Ձմեռն ավարտվեց։ Այսկողմերում ձմռան ավարտի մասին հուշումները կարելի է գտնել փողոցում հարբող հոծ բազմության անկանոն շարժի մեջ ու նստարաններին քնած ստահակների խաղաղ նինջի։ Ձմեռն ավարվտվեց, բայց ոչ պատերազմը։ Իմ ներսում, իմ շուրջը։ Եւ այն մի երրորդ երկրում, որ իմ հայրենին է։ Ահա նման մի դատավճիռ ծանըր տարիների նույքան ծանըր ծածկոցի տակ։ Պատերազմի ավարտի հուշումները չեն կարդացվում։ Պատահում է՝ հոգնությունից դալլուկ, հոգնությունից հոգեվարքի հասած ճգնավորի հաշտվածությամբ՝ բառերն ավարտվում են երկրորդ տառի ու երրորդ հնչյունի կես տեղը։ Պատեհ-անպատեհ գինարբուքի սեղաններին։ Մենակության մոլորության մեջ կամ անկենդան խառնամբոխի։ Տխուր, ավելի տխուր բաների սպասելիքով նույն շրջապտույտն է․ ամառ-ձմեռ, ամառ-ձմեռ։
Քեզ նախապատրաստել էին խաղաղության մասին։ Այնտեղ՝ երկնքում եւ այստեղ՝ ձյուների մեջ։ Քեզ նախապատրաստում էին, որ փափուկ վայրէջքից հետո աչքդ քաղաքի մոխրագույն պարսպին չառնի։ Զուր։ Եւս մի դեղահաբ, որ մինչեւ երեքը հասցնես աչք կպցնել ու տեսնել երազներ չփլվող տան մասին, այսաշխարհիկ ծնողներիդ խաղաղ երազանքի, այսհողիկ ընկերներիդ պարապության եւ երջանկության մասին, ծաղկող բալենու ու տերեւաթափ եղեւնիների մասին։ Եւս մի դեղահաբ, որ երեքին լուսացող լուսնատակ հողերի խեղճությունը քեզ թվա ոչ պարականոն ու նույնքան պարապ, այլ արժանի ապրվելու։ Երրորդ մի երկրում, որ քո հայրենին է՝ արյունաքամ ու պրծնող, պիտի էլի գարուն գար, եւ բացվեր վարդը։ Իսկ քեզ՝ եւս մի դեղահաբ՝ մածուցիկ Կռոնոսին հաղթելու ջանքի մեջ, փշաքաղ մատներիդ արանքով ծորացող գիտակցության արյան ետին շատրվան, հույս ու հավատ, հույս ու հավատ, ոչինչ ավելին։
Աստվածների կողմից լքված եկեղեցիների ու ժայռերի անապատում մարդկանց ներելու կամքն ուժգնանում է։ Մի կտրվիր թղթից։ Հենց կտրվես՝ պատերազմը նոր թափ կստանա։ Սա՞ էր կամքը քո։ Քմծիծաղդ զսպիր։ Սա՞ էր կամքը քո։ Երրորդն էլ հարցրու։ Սա էր կամքը իմ։ Պատասխանը պինդ է, ինչպես Վերջին ընթրիքին ընկերոջդ ձեռքերի դողը։ Կարելի է մի ամբողջ գիշեր խմել եւ առավոտյան զարթնել սրտի կանգնից։ Մենք խմեցինք մի ամբողջ գիշեր, եւ մեզնից ոչ ոքը չզարթնեց։ Հենց այդպես է լինում, երբ ծառի ճյուղով փորում ես ոտքերիդ վերքերը։ Ոչնչի մասին հաճույքից հետո սնանկ ու սնամեջ ներսդ համբարձվում է դեպի հող, արմատներ ես տալիս, ծաղկում ու նեխում, հետո գնում գործի, հետո՝ խմելու, որ էլի ծառի ճյուղով փորես ոտքերիդ վերքերը ու էլի ծաղկես ու նեխես։
Կարելի է ամբողջ գիշերը խմել ու առավոտյան զարթնել սրտի կանգնից։ Սա տարբերակ է, բայց աչքերի համար, որ մի գիշերում տեսել են արեւելքի շնորհաշատ արեւից, երեխայի ծննդյան ճիչից մինչեւ անմարդ մնացած անապատի արյունշաղախ ավազը։ Բառերով չպատմվող, բառերի նկարագրության չտրվող կամ ճղճիմ-մարդկային որոշիչներ միայն հանդուրժող ապրումներից վազն անցնելու փորձի մեջ վերմարդկային ջանք սպասելը ձեռնասուն կենդանու նախախնամության մաս չէ կամ Հին աշխարհի լեգենդ։ Երրորդ մի երկրում, որ քո հայրենին է, երբեք հպարտությամբ եմ հիշել բոլոր-բոլոր ձեռնասուն կենդանիների մլավոցը։
