Ֆորուղ Ֆարրոխզադ | Սահմանի պատերը

ՍԱՀՄԱՆԻ ՊԱՏԵՐԸ

Այժմ, վերստին, գիշերվա մեջ լուռ,
Վեր են ձգվում բույսերի պես
Արգելապատերը` պատերը սահմանի,
Որ պահապան կանգնեն իմ սիրո արտին:

Այժմ, վերստին, ստոր աղաղակները քաղաքի,
Ինչպես անհանգիստ ձկների վտառ,
Քոչում են իմ ափերից խավարամած:

Այժմ, վերստին,
Լուսամուտները
Իրենց գտնում են
Ցրված բույրերի
Հաճույքի մեջ միացման:
Այժմ, պարտեզում քնած ծառերը բոլոր
Կեղեւ են փոխում,
Եվ հողը հազար ծակոտիներով
Կլլում է լուսնի ցրված մասնիկները:

Այժմ,
Մոտ եկ ավելի
Եվ անսա
Սիրո տագնապահար հարվածներին,
Որոնք, ինչպես
Կոչնաթմբուկը նեգրական,
Տարածվում են ողջ մարմնիս սարսուռներում:

Ես զգում եմ,
Ես գիտեմ,
Թե պահը աղոթքի,
Այդ որ պահն է:
Այժմ աստղերը բոլոր
Մեկ-մեկու հետ կքնեն:

Ես գիշերվա հովանու տակ,
Կսահեմ բոլոր զեփյուռներից,
Ես գիշերվա հովանու տակ,
Իմ ծանր վարսերով
Խենթորեն ցած կթափվեմ քո ձեռքերի մեջ,
Եվ կնվիրեմ քեզ
Արեւադարձային այս ծաղիկները`
Ջահել ու կանաչ:

Ինձ հետ եկ,
Ինձ հետ եկ դեպի այն աստղը`
Այն աստղը,
Որ հազարավոր տարիներ
Հեռու է
Հողի սառնություններից,
Եվ երկրի սին կշիռներից,
Եվ ոչ ոք այնտեղ
Չի սարսափում լույսից:

Ես ապրում եմ ջրի վրա`
Լողացող կղզիներում:
Ես
Փնտրում եմ անծիր երկնքից մի կտոր,
Որ զերծ լինի ստոր մտքերի թանձրացումից:

Ինձ հետ վերադարձիր,
Ինձ հետ վերադարձիր`
Դեպի սկիզբը մարմնի,
Դեպի սաղմի կենտրոնը բուրավետ,
Դեպի այն պահը, որ ծնվեցի քեզանից:
Ինձ հետ վերադարձիր.
Ես անավարտ եմ քեզանից մնացել:

Այժմ, աղավնիները
Թռչկոտում են ստինքներիս գագաթներին:
Այժմ շուրթերիս բոժոժների արանքում,
Համբույրի թիթեռնիկները
Տարված են փախուստի մտքով:
Այժմ,
Մարմնիս խորանը
Պատրաստ է սիրո պաշտամունքի:
Ինձ հետ վերադարձիր,
Ես անկարող եմ բառերով ասել.
Քանզի սիրում եմ քեզ,
Քանզի «Սիրում եմ քեզ»
Խոսք է մի,
Որ գալիս է`
Անսահմանությունների,
Հնությունների
Ու կրկնությունների աշխարհից:
Ինձ հետ վերադարձիր…
Էլ անկարող եմ…

Թող գիշերվա հովանու տակ
Բերք վերցնեմ լուսնից,
Թող լցվեմ`
Անձրեւի փոքրիկ կաթիլներով,
Չաճած սրտերի,
Չծված երեխաների ծավալով:
Թող լցվեմ,
Գուցե իմ սերը
Օրորոց դառնա
Մի այլ Քրիստոս ծնելու համար:

ԵՐԿՐԱՅԻՆ ՊԱՏԳԱՄՆԵՐ

…Իսկ հետո
Արեւը սառեց
Եվ բարիքը հողից հեռացավ:

Եվ դաշտերը անապատների վերածվեցին,
Եվ ձկները տոչորվեցին ծովերի մեջ,
Եվ հողն իր գրկում
Էլ չընդունեց իր մեռյալներին:
Գիշերը,
Ինչպես վարանոտ մի պատկերացում,
Բոլոր սփրթնած լուսամուտներում
Շարունակ ալեկոծվում ու թանձրանում էր:
Եվ ճանապարհներն
Իրենց ընթացքը
Խավարի մեջ շարունակեցին:

Այլեւս ոչ ոք չմտածեց սիրո մասին,
Այլեւ ոչ ոք չմտածեց հաղթության մասին,
Եվ ոչ ոք
Այլեւս չմտածեց ոչինչի մասին:

Մենության քարանձավներում
Ծնվեց անպետքությունը,
Եվ արյունը բուրեց
Ափիոնի բույրով:
Հղի կանայք
Անգլուխ մանուկներ ծնեցին,
Եվ օրորոցներն ամոթից
Գերեզմաններին ապաստանեցին:

Ինչ դաժան ու սեւ օրեր էին,
Հացը տապալել էր առաքելության հզոր ուժը:
Թշվառ ու քաղցած մարգարեները
Փախան սարսափահար
Աստվածային ժամադրավայրերից,
Եվ մոլորված գառները,
Դաշտերի ամայության մեջ,
Էլ չլսեցին ոչ մի հովվի ձայն:

Բոլոր շարժումները,
Պատկերներն ու գույներն ասես,
Հայելիների հայացքի մեջ
Արտացոլվում էին գլխիվար,
Եվ ստոր խեղկատակների
Եվ լրբերի լպիրշ դեմքերին
Բոցավառվում էր սուրբ լուսապսակ:

Սպիրտի ճահճուտները`
Գաղջ,
Թունավոր գոլորշիներով
Իր խորքերը սուզեց
Մտավորականների անշարժ ամբոխին,
Եվ առնետները,
Հին պահարաններում,
Կրծոտեցին
Ոսկենախշ էջերը
Հին մատյանների:
Արեւը մեռել էր,
Արեւը մեռել էր եւ վաղը
Մանուկների հիշողության մեջ
Անհասկանալի ու մութ
Մի իմաստ ուներ:
Նրանք այս հին բառի խորթությունը
Իրենց դպրոցական տետրերում
Պատկերում էին սեւ, խոշոր բծերով:

Մարդիկ,
Ուժասպառ մարդկային ամբոխը
Ապշած ու հուսաբեկ,
Չարաբաստիկ դիակների բեռան տակ կքած,
Մի օտարությունից
Գնում էին
Մի այլ օտարություն,
Եվ մարդասպանության ցավագար ցանկությունը
Ուռճանում էր նրանց ձեռքերում:
Երբեմն մի կայծ,
Մի աննշան կայծ
Այս անկենդան լուռ բազմությանը
Ավերում էր միանգամից…
Նրանք հարձակվում էին մեկ-մեկու վրա:
Տղամարդիկ դաշույնով
Պատռում էին միմյանց կոկորդ,
Եվ անչափահաս աղջիկների հետ
Պառկում էին
Արյունաշաղախ անկողիններում:

Նրանք իրենց երկչոտության զոհերն էին,
Եվ հանցագործության սարսափելի զգայությունը
Խեղանդամել էր
Նրանց կույր ու բութ հոգիները:
Շարունակ,
Մահապատժի արարողության ժամանակ,
Երբ կախաղանի պարանը,
Մահապարտի սարսափահար աչքերը
Ուժգնորեն դուրս էր շպրտում ակնախորշերից,
Նրանք սուզվում էին
Իրենք իրենց մեջ,
Եվ կրքոտ մի պատկերացումից,
Նրանց հոգնած ու ծեր ուղեղը
Հանկարծ սուր ցավ էր զգում:

Սակայն շարունակ,
Հրապարակների շրջակայքում
Կտեսնեիր այս փոքրիկ մարդասպաններին,
Որոնք կանգնել են ու սեւեռվել են
Շարունակ ցայտող շատրվաններին:

Գուցե դեռ
Ճզմված աչքերի խորքում
Եվ սառցակալման ընթացքում
Դեռ մնացել էր
Մի ինչ-որ կիսակենդան մշուշոտ բան,
Որ ապարդյուն իր պայքարում
Ուզում էր ջրերի մաքուր երգին
Հավատք ընծայել:
Գուցե…
Սակայն ավաղ,
Արեւը մեռել էր
Եվ ոչ ոք չգիտեր,
Որ ՀԱՎԱՏՔ է կոչվում`
Սրտերից փախած
Անունն այն տխուր աղավնու:

Ահ, ո~վ ձայն բանտարկյալի,
Արդյոք, երբեւէ քո հուսահատ ճիչը,
Այս նողկալի գիշերվա միջից
Ելք չի՞ գտնի դեպի լույս:
Ահ, ո~վ ձայն բանտարկյալի,
Ո~վ ձայն վերջին ձայների…

ԼՈՒՍԱՄՈՒՏ

Մի լուսամուտ տեսնելու համար,
Մի լուսամուտ լսելու համար,
Մի լուսամուտ օղակի պես ջրհորի,
Որի տուտը հողի սրտին է հասնում,
Եվ բացվում է դեպի
Այս կրկնվող քնքշության
Կապտավուն տարածությունը:
Մի լուսամուտ, որ մենության փոքրիկ ձեռքերը
Ափեափ լցնում է,
Ողորմած աստղերի,
Գիշերային բուրմունքի նվիրումներով,
Եվ այնտեղից կարելի է
Արեւին հյուրընկալել խորդենու օտարությանը:
Մի լուսամուտ բավական է ինձ:

Ես գալիս եմ տիկնիկների աշխարհից,
Նկարազարդ մի գրքի այգու
Թղթյա ծառերի ստվերների տակից:
Չոր եղանակների ամուլ փորձություններից:
Ընկերության եւ սիրո հողոտ փողոցների անմեղությունից:
Այբուբենի խամրած տառերի աճման տարիներից:
Թոքախտավոր դպրոցի սեղանների ետեւից,
Այն պահից, երբ երեխաները կարողացան
Գրատախտակին «քար» բառը գրել,
Եվ սարյակները հնամյա ծառից թռան վախվորած:
Ես գալիս եմ մսակեր բույսերի արմատների միջից,
Եվ իմ հիշողությունը դեռ զեղուն է
Այն թիթեռնիկի սարսափահար ձայնից,
Որին խաչել էին մի տետրակի մեջ:

Երբ իմ վստահությունը կախված էր
Արդարության թույլ հավատքից,
Եվ ամբողջ քաղաքում պատառոտում էին
Իմ սրտի ճրագները,
Երբ իմ մանկական սիրո աչքերը
Կապում էին օրենքի գորշ թաշկինակով,
Եվ տագնապահար երազներիս քունքերից
Դուրս էին ժայթքում արյան շատրվաններ,
Երբ իմ կյանքը`
Պատի ժամացույցի տըկ-տըկոցից բացի,
Ուրիշ ոչինչ չէր,
Ոչինչ,
Հասկացա, որ պետք է… Պետք է
Խենթորեն սիրենք,
Որ պետք է… Պետք է
Խենթորեն սիրենք:

Մի լուսամուտ բավական է ինձ…
Մի լուսամուտ. գիտակցության պահի, հայացքի եւ լռության:
Այժմ ընկույզի տունկը
Այնքան է բարձրացել, որ կարող է
Պատի գոյությունը մեկնաբանել
Իր ջահել տերեւների համար:
Հայելուց հարցրու`
Անունը փրկչի:
Արդյոք երկիրը, որը ցնցվում է քո ոտքերի տակ,
Ավելի միայնակ չէ՞, քան` դու:
Մարգարեները ավերածության առաքելությունը
Իրենց հետ մեր դարը բերեցին:
Արդյոք այս կրկնվող պայթյունները
Եվ թունավոր ամպերը,
Այն սուրբ պատգամների արձագանքը չե՞ն:
Ո~վ ընկեր,
Ո~վ եղբայր,
Ո~վ արյունակից:
Երբ լուսին հասնես,
Ծաղկանց սպանդի տարեթիվը գրանցիր:

Երազները շարունակ,
Իրենց միամտության բարձունքից,
Նետվում են ներքեւ ու մահանում են:
Ես հոտոտում եմ
Հնացած իմացությունների գերեզմանին աճած
Քառատերեւ առվույտը:
Արդյոք այն կինը, որը թաղվեց պարկեշտության
Ու սպասումի պատանքի մեջ,
Իմ ջահելությունը չէ՞ր:
Արդյոք ես նորից կբարձրանա՞մ
Իմ հետաքրքրությունների սանդուղքից`
Տանիքին քայլող լավ Աստծուն ողջունելու համար:

Զգում եմ, որ ժամանակն անցել է,
Զգում եմ, որ «Պահի» իմ բաժինը
Պատմության էջերից պիտի ստանամ:
Զգում եմ, որ սեղանը կեղծ տարածություն է` իմ վարսերի
Եվ այս տխուր օտարականի ձեռքերի միջեւ:
Մի խոսք ասա ինձ,
Արդյոք նա, որ կենդանի մարմնի
Քնքշությունը նվիրում է քեզ,
Կենդանի լինելու զգացման ըմբռնումից,
Ուրիշ ի՞նչ կարող է պահանջել քեզնից:
Մի խոսք ասա ինձ…
Ես լուսամուտի հովանու տակ եմ:
Ես հաղորդակցվել եմ արեւի հետ:

ՔԵԶԱՆԻՑ ՀԵՏՈ

Ո~վ յոթ տարեկան,
Ո~վ հիացումների հեքիաթային պահ,
Քեզանից հետո ինչ որ անցավ,
Անցավ-գնաց
Անգիտության խենթ ժխորում:

Քեզանից հետո
Լուսամուտը,
Որը խիստ կենդանի
Ու պայծառ կապ էր
Մեր եւ թռչունի,
Մեր եւ զեփյուռի միջեւ`
Փշրվեց,
Փշրվեց,
Փշրվեց…
Քեզանից հետո
Կավե տիկնիկն այն,
Որը ջուր բառից բացի
Չէր ասում ոչինչ,
Խեղդվեց ջրի մեջ:

Քեզանից հետո,
Մենք սպանեցինք ձայնը ծղրիդների,
Եվ զմայլվեցինք`
Այբուբենի տառերից բարձրացող հնչյունի
Եվ զինագործարանների սուլոցի ձայնով:

Քեզանից հետո,
Մեր խաղատեղը,
Սեղանների տակից`
Սեղանների ետեւը,
Եվ սեղանների ետեւից`
Սեղանների վրա տեղափոխվեց:
Եվ մենք խաղացինք սեղանների վրա,
Եվ կորցրեցինք,
Եվ կորցրեցինք քո գույնը,
Ո~վ յոթ տարեկան:

Քեզանից հետո,
Մենք դավաճանեցինք մեկս մյուսին:
Քեզանից հետո,
Մենք արճճի կտորտանքներով,
Եվ ռմբակոծված արյան կաթիլներով,
Փողոցի գաջածածկ պատերի քունքերից
Մաքրեցինք բոլոր հիշատակները:

Քեզանից հետո,
Մենք հրապարակներում
Բղավեցինք.
«Կեցցե…
Կորչի…»:

Եվ հրապարակների խառնաժխորում
Փոքրիկ, երգող դրամների համար,
Որոնք ճարպկորեն
Եկել էին քաղաքը տեսնելու,
Ծափահարեցինք:

Քեզանից հետո,
Մենք` մեկս մյուսի արյան ծարավ,
Դատողություններ արեցինք սիրո մասին:
Եվ այդ նույն պահին,
Երբ մեր սրտերը
Անհանգիստ էին մեր գրպաններում,
Մենք սիրո բաժինքի համար
Դատողություններ արեցինք:

Քեզանից հետո,
Մենք դիմեցինք գերեզմաններին:
Եվ մահը շնչում էր տատիկի չադրայի տակ:
Եվ մահն այն հսկա ծառն էր,
Որի հոգնած ճյուղերին
Այս կողմի` «Սկզբի» շնչավորները,
Սրբերին ապավինելով լաթեր էին կապում,
իսկ մյուս կողմի` «Վախճանի» մեռյալները
Ճանկռոտում էին նրա ֆոսֆորե արմատները:
Եվ մահը նստել էր սրբի գերեզմանին,
Որի չորս անկյուններից
Հանկարծ բոցավառվեց չորս կապույտ կակաչ:

Քամու ձայն է գալիս,
Քամու ձայն է գալիս, ո~վ յոթ տարեկան:

Վեր կացա ու ջուր խմեցի,
Եվ հանկարծ հիշեցի,
Թե ինչպես
Քո ջահել արտերը
Սարսափեցին
մորեխների հարձակումից:

Որքա՞ն պետք է վճարել,
Որքա՞ն պետք է`
Այս աճող բետոնե խորանարդի համար վճարել:
Մենք այն, ինչ պետք էր
Ձեռքից տալ,
Ձեռքից տվեցինք:
Մենք ճամփա ընկանք
Առանց լապտերի.
Եվ լուսինը, լուսինը`
Այդ քնքուշ հեղուկը, շարունակ այնտեղ էր`
Կավապատ տանիքի մանկական հուշերում,
Եվ մորեխների հարձակումից սարսափող
Ջահել արտերի գլխավերեւում:

Որքա՞ն պետք է վճարել…

ՍԻՐՏՍ ՑԱՎՈՒՄ Է ՊԱՐՏԵԶԻ ՀԱՄԱՐ

Ոչ ոք չի մտածում ծաղիկների մասին,
Ոչ ոք չի մտածում ձկների մասին,
Ոչ ոք չի ուզում հավատալ,
Որ պարտեզի սիրտը այտուցվել է արևի ներքո,
Որ կամաց-կամաց պարտեզի հիշողությունը
Դատարկվում է կանաչ հուշերից:
Եվ պարտեզի զգայությունը
Ասես տարորոշ ինչ- որ մի բան է,
Որ փտել է պարտեզի միայնության մեջ:
մեր տան բակը միայնակ է:
Մեր տան բակը
Հորանջում է
Ինչ-որ անծանոթ մի ամպի
Անձրեւելու սպասումից:
Եվ դատարկ է մեր տան ավազանը:
Փեքրիկ, անփորձ աստղերը
Ծառերի բարձունքից ընկնում են հողին,
Եվ ձկների տան գունաթափ լուսամուտներից
Գիշերները հազի ձայն է լսվում:
Մեր տան բակը միայնակ է:

Հայրիկն ասում է.
«Ինձանից անցել է,
Ես իմ բեռը տարել
Եվ իմ գործը արել եմ»:
Եվ իր սենյակում
Առավոտից իրիկուն
Կամ «Շահնամե» է կարդում,
Կամ «Նասեխոլթվարիխ»:
Հայրիկն ասում է մայրիկին.
«Թող անիծվեն հավք ու ձուկ,
Երբ որ ես մեռնեմ` գրողի ծոցը,
Պարտեզ կլինի, կամ թե` չի լինի,
Ինձ բավական է կենսաթոշակն իմ»:

Մայրիկի ողջ կյանքը`
Դժոխքի սարսափազդու շեմին փռված
Աղոթագորգ է:
Մայրիկը շարունակ
Ամեն ինչի խորքում
Մեղսանքի ոտնահետքն է փնտրում,
Եվ կարծում է, թե ինչ-որ մի բույսի անեծք
Ապականել է պարտեզը:
Մայրիկը ողջ օրը աղոթք է կարդում:
Մայրիկը բնածին ու պարզ մեղանչող է,
Եվ փչում է բոլոր ծաղիկների վրա,
Եվ փչում է բոլոր ձկների վրա,
Եվ փչում է ինքն իր վրա:
Մայրիկը սպասում է Հարության օրվան,
Եվ այն ներման, որին կարժանանա…

