Իրանի ժամանակակից գրականության հայտնի անուններից է կին արձակագիր ՝ Ֆարիբա Վաֆին: Ծնվել է 1962 թվականին Թավրիզում: Նրա պատմվածքները թարգմանվել են՝ ռուսերեն, շվեդերեն, արաբերեն, թուրքերեն, ճապոներեն, անգլերեն և վերջերս նաև հայերեն: Ունի պատմվածքների մի քանի ժողովածուներ ու նաև մի քանի վեպեր: Նրա առաջին վեպը՝ «Իմ թռչունը» (2002թ.), Իրանում արժանացել է բազմաթիվ մրցանակների և ընտրվել որպես տարվա լավագույն վեպ:
Բարձր են գնահատվել նաև պատմվածքներն իրենց սեղմ ոճով, պարզ լեզվով, կանանց ներաշխարհի շերտերը բացելու համարձակությամբ և տպավորվող պատկերներով: Ֆ. Վաֆիի պատմվածքների հիմնական թեման կանանց առօրյա կյանքը, խնդիրներն ու դժվարություններն են, նրանց զգացմունքներն ու մտքերը: Պատմվածքների գլխավոր հերոսները մեր օրերի կանայք են՝ մեծ մասամբ քաղաքում ապրող և միջին խավերից, ինքնաճանաչման և կայացման փնտրտուքների մեջ:
Պարսկերենից թարգմանված այս երկու պատմվածքը Ֆարիբա Վաֆիի «Նույնիսկ երբ ծիծաղում ենք» ժողովածուից են ընտրված:
Նույնիսկ երբ ծիծաղում ենք
Մենք չորս կին ենք: Երբ հավաքվում ենք իրար շուրջ, կարող ենք ծիծաղել, նույնիսկ եթե տխուր ենք: Մենք մեր շրթներկն ու դիմափոշին սիրալիր առաջարկում ենք իրար՝ ձեռքից ձեռք անցնող փոքր հայելու մեջ նայելով մեզ: Մեր զրույցներն սկսվում են մեր երեխաներից և ավարտվում մեր տղամարդկանցով: Հենց դրանից է, որ սկզբում մեր ձայնը փափուկ ու նուրբ է և կամաց-կամաց կոշտանում է ու ավելի կոշտանում: Մենք մեծ հաճույքով ենք պատմում մեր դավաճանություններից: Հիմա մենք լավ ճանաչում ենք միմյանց և գիտենք, թե ամեն մեկս ինչպես է դավաճանում:
Մեզանից մեկի պատմածներից միշտ սրտներս խառնում է: Նա երբ ջղայնացած է լինում, բերանի ջրով շաղախված խորոված է եփում իր ամուսնու համար: Նա զզվելի պատմություններ է պատմում մեզ: Մենք կծկվում ենք մարմնով, փակում մեր ականջները՝ աղաչելով, որ չշարունակի այլևս: Քա՜հ-քա՜հ ծիծաղում է և էլի պատմում: Մեր կարծիքով՝ նա հետամնաց կին է, որովհետև վրեժի միայն մեկ ճանապարհ գիտի:
Մեզանից մեկը թալանում է իր տղամարդուն՝ բացահայտ և թաքուն, քնած լինի թե արթուն, երբ տանն են լինում կամ երբ գնում են շուկա: Ամուսնուց փող պոկելու համար նա նույնիսկ կարողանում է կեղծել ջրի և հոսանքի կտրոնները: Մշտապես տալու և ստանալու գործի մեջ է, մի իսկական աճպարար է:
Ես ուրիշ գործարք եմ կապել կյանքիս հետ: Տարիներ է, որ ամուսինս տան միջի բազկաթոռն է կամ պատի անկյունի վառարանը կամ թեկուզ սեղանի վրայի ափսեն: Ես նրանից առել եմ իմ զգացմունքը, և նա ամեն օր մի կերպարանք է ստանում, բացի այն տղամարդու կերպարանքից, որ պետք է լինի տանը:
Միայն մեզանից մեկը դեռ բան չի պատմել իր դավաճանությունից: Մենք բոլորս սևեռվում ենք նրա վրա՝ այս ընկերական խմբում ոչ մեկը չպետք է թաքցնի իր գաղտնիքը: Մենք գուշակում ենք, որ նրա դավաճանությունը պետք է նոր տեսակի լինի, քանի որ հանդիպման սկզբից ի վեր դեմքը նույնությամբ մնացել է անժպիտ: Աթոռները մոտեցնում ենք իրեն, մեր աչքերը փայլում են հետաքրքրասիրությունից:
Համբերությունը հատող լռությունից հետո փակում է աչքերը և մեծ դժվարությամբ ասում.
