Ամենայն Բանը գոյության
Ազատագրման իր ճանապարհին սա Ռուբեն Ֆիլյանի վերջին արարն էր: 1970 ականների ավարտին նա թարգմանաբար մշակեց հնդիկ փիլիսոփա, Ադվայտա-Վեդանտայի հիմնադիր Շրի Շանկարաչարիի «Վիվեկա Չուդոմանի» կոթողային տրակտատը: Մեզ ստույգ հայտնի չէ, թե Ֆիլյանի ձեռքի տակ թարգմանական ինչ հրատարակություններ են եղել, որոնց հիման վրա նա կատարել է իր մշակումը:
Կան համընկնումներ Շրի Ռամանա Մահարիշիի (թամիլերենից անգլերեն) տարբեր տարիների լույս տեսած «Վիվեկա Չուդոմանի» տարբերակի հետ: Եվ մշակումն ավելի քիչ է համընկնում 1912-ին հրատարակված տրակտատի ռուսերեն տարբերակի հետ: Գուցե կամ ըստ ամենայնի Ռուբեն Ֆիլյանն օգտվել է ինքնահրատ թարգմանությունից: Անկասկած, սա Վիվեկայի ֆիլյանական մեկնությունն է, որի մեքենագիր նմուշը պահ էր տվել ծնողներին Խորհրդային Հայաստանից հեռանալու նախօրեին:
Վիվեկայից – այս մտքի, մարմնի ու ոգու ճանաչումից, այս՝ մտքի, մարմնի ու ոգու աննահանջ հրաժարումից սկիզբ են առնում և ուրեմն վերադառնում են Ռուբեն Ֆիլյանի գրական, այսինքն՝ հոգևոր որոնումները: Դեռ առաջին քայլերից աշխարհիկ գրականը նրա համար հոգևորն էր, ինքը՝ խոսքը, ամենայն Բանը գոյության: Հնդկաստանը – նրա խորագույն, անպարագրելի մշակույթը Ռուբեն Ֆիլյանի հոգետունը դարձավ, և այնտեղ նա թողեց իր երկրային կյանքը:
հ. գ. մեր խմբագրական միջամտություններն արձագանքներն են լեզվական, խոհային ու ներժամանակյա պատահարների, որոնք կասկածվում ու համոզում են, փորձառվում ու փոփոխվում, հերքվում ու վերահաստատվում հարաշարժ:
Շանտի Շանտի Շանտի
4 օգոստոսի, 2022
արամ պաչյան
«Վիվեկա Չուդամանի»
(հատված հոգևոր–փիլիսոփայական տրակտատից)
Ինչպես խավարն է ցրվում, երբ ծագում է արեգակը, այնպես էլ հոգու կաշկանդումներն են անհետ կորչում իրենց վշտերով, երբ ադվայտիկ փորձի արևն է ելնում: Դրա համար էլ օբյեկտիվ արտահայտություն ունեցող ամեն բան դիտիր որպես Բրահման և ամուր պահպանիր մեդիտացիայի ու երանության (Նիսչալա Բհավա) վիճակը, քանի դեռ նախկին ճակատագրով (Կարմայով) դրված սահմանափակումների վերջը չի եկել:
Բրահմանի մեջ լինելը երբեք չպիտի թուլանա, հակառակ դեպքում Ճշմարտության մասին թյուր պատկերացում է ստեղծվում, որ մահն իսկ է. այսպես է ասում Բրահմայի որդին՝ Բհագավան Շրի Սանատխ Սույատհան: Ճշմարտության մասին թյուր պատկերացումը շեղում է իսկական ուղուց և բաց է անում պատրանքի ճամփան… պատրանքից էլ առաջանում է նա-ն՝ իր օբյեկտներով, կախվածությամբ ու տառապանքներով: Ուստի Ազատագրում փնտրողի համար չկա ավելի վատ բան, քան իրականության սխալ տպավորությունն ու հեռացումը դրանից: Ինչպես ջրաբույսերը, որ գլուխները դուրս են հանում ջրից, բայց