ԳՈՒՐԳԵՆ ՄԻՔԱՅԵԼՅԱՆ | Դոն Կիխոտի և Քաջ Նազարի նոր արկածները կամ Փանջունու վերադարձը

ԳՈՐԾՈՂ ԱՆՁԻՆՔ

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ
ՍԱՆՉՈ ՊԱՆՍԱ
ՔԱՋ ՆԱԶԱՐ
ՓԱՆՋՈՒՆԻ
ՍՈՒՏԼԻԿ ՈՐՍԿԱՆ
ՑԻՆՆՈԲԵՐ*
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ
ԳՐԱԳԻՐ
ՈՍՏԻԿԱՆՆԵՐ
ԿԱԼԱՆԱՎՈՐՆԵՐ
ՊԱՀԱԿԱԽՄԲԻ ԱՆԴԱՄՆԵՐ
ԶԱՆԱԶԱՆ ՊԱՇՏՈՆՅԱՆԵՐ
ԹԱՏՐՈՆԻ ԴԵՐԱՍԱՆՆԵՐ
ՀԱՆԴԻՍԱՏԵՍՆԵՐ
ԵՎ
ԴՐՎԱԳԱՅԻՆ ԱՅԼ
ԿԵՐՊԱՐՆԵՐ

Լուսնկա գիշեր է: Անտառային կածանով գնում են Դոն Կիխոտը և Սանչո Պանսան: Դոն Կիխոտը՝ հեծած իր պառավ ձին, Սանչո Պանսան՝ նրա զինակիրը, իր պես գիրուկ մի ավանակ:

ՍԱՆՉՈ– Ամբողջ գիշեր պիտի գնա՞նք, տեր իմ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Թափառական ասպետները գիշերն էլ հանգիստ չեն ունենում, Սանչո: Կարող է, չէ՞, ավազակները փախցրած լինեն մի չքնաղ թագուհի, կամ որևէ թագավոր այս անտառը հալածված լինի:
ՍԱՆՉՈ– Կարողը` կարող է, բայց ի՞նչ իմանանք, թե թագուհուն արդեն չեն վերադարձրել, կամ թագավորն ինքնասպան չի եղել: (Լսվում է ձիու խրխինջ: Դոն Կիխոտը և Սանչոն լարում են լսողությունը):
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Լսեցի՞ր, Սանչո: Նախազգացումս ինձ չի խաբում:

Մոտեցող ձիու դոփյունն աստիճանաբար ուժեղանում է: Կիսախավարում երևում է մի հեծյալ` Փանջունին: Դոն Կիխոտը գնում է ընդառաջ և ուզում ասպետաբար ողջունել, բայց հանկարծ գիշերահավի ձայնից ձին ծառս է լինում, և նա ընկնում է: Սանչոն շտապում է օգնության:

ՍԱՆՉՈ– (Դոն Կիխոտին բարձրացնելով) Ա՜խ, տեր իմ, դու գոնե մի քիչ պիտի քեզ խնայես, այլապես, եթե այս անիծված ձիուց մի անգամ էլ ընկնես, չքնաղ թագուհին ստիպված կլինի ավազակների ոջիլները մաքրել, իսկ հալածված թագավորն ինքնասպան կլինի:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Այս տխմար անասունը երևի չգիտի` ի՛նչ պատիվ է թափառական ասպետի նժույգ լինելը, Սանչո, թե չէ իրեն ավանակի պես չի պահի:
ՍԱՆՉՈ– Այո՛, տեր իմ, քո հաստագլուխը չի հասկանում, թե ի՛նչ է նշանակում թափառական ասպետ:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Թափառական ասպե՞տ:
ՍԱՆՉՈ– Այո՛, սինյոր, թափառական:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Թափառական ասպետ ի՞նչ ըսել է:
ՍԱՆՉՈ– Օ՜, սինյոր: Դու մինչև ինձ նման զինակիր չլինես այդպիսի թափառական ասպետի, և մինչև օրը մի քանի անգամ ավազակները քեզ չդնգստեն, դժվար թե բառերը որևէ բան ասեն:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Չեմ գիտեր, թե դուն ի՛նչ ի նկատի ունես, զինակի՛ր, բայց երբ քիչ առաջ քու ասպետդ ցատկեց, նժույգը հեծավ, ես հասկցա, թե իր պես երկրորդը չկա:
ՍԱՆՉՈ– Իմ տիրոջ պես երկրորդը իսկապես չկա, թեև նա քիչ առաջ ոչ թե ցատկեց, նժույգը հեծավ, այլ ցնցվեց ու ընկավ:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Ատիկա թյուրատեսություն մըն էր: (Դոն Կիխոտին) Ատանկ չէ՞, ասպետ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Է՜, բարեկամ: Սովորական մահկանացուների երևակայության աչքերը կարծես թե կույր են: (Ձեռքը մեկնելով) Թափառական ասպետների ուխտի անդամ` Վշտակերպ Ասպետ Դոն Կիխոտ:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– (Ներկայանալով) Անձնվեր հեղափոխական՝ Փանջունի:

Վերևից երևացող փոքր գյուղ: Ընդհանուր անդորրը խախտում է շների հաչոցը: Օբյեկտիվը մոտենում է մի հին խրճիթի: Կիսաքանդ ցանկապատի հետևից լսվում է մարդ ու կնոջ կռվի ձայն: Հանկարծ ցանկապատի դուռը բացվում է, և կինն ամուսնուն դուրս է շպրտում:

ԱՄՈՒՍԻՆ– (Ընկած տեղից վեր կենալով) Վա՜յ քեզ, Նազար: Վա՜յ քեզ, Նազար… (Ցանկապատի մոտ կապած էշն սկսում է զռալ՝ իա՜, իա՜, իա՜): Զահրումա՜ր: (Էշը նորից է զռում՝ իա՜, իա՜, իա՜: Կինը պատի վրայով դուրս է գցում մի ծուռումուռ նիզակ և թրի նմանվող ինչ-որ երկաթի կտոր):
ԿԻՆ– Ա՛ռ, թագավորի տղա, տար` քարվան կտրի: (Նազարը մթության մեջ հանկարծ տեսնում է երկու փայլող աչքեր):
ՆԱԶԱՐ– Վա՛հ: (Դռանը բախվելով) Կնիկ, դուռը բաց… (Փայլող աչքերը մոտենում են, և Նազարն ավելի է տագնապում): Կնիկ… (Տեսնելով, որ դուռը չի բացվում, վերցնում է նիզակն ու թուրը և իրեն գցում էշի վրա: Էշը նորից է զռում՝ իա՜, իա՜, իա՜: Փայլող աչքերն ավելի են մոտենում, և արդեն երևում է մի լղարիկ, փոքր շուն, որը կարծես խաղալու համար առաջանում ու մի երկու անգամ հաչում է: Նազարը, շան ձայնը լսում է թե չէ, իրենից անկախ` էշին այնպես է թրի լայնքով խփում, որ խեղճ կենդանին տեղից պոկվում և փախչում է անտառի կողմը…)

Դոն Կիխոտը, Սանչո Պանսան և Փանջունին՝ անտառում: Հեռվից լսվում է ավանակի ձայն:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Կարծես թե արքայի նժույգ խրխնջաց:
ՍԱՆՉՈ– Այո՛, տեր իմ: Բայց, չգիտես ինչու, այդ գեղգեղումին սովորական մահկանացուները ասում են էշի զռոց:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ձայնը, իհարկե, էշի էր, Սանչո, բայց հո չի՞ բացառվում, որ նրա նախնիները եղած լինեն արքայական նժույգներ: (Երևում է Նազարը՝ էշի վրա, վախից կծկված):
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Դուն ճիշդ կ’ըսեիր, ասպետ, մեկը հալածված է:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Ուշադիր նայելով) Ձեր աչքին նո՞ւյնպես գյուղացի է երևում:
ՍԱՆՉՈ– Գյուղացին` գյուղացի է, բայց չի բացառվում, որ նրա նախնիներից ինչ-որ մեկը եղած լինի թագավոր: Այնպես որ, եթե զոռ տանք մեր երևակայության աչքերին, կարող ենք տեսնել ոչ միայն գլխի թագը, այլև ոսկեղեն զենք ու զրահը:

Անսպասելիորեն Նազարի վրա գայլ է հարձակվում: Էշը փախչում է:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Ուրախացած) Իմ ժամը եկավ, Սանչո՛: (Հանում է սուրը, ասպանդակում նժույգին ու սլանում օգնության: Սանչո Պանսան և Փանջունին հետևում են նրան):

Էկրանը մի քանի վայրկյան խավարում է: Լսվում է ձիերի դոփյուն, ավանակների զռոց, գայլի ոռնոց…
Էկրանը լուսավորվում է: Նազարն ու իր էշը ընկած են գետնին, իսկ նրանց գլխավերևում՝ մի ձեռքին՝ վահանը, մյուսին՝ սուրը, հաղթական կանգնած է Դոն Կիխոտը: Քիչ անց հասնում են Սանչո Պանսան ու Փանջունին:

ՍԱՆՉՈ– (Կատարվածը տեսնելով) Տեր իմ, ինձ թվում է՝ քո երևակայության աչքերն այս անգամ էշին շփոթել են գայլի հետ, թեև նրանց մեջ առանձնապես տարբերություն չկա, եթե հաշվի չառնենք հասակը, ժանիքները, հոտառությունը, բնավորությունը և նման մի քանի անկարևոր բաներ:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Կը շնորհավորեմ, ասպետ: Եթե քիչ մըն ալ ուշ հասնեիր, գայլը աս ավանակը և իր տերը գետին փռած պիտի ըլլար:
ՍԱՆՉՈ– (Փորձելով Նազարին ուշքի բերել) Եվ նրանք հիմա մեր կողքը կանգնած չէին լինի:
ՆԱԶԱՐ– (Ուշքի գալով) Ուստիա՜ն… (Հայացքն ընկնում է սրամերկ կանգնած Դոն Կիխոտին, և, սարսափից վեր թռչելով, էշին այնպես է քաշում, որ տուժած կենդանին նույնպես ուշքի է գալիս և կանգնում: Նազարը փորձում է փախչել, բայց, զգալով, որ իրեն մտադիր չեն վնասելու, սրտապնդվում է): Գե՛լս: Ի՞նչ էլավ գելս:
ՍԱՆՉՈ– Երբ իմ տերը հարձակվեց, եղբայր, այստեղից մի ավանակ նապաստակի պես փախավ: Ինձ թվում է` դա քո գելն էր:
ՆԱԶԱՐ– (Իբր բարկանալով) Հը՜մ: Իսկ… Իսկ ո՞վ է քո տերը:
ՍԱՆՉՈ– Իմ տե՞րը… (Շինծու, հեգնական հպարտությամբ) Իմ տերը աշխարհի առաջին կարգի թափառական ասպետ է:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Երբ մենք տեսանք, որ դուն ավանակովդ գայլ մը կը հալածես, մեզի թվեցավ, թե օգնելու պետք ունիս:
ՆԱԶԱՐ– (Գլուխը պտտելով) Հը՜մ: Ափսո՜ս…
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ազնիվ ասպետը չի՞ բաշխի արդյոք մեզ իր անունը: (Նազարը չի հասկանում, թե ինչ է հարցնում):
ՍԱՆՉՈ– Տերն իմ ուզում է իմանալ քո անունը:
ՆԱԶԱՐ– Իմ անո՞ւնը: Հը՜մ: Իմ անունը ես ամեն մարդու չեմ ասում, ասպետ, համա քեզ կասեմ: Նազար են ասում:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ո՜վ, ասպետ Նազար, ինչպե՞ս է, որ դու այսպես մեն-մենակ մտել ես անտառ: Մի՞թե չունես վախ:
ՆԱԶԱՐ– (Իբր ցածրաձայն, բայց ամենքին լսելի, հարցնում է Սանչոյին): Վախը ի՞նչ է:
ՍԱՆՉՈ– Օ՜: Դա մի այնպիսի գայլ է, որ կարող է արծիվ ավանակին ու նրա առյուծ հեծյալին նապաստակի պես հալածել:
ՆԱԶԱՐ– Վա՜հ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Թույլ տուր հարցնել՝ չի՞ հոսում արդյոք քեզ նման քաջի երակների մեջ արքայի արյուն: (Նազարը դարձյալ չի հասկանում):
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Ասպետը կը հարցնե՝ քու նախնիներուդ մեջ թագավոր չէ՞ եղած:
ՆԱԶԱՐ– Թագավո՞ր: Հը՜մ: Մեր ցեղի բնույթը այնպիսին է, թառափական ասպետ, որ ուզած ժամանակ աշխարհը նվաճում ու դառնում ենք թագավոր:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Ուրախացած) Իսկ ի՞նչ է ասպետը հիմա մտադիր: Դեռ չի՞ կամենում բարձրանալ գահին:
ՆԱԶԱՐ– (Ձեռքը թափ տալով) Դատարկ բան: Հավեսս որ գա, էգուց էլ աշխարհը կտամ ոտիս տակ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Խոնարհվում է և սուրը դնում Նազարի ոտքերի տակ): Ո՜վ ամենազոր, այսուհետ սուրն իմ կծառայի քեզ:

Առավոտ է: Ծառի տակ՝ իրարից փոքր-ինչ հեռու, պառկած-քնած են Դոն Կիխոտը, Սանչոն, Նազարն ու Փանջունին: Ճանճերը հոծ խմբով վրա են տվել Նազարին: Առաջինը արթնանում է Դոն Կիխոտը, նայում նրան և Սանչոյին հրում:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ուշքի՛ եկ, ուշքի՛ եկ, Սանչո: Տես՝ ինչ է կատարվում:
ՍԱՆՉՈ– (Քնատ այս ու այն կողմ նայելով) Ոչինչ չեմ տեսնում:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ինչպե՞ս չես տեսնում: Մենք հանգիստ քնել ենք, այնինչ մեր արքայի վրա զորք է հարձակվել:
ՍԱՆՉՈ– Ի՞նչ զորք, տեր իմ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Կուրացա՞ր, ինչ է: Չե՞ս տեսնում, որ նա շրջապատված է: Զենքե՛րս… Շուտ: (Վեր է կենում, վերցնում սուրն ու վահանը, դնում սաղավարտը, քաշում երեսկալն ու ճանճերի հետ մարտի բռնվում):
ՍԱՆՉՈ– Վե՛րջ տուր, տեր իմ: Մի՞թե չես տեսնում, որ դրանք ճանճեր են:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Դու չես հասկանում: Սրանք թշնամու կախարդված զինվորներն են, որ ճանճեր դառած՝ դավադրաբար հարձակվել են: Ի՞նչ իմանանք, թե հիմա նորից զինվորներ չեն դառնա ու մեզ չեն հանի սվինների վրա:

Նազարը աղմուկից արթնանում է, զարմացած նայում ճանճերի հետ կռիվ տվող Դոն Կիխոտին, շրմփոցով խփում երեսին և սպանում մի բուռ ճանճ:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Հիացմունքով) Քո քաջությունը սահման չունի, տեր իմ: Դու մի զարկով ջարդեցիր ամբողջ բանակ:
ՆԱԶԱՐ– (Նայում է սատկած ճանճերին): Դատարկ բան:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– (Նոր-նոր զարթնելով) Ամբողջ բանա՞կ:
ՍԱՆՉՈ– Այո՛, սինյոր: Ավա՜ղ, դու մի մեծ ճակատամարտից ուշացար, այլապես կարող էիր կանգնել այս կոճղի վրա ու խոսել: Ինձ թվում է՝ այսօրվա հաղթանակի մասին արժի գրավոր հիշատակություն թողնել: (Վերցնում է մի շորի կտոր, վրան գրում և միաժամանակ կարդում.
Անհաղթ Նազար, հզոր Նազար,
Զարկում է մեկ, ջարդում հազար):
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Մեր հաղթանակից քո միտքը վերջապես փայլատակեց, Սանչո: Իմ կարծիքով` ճիշտ կլինի, եթե այդ լաթի կտորը դարձնենք մեր տիրոջ դրոշակը: Միայն այդ խոսքերը բավական են, որ թշնամու զորքերն ընկնեն ահ ու սարսափի մեջ:

Կեսօր է: Դաշտով գնում են Դոն Կիխոտը, Փանջունին, Սանչո Պանսան և Նազարը՝ իր ծիծաղելի դրոշը հարմարեցրած էշի գավակին:

ՓԱՆՋՈՒՆԻ– (Դոն Կիխոտին) Ի՞նչ է միտքդ, ասպետ, ուրկե՞ սկսինք աշխարհը գրավելու հեղափոխական շարժումը:
ՍԱՆՉՈ– Ես չգիտեմ՝ ինչ է տիրոջս միտքը, բայց իմ ստամոքսի շարժումն ասում է, որ ճիշտ կլինի սկսել նապաստակների որսից:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Նապաստակները, անշուշտ, չպիտի խանգարեն: (Նազարին) Արքան դեմ չը՞լլար: (Նազարը, որ չի հասկանում, թե ինչ են խոսում, խորհրդանշական լռում է: Նրանց ընդառաջ է գալիս մի հեծյալ որսորդ):
ՈՐՍՈՐԴ– (Զարմացած նայում է տարօրինակ խմբին): Դուք է՞լ՝ որսի:
ՍԱՆՉՈ– Ո՛չ, բարեկամ, աշխարհավեր պատերազմի:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Եղբայր իմ, չե՞ս ըսեր՝ ո՞ւր կրնանք մեկ-երկու նապաստակ զարնել:
ՍԱՆՉՈ– Չի խանգարի նաև, եթե լինի դրանց պես մի բան: Ասենք, լճակ լինի, որ ջուր խմենք, իսկ հետո որսանք լողացող բադերին:
ՈՐՍՈՐԴ– ճիշտը որ ասեմ, (մատնացույց անելով) էն ծառի հետևում երեք հատ մեծ ու փոքր լիճ կա:
ՍԱՆՉՈ– (Ձեռքը մեկնում է ցույց տված ուղղությամբ) Ա՞յն ծառի:
ՈՐՍՈՐԴ– (Ցույց է տալիս հակառակ կողմը): Չէ, է՛ն:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Ատանկ մոտի՞կ:
ՈՐՍՈՐԴ– Մոտիկ ու հեռու. կես օրվա ճամփա:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Ըսիր` երե՞ք:
ՈՐՍՈՐԴ– Հա՛: Ուղիղ երեք: Ամենքի մեջ էլ՝ երեք հսկա բադ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Քո տեսքից էլ երևում է, բարեկամ, որ շատ ազնիվ ես: Եթե կամենաս, կարող ես մեզ լինել ուղեկից:

Հոգնած գնում են մեր հերոսները, որոնց միացել է նաև Սուտլիկ Որսկանը: Զգացվում է, որ երկար ճանապարհ են անցել:

ՈՐՍԿԱՆ– …Հյուդին մորթեց, չկարաց, Չատին չկարաց, Մատին չկարաց…
ՍԱՆՉՈ– Դեռ չհասա՞նք, եղբայր:
ՈՐՍԿԱՆ– Հերս էլ չկարաց…
ՍԱՆՉ– Շա՞տ մնաց:
ՈՐՍԿԱ–- Ես քաշեցի մորթեցի:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Մե՞ծ էր:
ՈՐՍԿԱՆ– Բադ մի ասիլ, մի գոմեշ ասա: Մենք էլ, հրես, հասանք: (Երևում է մի փոքր ավազան):
ՍԱՆՉՈ– Իմ աչքերը երբեմն-երբեմն խավարման փուլեր են ունենում, բարեկամ: Վատ չի լինի, եթե քո մատը մի որևէ ուղղությամբ տնկես:
ՈՐՍԿԱՆ– (Մատնացույց անելով) Էն քարի տակ… Մտիկ արա… Ճիշտ է, երկու լիճը լրիվ ցամաք են, բայց էն մինը էնքա՛ն է մեծ` երեքի տեղ հաստատ կտա:
ՍԱՆՉՈ– (Հեգնանքով) Այո՛, իսկապես: Եվ բադերն էլ` վրան: (Երևում է ջուր խմող մի փոքրիկ թռչուն): Վատ չի լինի, եթե մի փոքր շտապենք, թե չէ, ո՞վ գիտի, հանկարծ կարող է տեղատվություն լինել, և այդ ժամանակ ծովից ոչինչ չի մնա:
ՈՐՍԿԱՆ– Ճիշտ է, բադն էլ հազիվ լինի մի հատ, բայց երեքի քաշ կունենա: (Դոն Կիխոտին) Ճի՞շտ չեմ ասում, ասպետ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Արտաքինն ինձ համար նշանակություն չունի: Թեև մեր աչքին փոքր է երևում, բայց չի բացառվում, որ նախնիները եղած լինեն դինոզավրեր:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– (Որսորդին) Քու հրացանդ դիպո՞ւկ կը կրակե:
ՈՐՍԿԱՆ– Մինչև հիմա դեռ վրիպած չկա, բայց երբ հետս են ձեզ պես ասպետները… (Ծիտը թռչում է): Թո՛ւ, սատանա: Ո՞նց ձեռիցս պրծավ: (Բոլորը նայում են թռչող ծիտիկին: Դոն Կիխոտն ընկնում է մտորումների մեջ):
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Որքան էլ հիշողությունս փորփրում եմ, չեմ կարողանում հիշել, թե այսպիսի դեպքերում ինչ են արել իմ կարդացած գրքերի թափառական ասպետները: Ա՛յ, եթե հիշեի, անմիջապես կհետևեինք նրանց օրինակին:
ՍԱՆՉՈ– Թե դուք ո՛ւմ օրինակին կհետևեք, չգիտեմ, տեր իմ, բայց ես արդեն ստիպված եմ հետևել իմ էշի օրինակին, որը ջուր խմեց և հիմա արածում է: (Էշից իջնում է, ջուր խմում և սկսում արածել):

Դոն Կիխոտը, Քաջ Նազարը և մյուսները՝ ծառի տակ նստած:

ՓԱՆՋՈՒՆԻ– …Եվ Ծապլվար՝ հեղափոխությունը անանկ փառավոր հաղթանակ մը տարավ, որ քարը քարին վրա և կենդանի շունչ մը չմնաց: Տեսնելով, որ հոն այլևս ընելիք չկա, ես որոշեցի գործունեությունս ուրիշ քաղաքի մեջ շարունակել:
Ես կը կարծեմ, թե հիմա ժամանակն է ժողով մը հրավիրելու և ընելիքնիս որոշելու:
ՍԱՆՉՈ– Խոսքը աշխարհը նվաճելո՞ւ մասին է:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Խոսքը մեր արքային իր օրինական իշխանությունը վերադարձնելու մասին է, որուն համար, ինչքան գիտեմ, ան դեմ պիտի չըլլա: (Նազարին) Ատանկ չէ՞:
ՆԱԶԱՐ– Դատարկ բան:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Ատոր համար մենք այսպես գործելու ենք: Արքան առժամապես աս անտառը կը մնա մեր որսորդ բարեկամին հետ: Ասպետ Դոն Կիխոտը իր զինակրին հետ Այրիվան քաղաքը կ’աճապարե և կը պահանջե իշխանությունը անհապաղ հանձնել: Այդ ատեն ես Ծաղկավան քաղաքը պիտի հուժկու հեղափոխություն մը շինեմ: Ըսել է թե հոն կուսակցություններ պիտի ստեղծեմ և անոնց հասկցնեմ, որ իրենց նպատակն է իրարու դեմ կատաղի կռիվ մղել:
ՈՐՍԿԱՆ– Ու ճիշտ կլինի, որ էդ կուսակցություններից մեկի անունը դնենք Նազարական:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Հարկավ, բարեկամ, հարկավ: Եվ ապա, ասիկա հաջողեցնելե ետք, թագավորեն պիտի պահանջեմ իրեն ընդդիմադիր կուսակցությունները ճնշել ու հալածել: Ըսել է թե ա՛ն կուսակցությունները, որոնց ղեկավարը պիտի ըլլամ ես: Եվ երբ թագավորական բանակը պատրաստ ըլլա մեր դեմ ելլելու, որպեսզի հեղափոխությունը դավադրաբար ճնշե, արքա Նազարը կը հարձակի և, ամենքը ջարդելով, թագավորությունը կ’առնէ: (Նազարին) Տերը դեմ չէ՞:
ՆԱԶԱՐ– Դատարկ բան:

Դոն Կիխոտը, Սանչո Պանսան և Փանջունին՝ ճանապարհին:

ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Ես ձեզի կը գրեմ իմ ամեն ըրածներուս մասին: Երբ թագավորությունը գրավենք, երկրին վարչապետը կըլլամ ես, (Դոն Կիխոտին) սպարապետը` դուն, իսկ Սանչոյին ամբողջ մարզ մը պիտի տանք:
ՍԱՆՉՈ– Եվ այդ մարզը կլինի իրական ու շոշափելի՞:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Սանչո, դու վերջերս շատ կասկածամիտ ես դարձել: Կողքից լսողին կարող է թվալ` ոչ թե առաջին կարգի թափառական ասպետի զինակիր ես, այլ ինչ-որ խելագարի:
ՍԱՆՉՈ– Ներիր, տեր իմ: Ես ոչ թե ուզում էի քեզ վիրավորել, այլ ընդամենը հարցնել` այդ ժամանակ ես իրավունք կունենա՞մ իմ հպատակներին այնպես հրամայել, ինչպես հիմա հրամայում եմ իմ էշին:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Է՜խ, Սանչո, Սանչո: Եթե դու թեկուզ և մեկ օր եղած լինեիր թափառական ասպետ, այդ ժամանակ գոնե քո էշի չափ մեծահոգի կլինեիր և հպատակներիդ չէիր վիրավորի:
Ճշմարիտն ասած, ես դեռ մտածում եմ, թե ո՛րն է ավելի լավ. լինել սպարապե՞տ, թե թափառական ասպետ: Ա՛յ, եթե մեր թագավորը թույլ տար դրանք համատեղել…

