սահել էր Յադոլլահի ոտքի տակից, ու ցած էր ընկել։ Բոլորս Ֆիրուզեի գոռում-գոչյունից թռանք բակ։ Տեսանք՝ գլուխը կպել է ջրավազանի պռնկին։ Մի քանի րոպե այդտեղ գիտակցությունը կորցրել էր։ Լավ հիշում եմ, հետո վեր կացավ, ասաց՝ ինձ բան չկա։ Հաջորդ օրն անկողնուց դուրս չեկավ։ Պարզվեց՝ քնի մեջ ուղեղի արնահոսություն է ստացել։ Տասնութ տարեկան էլ չկար։ Ֆիրուզեն մի շաբաթ հաց չկերավ, տարան բժշկի․․․ դա էր պակաս»։ Ասացի․ «Ի՜նչ դժբախտ մարդ»։ «Կյանքը ճարտարապետության հակառակ, ամեն ինչ էլ հաշվարկես, ճակատագրի հետ ոչինչ անել չես կարող։ Ես իտալերեն սովորեցի, որ գամ էստեղ, ինժեներիա սովորեմ։ Հետո՝ երեսուն տարի անց, աղջիկս եկավ իմ տեղը»։ Գլուխս դրեցի հայրիկի ուսին։ «Հավատս չի գալիս։ Ինչքա՜ն էի ուզում էս տեղերը քեզ հետ տեսնել»։ Հայրիկը գլուխը ծռեց, և այտերի ջերմությունը լցվեց վարսերիս։ «Հետաքրիր մի բան ասեմ քեզ։ Սկզբում որ եկա, դե աշուն էր, ամեն ինչ մի տեսակ մոխրագույն էր, շարունակ մտածում էի, թե քայլում եմ Դե Սիկայի ու Ֆելինիի՝ քո սիրած սև ու սպիտակ ֆիլմերում»։ Հայրիկը շոյեց մազերս, համբուրեց ճակատս և խոր շունչ քաշելով՝ ասաց․ «Վինի, վիդի, վիցի[5]»։
Այնուհետև վեր կացավ նստարանից։ «Փարվանեի ականջը խուլ, ես մինչև հիմա էլ խենթանում եմ Իտալիայի համար»։ Երկուսով քահ-քահ ծիծաղեցինք, և հիշեցի այն օրը, երբ մայրիկը «Ոճիր և պատիժ»-ի միջից մի սիրային նամակ էր գտել ու մի ամիս փնթփնթաց․ «Պա՛պ, ասում ես՝ իրականում Գիթին ո՞վ էր»։ Չէր սպասում հարցիս․ «Գիթի՞ն։ Ոչ մեկ․․․ կուրսընկեր»։ Երեխայի պես քաշեցի թևքից․ «Դե ասա՜»։ Թևքը մի կողմ քաշեց ձեռքիցս՝ ասելով․ «Մի՛ արա, ա՛յ բալա։ Էս մի ձեռք բաճկոնն է ունեցած-չունեցածս։ Ոչ մի բան․․․ իրար հետ էինք սովորում»։ Երրորդ տարին թողեց, գնաց Ամերիկա։ Երբեմն նամակագրությամբ կապվում էր հետներս»։ Ձեռքս գցեցի ձեռքն, ու քայլեցինք։ «Հիմա, երբ մաման էստեղ չէ, սիրահարվա՞ծ էիր նրան»։ Ծանր ու ջարդրտված էր քայլում։ «Չէ՛, բալես, էդ Փարվանեն էր զուր տեղը աղմուկ բարձրացրել, ոնց որ հենց Գիթիին էր գտել «Ոճիր և պատիժ»-ի էջերից։ Ընդհանրապես նման բան չկար»։
Մինչև երեկո ման եկանք և նրբանցքներից մեկում ընթրեցինք։ «Տուրիստներն էս տեղը չգիտեն։ Ուզում եմ քեզ հենց իտալացու պես պատիվ տալ»։ Բաժակը բարձրացնելով՝ ասաց․ «Ուրեմն, հիմա պաշտոնապես դառնում եմ իտալացի։ Անունս ի՞նչ կլինի․․․ Սինատոր[6] Սոբհանելի՝ տասնհինգերորդ դարի ճարտարապետ, հըն, ո՞նց է»։ Հայրիկն այդ ճանապարհորդությունից հետո երբ վերադարձավ Իրան, նամակներն այսկերպ էր ավարտում․ «Մեռնեմ քեզ, քո հայր՝ Սինատոր»։
