Առևտրային գործակալության երեսունմեկամյա ղեկավար սիրահարված Էնրիկո Ռոկկոն փակվեց իր աշխատասենյակում: Այդ կնոջ մասին միտքն այնքա՜ն բուռն ու այնքան կեղեքիչ էր դարձել, որ նա վերջապես գրելու ուժ գտավ։ Նամակը ամեն տեսակ գոռոզությունից ու ամոթխածությունից վեր պետք է լիներ։
«Հարգարժա՛ն Օրիորդ»,- սկսեց նամակը, և միայն այն մտքից, որ Օրնելլան թղթի վրա թողած գրչի հետքերը կտեսնի, սիրտը սկսեց ուժգին բաբախել ու ասես խենթացած՝ շարունակեց գրել․«Հարգելի Օրնելլա, Սիրելի՛ս, Թանկագի՛նս, Հոգիս, Արևս, ինձ այրող Կրակս, գիշերների մտապաշարումս, Ժպիտս, Ծաղիկս, Սերս․․․»
Ներս մտավ փոստատար Էրմետեն․
– Ներողություն, պարո՛ն Ռոկկո, մի պարոն է Ձեզ հարցնում։ Նրա անունը (նայեց թղթին) Մանֆրեդինի է։
– Մանֆրեդինի՞։ Ինչպե՞ս։ Ես այդպիսի մարդ չեմ ճանաչում և հետո հիմա ժամանակ չունեմ, շատ հրատապ գործ ունեմ։ Թող վաղը կամ մեկ ուրիշ օր գա։
– Կարծես թե, պարո՛ն Ռոկկա, նա Ձեր դերձակն է, եկել է փորձելու համար․․․
– Ա՜խ Մանֆրեդինին։ Լավ, ասա թող վաղը գա։
– Բարի, բայց ասաց, որ Դուք եք նրան կանչել։
– Ճիշտ է, ճիշտ է․․․(հառաչեց)․․․ ասա՛ թող ներս գա, միայն թե ասա՛, որ արագացնի, նա ընդհամենը երկու վայրկյան ունի։
Դերձակ Մանֆրեդինին, կոստյումը ձեռքին, մտավ ներս։ Էնրիկոն ձևի համար փորձեց կոստյումը՝ երկու վայրկյան հագին թողնելով, հետո հանեց։ Այս ամենն այնքան ժամանակում, որ կհասցներ հազիվ մեկ-երկու տառ գրել։
– Ներողություն եմ խնդրում, պարզապես հիմա ձեռքիս տակ շատ հրատապ գործ ունեմ։ Ցտեսություն, Մանֆրեդինի։
Նա շուտափույթ վերադարձավ գրասեղանի մոտ և շարունակեց գրել․ «Իմ ամբասիր էակ, իմ Հոգյակ, որտե՞ղ ես դու այս պահին, ի՞նչ ես անում։ Ես քո մասին այնքան ուժգին եմ մտածում, որ հնարավոր չէ իմ սերը քեզ չհասնի, եթե նույնիսկ դու շատ հեռու ես՝ քաղաքի հակառակ կողմում, որն ինձ ծովերում մոլորված կղզյակ է թվում («Ի՜նչ տարօրինակ է, -մտածում էր միաժամանակ,- ինչպես կարող է ինձ նման դրական մարդը` առևտրային հարցերով կազմակերպիչը, հանկարծ սկսի այս տիպի բաներ գրել։ Գուցե՞ սա խենթության տեսակ է»)։
Այդ պահին հեռախոսը զնգաց և կարծես եռման ջուր թափվեց նրա գլխին։ Նա ֆշշացրեց։
– Այո՞
– Ողջուուու՜յն,- պատասխանեց ալարկոտ մլավոցի նման ձայնով մի կին,- ինչու՞ է ձայնդ մի տեսակ, գուցե անհարմա՞ր պահի եմ զանգահարել։
– Ո՞վ է խոսում, -հարցրեց նա։
– Օ՜, անտանելի ես դու այսօր, տե՛ս, որ․․․
– Ո՞վ է։
– Մեկ վայրկյան սպասի՛ր գոնե, որ․․․
Էնրիկոն լսափողը ցած դրեց և նորից գրիչը վերցրեց ձեռքը։
ՙԳիտե՞ս, Սեր իմ,- գրեց նա,- դրսում խոնավ, սառը, նավթով և վառելիքով աղտոտված մառախուղ է, բայց ես միևնույնն է նախանձում եմ նրան։ Գիտե՞ս, որ այն առանց մեկ վայրկյան մտածելու կփոխ․․
