Լուսանկարը` Գագ Մկրտչյանի
(Հատված «Ամպուտացված ամպեր» գրքից)
Տանկերի ծանրության տակ տնքում է հողը և բերանը բաց սպասում, որ նրան կտան կտտանքների ենթարկված մարմիններ կտակի տեսքով։
Եվ տանկերի թրթուռների տակ թրթռում են «ոսկրե տանիքները», և տանկերը վերջնական հանում են գլխից թիթեռ-թանկաները, որոնք ընկնում են մահվան թակարդը։
Նրան գտան տանկի տակ։ Տաք մարմինը տան սպասումով պառկել էր, և լեզուն դուրս էր եկել և վերմակի պես ծածկել նրա խոցոտված մարմինը։
Լեզուն գրողի վերմակն է, որի տակ՝ իր մարմնի կողքին, նա պահում է իրեն մնացած միակ բառերը։
-Որ՞ բառերը:
-ՈՐԲառերը:
Նոր լեզու ուզել, կամ լեզուն խուզել հին բառերից և նույնիսկ լվալ լավայի մեջ, որպեսզի նոր խոսքով ու հոսքով լցված լինի ապագայի գրականությունը։
Թքել հինը ու գտնել նոր հիմքեր, որոնք կքերթեն հնացած ու հին հաց ծամած լեզուները, ու նոր լեզվի շքերթ կկազմակերպեն։
Միայն քերթված լեզուն կարող է նոր քերթվածք ծնել։
Եվ շան պես լեզուները կախ շքերթը մահվան թափոր կդառնա, ու թափված փորերի մեջ խոսող լեզվի տեղը հավերժ թափուր կմնա։
Հողմը կբարձրացնի վերև հողը և կլցնի դիակի բերանը, և լեզուն կաղա այդ հողը, և բերանը հողմաղաց կդառնա։
Ես փորձում եմ շարժել անշարժը՝ ձեր ժանտից ժանգոտված սրտերը։
Ծեծե՛ք լեզվի միսը ու ծածանե՛ք ձեր դրոշը, որը նման է փայտին նստած մի դոդոշի, որի դոշին շքանշանի պես կախված է երկար ու լպրծուն լեզուն։
Ատամների ու մատների արանքից նայում է լեզուն, ու ոջիլ գրողը ո՛չ է ասում նոր ոճին։
Ատամների արանքից բացվում է բառերի հանքը, ու ես տեսնում եմ «Լեզվի» վանքը, ու վազքը լեզվիս, որ ատամներիս ավազի վրա եփվում է ու ամանի վրա մատուցվում ձեզ։
-Լեզու եմ ուզում,- պատվիրում է պատերազմը մատուցողուհուն, իսկ մատուցողուհին հանում է դուրս իր մկանե ցողունը և, լիզելով շրթունքները, պատերազմի պատվերը գրանցում։
Գիրքս անցում է կատարում դեպի կատարյալ կետի, ու աքաղաղի կատարը լյարդն է դառնում։
Լեղին ծորում է լեշի միջից, իսկ գիրս արյունոտ միրգ է՝ ծաղկած իմ լեզվի ծայրին։
Ու այդ պահին ես միանում եմ «աբսոլյուտ ավտոմատիզմին», և մատը սեղմում է ավտոմատի ձգանը կամ զենքի լեզվակը, և զենքը սկսում է ճառել-ճարճատել հրի լեզվով, ու թարմ խոցերում ցողուն է աճում, ու այդ կանաչ ձողիկներով հողը արյունոտ ցողն է խմում։
Հիսունչորսամյա նկարիչ Վոլֆգանգ Պաալենը անտառ գնալուց առաջ գրեց.
«Խնդրում եմ, փնտրե՛ք և գտե՛ք իմ մարմինը»։
Ասում են` երբ նրան գտան անտառում, վայրի խոզերը արդեն հասցրել էին ուտել նրա մարմինը։
Փնտրե՛ք ու փտե՛ք։ Գտե՛ք ու գթացե՛ք։
Խոզերը լղոզել էին նրա արյունը՝ կարմիր ներկելով կանաչ խոտերը։
Իսկ հիմա ես իմ քար-քարտեզ լեզվի վրա փնտրում եմ հազարավոր մարդկանց, որոնց չեմ կարողանում գտնել։
Ու իմ գրականությամբ պայքար եմ մղում քար-լեզվի դեմ ու վերջնական դուրս եմ մղում քարացած լեզուն բերանիցս։
Լեզվիս ճեղքերի մեջ գոռում են խեղճ բառերը, և բառերը բառաչում են ու հառաչում մատաղացու գառների նման։
Եվ աղացը մատների հետ նաև աչքերն է աղում, և այդ պահին իրոք աչքերը մատների արանքից են նայում աշխարհին։
Քաջ սիրտը՝ ճաքի ու քաքի մեջ, ատամներով քերում է օդը ու հերքում պարտությունը ու ջանք թափում, որ հաղթի, բայց հաղթանակը չի հերիքում բոլորին, իսկ այ թանաք մեռնողների համար՝ ինչքան կուզեք։
Թանաքը ծորում է կաթի պես իմ կատիկով, ու լեզուս քաթանե թանկաներ է ծնում։
Ծնող-ծնոտիս մեջ լեզուս օրորվում է, իսկ տանկերը շարունակում են գանգերի վրայով գնալ՝ ծամելով բոլոր պայծառ «տանիքները»։
Մի քանի տարի անց անտառում վայրի խոզերի վրա որս անող որսորդը տանը բացեց խոզի որովայնը և գտավ Պաալենի չնկարած նկարներից մեկը, իսկ մի քանի խոզի որսորդները գտան նրանց թողած կղանքով։
Այդ խոզերը Պաալենին ուտելուց հետո մարգարիտներ էին քաքում։
Խոզե՛ր, մարդկանց առաջ մարգարիտներ շաղ մի՛ տվեք։
Իսկ առավոտյան մեռած ճակատների վրա վերջին ճակատամարտի քրտնած ցողն է փայլում։
Իսկ լեզուն շարունակ խոսում է խոզերի լեզվով, ու բեմից ճառում է մահվան ճառագայթը։