Ճանապարհին երևում են մի քանի վանդակավոր կառքեր, որոնցով տեղափոխում են կալանավորների: Դոն Կիխոտը, Փանջունին և Սանչոն մոտենում են:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Դիմում է պահակապետին, որը զարմացած նայում է նրա տարօրինակ զենք ու զրահին): Ովքե՞ր եք և ո՞ւր եք գնում:
ՊԱՀԱԿԱՊԵՏ– (Էլ ավելի է զարմանում, որ խոսում է նման խիստ տոնով): Տեղափոխում ենք կալանավորների:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Ի՞նչ կալանավորներ են, և ո՞ւր կը տանիք:
ՊԱՀԱԿԱՊԵՏ– (Ցույց տալով առաջին կառքի կալանավորներին) Սրանց ձեռքին գերի ենք, պարոն: Սպառնում են, որ մեզ դատի են տալու, դրա համար աքսորում ենք: (Դոն Կիխոտը և Փանջունին մոտենում են կալանավորներին):
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– (Նրանցից մեկին) Է՛յ, դուն, վայրենի, ինչո՞ւ մեր աս ազնիվ բարեկամը դատի քաշել կ’ուզես: (Կալանավորը լռում է: Նրա փոխարեն պատասխանում է պահակապետը):
ՊԱՀԱԿԱՊԵՏ– Խարույկ վառելու համար, պարոն:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Մի՞թե խարույկ վառելու համար մարդ դատի կը քաշեն, սրիկա՛:
ՄԻ ԿԱԼԱՆԱՎՈՐ– Պարոն, խարույկ ասելով՝ ձեր ազնիվ բարեկամը նկատի ունի այս խեղճ գյուղացու տունը:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Պահակապետին) Ուրեմն դու տո՞ւն ես հրդեհել:
ՆՈՒՅՆ ԿԱԼԱՆԱՎՈՐԸ– Այո՛, պարոն, ամբողջ տունը:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– (Պահակապետին) Իսկ ի՞նչ նպատակով հրդեհած ես. բարի՞ թե չար:
ՊԱՀԱԿԱՊԵՏ– Միանգամայն` բարի: Այդ սրիկան չուզեց ինձ նվիրել իր արտը, և ես որոշեցի պատժել:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– (Կալանավորին) Կը տեսնե՞ս, մարդը ազնիվ նպատակ ունեցած է, իսկ դուն կ’ուզես զինք դատի քաշել: (Դիմում է պահակախմբի մեկ այլ անդամի): Քեզի՞ ինչու կը սպառնան, բարեկամ:
ՊԱՀԱԿԱԽՄԲԻ ԱՆԴԱՄ– Խարույկ հանգցնելու համար, սինյոր:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– (Կալանավորներին) Հիմա ի՞նչ կ’ըսեք, ապուշներ:
ՆՈՒՅՆ ԿԱԼԱՆԱՎՈՐԸ– Ի՞նչ խարույկ: Նա բռնաբարել է այս թշվառականի կնոջը: (Ցույց է տալիս կողքը կանգնածին):
ՊԱՀԱԿԱԽՄԲԻ ԱՆԴԱՄ– Ես չգիտեմ, թե այս ապուշներն իմ արարքին ինչու են այդ անունը տալիս: Դեպքը եղել է այսպես: (Պատմածը ցուցադրվում է համր կադրերով):
Գետափին ես հանգիստ զբոսնում էի, և հանկարծ եկավ այդ սրիկայի գեղեցիկ կինը: Սիրտս ցանկությունից սկսեց այրվել: Մոտեցա և սիրալիր կերպով հրավիրեցի անտառ: Երբ նրա ափերը իմ երեսին շրխկացին, զգացի, որ մի կրակ էլ դեմքիս է վառվում: Եվ, ուրիշ ելք չունենալով, ստիպված օգտվեցի նրա հրշեջ ծառայությունից:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Կալանավորին) Տեսնո՞ւմ ես, մարդը գործել է սիրուց դրդված: Մի՞թե սիրելու համար սպառնում են:
ՄԻ ԿԱԼԱՆԱՎՈՐ– Բայց նա դա արել է կնոջ կամքին հակառակ:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Եղբայր իմ, ան սիրով հրավիրած է, չէ՞: Ի՞նչ հանցանք ունի, որ կինը ընդդիմացեր է:
ՆՈՒՅՆ ԿԱԼԱՆԱՎՈՐԸ– Ինչե՜ր եք ասում, պարոն:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– (Դիմում է մյուս կառքի մեջ նստածներից մեկին) Քե՞զ ինչու վանդակի մեջ դրած են, եղբայր:
ԿԱԼԱՆԱՎՈՐ– Ոտքս քարի դիպչելու համար:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Պահակախմբի անդամներին) Դուք որտե՞ղ եք լսել, որ մարդ աքսորեն ոտքը քարի դիպչելու համար:
ՊԱՀԱԿԱՊԵՏ– Բայց դուք հարցրեք, թե ինչո՛ւ է ոտքը քարի դիպել:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Ոտքդ ինչո՞ւ քարի դպած է, ընկեր:
ԿԱԼԱՆԱՎՈՐ– Որովհետև վազում էի:
ՊԱՀԱԿԱՊԵՏ– Ինչո՞ւ էիր վազում:
ԿԱԼԱՆԱՎՈՐ– Հետապնդում էին:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ինչո՞ւ էին հետապնդում:
ԿԱԼԱՆԱՎՈՐ– Բեռ էի տանում:
ՊԱՀԱԿԱՊԵՏ– Գողացած բեռ, այսինքն:
ԿԱԼԱՆԱՎՈՐ– Ո՛չ, պարոն, յուրացրած:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Ուրեմն զինք ատո՞ր համար բռնած եք:
ՊԱՀԱԿԱՊԵՏ– Այո՛: (Ցույց է տալիս նույն կառքում նստած կալանավորներին): Սրանք բոլորը գողության համար են դատված:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Ատիկա կը նշանակե, թե զիրենք անմիջապես ազատ արձակելու է:
ՊԱՀԱԿԱՊԵՏ– (Զարմացած) Ինչո՞ւ:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Զիրենք գողություն ըրած են հարուստներեն, չէ՞:
ՊԱՀԱԿԱՊԵՏ– Ասենք թե:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Կը տեսնեմ, որ դուք մարքսիզմին էությունը բնավ չեք ըմբռնած: Այս հարգարժան պարոնները գողություն մը ընելով՝ նպաստած են անհավասարությունը վերացնելուն: Անոնք խթանած են հասարակության հառաջընթացը: Ըսել է թե գործնական հողի վրա դրած են Մարքսի պատվիրանները, իսկ դուք ատոր համար զիրենք կալանավորեր եք: Ատիկա հանցանք մըն է, և դուք հեղափոխական դատարանին առջև պատասխան տալու եք:

Պահակախմբի անդամները ապշած նայում են Փանջունուն՝ վերջնականապես համոզվելով, որ իրենց զրուցակիցների ծալը պակաս է: Օգտվելով հարմար առիթից՝ կալանավորները ազատվելու փորձեր են անում: Պահակախումբը ջանում է նրանց զսպել: Իր տարերքի մեջ է մտնում նաև Դոն Կիխոտը, և գող կալանավորներին հաջողվում է «ապստամբությունը» պսակել հաղթանակով: Պահակախմբի անդամներին կապկպում են, գցում վանդակի մեջ և, գրաստներին մտրակելով, մյուս կառքի կալանավորների հետ ճանապարհ գցում: Փանջունին կանգնում է մի կոճղի վրա և սկսում բանախոսել:

ՓԱՆՋՈՒՆԻ– …Հեղափոխության ալիքը փշուր-փշուր ըրավ տառապյալ ամբոխին շղթաները: Ատ ալիքը ընդամենը փոքրիկ ալիք մըն էր սակայն, որ զորանալով պիտի ողողե բոլոր աշխարհը, և ավերված աշխարհի փլատակներուն վրա պիտի հառնե նոր թագավորություն մը: Ատիկա մե՛ր թագավորությունը, Քաջ Նազարի՛ն թագավորությունը պիտի ըլլա: Կեցցե՛ հեղափոխությունը: Կեցցե՛ քաջարի ասպետ Քաջ Նազարը: Հառա՛ջ, ընկերներ:

Դոն Կիխոտը և Սանչո Պանսան՝ Այրիվան քաղաքում: Անցորդները զարմացած նայում են Դոն Կիխոտի տարօրինակ կերպարանքին: Լսվում է մունետիկի ձայն:

ՄՈՒՆԵՏԻԿ– Այսօ՜ր կկայանա՜ աշխարհի՜ առաջի՜ն ասպե՜տ Ցիննոբերի և Ռեմբոյի մենամա՜րտը: Այսօ՜ր կկայանա՜ աշխարհի՜ առաջի՜ն ասպե՜տ Ցիննոբերի և Ռեմբոյի մենամա՜րտը:

Դոն Կիխոտը զայրացած մոտենում է նրան:

ՄՈՒՆԵՏԻԿ– Այսօ՜ր կկայանա՜ աշխարհի՜ առաջի՜ն ասպե՜տ… (Դոն Կիխոտը նրան ընդհատում է` ուղղակի բղավելով):
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Դու, ինչ է, ցնդե՞լ ես: Մի՞թե չգիտես, թե ով է աշխարհի առաջին ասպետը:
ՄՈՒՆԵՏԻԿ– Ես…
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Մի անգամ էլ եթե կրկնես քո հիմարությունը, ես քեզ…
ՄՈՒՆԵՏԻԿ– Ես, պարոն…
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Կորի՛ր, թերամիտ: (Մունետիկը խուճապահար հեռանում է):
ՍԱՆՉՈ– Մի՛ բարկանա, տեր իմ: Ինձ թվում է` այս քաղաքում քեզ դեռ չեն ճանաչում:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Մի՞թե աշխարհում դեռ այնպիսի մարդիկ կան, որ ինձ չեն ճանաչում, Սանչո:
ՍԱՆՉՈ– Ուզո՞ւմ ես փորձենք: (Հարցնում է պատահած առաջին անցորդին): Սինյոր, դու գիտե՞ս` ով է այս հեծյալը:
ԱՆՑՈՐԴ– (Դոն Կիխոտին նայելով) Ինչպե՞ս կարող եմ չիմանալ: Անշուշտ, ինչ-որ… խելագար: (Անցորդը հեռանում է: Սանչոն դիմում է մեկ ուրիշի):
ՍԱՆՉՈ– Բարեկամ, կարո՞ղ ես կռահել, թե ով է այս պարոնը:
ԱՆՑՈՐԴ– Եթե դա չի փախել թանգարանից, ուրեմն դուրս է պրծել գժանոցից:
ՍԱՆՉՈ– (Դիմում է մեկ այլ անցորդի): Պարոն, դու երբևէ լսե՞լ ես Դոն Կիխոտ Լամանչեցու անունը: (Անցորդը բացասական նշան է անում): Իսկ գիտե՞ս` ով է այս սինյորը:
ԱՆՑՈՐԴ– Եթե ցնդած բանաստեղծ չէ, ուրեմն կապելու գիժ է:
ՍԱՆՉՈ– (Դոն Կիխոտին) Լսեցի՞ր, տեր իմ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Այդպես էլ գիտեի, Սանչո: Ինչպե՞ս կարող էին չճանաչել աշխարհի առաջին ասպետին:
ՍԱՆՉՈ– Բայց բոլորն էլ, տեր իմ, քեզ գիժ համարեցին:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Դու, ինչ է, նորից ցնդեցի՞ր: Ախր դրանց բոլորի ծերը պակաս էր: Դրանք բոլորն էլ յուրօրինակ խելագարներ էին: Նման մարդկանց հայհոյանքը պետք է որպես հաճոյախոսություն ընդունել:
ՍԱՆՉՈ– Ինչո՞ւ, տեր իմ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Որովհետև այդ յուրօրինակ խելագարները իրականությունը տեսնում են շրջված: Այսինքն՝ սևը՝ սպիտակ, սպիտակը՝ սև: Նրանց աչքին մոծակը կարող է փիղ երևալ, փիղը՝ մոծակ: Այս պատճառով էլ ես շատերի աչքին ոչ թե թափառական ասպետ եմ երևում, այլ խելագար: Սրանում դու հո հաստատ համոզվեցիր:
ՍԱՆՉՈ– (Հառաչելով) Համոզվեցի, տեր իմ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Այ, տեսնո՞ւմ ես: Եվ սա առաջին դեպքը չէր:
ՍԱՆՉՈ– Այո՛: Եվ վերջինը չէ, բայց ավելի լավ է` ասես, թե ինչ ենք անելու հիմա:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ճշմարիտն ասած, ես հարկադրված եմ իմ ծրագիրը մի փոքր փոխել:
ՍԱՆՉՈ– Իշխանությունը վերցնելո՞ւ ծրագիրը:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Սանչո, բարեկամ, երբ լսեցի, որ այսօր ինչ-որ ասպետներ են մենամարտելու, արյունս եռաց: Ինձ թվում է՝ ճիշտ կլինի, որ իշխանության նվաճումը ես սկսեմ մենամարտի ասպարեզից:

Մենամարտի ասպարեզում: Տրիբունաները լեցուն են հանդիսատեսներով: Կողք կողքի կանգնած են Դոն Կիխոտը և Սանչո Պանսան: Լսվում է խոսնակի ձայնը:

ԽՈՍՆԱԿ– Այժմ ասպարեզ կմտնի աշխարհի առաջին ասպետ Ցիննոբեր…
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Իմ ականջները շա՞տ են շիկնել, Սանչո:
ՍԱՆՉՈ– Ինձ թվում է` քո սաղավարտի վրա արդեն կարելի է հնդկահավ տապակել:

Ասպարեզ է մտնում Ցիննոբերը՝ գաճաճ մի հեծյալ, որը, թվում է, ուր որ է կընկնի: Հասարակության միջից լսվում են հիացական ձայներ.
– Ինչպիսի՜ ասպետ:
– Ոչ թե ասպետ է, այլ տիտան:
– Ասում են՝ երեք հսկայի միասին փռել է գետնին:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Այս արտահայտությունները լսելով) Սանչո, ինձ թվում է՝ ժամանակն է, որ սաղավարտիս վրա տապակելու համար դու փիղ պատվիրես:

Ասպարեզ է մտնում երկրորդ ասպետը՝ Ռեմբոն, որը հաղթամարմին է, գեղեցիկ, մկանուտ: Լսվում են ձայներ.
– Թզուկ լինի կարծես:
– Ոնց էլ համարձակվել է:
Ոմանք սուլում են:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Մենք սխալմամբ գժանոց չե՞նք եկել, Սանչո:
ՍԱՆՉՈ– Այստեղ հավանաբար կա ինչ-որ կախարդանք, տեր իմ:

Մենամարտողները հարձակվում են մեկմեկու վրա: Ռեմբոն մի զարկով գետնին է տապալում Ցիննոբերին: Ամբոխը հիացած պոռթկում է.
– Կեցցե՛ Ցիննոբերը:
– Կեցցե՛ Ցիննոբերը:
– Մի զարկով փռեց:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Իրեն այլևս չկարողանալով զսպել) Գժվե՞լ եք, ինչ է: Մի՞թե չտեսաք, թե ով ում փռեց:
ՍԱՆՉՈ– Տեր իմ, լավ է՝ դու չխառնվես. այստեղ հաստատ կա ինչ-որ կախարդանք:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Երբ խաթարվում է իսկական ասպետների հեղինակությունը, ես չեմ կարող ինձ դնել գժի տեղ, Սանչո: (Նետվում է առաջ): Հիմա այդ Ցիննոբեր կոչեցյալին այնպես կփռեմ…
ՍԱՆՉՈ– Այդպիսի հիմարություն մի՛ արա, տեր իմ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Կասկածո՞ւմ ես, ի՞նչ է:
ՍԱՆՉՈ– Դու նրա բուրդն իհարկե կգզես, բայց, միևնույնն է, քո հաղթանակը կվերագրվի նրան, իսկ խոսնակը կազդարարի Վշտակերպ Ասպետ Դոն Կիխոտ Լամանչեցու պարտությունը:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Կանգ առնելով) Դու վաղուց այդպիսի խելոք բան չէիր ասել, Սանչո:
ՍԱՆՉՈ– (Գովեստից ոգևորված) Իսկ եթե տերն իմ ուզում է՝ խոսնակը հայտնի, որ Վշտակերպ Ասպետ Դոն Կիխոտ Լամանչեցին գետնին փռեց աշխարհի առաջին ասպետ Ցիննոբերին, ուրեմն պիտի մտածված ձևով ընկնի և ձևացնի, թե տապալվել է:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Երբեք չէի կարծում, որ քո խելքի մակընթացությունն ու տեղատվությունը այդքան հաճախ են իրար հաջորդում: Ինչպե՞ս կարող է աշխարհի առաջին ասպետ Դոն Կիխոտը գետնին փռվել այդպիսի գաճաճի առաջ: Եթե երբևէ նման բան տեսնես, իմ սաղավարտի վրա տապակելու համար անմիջապես կպատվիրես մի քանի փիղ:
ՍԱՆՉՈ– Իսկ ի՞նչ են ասում քո կարդացած գրքերը, տեր իմ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Իմ կարդացած գրքերում թափառական ասպետները ոչ մի անգամ այնպիսի վիճակների մեջ չեն ընկնում, ինչպիսի վիճակների մեջ ընկնում է քո տերը:
ՍԱՆՉՈ– Իսկ ձեր կանոնադրության մեջ չկա՞ որևէ հոդված, որ հուշի, թե ինչ պետք է անել նման դեպքերում:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Իմ կարծիքով` թափառական ասպետների ուխտի կանոնադրությունը դեռևս թերի է, և ես ստիպված եմ լինելու մի շարք ուղղումներ կատարել: (Խոսակցության ընթացքում հանդիսատեսներն աստիճանաբար ցրվում են: Էկրանը խավարում է):