Սկսվեց աշնանային կիսամյակը։ Հռոմը այնտեղ անցկացրածս բոլոր աշուններից ավելի շատ էր մոխրագույն ու թաց։ Զբոսաշրջիկները կառչել էին սրճարաններից, և ամենուր սուրճի ու խոնավության հոտ էր։ Մայրիկը հեռախոսի այն կողմից ասաց․ «Չեմ կարող քեզ ասել՝ արի կամ մի արի»։ Երկուսս էլ լալիս էինք, և մայրիկը կարծում էր՝ ես տեսնում եմ իր արցունքները։ «Սա էն որոշումն է, որ ինքդ պետք է կայացնես»։ Հայրիկը կաթված էր ստացել, այս անգամ՝ ուղեղի կաթված։ Վիճակը տարբերվում էր երկու տարի առաջվանից։ «Հայրդ չի կարողանում խոսել»։
Երեք օր էր մնացել կարևոր մի քննության։ Ֆակուլտետից ուղիղ գրախանութ գնացի, վերցրի «Հռոմեական ճարտարապետություն» գիրքը՝ գանձարկղում դնելով իննսուն եվրոն։ Գիրքը թևիս տակ դրած՝ մինչև տուն քայլեցի։ Երեք օր էր՝ սաստիկ անձրև չէր եկել։ Տան մոտակայքում՝ ջրով լեցուն մի փոսի մոտ կանգնեցի՝ աչքերս կաթիլների վայրէջքին։ Մայրիկը ձեռքը երկարեց․ «Ջրերը չգնա՛ս։ Էս կո՛ղմ արի էդտեղից»։ Ուզում էի ցատկել հորն ու ընկղմվել հինգ տարեկանը։
Շենքի ծանր ու հին դուռը բաց անելիս տանտիրոջ կատուն վեր կացավ շեմից և ինչպես միշտ հետևիցս քայլեց։ Տրամադրություն չունեի․ կոշիկի կրունկով հրեցի նրան ու դուռը փակեցի։ Մլավեց՝ չանչելով դուռը։ Օդանավակայանից գալու օրը հայրիկը ճամպրուկը դրեց գետնին ու ասաց․ «Է՜, Սոֆյա Լորենն էլ է էստեղ։ Զարամանալու սիրուն է»։ Ամեն անգամ նրա կաթի ամանը լցնելիս զվարճալի բաներ էր ասում․ «Էս Սոֆյան ինձ շոռում է։ Փարվանեն գլխի ընկնի, էլ ինձ տուն չի թողնի»։ Վարագույրները քաշեցի և այն նույն թաց հագուստով պառկելով անկողնում՝ սկսեցի թերթել գիրքը։ Անձրևը սահել էր բոլոր այն ծակուծուկերը, որ գնացել էինք հայրիկի հետ։ Դեմքս սեղմեցի բարձին ու հեծկլտացի։
Օդանավակայանի բետոնե պատերը սպիտակ էին ու սառը։ «Մեհրաբադը էս օդանավակայանից ավելի շատ էի սիրում»։ Հայրիկն ասաց․ «Էս հենց Մեհրաբադն է»։ Եկա՝ ասեմ, որ ճամպրուկս ծանր է, տեսնեմ՝ փետուրի պես բարձրացրեց։ Հետևից քայլեցի։ Բեռնակիրներն այս ու այն կողմ էին թեքվում իրենց սայլակներով, վախենում էի՝ ամբոխի մեջ նրան կորցնեմ։ Երբ նստեցի մեքենան, ճանապարհորդների աղմուկ-աղաղակը մնաց օդանավակայանի բարձր առաստաղի տակ, և մեքենան անսահման լռության մեջ ճամփա ընկավ։ Գլուխս հենեցի պատուհանին։ Ճանապարհը սպրդվել էր խավարում, և միայն ճերմակ գիծն էր Թեհրանի գիշերային երկինքը լեռներից տարանջատում։ Ասացի․ «Գնալուցս ի վեր ոնց որ ձյունը հալած չլինի»։ Հայրիկը չպատասխանեց։ Նայեցի կիսադեմին․ «Հա՜, ճի՛շտ, ինչի՞ չսպասեցիր, որ ճարտարապետության գիրքը բերեմ»։ Առանց աչքերը շարժելու ասաց․ «Գիրքը, որ թրջել ես անձրևի տակ»։ Գլուխս նորեն հպեցի պատուհանին, աչքերս փակեցի։ Քնի մեջ արցունքներս հոսում էին՝ թրջելով բարձս։
