ՕԴԻՍՍԵԱՍ ԷԼԻՏԻՍԻ ՔԱՄԻՆ ԱՍՏՎԱԾԱՄՈՐ (բանաստեղծություններ, նոբելյան բանախոսություն) գրքի շնորհանդեսը տեղի կունենա ՄԱՅԻՍԻ 24, ԺԱՄԸ 19.00 «ՆՈՅՅԱՆ ՏԱՊԱՆ» գրատանը, ԱԲՈՎՅԱՆ 8 հասցեում, հեռ.՝ 012 505 505
Նոբելյան բանախոսություն
(հատված, 1979)
Գեղեցկությունը բաց ճանապարհ է, թերևս միակը, առ մեր էության անհայտ տարածքը, առ այն, ինչը գերազանցում է մեզ: Քանզի այդ է ըստ էության պոեզիան. արվեստ` առաջնորդելու և հասնելու նրան, ինչը գերազանցում է մեզ:
Աշխարհում սփռված անհաշվելի առեղծվածային նշաններից, ինչպես օտար լեզվի վանկերից բառերի, և դրանցից էլ արտահայտությունների կազմումն է, որոնց ապակոդավորումը մեզ մոտեցնում է ավելի խորքային ճշմարտությանը:
Ի վերջո, որտե՞ղ է ճշմարտությունը: Անկման և մահվա՞ն մեջ, որի ականատեսն ենք ամեն օր մեր շուրջը, թե՞ պտտող ֆիզիկական ուժի մեջ, որը մեզ դրդում է հավատալու, որ այս աշխարհը անկործան է և հավերժ: Խելամիտ կլինի խուսափել բարձրագոչ արտահայտություններից, գիտեմ: Սակայն դրանք լայնորեն կիրառվում էին տիեզերքի ծագման տեսություններում, որոնք ժամանակ առ ժամանակ նոր կյանք էին ստանում, բախվում միմյանց, զարգացում ապրում և մարում: Սակայն նյութը մնում էր և մնում է:
Իսկ պոզիան բարձրանում է մի կետի, որտեղ ողջամտությունը վայր էր դրել իր զենքերը, որպեսզի դրանք վերցնի պոեզիան և մտնի արգելված գոտի` ցույց տալով, որ հենց ինքն է այն ուժը, որ ամենաքիչն է ենթարկվել ավիրման: Բանաստեղծությունը փրկում է մաքուր տեսքով մշտական, կենսակայուն տարրերը, որոնք ընկալվում են որպես աննշմար մասնիկներ գիտակցության մթության մեջ, ինչպես ջրիմուռները ծովի խորքերում:
Ահա թե ինչու մենք կարիք ունենք թափանցիկության: Որպեսզի հստակ տեսնենք հանգույցներն այն թելի, որն անցնում է դարերի միջով և մեզ օգնում կանգուն մնալ այս երկրագնդի վրա: Հերակլիտից մինչև Պլատոն, և Պլատոնից մինչև Հիսուս ուսումնասիրում ենք այդ «կապը», որն իր զանազան դրսևորումներով հասնում է մինչև մեր օրերը և մեզ ասում է գրեթե նույն բանը… որ այս աշխարհի կազմատարրերով ստեղծվում է մեկ այլ աշխարհ՝ «անդինը»՝ երկրորդ իրականությունը, որ գտնվում է մեր բնակության վայրից վեր, հակառակ կողմում: Մի իրականություն, որի իրավունքը մենք ունենք, և որին եթե չենք հասնում, մեր սեփական թուլությունն է պատճառը:
Ամենևին էլ պատահական չէ, որ լուսավոր դարաշրջաններում Գեղեցկությունը նույնացվում էր Բարության հետ, իսկ Բարությունը՝ Արևի: Ըստ այդմ, գիտակցությունը մաքրվում է և կատարելագործվում լույսով, սև նշանները նահանջում են և հանգում՝ թողնելով բաց տարածություններ, իսկ նրանց տեղը – ինչպես ֆիզիկական ճշգրիտ օրենքներում – գալիս են լրացնելու հակադիր բևեռները: Եվ դա տեղի է ունենում այնպես, որ վերջնական ստեղծված արդյունքը հիմնվի երկու բևեռների վրա էլ, այսինքն` «այստեղ»-ի և «այսուհետ»-ի վրա: Հերակլիտեսը չէ՞ր խոսում հակադիր ուժերի բախումից ծնվող ներդաշնակության մասին:
Կլինի Ապոլոնը թե Աֆրոդիտեն, Քրիստոսը թե Աստվածածինը, որոնք կմարմնավորեն և կանձնավորեն կարիքը` տեսնելու նյութականացած այն, ինչը երբեմն-երբեմն կանխազգում ենք, նշանակություն չունի: Նշանակություն ունի միայն շունչն անմահության, որ մեզ ներշնչում են նրանք: Իմ համեստ կարծիքով և մի շարք հստակ դոգմաներից վերանալով, պոեզիան պարտավոր է մեզ ներարկել այդ շունչը…
Հունարենից թարգմանությունը՝ Շուշան Կարապետյանի, խմբագիր Հայկ Համբարձումյան