մեծավ մասամբ նրա մեջ են ընկղմված և ամեն րոպե կարող են ջրով ծածկվել, այնպես էլ լուսավորյալ մարդը, անգամ եթե իր մտքին թույլ տա կանգ առնել արտաքին օբյեկտների վրա, Մայան վերստին կպատի նրան ու կհափշտակի բանականության անթիվ, սուտ ճամփեքի մոլորություններով, որ շեղում են Ինքնաճանաչման ճշմարիտ ուղուց: Այդպիսի մարդը նման է կամազուրկ պատանու, որ քարշ է գալիս անառակ կնոջ հետևից և նրա խաբուսիկ դյութանքներին դիմադրելու ուժ չունի…
Եթե Իրականության թյուր պատկերացումից մարդկային գիտակցությունը թեկուզ փոքր-ինչ շեղվի, ապա այն անմիջապես կմիանա արտաքին օբյեկտներին ու կսկսի մեկից մյուսը թռչել: Ինչպես գնդակը, եթե ձեռքիցդ բաց թողնես, աստիճաններով արագ ցած կգլորվի: Միայն նա, ով պահպանում է մաքուր գիտակցությունը՝ (Նիշտա) Ճանաչում կվաստակի ու կազատագրվի ասվածից (Սանկալպա): Ուստի անհրաժեշտ է մշտապես Ես-ի մեջ կենալ՝ (Սվարուպա Նիշտամ):
Ազատագրված էակն ինքն իրեն արտաքին ու ներքին աշխարհի վկա է դիտում՝ ակներև համոզվելով, որ իր Ես-ն է ամեն-ամենի սկիզբը: Իր ընդհանրական գիտակցության մեջ, որ մաքուր մտքով է յուրացվում, այդ մարդն իրեն առանձնացնում է բոլոր հինգ թաղանթներից և մնում է որպես Մի Բան՝ Բացարձակ Ամբողջություն: Միայն նման վերապրումն է ի ցույց դնում այն, որ մարդն իսկապես Ազատագրված է ու չունի մարմնի հետ կապվածության և ոչ մի նշույլ: Նա յուրացնում է՝ «Ամենը Ես եմ» կամ «Ամենը Մի Բան է», և անփոփոխ մնում է այդ վիճակում…
Շրի Շակարաչարյա, Վիվեկա Չուդամանի, New Mag, 2022
Մարդն ինչպե՞ս կարող է անջատվել օբյեկտիվ իրականությունից, եթե ղեկավարվում է «Ես մարմինն եմ» մտքով, կապված է արտաքին բաներին և գործողությունները կատարում է դրանց ազդեցությամբ: Ուստի հրաժարվիր Կարմայի ու Դհարմայի վրա հիմնված բոլոր գործողություններից և յուրացնելով Տատվաները հաստատակամորեն Ես-ի մեջ կեցիր: Նախապատրաստիր միտքդ, որ հավիտենական Երանությամբ թաթախվես: Այդ անհրաժեշտ է, որպեսզի ձեռք բերես Սարվատմա Բհավու: (Յուրացման վիճակ, երբ Ես-ն է ամեն բան): Սուրբ բնագիրը «Սհանտո Դանտհան» (լռություն ու ինքնահսկում) նկարագրում է որպես Նիրվիկալպա Սամադհի (ցնծալի տրանս): Նկարագրում է Ազատագրման ձգտող բոլոր նրանց, ովքեր պահում են Չանդրայանայի (սննդի պարբերական սահմանափակում) երդումն ու կատարում նաև Սրավանա: («Դու այն Բանն ես» սահմանման ունկնդրում): Եվ ուրեմն Նիրվիկալպա Սամադհիի ներսում անխախտ կենալն է, որ կարող է վերացնել նա-ն՝ իր նախկին ծնունդների թաքուն հակումներով հանդերձ…