Զը՜նգ, զնգաց հեռախոսը։ Այնպես վեր թռավ, կարծես երկուհարյուր հազար վոլտ հոսանքը խփեր։
– Ալլո՛:
– Ախր Էնրիկո, – լսվեց քիչ առաջվա ձայնը,- ես հատուկ եկել եմ քաղաք, որպեսզի քեզ տեսնեմ, իսկ դու․․․
Վրան դող եկավ, հետո փորձեց տեղը բերել։ Ֆրանկան էր՝ իր զարմուհին, լավ, նույնիսկ շատ շնորհալի աղջիկ էր և արդեն մի քանի ամսի էր, ինչ իրեն սիրահետում էր։ Աստված գիտե, թե խելքին ինչ էր փչել։ Կանայք հայտնի են անիրական սիրավեպեր կառուցելու իրենց աստվածատուր ունակությամբ։ Բնականաբար չէր կարող նրան գրողի ծոցն ուղարկել։
Բայց նա չընկրկեց։ Ամենից առաջ նա պետք է վերջացներ նամակը։ Դա միակ միջոցն էր իրեն ներսից այրող կրակը մեղմելու համար։ Օրնելլային գրելիս, իրեն թվում էր, թե ներխուժում է նրա կյանք. գուցե նա կարդա նամակը, գուցե ժպտա, գուցե նամակը պայուսակի մեջ դնի և այդ անիմաստ բառերով պատված թուղթը գուցե հպվի հրաշալիորեն իրեն պատկանող այդ փոքրիկ և բուրավետ իրերին՝ շուրթերի մատիտին, ասեղնագործ թաշկինակին, չափազանց մտերմիկ ու առեղծվածային փոքրիկ անպետք իրերին։ Բայց արի ու տես, որ հիմա էլ Ֆրանկան է եկել նրան խոչընդոտելու։
– Լսի՛ր Էնրիկո,-հարցրեց նա՝ ձայնը երկարացնելով,- ուզու՞մ ես գամ քո հետևից գրասենյակ։
– Չէ՛, չէ՛, ների՛ր, բայց հիմա մի մեծ կույտ գործ ունեմ ավարտելու։
– Օ՜, եթե ես քեզ ձանձրացնում եմ, ավելորդ քաղաքավարություն մի՛ դրսևորի։ Համարի՛ր, որ չեմ էլ զանգ տվել։ Ցտեսությու՛ն։
– Աստված իմ, ինչու՞ ես այդպես վատ ընդունում ասածս, քեզ ասում եմ, որ պարզապես շատ գործ ունեմ։ Ավելի ուշ արի։
– Ավելի ուշ ե՞րբ։
– Արի․․․ արի երկու ժամից։
Լսափողը շրըխկացրեց, նրան թվում էր թե անդառնալի ժամանակ է կորցրել, նամակը պետք էր գցել փոստարկղի մեջ մինչև ժամը երկուսը, այլապես միայն հաջորդ օրը տեղ կհասներ։ Չէ՛, չէ՛, արագընթաց փոստով կուղարկի: «․․․ ես առանց մեկ վայրկյան մտածելու կփոխվեի տեղերով,- գրում էր նա,-երբ մտածում եմ, որ մառախուղը շրջապատում է քո տունը, անցնում սենյակիդ դիմացով և, եթե աչքեր ունենար (ո՞վ գիտե, գուցե և մառախուղն էլ է նրան տեսնում), կկարողանար քեզնով զմայլվել լուսամուտի միջից։ Եվ կարծու՞մ ես մի աննշան անցք, մի աննշմար ճեղք չ՞ի լինի, որը թույլ կտա նրան ներս սողոսկել։ Գեթ մի կամաց սոսափյուն, ոչինչ ավելին, քեզ շոյող անշոշափելի բամբակի մի թույլ շունչ ։ Այնքա՜ն քիչ բան է հարկավոր մառախուղին, այնքա՜ն քիչ բան է պետք սի․․․»
Փոստատար Էրմետեն թակում է դուռը․
– Ներեցե՛ք․․․
– Բայց ես քեզ հազար անգամ ասացի, որ հրատապ գործ ունեմ, ես բոլորի համար զբաղված եմ, ով ուզում է լինի։
– Բայց․․․
– Բայց ի՞նչ։
– Ներքևում Կոմանդոր Ինվերնիցցին է սպասում մեքենայի մեջ։