Լուսացել էր։ Դռան ճեղքը բաց արի, լսվեց կատվի չանչերի ձայնը՝ միջանցքը սառը սալիկների վրա։ Դռան մոտ հապաղեց, քսվեց ոտքերիս ու գնաց կաթի ամանի հետևից։ Ճամպրուկս կապեցի և վարձը թողնելով տանտիրոջ դռան տակ՝ գնացի օդանավակայան։ Իրանի ժամանակով երեկոյան իննին օդաչուն ազդարարեց, որ Թեհրանում եղանակը մինուս երեք աստիճան է։ Ամրագոտիս կապեցի։ Ինքնաթիռն արագ վայրէջք էր կատարում՝ թողնելով ամպերին, իսկ ձյան տակ ընդգծվում էին քաղաքի գիշերային լույսերը։ Միմյանց հրող ուղևորների արանքով անցա։
Հորեղբայրը պատուհանի հետևից ձեռքով էր անում։ Մենակ էր եկել։ Երբ բարևեցի, արցունքը փայլկտաց աչքերին։ Գրկեց ինձ՝ ասելով․ «Տո հե՛րն օրհնած, կարոտել էի քեզ։ Հռոմի արևի փոխարեն էս ի՞նձ ձյուն ես բերել»։ Ճամպրուկս դրեց մեքենայի հետևը, քառակուսի մի ծածկոց տվեց ձեռքս ու քմծիծաղով ասաց․ «Փարվանեն ասել է՝ երեխես ճամփին չսառի»։ Ծիծաղեցի․ «Բա ուտե՞լը։ Եթե բուք ու բորան եղավ, սոված չե՞նք մնա»։ Հորեղբայրը ժպտաց․ «Չէ՛»։ Այն օրերի պես չասաց․ «Երկրորդ Սինատոր, էն չարաճճիություննե՜րդ․․․»։ Ձյունը ճանապարհը սպիտակով էր ներկել։ «Լավ է՝ թռիչքդ չի չեղարկվել։ Առավոտյան քեզ նրա մոտ կտանեմ»։
Երբ գրկեցի մայրիկին, բուրում էր իմ կյանքի ողջ տարիներով։ Աչքերս այրվեցին նրա արցունքների տակ։ «Գիտեմ, գիտեմ, սրտիս թանկ, լավ ես արել՝ եկել ես, լա՛, միայնակ տանջվում էիր»։ Նստեցի բազմոցին՝ տատիկիս կողքն ու ձեռքը բռնեցի։ Լռակյաց ծեր կին էր։ Գուցե մտածում էր՝ ի՞նքը պիտի կաթված ստանար։ Ազգականների մխիթարանքների տրամադրությունը չունեի։ «Կկազդուրվի։ Երկու տարի առաջ չէ՞ր։ Աստված դարման կանի․․․»։ Մայրիկի ականջին ասացի․ «Սրանք չե՞ն գնում»։ Բարձրաձայն ասաց․ «Գնա, փոխվիիր, հոգնած ես, իրենք էլ կամաց-կամաց կգնան իրենց բան ու գործին»։
Քնելուց առաջ եկավ իմ սենյակ։ Նոր նկատեցի, որ աչքերի տակը փքվել է, իսկ մազարմատներն ամբողջությամբ ճերմակ էին։ «Ինչ լավ եղավ՝ եկար․․․ եղած-չեղածներդ էն փայտե կոմոդն ենք դրել։ Գիշերազգեստ, խոզանակ-մոզանակ բերե՞լ ես, թե՞ բերեմ»։ Գրկեցի նրան․ «Ամեն ինչ էլ ունեմ։ Գնա, քնիր»։ Նստեցի մահճակալի եզրին․ պատերը ներկել էին, պաստառներս՝ պոկել։ Լույսը հանգցրի, այն