Մայայի պրոյեկտող ու խավարեցնող ուժերը հոգին միացնում են նա-ի հետ, պատրանք են ստեղծում և ստիպում են մարդուն ուրվականի պես զուր թափառել: Երբ խորտակվում է խավարեցնող ուժը, բացահայտվում է Ես-ի փայլատակումը, կասկածներից հետք անգամ չի մնում, և վերանում են բոլոր խոչընդոտները: Այնժամ կորչում է նաև պրոյեկտող ուժը, իսկ եթե այն շարունակում է մնալ, միևնույն է, օբյեկտիվ աշխարհի պրոյեկցիան հոգու մեջ կապվածություն չի առաջացնում դեպի նա: Սակայն պրոյեկտող ուժը չի վերանա, քանի դեռ մնում է խավարեցնողը, որը հնարավոր է հեռացնել միայն այն դեպքում, երբ սուբյեկտը լրիվ առանձնացված է օբյեկտից՝ կաթը ջրից զատելու պես: Սուբյեկտի առանձնացումն էլ իր հերթին իրագործելի է դառնում միայն զանազանողական ճանաչումով: Մարդը, որն իրականացրել է զանազանողական ճանաչումը, խորհրդածում է հետևյալ կերպ. «Ինչպես երկաթն է տաքացնելիս կրակին միանում, այնպես էլ բանականությունն է միանում անգիտությանը, որպեսզի Ես-ի հետ կեղծ միաբանություն ձեռք բերի և ստեղծի տեսնողի, տեսողության ու տեսանելիի աշխարհը: Սակայն ամբողջ այդ գործընթացը խաբուսիկ է ու նման է երազի կամ երևակայության: Բոլոր Տատվաները՝ նա-ից մինչև կոպիտ մարմինը, անիրական են (անցողիկ) և, լինելով լոկ մատերիայի (Պրակրիտիի) տարատեսակներ, ենթակա են անդադար կերպարանափոխության: Միայն մի Բան կա հարատև-անփոփոխ՝ Ես-ը…»:
Ստեղծագործության ու երևակայության բոլոր ձևերը, որոնք ի հայտ են գալիս, որպես ես, դու, այս և այլն, լոկ անմաքուր բանականության հետևանք են: Ճանաչողին դրանք ներկայանում են որպես Բացարձակի մեջ գոյություն ունեցող անհատկանիշ Բարձրագույն Ես, սակայն Նիրվիկալպա Սամադհի վիճակում դրանց հետքը կորչում է իսպառ: Նմանապես Ես-ը պատկերանում է բաժանված՝ համաձայն հինգ թաղանթների բաժանման, սակայն եթե Ես-ը զատված է այդ թաղանթներից, ապա փայլատակում է որպես Մի Բան՝ ամբողջական ու կատարյալ: Իշամեղվի թրթուրը, որ հրաժարվում է բոլոր տեսակի ակտիվություններից ու անընդհատ մեդիտացիա է անում իշամեղվի վրա, դառնում է իշամեղու… նույնպես և հոգին, որ մղվում է դեպի Բրահմանը և կենտրոնացած ու մշտապես մեդիտացիա է անում Բանի վրա, դառնում է Բան: Բրահմանի վրա մշտական մեդիտացիան միտքը մաքրում է երեք Գուներից՝ ստիպելով վերադառնալ ճշմարիտ վիճակին: Եվ երբ հասունանա այդ բանի համար, կլուծվի Բրահմանի մեջ, ինչպես ջրում աղն է լուծվում: Դա նման է շիկացած վառարանում ոսկին երեք խառնուրդներից զատելուն: Մտքի նման սրբացումն է բերում Նիրվիկալպա Սամադհի ու ՄիաԲանության երանություն: Շնորհիվ այս Սամադհիի կտրվում են Վասանների հետ բոլոր կապերը, ամբողջովին խորտակվում է նախկին Կարման, ի հայտ է գալիս Ես-ի լույսը, որ փայլատակում է ներսում ու դրսում, ամենուր ու հավիտյանս հավիտենից: Իմաստունը, որ հսկում-կարգավորում է արտաքին ու ներքին իր