Գրողը՜ տանի, Ինվերնիցցին այն պահեստի հսկիչն էր , որտեղից հրդեհը սկսվել էր․․․ Նա մտածելու ունակությունը կորցրել էր, փորձագետների հետ հադիպումը լրիվ մտքից թռել էր։ Այլ ելք չկար։
Կրակը, որն այրվում էր նրա կրծքավանդակում, գնալով ավելի անտանելի էր դառնում։ Հիվանդ ձևանա՞լ։ Անհնարին է։ Ավարտե՞լ նամակն այնպես, ինչպես որ կար։ Բայդ դեռ այնքան բան կար գրելու, այնքան կարևոր բաներ։ Հուսալքված՝ նամակը փակեց դարակի մեջ։ Վերցրեց վերարկուն ու հեռացավ։ Միակ ելքը ամեն ինչ արագ ավարտելն էր։ Աստծո օգնությամբ գուցե կես ժամից վերադառնար։
Երբ վերադարձավ, մեկն անց քսան էր։ Աչքի տակով նայեց սպասասրահի չորս տղամարդկանց։ Հոգոց հանեց և փակվեց գրասենյակում, Նստեց գրասեղանի առջև, բացեց դարակը, նամակն այնտեղ չգտավ։
Սրտի թրթիռը գրեթե նրան շնչակտուր արեց։ Ո՞վ կարող էր մտնել իր գրասեղանի դարակները։ Կամ ո՞վ է սխալմամբ այն վերցրել։Բացեց մնացած դարակները հատ-հատ։
Ի՜նչ լավ է։ Շփոթել էր դարակները։ Նամակն այնտեղ էր։ Բայց անհնարին էր այն ուղարկել մինչև ժամը մեկը։
Մտքերը (նույնիսկ այդքան պարզունակ բանի համար) կուտակվում էին իր գլխում՝ աղմկելով մերթ ուժասպառ անող տագնապներով, մերթ հույսերով լցնելով։ Եթե նամակն ուղարկեր արագընթաց փոստով, կհասներ երեկոյան փոստի բաշխմանը, կամ․․․ ավելի լավ է եթե Էրմետեին տար, որ անձամբ տանի նամակը, չէ՛, չէ՛, պետք չէ փոստատարին այսպիսի նուրբ գործի մեջ խառնել, նա ինքն անձայմբ այն կտան:
«.․․ այնքա՜ն քիչ բան է հարկավոր սիրո համար՚,- գրեց նա,- տարածություն հաղթահարի և անց․․.»
Զը՜նգ։ Կատաղած զնգած հեռախոսը։ Առանց գրիչը ցած դնելու ձախ ձեռքով վերցրեց լսափողը։
– Ալլո՞։
– Ալլո, Ձեզ հետ խոսում է Նորին Գերազանցություն Տրակկիի քարտուղարուհին։
– Այո, լսում եմ
– Զանգ եմ տալիս այն սարքավորումների կարևորագույն արտոնագրի համար․․․
Քարացավ։ Խոսքը մի շատ կարևոր գործարքի մասին էր, որից իր ապագան էր կախված։ Զրույցը տևեց քսան րոպե։
«․․․ անցնի,- շարունակեց գրել,- Չինական պատը։ Օ՜, թանկագին Օրնե․․․»:
Փոստատարը կրկին թակեց դուռը։ Էնրիկոն վայրկենաբար սկսեց գոռալ փոստատարի վրա․
– Էդպես էլ չհասկացա՞ր, որ չեմ կարող ոչ մեկին ընդունել։
– Բայց, Տեսու․․
– Ոչ մեկին՜, ասում եմ, ոչ մեկին,- բղավեց նա կատաղած։
– Ֆինանսների տեսուչն ասում է, որ Ձեզ հետ հանդիոում ունի նշանակած։
Զգաց․ թե ինչպես են ուժերն իրեն լքում։ Տեսուչին ետ ուղարկելը խենթություն կլիներ, ինքնասպանության նման մի բան, սնանկացում։ Ընդունեց Տեսուչին։
Ժամը մեկն անց երեսունհինգ է։ Արդեն քառասունհինգ րոպե է իրեն է սպասում զարմուհին` Ֆրանկան։ Հետո ինժեներ Ստոլցն է թարսի պես եկել Ժնևից: Հետո փաստաբան Մեսսումեչին բեռնակիրների գործի համար։ Բուժքույրը, ով ամեն օր գալիս է ներարկումներ անելու համար։