միտքը, որ հայրիկը տանը չէ, խելագարության էր հասցնում ինձ։ Քունս չէր տանում։ Գնացի պատուհանի մոտ ու վարագույրը հետ տարա։ Ձյունապատ լեռներից բացի՝ անցյալի որևէ նշույլ չէր մնացել։ Թոչալի[7] լույսերը առկայծում էին։ Հայրիկն ասել էր․ «Երբ եկար, քեզ կտանեմ մի տեղ, որ զարմանահրաշ տասարան ունի, մարդ ուզում է մինչև կյանքի վերջն էնտեղ մնալ։ Համ Թեհրանն է հնարավոր տեսնել, համ Դամավանդը»։
Հորեղբայրն առավոտյան իննին եկավ մեր հետևից։ Յոթերորդ օրն էր, որ հայրիկը կոմայի մեջ էր, այտերը համբուրեցի, և արցունքներիցս մի կաթիլ մնաց դեմքին։ «Պա՞պ, ես եմ․․․ լսո՞ւմ ես։ Պա՛պ ջան, ես եմ՝ Հոման, դե զարթնի՛ր․․․»։ Բայց հայրիկը ո՛չ աչքերն էր բաց անում, ո՛չ էլ տեղից շարժվում։ Ամեն օր մայրիկի հետ նստում էինք կողքը, շոյում ձեռքերը, խոսում իրար հետ, և երբեմն միտներս էր գալիս, որ չպիտի արթնանա։ Հետո մայրիկն ասում էր․ «Սինա՞, բա՛ց արա աչքերդ, Հոման քեզ համար է եկել»։ Մայրիկն ամեն օր մաքրում էր նրան, սանրում մազերը և մորուքը սափրում։
Տասնմեկերորդ օրը ոտքերն ուռչեցին։ Բժիշկն ասաց․ «Թոքերը շարքից դուրս են գալիս, հնարավոր է՝ մինչև վաղը սիրտը․․․»։ Մայրիկը քարացավ՝ ձեռքերի մեջ առնելով բժշկի ձեռքը և ասաց․ «Մի՛ ասա, բժի՛շկ, պիտի հետ բերես նրան, Հոմայի խաթր էլ ախր կլինի արթնանալ․․․»։ Հորեղբայրն ասաց․ «Փարվանե՛ ջան, թող բժիշկն իր գործին գնա, գուցե հիմա ուռած էլ քնի»։ Բժիշկը ձեռքը դուրս հանեց մայրիկի ձեռքերի միջից, մայրիկն իրեն գցեց նրա գիրկը, և մեր արցունքները ձուլվեցին իրար։ «Գոնե քեզ մնաս բարով էր արել, բայց ինձ՝ չէ․․․»։ Իրավացի էր, հայրիկն օդանավակայանում գրկել էր ինձ ու ասել․ «Բալե՛ս, լաց մի՛ լինի, հո խաչակրաց արշավանքի չե՞մ գնում։ Էգուց-մյուս օր դասերդ կավարտես, ինքդ էլ կգաս․․․»։ Իններորդ օրը էկրանի վրայի կանաչավուն կորերը փոխակերպվեցին ուղիղների, և սարքը ճչաց։ Երբ լարերն անջատում էին հայրիկից, մայրիկը հայհոյում էր ողջ հիվանդանոցին, իսկ ես՝ անձայն լալիս։
Էսֆանդի հինգն էր՝ երեքշաբթի։ Բոլորը լալիս էին, ինչ-որ մեկը Ղուրան էր կարդում, և մեկն էլ հող էր լցնում հայրիկի ապրած տարիների վրա։ Սև ակնոցով փոքր-մոքր մի կին, անցնելով գերեզմանների արանքով, եկավ-կանգնեց հորեղբորս կողքը, մի քանի բառ փոխանակեց, իսկ գնալիս մի փոքրիկ, սպիտակ ծաղկեփունջ դրեց գերեզմանին։ Մայրիկը տարուբերում էր գլուխը, երբեմն հառաչում, բայց չէր լալիս։ Կանանցից մեկն ասաց․ «Լա՛ց եղիր, Փարվանե՛ ջան, մեջդ մի՛ պահիր․․․»։ Մայրիկն աչքերը փակել էր, որ Գիթիի գնալ-գալը չտեսնի։