զգացողությունները, գտնվելով հանգստի ու առանձնացման մեջ, ամենաթափանց Ես-ի փորձն է ստանում՝ շնորհիվ մշտական մտահայեցման: Նա հեռացնում է անգիտության մտաձևերը և, անվրդով, հատկանիշներից զերծ մնալով, հենց Բրահմանի Երանության մեջ է հարատևում: Միայն նա է ազատագրված Սամսարայի շղթաներից, ով, Նիրվիկալպա Սամադհիի հասնելով, միտքը, զգայարաններն ու օբյեկտներն ընկալում է որպես Ես-ից անբաժան բաներ: Սակայն նա, ով խորհում է այս ամենի շուրջ լոկ տեսականորեն, ստրկացման մեջ է մնում: Ճշմարտությունը հասկանալը հարյուրապատիկ ավելի կարևոր է, քան այն ունկնդրելը, իսկ փորձով ճանաչելը՝ հարյուրապատիկ ավելի կարևոր, քան հասկանալը…
Չափավորությունը խոսքի մեջ, նվերներ չընդունելը, ցանկությունների սանձահարումը, գործողություններից հեռանալը, առաքինությունն ու առանձնացումն անհրաժեշտ են յոգայի սկզբնական փուլերում: Առանձնացումն օգնում է խաղաղացնել զգացմունքներն ու միտքը: Սա իր հերթին թաքուն հակումներն է թուլացնում ու բերում է Երանության փորձը: Յոգը պիտի պահպանի Չիտտան բոլոր տեսակի վրդովմունքներից: Շնչառությունը կապված է մտքի հետ, միտքը՝ բանականության, և այդ ամենը վկայի մեջ պիտի հանդարտվի: Վկայի ինքնաճանաչումը, իբրև անհատկանիշ, Բարձրագույն Ես, լիարժեք ու կատարյալ հանգիստ է պարգևում: Մարդու գիտակցությունը, ինչի հետ որ միանում է, փոխակերպվում է մարմնի, զգացմունքների, կյանքային շնչառության, մտքի կամ բանականության: Դրա համար, հերքելով բոլոր կապերը, գիտակցությունը խաղաղվում է ու հանգստություն գտնում Բրահմանի մեջ: Իսկ սա էլ հենց Հավիտենական Երանությունն է: Ով հաղթանակ է տարել բոլոր ցանկությունների հանդեպ, ազատվել է արտաքին ու ներքին կապվածություններից ու իրականացրել Ես-ի Ճանաչումը: Ով ցանկություններ չունի, միայն նա է հասել Սամադհիի: Չկապվածությունն ու Ինքնաճանաչումն ազատության են տանում: Չկապվածությունն ու Իմացությունը զույգ թևերն են, որ մարդուն բարձրացնում են Ազատագրման լեռը…
Վերջին հաշվով, ալիքը, փրփուրը, պղպջակն ու ջրապտույտն ուղղակի ջուր են բուն էության մեջ: Տարբեր չափերի ու ձևերի կճուճներն իրականում այլ բան չեն, քան կավ: Նույն ձևով էլ պիտի դիտել մարմինը, զգացմունքները, կենսաշունչը, միտքը, բանականությունը, նա-ն: Այս տեսիլքները միայն պատրանքի գինով արբեցածին են իրական թվում: Բոլոր պրոյեկցիաները՝ բանականությունից մինչև քար, որոնք ընկալվում են որպես արտաքին ու ներքին աշխարհ, բուն իրողության մեջ լոկ Նույն Ես-ն են, որ Մեկ է, Մի Բան: Բարձրագույն Ես-ը՝ անխախտելի ու համասեռ, գոյություն ունի որպես հյուսիս ու հարավ, արևելք ու արևմուտք, ներքին ու արտաքին, վերևում ու ներքևում, ամենուր: Այս Բանը