«Օ՜, թանկագին Օրնելլա»,-գրեց նավաբեկյալի մոլեգնությամբ, որի վրա են հասնում գնալով ավելի հուժկու և մահաբեր ալիքները։
Կրկին հեռախոսը․
– Ձեզ հետ խոսում է Առևտրի նախարարության Կոմենդատոր Ստացին։
Հեռախոսը․
– Կոնսորցիումնրի կոնֆեդերացիայի քատուղարն է․․․
«Օ՜, իմ Գեղեցկուհի Օրնելլա,- գրեց նա,- ուզում եմ, որ իման․․․»
Փոստատար Էրմետեն թակում է դուռը և հայտնում փոխնահանգապետ պարոն Բի․- ի գալստյան մասին։
«․․․ որ իմանաս,- գրում է,- որ․․․»:
Զանգում է հեռախոսը։
– Խոսում է Գլխավոր շտաբի պետը։
Հեռախոսը զնգում է․
– Խոսում է Սրբազան հայր, եպիսկոպոսի Քարտուղար․․․
ՙ«․․ երբ քեզ տես․․․.»,-գրում է տենդագին վերջին շնչով։
Զը՜նգ-զը՜ն, զանգում է հեռախոսը․
– Խոսում է Վճռաբեկ դատարանի առաջին նախագահ․․․
– Ալլո՛, լսում եմ ։
– Զանգում եմ Բարձրագույն խորհրդից, Ձեզ հետ խոսում է նահանգապետ Կորմորանոն անձամբ։
– Այո՛, այո՛, լսում եմ ։
– Խոսում է Նորին գերազանցություն կայսրի օգնական․․․
Էնրիկոն հուզված, ալիքներից հեռու քշված՝ պատասխանում է զանգերին․
– Լսում եմ , այո՛, ես եմ , շնորհակալություն, Ձերդ գերազանցություն, ես պարտավոր եմ ․․․ Իհարկե հենց հիմա, հենց այս պահիս, պարոն Գեներալ, անպայման կզբաղվեմ դրանով, և անչափ շնորհակալություն․․․ Լսում եմ, այո՛։ Այո Ձերդ պայծառափայլություն, իհարկե՛, կանեմ անմասն նվիրվածությամբ, (լքված գրիչը, դանդաղ գլորվելով մինչև սեղանի ծայրը, մի պահ կանգ առավ անկշռության մեջ, հետո ուղղաձիգ ընկավ կոտրելով ծայրը և հենց այնտեղ էլ մնաց)։
– Խնդրեմ, համեցեք, նստեցե՛ք, չէ՛, չէ, եթե Ձեզ հարմար է, գուցե ավելի լավ է նստեք բազկաթոռին, այդպես ավելի հարմար է։ Որքան հաճելի և չսպասված անակնկալ, այո անպայման, ճիշտ այդպես, շնորհակալություն, ծխախոտ, սուրճ կցանկանա՞ք․․․
Որքա՞ն տևեց այս եռուզեռը։ ժամե՞ր, օրե՞ր, ամիսնե՞ր, հազարամյակնե՞ր։
Վերջապես, գիշերը մնաց մենակ։
Աշխատասենյակը լքելուց առաջ փորձեց կարգի բերել սեղանի վրա դիզված թղթակույտերը, նախագծերը, պայմանագրերը, արձանագրությունները։ Այդ հսկայական կույտի տակից նամակի թուղթ գտավ, առանց վերնագրի և ձեռքով գրված։ Ճանաչեց սեփական ձեռագիրը։
Հետաքրքրությունից դրդված՝ սկսեց կարդալ։ «Այս ի՜նչ հիմարություններ են, ի՜նչ ապուշ բառեր։ Աստված գիտե, թե երբ եմ գրել»,- մտածեց նա և ապարդյուն փորձեց դրվագներ փնտրել հուշերում՝ ամաչելով ինքն իրենից, ամոթ, որ երբեք չէր զգացել և, ձեռքը տանելով արդեն ալեխառն մազերի միջով, մտածց,-«Ե՞րբ կարող էի նման տափակ բաներ գրել։ Եվ վերջապես ո՞վ էր այս Օրնելլան»:
Թարգմանությունը իտալերենից` Լուսինե Բլբուլյան-Շուքուրյանի