Վերջին երեկոյան մայրիկն ասաց․ «Գնա նրա սենյակ, տես՝ ինչ սիրտդ կուզի, որպես հուշ վերցրու»։ Յոթ տարեկանս, հայրիկի ձեռքից բռնած, լուսանկարի շրջանակի միջից աչքերը հառել էր վրաս։ Հայրիկի գրիչներն ու գրառումները սեղանի վրա էին։ Պահարաններից մեկում շարված էին համալսարանական փաստաթղթերն ու քարտեզները։ Թղթապանակներից մեկի անկյունում գրված էր․ «Երրորդ կուրս»։ Կողքի կանաչ կապն արձակեցի։ Թղթերի ու քարտեզների արանքից դուրս էր եկել արդեն խունացած կապույտ-կարմիր մի թուղթ․ «Սինա՛, իմ թա՛նկ Սինա, չգիտես, թե որքան երջանկացա, երբ քո ուղիղ ձեռագիրը տեսա։ Երևի տասն անգամ կարդացել ու համբուրել եմ նամակդ։ Հավատս չի գալիս, որ այսքան տարի անց գրեցիր ինձ․․․ երանի երբեք չգայի էս քամբախ տեղը։ Էս մի տարին, որ հեռու եմ Իրանից, ոնց որ հազար տարի լիներ։ Շարունակ՝ դաս, մենություն ու զղջում։ Երանի լսած չլինեի Փարվանեին ու քեզ ձեռքիցս բաց չթողնեի։ Երբեմն կասկածում եմ՝ չլինի՞ ինձ քաջալերեց, որ դուրս անի։ Հետո ինձ ասում եմ՝ ա՛յ խելառ, դու լավագույն համալսարանում ես սովորում, նրա փոխարեն ինչ ընկեր էլ լիներ, կասեր՝ ինչիդ են ամուսնությունն ու երեխեքը։ Այդ տխրահռչակ օրն էլ ինքը հետս եկավ։ Սինա՛, չգիտեմ, երբեմն մտածում եմ՝ գուցե որ ասում են երիտասարդությունը հիմար է ու ինքնահավան։ Գուցե կամ էլ չարքերն են․․․»։ Գլուխս հենեցի ինքնաթիռի պատուհանին, Թեհրանը մնում էր ամպերի տակ։ Հայրիկը ճիշտ էր ասում, որ եթե ամեն ինչն էլ հաշվարկես, ճակատագրի հետ ոչինչ անել չես կարող։ Պատուհանից անդին աստղերը մարում էին այգաբացի հորիզոնում, և օդաչուն հայտարարեց, որ օդանավը երեսուն րոպեից վայրէջք կկատարի Հռոմում։ Քառակուսի ծածկոցը գցեցի վրաս ու աչքերս փակեցի։
Թարգմանությունը պարսկերենից՝ Արեգ Բագրատյանի
[1] Էվին – Թեհրանի ամենասարսափազդու բանտերից մեկը, որտեղ սովորաբար բանտարկվել են քաղաքական և գաղափարական այլախոհները։
[2] Ֆարվարդին – Իրանական օրացույցի առաջին ամիսը։
[3] Անդրեն Թեհրանի հայտնի սանդվիչավաճառներից է եղել, կոլորիտային կերպար, որի մասին իր պատմվածքներում հիշատակել է նաև Գոլի Թարաղին։ Թե՛ Անդրեն, թե՛ նրա հաստատության մյուս աշխատողները եղել են հայ, որոնց դիմում էին «մսյո»-ով։
[4] Villa Borghese
[5] Եկա, տեսա, հաղթեցի – Հուլիոս Կեսար։
[6] Հեղինակն այստեղ բառախաղ է արել, Սինա անվանը միացնելով սենատոր բառը։
[7] Թոչալ – Թեհրանի հյուսիսում գտնվող լեռ, որ Իրանի զբոսաշրջային վայրերից է՝ հայտնի իր ճոպանուղիով։