Բրաման է, Վիշնուն, Շիվան, Ինդրան, աստվածներն ու մարդիկ, բոլոր էակները: Եվ Բանը Բրահմանն է: Էլ ի՞նչ ավելացնեմ սրան… Սուրբ գրքերն ասում են. «Քանի դեռ անհատն իր մարմնի դին որպես Ես է դիտում, այդքան ատեն նա մնում է անմաքուր և դարձյալ այս աշխարհում ծնվելու մահացու հիվանդությանից կախյալ»: «Հեռացրու ամբողջ օբյեկտիվ իրականությունը, որ պատրանքի ուժով է պրոյեկտվում Ես-ի վրա, և ճանաչիր ինքդ քեզ, որպես անաղարտ ու անփոփոխ Շիվա: այնժամ դու կդառնաս չգործող ու մասերից զերծ ազատ Բրահման»:
Ուստի և կոպիտ ու նուրբ մարմինդ պիտի վճռաբար չընդունես ու քո Ես-ն արձակես դրանցից: Այնժամ դու կզգաս Գոյություն-Իմացություն-Երանություն լինելդ, ինչպես ասված է Վեդանտայով, և առհավետ կմնաս Ինքը՝ Բրահման…
Ինքնաճանաչման հասած Յոգը յուրացնում է իր ճշմարիտ բնությունը մարմնից հրաժարվելու միջոցով՝ նայելով դրան որպես դի, որպես իր էության ստվեր, որ կյանքի է կոչվել նախկին ճակատագրով: Նման Մեծն Մահաթման իրեն ճանաչում է որպես անխորտակելի երանության Ես: Բրահմանի կրակի մեջ նա ամբողջովին այրում է իր մարմինը՝ բոլոր հատկանիշներով հանդերձ: Նրան չի հետաքրքրում այն, թե ինչպես է գոյատևում իր մարմինն ու ինչով է կերակրվում, քանզի ինքը սնվում է Բրահմանի հավերժական նեկտարով: Ինչպես եզը հոգս չի անում վզին անցկացրած լուծի համար, այնպես էլ նա դադարում է մտահոգվել Կարմայի ցանցերով պատած իր մարմնով՝ ողջ կամ մեռած:
Մարդը, որ գիտի՝ ինչ է տեսիլքը, չի էլ փորձում մոտենալ դրան և կողքով անցնում-գնում է անտարբեր: Իսկ նա, ով անգիտության մեջ է, միշտ էլ տեսիլքների հետևից է վազում՝ կարծելով, թե իրական են: Նույն ձևով էլ իմացությունն է. մարդուն դեպի իր գոյության ակունքներն է շարժում՝ դեպի Բանը, որ ի սկզբանե էր, իսկ անգիտությունը քաշում-տանում է առ ունայնության աշխարհը: Մարդը, որ իմաստության թրով կտրել է Սրտի կապանքը, պիտ շարունակի՞ կատարել այն անթիվ-անհամար զուրիմաստ գործողությունները, որոնք հափշտակում էին իրեն, երբ անգիտության մեջ էր: Ի՞նչը կարող է նրան ակտիվության դրդել: Բանիմաց Իմաստունն օվկիանոս թափվող գետն է… զգայական օբյեկտները նրան չեն դիպչում… նա մշտապես խորասուզված է Ես-ի մեջ: Ամենավավաշոտ մարդն անգամ սեփական մոր հանդեպ անպարկեշտ արարք թույլ չի տա: Նույնպես և Իմաստունն իր մտքով երբեք չի խառնվի Սամսարայի գործերին: Հակառակ դեպքում նա իմաստուն չէ, այլ լոկ ձևացնող:
Բրահմանի հետ նույնացումը կրակն է, որն այրում է Սանչիտա Կարման (ճակատագիր, որ հետագա կյանքերի համար է կուտակված) ու Ագամյա Կարման (ճակատագիր, որ ստեղծվել ու գործում է այս կյանքում): Երբ խորտակվում է Սանչիտան իմաստունն ազատագրվում է պատրանքից և այլևս չի ծնվում վերին ու ստորին աշխարհներում: Ու քանի որ Ագամյան չի գործում, նա կարող է հաստատուն կենալ Բարձրագույն Ես-ի մեջ՝ անտարբեր այլ բաների հանդեպ: Դեռևս գոյություն ունի Պրարաբդհա Կարման՝ նախկին Կարմայի այն մասը, որ գործում է այս կյանքում: Մշտապես իր ճշմարիտ վիճակի մեջ խորասուզված իմաստունը երբեմն-երբեմն տեսնում է, թե ինչպես են իր մեջ հասունանում նախկին կյանքերի պտուղները, իսկ երբեմն էլ դրանց սիրույն ձեռնարկում է այս կամ այն արարքը: Այնժամ մարդիկ իմաստունի մասին սովորաբար ասում են, թե նա ազատ չէ Կարմայից, քանզի քաղում է նախկինում տնկած չար ու բարի գործերի պտուղները: Նրանք ասում են. «Մի՞թե նրան չի վերաբերում օրենքը: Որտեղ կան պտուղներ, կա ճակատագիր: Չկան պտուղներ, չկա և ճակատագիր: Եթե մարդն իր նետն արձակել է կենդանու վրա՝ կարծելով, թե վագր է, իսկ հետո պարզվել է՝ կով է, կարո՞ղ է հետ բերել նետը: Ոչ: Եթե նետն արձակված է, կովը կմեռնի: Նույնպես և Կարման, որ նախքան իմաստունի ինքնաճանաչումն է հիմնադրվել, անխուսափելիորեն պիտի թողնի իր հետքերը, ուստի նա կախված է Պրարաբդհա Կարմայից ու քաղելու է դրա պտուղները»: Բայց և այնպես, Սուրբ գրքերը հայտարարում են, որ այս Կարման ևս իմաստունի առջև անուժ է: Դա պատկերվում է հետևյալ զուգադրությամբ… մարդը զարթնել է քնից, թեպետ մի որոշ ժամանակ շարունակում է երազապատկերներ տեսնել, բայց այլևս բանի տեղ չի դնում դրանց և չի զգում ո՛չ կապվածություն, ո՛չ էլ հակակրանք: Նույն ձևով էլ իմաստունն է ճաշում ու որևէ գործ անում, բայց արդեն արթնացել է Սամսարայի քնից, թեև շարունակում է տեսնել երազն ու մասնակցել այնտեղ անցնող-դարձող դեպքերին: Նման հանգամանքը, իհարկե, լրիվ փոխում է հարցի էությունը՝ ազատագրելով նրան Կարմային ենթարկվելու մեղադրանքից: Իմաստունը վեր է բոլոր տեսակի սահմանափակումներից ու կապերից: Կարմայի երեք ձևերը բացարձակապես չեն դիպչում նրան: Կարո՞ղ է քնել նա, ով արթնացել է: Ոմանք համարում են, որ Պրարաբդհան ներգործում է իմաստունի մարմնի վրա, քանի որ նախկին Կարմայի արդյունք է: Սակայն Կարմայի նման ազդեցությունն իմաստունին վերագրվում է այնքանով, որքանով նրա մեջ պահպանվում է «Ես մարմինն եմ» գաղափարը, իսկ եթե գաղափարն այս բացակայում է՝ Պրարաբդհան չի կարող փոխել նրան, որ հենց Ես-ն է՝ Բանը, որ Կարմայով ծնված չէ, հետևաբար անսկիզբ է, մաս-մաքուր ու անմահ…