-Ես էլ…ես էլ եմ դավաճանել:
Հանգստացած շունչ ենք քաշում, և մեզանից մեկն ասում է.
-Կեցցե՛ս … շարունակի՛ր:
-Նրա՛ն չէ, ի՛նձ:
-Ի՜նչ ռոմանտիկ է, ինչ ռոմանտի՜կ է,- վրա ենք բերում մենք:
– Այս բոլոր տարիներին չեմ ապրել այնպես, ինչպես սիրտս էր ուզում:
-Իսկ սիրտդ ի՞նչ էր ուզում:
-Չգիտեմ … հիմա արդեն դա էլ չգիտեմ:
Ամենքս լուռ ենք: Մեզանից մեկն իր պայուսակից հանում է կարմիր գույնի դիմափոշին՝ մյուսներին էլ առաջարկելով այն: Մենք բոլորս առանց հայելու մեջ նայելու վառ գույն ենք տալիս մեր այտերին ու շուրթերին և վերադառնում մեր տները:
Երեսդ էս կողմ շրջի՛ր
Դու ե՞րբ ես ուզում սովորես՝ կնկա նման գաս անկողին, ոչ թե երեսառած երեխի պես, որ ծնկներն հավաքում է փորի տակ ու քնում: Էն էլ մեջքն ինձ արած: Երեսդ էս կողմ շրջի՛: Հազար անգամ ասել եմ՝ եթե ինչ-որ բանից վիրավորված ես, էդ թող ցերեկվա համար, ոչ թե գիշերը, երբ մեր հանգստի միակ ժամն է էս անհամ ու անհոտ կյանքում: Հիմա հետ շրջվի՛, տեսնեմ: Ի՛նքդ ասա ի՞նչ է պատահել: Դու հո մի ժամ առաջ էն Էբրահիմի ափեղցփեղ խոսքերի վրա ծիծաղում էիր, հենց հերթը մեզ հասավ՝ հոնքերդ կիտեցի՞ր: Էդ ո՞նց, հիմա մենք դառանք՝ քը՞խ: Ախ, ձեռս աղ չունի, քի՞չ եմ նեղություն քաշել քեզ համար, ընթրիքի ժամին սալադն էլ ես պատրաստեցի: Էնքան մանր-մունր կարգադրություններ արեցիր, որ մատս կտրեցի: Էլի Աստված խեր տա Շուրանգիզին՝ ինձ օգնության հասավ: Կաթսայի ճաշը էնպես էիր խառնում ու քիթդ ֆշշացնելով շունչ քաշում, որ ոտս էլ կկտրեի: Բայց հեչ քո փույթը չէր, Շուրանգիզը վիրակապ կպցրեց մատիս՝ շատ սիրունիկ: Իրեն ասացի. «Ապրե՛ս, խանում դոկտոր»: Ինչ ծիծա՜ղ ծիծաղեց:
Հիմա շրջվի, էլի….գիտեմ, Շուրանգիզի շրջազգեստը դարդ է դառել սրտիդ: Ասացի չէ՞, քեզ համար էլ մի հատ դրանից կառնեմ: Պետք է մի փոքր համբերես, էս քանի օրերն էնքան էլ փող չկա ձեռս: Հիմա հետ շրջվի, քանի դեռ չեմ փոշմանել: Էս անտանելի վարքիդ պատճառով՝ մեկը չէ, հարուր հատ կառնեմ քեզ համար: Հա,՜ քո արևի՜ն, կամաց գնա գալի՜ս եմ, չմտածե՛ս:
Անտեր եղանակն էլ ինչքան շոգ է էս գիշեր: Ախր, այ կնիկ, էս ի՞նչ տեսակ վարք ու բարք է, որ դու ունես: Տեսա՞ր Շուրանգիզը ոնց էր զրուցում ու կչկչում: Նրա ծիծաղը մարդու սրտից հանում է աշխարհի լրիվ դարդերը: Իսկ դու՞, ոնց որ նարգիլեի բարակ ձող լինես, էնքան իզուր տեղը հերսոտում ես: Ախր, մի շորի համար էսքան սուգ չեն անի: Մեկ-մեկ մտածում եմ՝ երեխի հետ եմ ամուսնացել, ոչ թե կնոջ: Տեսա՞ր Էբրահիմը ոնց բղկաց: Եթե դու լինեիր Շուրանգիզի տեղը, արունք կանեիր, բայց Շուրանգիզն ի՞նչ արեց՝ ծիծաղից թուլացավ: Անաստվածն էնքան ծիծաղեց, որ վարսերը թափվեցին ծնկերիս վրա: Ասացի. «Աղջի՛, էդքան մի՛ ծիծաղի, մսերդ կհալվեն»: Քրքջաց: Դու էլ թարախ դեմքով արձանի պես նստել էիր: Գիտեմ քո բնավորությունը, մեղքդ եկավ Էբրահիմը՝ ճաղատ գլուխը կարմրել էր կապիկի հետույքի պես: Ինչպես ասում են՝ «Մարդիկ արժանի են իրենց արժանիքին»: Ինքն էր մեղավոր՝ գլուխս տարավ էնքան խոսեց թարմ կանաչիների հատկություններից և ապուրի եփված կանաչիների մեռած վիտամիններից, ավել պակաս վռվռում էր…..