Այնտեղ գարունն է ծաղկել, եւ համառորեն պնդում են, որ ապագա կա։ Իսկ դու առել ես ծանըր ճակատագրի նեկտարն ու խմում ես ցմրուր, հետո ջղայինությունից սառչում ու տաքանում, տնքում ու վնգստում, մեռնում ու վերադառնում կյանք, որ չդասեն քեզ հանձնվածների շարքն ու չխաչեն, չմոռանան քեզ դահիճի խորիմացությամբ։ Իսկ դու առել ես ծանըր ճակատագրի դառը նեկտարն ու բաժանում ես՝ աջ ու ձախ՝ այս է մարմին իմ։ Կոկորդիդ կանգնած հայհոյանքի տակից դուրս են պրծնում հերթապահ բառերի լինելու փորձն ու գոյության իրավունքը։ Սառած աչքերիդ ակնագնդերը տեղով խաղաղության կոչ են ու չցինիկանալու շինծու հրավեր։ Այսպես պետք է լիներ, որովհետեւ այսպես լինում է։
Կոկորդիդ կանգնած հայհոյանքի միջով սպառնում ես մոռանալ երրորդ մի երկիրը, որ քո հայրենին է։ Հեշտ է մոռանալն այն, ինչ երբեք չես հիշել։ Օրինակ՝ ինքդ քեզ։ Իսկ այնտեղ գարունն է ծաղկում, եւ ասում են, թե ամեն ինչ լավ է լինելու։ Եւ սա միակ բանն է, որ կարող ես պատմել բութ հայացքներին այն մի երրորդ երկրի մասին, որ քո հայրենին է։ Պատմել ու ետ ծամել թունոտ հեղուկը եւ քմծիծաղը, եւ դառնությունը։
Դառնությունը։ Այդպես է լինում միշտ, երբ փորիդ վրա պառկում ես գետնին՝ արտասուքով աճեցնելու անձրեւորդեր։ Սնելու նրանց եւ մեծացնելու։ Կրթության տալու եւ ուրախանալու՝ ախ, ինչ լավն են իմ բալեքը՝ հորթի հայացքով ու մսացու, որ հետո կթեն ձեզ։ Կթեն, բռնաբարեն, տաշեն ու դնեն վիտրինաներում։ Զառանցանքն էլ է երբեմն բուժիչ, երբ դառնացած ես։
Կերեք ինձ․ սրանք վերջին բառերն էին անհայտ մի երրորդ երկրի, որ չհաջողեց այդպես էլ կայանալ, որպես նոր Հիսուսի հին նախատիպ՝ Աստվածների լքած վանքերով ու քո, քո՜ քմծիծաղով՝ առ առերեւույթ անտարբերություն եղող-կատարվող ամեն ինչ։ Կերեք ի՜նձ, եւ ես ձեզ մատնացույց կանեմ դրախտի ճամփեքը՝ Լոսից մինչեւ Մարսել, մինչեւ Լուսին։ Կերեք ինձ ու դառնացեք, որովհետեւ ապագա կա, որովհետեւ ամեն ինչ լավ է լինելու։ Պրիվետ, Ռոբ։ Եւ կամ՝ Արցախն էլ ջեբս ա, հանեմ, տամ։ Երեք նախադասությամբ՝ պատմական պարկուր։
Եւ ստահակների խմբեր, որովհետեւ դու դառնացած ես։ Որովհետեւ սխալ ոտքից ես զարթնել։ Որովհետեւ չգիտես՝ ինչպես լինել, ուր թաքցնել ինքդ քեզ։ Որովհետեւ հոգնել ես լաց ու կոծից։ Որովհետեւ ունեցածդ՝ շատացող շիրմատներն են։ Որովհետեւ քեզ նախապատրաստել էին արդարացի հույսի մասին։ Որովհետեւ չես ուզում հանձնվել, իսկ ոտքերդ կորել են կոշտուկների, եւ սիրտդ՝ թարախագնդերի մեջ։ Որովհետեւ ոչինչ մեր ուզածով չեղավ․․․ քմծիծաղ, տխո՜ւր քմծիծաղ։ Որովհետեւ չես ուզում՝ քեզ խաչեն՝ անդունդի էս սահմանագլխին։ Որովհետեւ շիրմատներում քո ընկերներն են։ Ովքեր միայն քո ներսում են շարունակում սիրել, ապրել, խմել ու էլի մեռնել։ Որովհետեւ մի օրում ծերացաք, եւ արծաթն էլ գինով չի ներկվում։ Որովհետեւ սիգարետը պրծավ։ Վերջին մի հատիկն էլ։ Որովհետեւ այնտեղ քեզ սպասող այլեւս չկա։ Սա էր կամքը քո։
Սիրում եմ էս աղջկան։