Վեդանտիկ Ճշմարտությունը յուրացրած Իմաստունը վերապրում է հավիտենական Երանության փորձն անփոփոխաբար: Նրա համար այլևս չկան հաճելի ու տհաճ, երջանկություն ու դժբախտություն, չկա ոչ մի բան, որ կարող է նրան դուր գալ ու դուր չգալ: Նա մանկան պես ընդունում է բոլոր պայմանները, որ շրջապատում են իրեն ուրիշների ցանկությամբ: Որպես իր խաղով տարված անմեղ երեխա, որ չի մտահոգվում ապրուստի ու ֆիզիկական հարմարությունների համար, Իմաստունը՝ նա-ից մաքրված, իր Ես-ի խաղն է խաղում ու հրճվում է դրանով: Նա վեր է իր մարմնական կարիքներից և կերակուրը ստանում է իբրև ողորմություն՝ անգամ չնչին նվաստացում չզգալով: Ջուր է խմում գետերից, հագնում, ինչ պատահի, անգամ ծառի կեղև, կամ էլ մերկ է շրջում: Չկան նրան կաշկանդող օրենք ու կանոն, քանզի ազատ է միշտ: Մայր հողը ծառայում է նրան մշտապես՝ դառնալով ծաղկափթիթ մահիճ, քնի ու հանգստի համար: Նա քնում է վախ չզգալով, անտառներում ու գերեզմանոցներում: Նա, ով համապարփակ Ես-ն է, ինչ ձև ու կերպարանք ասես կարող է ընդունել: Մի տեղ իրեն որպես ապուշ է պահում, մի այլ տեղ՝ որպես գիտնական, երրորդում՝ պատրանքների հպատակ աշխարհիկ մարդ: Մի տեղ մարտնչող թագավոր է, մի այլ տեղ՝ խաղաղարար, երրորդում՝ թասը ձեռքին մուրացիկ: Նա նման է դերասանի, որ կարող է տարբեր դերեր խաղալ, բայց միևնույն ժամանակ մնալ ինքը: Ուր որ խելքը փչեց, այնտեղ էլ ապրում է: Ճշմարտությունը, որ բնակվում է նրա մեջ, ուրիշներին անհասանելի է: Նա ինքն է տիրապետում սոսկալի ուժի և կողմնակի օգնության կարիք չի զգում: Քաղցելով կուշտ է: Չգործելով է գործում և մարմնում ապրում անմարմին: Անհատականություն է ու միաժամանակ Մի Բան, Անքակտելի Ամբողջություն: Ազատագրված մարդու մարմինը նման է գետն ընկած գերանի: Երբեմն կարող է Պրարաբդհիի թաքուն հակումների դրդմամբ տրվել հաճույքներին, սակայն ամբողջ ընթացքում մնալ վիճակի հանդարտ ու անկիրք վկան, ինչպես պտտվող անվի ներսում՝անշարժ սռնին: Հանուն հաճույքների չի փորձում իր կողմը գրավել զգայական օբյեկտները, բայց և չի վանում դրանք: Գործողությունների պտուղներն անուժ են նրա դեմ և անփոփոխ՝ ամբողջովին Բարձրագույն Երանության նեկտարով թրմված: Նրա մարմինն արդեն այրվել է Իմացության կրակով, դրա համար էլ չի հետաքրքրվում, թե երբ և որտեղ կթողնի այն: Նրա համար միևնույն է, թե աճյունը որտեղ կգտնի իր վերջին հանգրվանը՝ գետո՞ւմ, փողոցո՞ւմ, թե՞ Շիվայի տաճարում: Ես-ի Գոյություն-Իմացություն-Երանությունը կախում չունի մարմնից, շնչառությունից, զգայարաններից ու բանականությունից, ինչպես ծառը կախված չէ իր տերևից ու պտղից…
Իմ թանկագին աշակերտ, այստեղ շարադրեցի էությունն Ուպանիշադների, որ գաղտնիքն է բոլոր գաղտնիքների: Սա իմ խրատն է քեզ հոգևոր ճանապարհին: Դու էլ քո հերթին այս իմացությունը կարող ես փոխանցել ուրիշներին, նրանց, ովքեր չունեն կապվածություն, չեն ուզում Կալի յուգայի մեղքերի մեջ թաղվել և բուռն մղումով Ազատագրում են տենչում…»:
Մշակումը Ռուբեն Ֆիլյանի