Եղբայրս պարտեզը անվանում է գերեզմանոց:
Եղբայրս ծիծաղում է խոտերի խռովության վրա:
Եվ համարակալում է ձկների դիերը,
Որոնք հիվանդոտ ջրի մաշկի տակ
Վերածվում են հիվանդոտ մասնիկների:
Եղբայրս մոլեռանդորեն սիրում է
Փիլիսոփայությունը:
Եղբայրս պարտեզի բուժումը
Տեսնում է պարտեզի կործանման մեջ:
Նա հարբում է
Եվ բռունցքով հարվածում
Դռներին ու պատերին:
Եվ աշխատում է ասել, որ ինքն
Անչափ հուսախաբ, հոգնած ու տրտում է:
Նա իր հուսահատությունը
Անձնագրի, օրացույցի, թաշկինակի, հրահանի եւ գրչի հետ
Փողոց ու շուկա է տանում,
Եւ հուսահատությունը այնքան չնչին է,
Որ ամեն գիշեր կորում է
Գինետան ժխորում:

Եվ քույրս, որ ծաղիկների մտերիմն էր,
Իր սրտի պարզ խոսքերը`
Երբ մայրիկը ծեծում էր նրան,
Տանում էր
Ծաղիկների քնքուշ ու լուռ հավաքույթին:
Եւ մերթ ընդ մերթ, ձկների ընտանիքներին
Հրավիրում էր արեւի ու քաղցրավենիքի…
Նրա տունը քաղաքի մյուս ծայրում է:
Նա իր արհեստական տանը,
Կարմիր, արհեստական ձկներով,
Եվ արհեստական ամուսնու հովանու ներքո,
Եվ արհեստական խնձորենիների ճյուղերի ներքո,
Արհեստական երգեր է երգում
Ու բնական երեխաներ շինում:
Նա,
Երբ այցելում է մեզ,
Եվ շրջազգեստի քղանցքերը
Աղտոտում է պարտեզի սնանկությամբ,
Օծանելիքով բաղնիք է անում:
Նա, երբ այցելում է մեզ`
Հղի է:
Մեր տան բակը միայնակ է,
Մեր տան բակը միայնակ է:
Ամբողջ օրը դռան հետեւից
Պայթյունի ու փշրվելու ձայներ են լսվում:
Մեր բոլոր հարեւաններն իրենց պարտեզում,
Ծաղկի փոխարեն,
Գնդացիր ու ռումբ են ցանում:
Մեր բոլոր հարեւաններն
Իրենց հախճապատ ավազաններին
Կափարիչ են դնում,
Եվ հախճապատ ավազաններն
Անկամորեն
Վերածվել են վառոդի գաղտնի պահեստների:
Եվ մեր փողոցի երեխաները,
Իրենց դպրոցական պայուսակները լցրել են
Փոքրիկ ռումբերով:
Մեր տան բակը մոլորվել է:

Ես վախենում եմ
Սիրտը կորցրած ժամանակից:
Անպետքությանը մատնված
Այսքան ձեռքերի պատկերացումից:
Ես վախենում եմ,
Օտարացմանը մատնված
Այսքան դեմքերի երեւակայությունից:
Ես միայնակ եմ`
Երկրաչափության դասը խենթորեն սիրող
Աշակերտի պես:
Ես մտածում եմ,
Որ հնարավոր է
Պարտեզը հիվանդանոց տեղափոխել:
Ես մտածում եմ…
Ես մտածում եմ…
Ես մտածում եմ…
Եվ պարտեզի սիրտը այտուցվել է արեւի ներքո,
Եվ կամաց-կամաց պարտեզի հիշողությունը
Դատարկվում է կանաչ հուշերից:

Թարգմանությունը պարսկերենից՝ Էդուարդ Հախվերդյանի