Էս վարագույրները մոռացել ես հետ քաշել, որ մի քիչ օդ խաղա… խեղդվում եմ էս փոքր ու տոթ սենյակում, դու էլ լեշի պես վեր ես ընկել՝ ո՛չ շարժվում ես, ո՛չ խոսում: Հոգնեցի էնքան նազերդ տարա, ո՛չ ես էդքան հավես ունեմ, ո՛չ էլ դու ես տասնչորս տարեկան աղջիկ: Ասացի չէ՞, էդ շորից մի հատ կառնեմ քեզ համար: Երբ խոհանոցից դուրս եկար, տեսա ոնց երեսիդ գույնը լիմոնի կաշվի պես դեղնեց, տխմարների պես շշմած նայեցիր ինձ, քիչ էր մնում ընկնեիր գետին:
Աստված փրկի կանանցից: Լավ եմ ճանաչում ձեզ: Ուրիշի հագին մի սիրուն բան եք տեսնում, սկսում եք իրար պա՜հ-պա՜հ ասել, գովաբանել ու կեղծավորություն անել. «Վա՜յ, էս որքան ես սիրունացել, ինչքան շիկ ես հագնվել» … բայց եթե ձեր սրտի խորքը նայենք, մի բան էնտեղ խուտուտ է տալիս ձեզ: Դեհ, կինն էլ հենց էդ բաներով է կին: Հիմա դրա հետ գործ չունեմ: Դու էս կողմ շրջվես՝ էդ շորից կառնեմ քեզ համար: Բայց ասեմ՝ իմանաս, դոշի մասը պետք է փակ լինի: Շուրանգիզի դոշերը դուրս էին ընկել: Քեզ համար թեթևաբարո կլինի, պետք է մի ուրիշ մոդել ընտրես:
Կեսգիշեր դառավ ու մենք դեռ չենք քնել: Մե՜զ տես, սրտներս ուրախ է, ինչ է թե կին ունենք: Կին մի՛ ասա, ասա՛ ցախի պարկ, ասա՛ կարտոֆիլի պարկ, ասա՛…. չգիտեմ ինչ….. Տե՜ր Աստված, հենց վաղը կգնանք մի հատ կառնենք քեզ համար, եղա՞վ….. չեմ կարծում շատ թանկ լինի, կտորի որակն էնքան էլ լավը չէր, էնքան փափուկ էր, որ մատներս սղղացին: Երբ նրան ասացի՝ կչկչալով ծիծաղեց: Անաստվածը տաք ջրի պես ծիծաղը շաղ է տալիս մարդու վրա: Երբ ասում եմ, որ դու բոլորովին կնոջ նման չես, հենց էդ նկատի ունեմ: Դու էլ պետք է մոտենայիր, կտորը շոշափեիր, ծիծաղեիր: Եթե ինչ-որ բան էլ ներսից խուտուտ էր տալիս քեզ, չպետք է ցույց տայիր:
Կանայք երբ հանդիպում են իրար, աչքները հովազի աչքի պես կայծին է տալիս: Դու լիմոնի պես էիր դառել ու նա՝ կարմիր խնձորի պես: Ինքն էլ գլխի ընկավ, որ իր շորի դարդն է ցեցի պես ընկել ջանդ: Խեղճը վատ բան չարեց, ասաց. «Եթե դուրդ գալիս է, վերցրու քեզ»: Դու էլ պապանձվել էիր: Չուզեցիր գոնե նրա հաճոյախոսությանը պատասխանել: Աչքերդ չռած նայում էիր ինձ, կարծես առաջին անգամ էիր ինձ տեսնում: Ուզում էի ամեն ինչ տալ ջարդել, բայց ինձ՝ հիմարիս ասա, հենց էդտեղ խոստացա, որ քեզ համար մեկը կառնեմ: Լա՛վ, հիմա կյանքը մեզ համար դժոխք ես սարքել, որ ի՞նչ …. Մի շորն էսքան արժեք չունի: Վա՜խ, անիծվի՛ էս կյանքը, հարա՛մ լինի էս կյանքը… վեր կենամ գնամ մի ուրիշ տեղ գլուխս դնեմ՝ վեր ընկնեմ քնեմ….
Թարգմանությունը պարսկերենից՝ Էմմա Ալեքսանդրյանի