Երկու օր անց: Դոն Կիխոտը և Սանչո Պանսան՝ փողոցում:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Մենք արդեն վճռական քայլերի պիտի դիմենք, Սանչո: Երրորդ օրն է, որ այստեղ ենք, բայց դեռ ոչ մի կարգին արկածի չենք հանդիպել: Թափառական ասպետների կյանքում դա բացառիկ երևույթ է: (Մոտենում է ինչ-որ մեկը):
ՄՈՏԵՑՈՂ– Ներեցեք, պարոններ, չե՞ք ասի` ինչպես կարող եմ գտնել Դոն Կիխոտին և Սանչո Պանսային:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Իսկ դու, ինչ է, նրանց չե՞ս ճանաչում:
ՄՈՏԵՑՈՂ– Ինչպե՞ս ճանաչեմ. ասում են, որ այս քաղաքում նրանք նորեկներ են:
ՍԱՆՉՈ– Իսկ ուրիշ ի՞նչ են նրանց մասին ասում:
ՄՈՏԵՑՈՂ– Ասում են` քաղաքում ինչ-որ ցնդածներ են շրջում, պիտի որ նրանք լինեն:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Լսեցի՞ր, Սանչո: Այստեղ մեզ…
ՄՈՏԵՑՈՂ– (Անմիջապես ընդհատում է և շարունակում) …նրանք լինեն այն քաջարի ասպետները, ովքեր ծպտվել ու հարմար պահի են սպասում, որ թագավորին անեն գահընկեց:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Իսկ, քո կարծիքով, այդ ասպետները չե՞ն նմանվում մեզ:
ՄՈՏԵՑՈՂ– Ճիշտն ասած, ես այդ կասկածն ունենալով էլ մոտեցա, որ հանձնեմ Նազարական կուսակցության նախագահ Փանջունու նամակը:
(Նամակը հանձնում ու հեռանում է: Դոն Կիխոտը բացում է և կարդում: (Կարդալու ընթացքում՝ համր կադրեր)):
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– «Աշխարհի առաջին ասպետ Դոն Կիխոտ Լամանչեցիին և իր զինակիր Սանչո Փանսային
Հայտնեմ իմ եղբայրներուս, որ, Ծաղկավան քաղաք հասնելով, ես անմիջապես նետվեցա արյունալի կռվի հորձանուտը և արդեն կարգ մը ցնցող հաղթություններ տարած եմ: Նախ՝ կապանքե ազատած մեր ընկերներուն հետ կուսակցություն մը հիմնեցի և, ինչպես որ որոշած էինք, զայն Նազարական կոչեցի: Մեր կուսակցության տեղվույն վրա անդամագրվեցան Ուռող Արշակ, Գող Հրաչ, Թեմպել Գևո, Խուժան Վաղո և իրենց ընկերները: Հետո, մեր կուսակցության բնական պետքերը հոգալու համար, քույր կուսակցություն մըն ալ հիմնեցի, ուր անմիջապես մտան իրենց ամուսինները ձգած բազում ազատատենչ կիներ: Մենք երկու կուսակցություններով միթինկ մը ըրինք, և ես խոսեցա մեր ընելիքներուն և նպատակներուն մասին: Ներկաները հավնեցան մանավանդ մեր այն գաղափարը, թե իշխանությունը պետք է թագավորեն խլվի և իրենց տրվի: Այսինքն՝ իրենց ընտրած մարդոց: Ըսել է՝ մեզի: Մենք մեր պահանջները թագավորին ներկայացուցինք և սպառնացինք հուժկու գործադուլով մը:
Ըսեմ նաև թե շենք մը բռնությամբ արդեն գրաված և մեր դրոշակը անոր տանիքը պարզած ենք: Մեր կարգախոսն է՝ անկցի՛ թագավորը, կեցցե՛ Քաջ Նազարը:
Ավելցնեմ նաև, որ մեզի համար հիմա հրամայական խնդիր եղած է դրամ հայթայթելը:
Հեղափոխական ասպետ՝ Բ. Փանջունի»:
Տեսնո՞ւմ ես, Սանչո, Փանջունին արդեն որքան արկածներ է սարքել, թեև թափառական ասպետների ուխտի անդամ չէ:

Անցնում են դերասաններ ու դերասանական հանդերձանք տեղափոխող կառքեր: Երևում են գահ, թագ, սրեր, արքայական զգեստներ և բազում այլ իրեր:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Սանչո, այս կառքերը հանկարծ աչքից բաց չթողնես:
ՍԱՆՉՈ– Ինչո՞ւ, տեր իմ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Չհասկացա՞ր, դմբո՛, սա թագավորի շքախումբն էր: Հավանաբար, Փանջունու ապստամբությունից վախեցած, նա այս քաղաք է փախել: Մենք պիտի պահը չկորցնենք, առաջին իսկ հարմար պահին հարձակվենք և անենք գահընկեց:
ՍԱՆՉՈ– Ի՞նչ ես ասում, տեր իմ: Սրանք դերասաններ են: Գնում են ներկայացում տալու: Եթե ուզես, մենք էլ ներկա կլինենք:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Մի՞թե դու այդքան միամիտ ես, Սանչո: (Գնում է նրանց հետևից: Սանչոն հետևում է տիրոջը):

Թատրոնի մուտքի մոտ:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Դռնապահին) Թագավորի նոր պալատը սա՞ է:
ԴՌՆԱՊԱՀ– (Զգալով, որ խելագար է) Այո՛, սինյոր: Սա է, բայց ներս մտնելու համար մեկ ոսկի պիտի տաս:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Դու, ինչ է, գի՞ժ ես: Երբևէ տեսե՞լ ես, որ թափառական ասպետները պալատ մտնելու համար ոսկի տան: (Նրան հրում, գցում է մի կողմ: Սանչոն մոտենում է և տիրոջից գաղտնի երկու ոսկի տալիս):
ՍԱՆՉՈ– Տեր իմ, հեքիաթներիդ վերջ տուր: Ախր սա իսկապես թատրոն է և ոչ թե պալատ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ինձ ձե՞ռ ես առնում, Սանչո: Հիմա քո աչքով թագավորին կտեսնես:

Ամֆիթատրոնում: Այստեղ են նաև Դոն Կիխոտը և Սանչո Պանսան: Ներկայացումն սկսվել է: Բոլորը լարված հետևում են գործողություններին: Բեմում իր դերի մեջ է «թագավորը»:

«ԹԱԳԱՎՈՐ»– Իմ գա՞հն են ուզում: Ուզում են խլել իմ ոսկե թա՞գը: (Ծիծաղում է՝ հա՜-հա՜-հա՜): Ճանճերի նման կճխլեմ նրանց, զնդան կնետեմ, ու էլ չեն տեսնի լույսը արևի:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ես էլ չեմ համբերում, Սանչո: Հենց հիմա կմտնեմ գահասրահ ու ոտնատակ կտամ այս լպիրշին: (Վեր է կենում և նետվում առաջ):
ՍԱՆՉՈ– Հետ դարձի՛ր, հետ դարձի՛ր, տեր իմ…

Հանդիսատեսները, նայելով Դոն Կիխոտի զենք ու զրահին, կարծում են, թե նա նույնպես դերասան է, և ծափահարում են: Բեմի վրա դերասաններն անակնկալի են գալիս:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Սուրը բարձրացնելով՝ դիմում է «թագավորին»): Առաջարկում եմ լինել անձնատուր:
«ԹԱԳԱՎՈՐ»– (Փորձելով կատարվածը դարձնել ներկայացում) Ո՞վ ես դու, ասպետ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ես Դոն Կիխոտ Լամանչեցին եմ և պահանջում եմ, որ այս իսկ պահին թագը հանձնես ինձ: (Մոտենում է մեկ այլ դերասան և դիմում Դոն Կիխոտին):
ԴԵՐԱՍԱՆ– Ո՜վ խիզախ ասպետ, գուցե պահանջդ մե՞զ ներկայացնես մյուս սենյակում: (Թևը մտնելով՝ փորձում է բեմից հեռացնել):
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Վերջինիս հրում է): Ցնդե՞լ ես, ինչ է: (Մոտենում է «արքային» և սուրը դեմ անում կոկորդին): Ծնկի՛ր ու ասա, որ այս իսկ պահին թագը հանձնում ես: (Հանդիսատեսները, կասկած իսկ չունենալով, որ այդ ամենը ներկայացում է, լարված հետևում են: Տեսնելով, որ այլ հնար չկա, դերասաններն իրենց սրերով մարտի են բռնվում Դոն Կիխոտի հետ: Վերջինս անմիջապես խփում-կոտրում է նրանց փայտե սրերը և մի քանիսին թեթևակի վիրավորում: «Թագավորը» փորձում է բեմից հեռանալ, բայց Դոն Կիխոտը ճանապարհը փակում է: «Արքան» սկսում է «բանակցել»):
«ԹԱԳԱՎՈՐ»– (Դերասանաբար) Ի՞նչ ես դու ուզում ինձանից, ասպետ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Պահանջում եմ, որ թագդ հանձնես ու հպատակվես:
«ԹԱԳԱՎՈՐ»– (Թագը խոնարհաբար հանում, տալիս է Դոն Կիխոտին): Ահա, ասպետ, թագս:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Կանչիր սենեկապետին և հրամայիր, որ այս մասին կազմի արձանագրություն:
«ԹԱԳԱՎՈՐ»– Սենեկապե՛տ: («Սենեկապետը» գալիս է բեմ): Գրիր այն, ինչ որ ասպետը կասի:

Տեսնելով, որ վիճակը խաղաղվում է, ներկայացումը չտապալելու համար դերասանները փոխում են գործողությունների ընթացքը: Դոն Կիխոտը թելադրում է:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– «Ես՝ արքա Խոսե Երկրորդս, հպատակությունս հայտնելով աշխարհի առաջին ասպետ Դոն Կիխոտ Լամանչեցուն՝ հանձնում եմ նրան թագս և իշխանությունս»: (Գրությունը դնում է «արքայի» առաջ): Ստորագրիր և պալատից հեռացիր:

Դրսից լսվում է աղմուկ.
– Վա՜գրը, վա՜գրը:
– Փախե՜ք:
– Էս կողմ է վազո՜ւմ: Էս կո՜ղմ…
– Դռները փակե՛ք:
Լսվում է դռան շրխկոց:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Հանդիսատեսներին) Ի՜նչ եք վախենում: Դռները բացե՛ք: (Վազում է դռան կողմը):
ՍԱՆՉՈ– Տեր իմ, խնայիր մեզ:

Դոն Կիխոտը դուռը բացում, դուրս է գալիս:

ՄԻ ՀԱՆԴԻՍԱՏԵՍ– (Հիացաբար) Ի՜նչ ներկայացում է:
ՄԵԿ ՈՒՐԻՇԸ– Եվ ի՜նչ անսպասելի շրջադարձերով:
ԱՅԼ ՀԱՆԴԻՍԱՏԵՍ– Եվ որքա՜ն բնական է խաղում այս Դոն Կիխոտ կոչվող ասպետը:
ԱՌԱՋԻՆ ՀԱՆԴԻՍԱՏԵՍ– Հետաքրքիր է, վագրը նե՞րս է գալու, թե ներկայացումը պիտի շարունակվի դրսում:
ՄԵԿ ՈՒՐԻՇԸ– Իսկ գուցե ավարտվե՞ց:
ՍԱՆՉՈ– (Վերջինիս) Ներկայացումը դեռ նոր-նոր սկսվում է, պարոն: (Դուրս է գալիս: Հանդիսատեսները, կարծելով, թե Սանչոն ակնարկում է ներկայացումը դրսում շարունակվելու մասին, հետևում են նրան):

Քաղաքում: Խուճապահար վազում է մի վագր, որի վրա կա ինչ-որ «հեծյալ»: Բոլորը վախեցած այս ու այն կողմ են փախչում:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Թագը ձեռքին պահած) Նազա՜րը, Նազա՜րը, արքա՜ն:
ՍԱՆՉՈ– (Մոտենում է նրան): Տեր իմ, ես իմ աչքերին չեմ հավատում:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ինչո՞ւ չես հավատում: Չէի՞ ասում, որ թափառական ասպետները կարող են հրաշքներ գործել: Ահա՛ արքայի թագը: Իսկ արքան, տե՛ս, արդեն վագր է հեծնում:

Հանկարծ ինչ-որ մեկը կրակում, վագրին սպանում է: Վախից գրեթե ուշագնա Նազարն սթափվում և, տեսնելով, որ վագրը սատկել է, բղավում է:

ՆԱԶԱՐ– Ո՞վ արեց: (Բոլորը միանգամից լռում են: Զարմացած նայում են Նազարի ողորմելի տեսքին, նրա «հեծած» վագրին, լսում են հոխորտանքն ու ապշում: Նազարը նույն տոնով կրկնում է): Ո՞վ արեց: (Ոչ մեկը ձայն չի հանում): Ո՞վ խփեց իմ նըժ… նըժ… ձիուն:
ԻՆՉ-ՈՐ ՄԵԿԸ– (Կողքը կանգնածին) Ո՞վ է սա, բարեկամ: (Վերջինս թոթվում է ուսերը):

Դոն Կիխոտը վահանի վրա դրած թագը հանդիսավորությամբ մատուցում է Նազարին:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ընդունիր, տե՛ր իմ, ոսկեձույլ թագը: (Թագը դնում է Նազարի գլխին):

Թատրոնից դուրս եկած հանդիսատեսները ծափահարում են:

ՄԻ ՀԱՆԴԻՍԱՏԵՍ– (Սանչոյին) Ներկայացումը ավարտվե՞ց, բարեկամ:
ՍԱՆՉՈ– Ո՛չ, հարգելիս, ներկայացումը շարունակվում է…

Սուտլիկ Որսկանը՝ Ծաղկավան քաղաքում: Իրարանցում է, խառնաշփոթ: Խմբված մարդիկ բանավիճում են, խոսում-խոսում… Ամեն քայլափոխի փակցված են ցուցապաստառներ՝ «Կորչե՛ն իշխանությունները», «Կեցցե՛ն Նազարականները»:
Որսկանը դիմում է մի անցորդի:

ՈՐՍԿԱՆ– Ախպեր ջան, հանգիստ ու խաղաղ էս ինչ խառնաշփոթ է՞:
ԱՆՑՈՐԴ– Երկնքի՞ց ես ընկել, ինչ է… (Արագ հեռանում է):

Որսկանը մոտենում և կարդում է մի հայտարարություն. «Այսօր՝ ժամը 17-00-ին, տեղի կունենա Նազարական կուսակցության հերթական հանրահավաքը: «Քաղաքական ներկա վիճակը և մեր անելիքները» թեմայով կբանախոսի ընկ. Բ. Փանջունին:
Կազմկոմիտե»:

Որսկանը դիմում է մեկ այլ անցորդի:

ՈՐՍԿԱՆ– Տղա ջան, չե՞ս ասի՝ որտեղ է Նազարական կուսակցության գրասենյակը:
ԱՆՑՈՐԴ– (Մատնացույց անելով) Ա՜յ էնտեղ: Էն դրոշի տակ:

Որսկանը գնում է ցույց տված ուղղությամբ: Մտնում է գրասենյակ: Դռներին գրված է. «Աղքատության վերացման դեմ պայքարի հանձնաժողով», «Նազարական կուսակցության գաղտնի բանակ»: Մեկ այլ դռան վրա կարդում է. «Նազարական կուսակցության նախագահ Բ. Փանջունի»:

Քաղաքում խմբված մարդիկ:

ՆՐԱՆՑԻՑ ՄԵԿԸ– Տեսա՞ք` ինչ արդար մարդ է Փանջունին:
ՄԵԿ ՈՒՐԻՇԸ– Փանջունիին պես գրագետ մարդ աշխարհին մեջ հատիկ մը չկա: Ի՜նչ վերլուծություններ կ’ընե, ինչ հետևություննե՜ր:
ԱՅԼ ՄԱՐԴ– Եվ շատ ատեն Նազարեն քաղվածքներ կ’ընե: (Կողքինին) Դուն կարդացա՞ծ ես Նազարին գործերը:
ՆՐԱ ԿՈՂՔԻՆԸ– Շատ քիչ. մեկ-երկու բան:
ՀԱՐՑ ՏՎՈՂ– Ի՜նչ կորսնցուցած ես…

Որսկանը՝ Փանջունու մոտ:

ՈՐՍԿԱՆ– …Մեկ էլ մտիկ տամ, տենամ ինչ. մի վագր հևիհև, դինջ-դինջ վազում է մեր կողմը:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Մե՞ծ վագր:
ՈՐՍԿԱՆ– Կլիներ փոքր փղի չափ, ձիուց մի քիչ մեծ:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Ատիկա բան մը չէ: Նազարը զայն ձեռքովը խեղդած պիտի ըլլա:
ՈՐՍԿԱՆ– Խեղդելն էլ բա՞ն է: Չհասցրի աչքս թարթել, ծառից թռավ վագրի վրա, ձիու պես հեծնեց, ծառս արեց ու, պո՜ւկ, ուղիղ քաղաք: (Ներս է մտնում Փանջունու քարտուղարուհին):
ՔԱՐՏՈՒՂԱՐՈՒՀԻ– (Խունջիկ-մունջիկ գալով) Ընկեր Փանջունի, Այրիվան քաղաքից եկավ սուրհանդակ և տվեց այս նամակը: (Շորորալով դուրս է գալիս: Փանջունին, նրա հետևից նայելով, նամակը բացում և կարդում է):
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– «Իմացած եղիր, եղբայր իմ, որ Այրիվանի իշխանությունն ու թագը արդեն գրավված են, և Քաջ Նազարը հռչակված է քաղաքի թագավոր: Բանն այդ կատարվեց այսպես… (Կրճատումներով կրկնվում են «թագավորին» գահընկեց անելու և Նազարին թագադրելու դրվագները):
Ճշմարիտն ասած, եղբայր իմ, ես մտադիր էի փութալ քեզ օգնության, բայց արքան չհամաձայնեց՝ ասելով, թե մեծ հեղափոխական Փանջունին մենակ էլ ամեն բան գլուխ կբերի: Նա ասաց նաև, թե իմ և Սանչոյի անվտանգությունը պահանջում է առժամանակ մնալ իր հովանու ներքո: Չնայած ես շատ առարկեցի, բայց տերը չհամաձայնեց և ինձ, թագադիր ասպետի կոչում շնորհելով, նշանակեց սպարապետ:
Հուսով եմ, որ շուտով կհանդիպենք:

Թագադիր ասպետ և սպարապետ`
Դոն Կիխոտ Լամանչեցի»:

ՈՐՍԿԱՆ– Ուրեմն Նազարը արդեն թագավո՞ր է:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Հարկավ:
ՈՐՍԿԱՆ– Ճիշտը որ ասեմ, ինձ թվում է, թե մեր թագավորի խելքից մի բերան կծած է, իսկ Դոն Կիխոտի վերնահարկը՝ քանդված: Չեմ հասկանում, թե նրանց հետ ինչ հույսեր է կապում քեզ նման փորձառու հեղափոխականը:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– (Մատը շուրթերին դնելով՝ հասկացնում է, որ ցածր խոսի): Չե՞ս հասկնար: Ինչո՞ւ չես հասկնար… Ինչպե՜ս չես հասկնար…
ՈՐՍԿԱՆ– (Ամեն բան կռահելով) Ա՜…

Քաջ Նազարը՝ թագը գլխին, նստած է մի ջարդված աթոռի՝ «գահի» վրա:

ՆԱԶԱՐ– (Գրագրին) Իսկ հիմա գրիր. «Այրիվան քաղաքի թագավոր Քաջ Նազարը հրամայում է.
1. Այսուհետև ու հետայսու քաղաքում բոլորը պիտի ենթարկվեն միայն ու միմիայն ինձ:
2. Ովքեր կատարեն նախկին թագավորի հրամանները, կբարձրացվեն կախաղան և իշի չվանով մի լավ կծեծվեն:
3. Ժողովրդից պահանջում եմ լինել խելոք և համբերատար:
4. Հարկերը վճարեք ժամանակին:

Քաղաքում թող լինի խաղաղություն, իսկ թագավորին՝ փառք ու զորություն: Ամեն»:
(Ներս է մտնում սենեկապետը):
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Արքա, քաղաքում սկսվել է խառնաշփոթ ու խուճապ:
ՆԱԶԱՐ– Ո՞նց թե: Ուրեմն իմ հրամանները չեն կատարո՞ւմ: (Նոր գրված հրամանը տալիս է սենեկապետին): Էս տուր էն իշի քուռակին, թող առավոտից իրիկուն զռալով ման գա:
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Միայն հրամաններ արձակելով՝ վիճակը հնարավոր չէ կարգավորվել, տեր: Հարկավոր է ձեռնարկել այլ միջոցներ:
ՆԱԶԱՐ– Ուրեմն արքան պիտի ձեռնարկի՞: Բա իմ ծառանե՞րն ինչացու են:
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Ժողովուրդը Ձերդ մեծության իշխանությունը չի ճանաչում: Ասում է, թե դու անօրինական թագավոր ես:
ՆԱԶԱՐ– Ե՛ս եմ անօրինակա՞ն: Բա էս թա՞գն ինչ է: Տա՞մ, աչքները խոթես:
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Ինչպես կկարգադրես, տեր իմ:
ՆԱԶԱՐ– Գնա ու ասա իմ սպարապետ Դոն Կիխոտին, որ ես հրամայում եմ` ինձ չենթարկվողների գլուխը կտրի:
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Տեր իմ, սպարապետին նույնպես վտանգ է սպառնում: Նրան փնտրում են, որ ձերբակալեն:
ՆԱԶԱՐ– Ո՞նց թե: Ինչի՞ համար:
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Ասում են, թե օրերս հարձակվել է մի պահակախմբի վրա և ազատել կալանավորների: Իսկ երեկ, կատարելով բանտարկյալներին ազատ արձակելու Ձերդ մեծության հրամանը, մտել է կենդանաբանական այգի և բաց թողել գազաններին: Քաղաքում տագնապ է հայտարարված: Արդեն եկել է զինված մի ջոկատ:
ՆԱԶԱՐ– (Վախեցած) Ո՞նց թե: Ո՞նց թե: Ուրեմն իմ թագավորելուն հավան չե՞ն:
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Արքա, ինձ թվում է՝ ժամանակն է, որ դու կրկին քո քաջությունը ցուցաբերես:
ՆԱԶԱՐ– Ի՞նչ: Ուրեմն… կռվե՞մ: (Սարսափահար, փախչելու շարժումներ անելով) Է՛շս…
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Արքայական նժո՞ւյգդ այսինքն, զենք ու զրա՞հդ:
ՆԱԶԱՐ– Իշի քուռակ, ասում եմ՝ էշս…

Ծաղկավան քաղաքում: Որսկանին շրջապատած՝ հարցուփորձ են անում ինչ-որ մարդիկ:

ՆՐԱՆՑԻՑ ՄԵԿԸ– Ճի՞շտ է, որ Նազարը Տորք Անգեղի պես հսկա է:
ՈՐՍԿԱՆ– Քու էդ Տորք Անգեղը Նազարի հաստ ու բարակ ճկույթն էլ իսկի չարժե:
ԱՅԼ ՄԱՐԴ– Վա՛հ:
ՄԵԿ ՈՒՐԻՇԸ– Նրա նժույգներն իսկապե՞ս վագրեր են:
ՈՐՍԿԱՆ– Վագրափղեր որ չի գտնում, ստիպված վագրեր է հեծնում:
ԱՌԱՋԻՆ ՄԱՐԴ– Երբևէ տեսե՞լ ես, թե ինչպես է կռվում:
ՈՐՍԿԱՆ– Նա չի կռվում:
ՀԱՐՑ ՏՎՈՂ– Հապա՞:
ՈՐՍԿԱՆ– Ճանճի պես ջարդում է:
ՆՈՒՅՆ ՄԱՐԴԸ– Վա՜հ:
ԱՅԼ ՄԱՐԴ– Ինչքա՞ն ժամանակում կարող է մի բանակ ջարդել:
ՈՐՍԿԱՆ– Ժամանակի չափը չեմ իմանում, որովհետև աչքս մինչև փակում, բաց եմ անում, բանակը էլ չի լինում:
ՆՈՒՅՆ ՄԱՐԴԸ– Վա՜հ:
ՄԵԿ ՈՒՐԻՇԸ– Բա ինչպե՞ս է, որ մինչև հիմա թագավոր չի դարձել:
ՈՐՍԿԱՆ– Բնավորությունը էդպիսին է: Համեստությունը չի թողնում: Ասում է՝ մինչև սաղ աշխարհը չոքած չխնդրի, չեմ թագավորի:
ՆՈՒՅՆ ՄԱՐԴԸ– Վա՜հ:

Քաջ Նազարին մատուցում են նրա էշը, ծուռ նիզակն ու ժանգոտ թուրը:

ՍՊԱՍԱՎՈՐ– Կռիվ մենա՞կ ես գնալու, արքա:
ՆԱԶԱՐ– Հը՜մ… (Վախից դողալով՝ մի կերպ նստում է էշի վրա):
ՍՊԱՍԱՎՈՐ– Տերը շա՞տ է բարկացած:
ՆԱԶԱՐ– Հը՜մ: (Էշին մտրակում է և շարժվում: Փոքր-ինչ գնալուց հետո կենդանաբանական այգուց ազատված մի առյուծ նկատում է և հետապնդում: Առյուծին տեսնելով՝ Նազարն այնպես է սկսում էշին մտրակել, որ խեղճ կենդանին վազում է իր համար արտասովոր արագությամբ: Զգալով, որ ինչ էլ անի, միևնույնն է, առյուծը իրեն կհասնի, Նազարը փորձում է կախվել մի ճյուղից, սակայն ճյուղը պոկվում է: Հենց այս պահին էլ երևում է զինված զորաջոկատը, որը, տեսնելով այս անօրինակ խիզախությունը, խուճապի է մատնվում: Համոզվելով, որ Նազարը այդպես միայնակ, ծառերը կոտրելով, առյուծն էլ հետևը գցած՝ իրենց վրա է հարձակվում, զինվորներն անիմաստ են համարում նման հերոսին դիմադրելը և փախչում են: Նազարը «հետապնդում» է:
Մոտերքում երևում են Դոն Կիխոտը և Սանչո Պանսան:

ՍԱՆՉՈ– Տեր իմ, ինձ թվում է՝ արքային պետք է օգնության հասնել:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Իսկ ի՞նչ է պատահել:
ՍԱՆՉՈ– Մի՞թե չես տեսնում: Առյուծն ընկել է նրա հետևից, իսկ ինքը՝ մեզ կալանավորելու եկած ջոկատի:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Շուրջը նայելով) Քո աչքերը քեզ հո չե՞ն խաբում:
ՍԱՆՉՈ– Ի՞նչ ես ասում: Նայիր այն կողմը: Տես, թե ինչ փոշի է բարձրանում:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Դու հաստատ ցնորվել ես: Այնտեղ ոչ թե առյուծն ընկել է արքայի հետևից, իսկ արքան՝ մեզ կալանավորելու եկած ջոկատի, այլ հովիվը իր գամփռի հետ քշում է այծերի հոտը:

Քաղաքում զրուցող մարդիկ:

ԻՆՉ-ՈՐ ՄԵԿԸ– Ա՜յ քեզ հրաշք:
ՄԵԿ ՈՒՐԻՇԸ– (Մոտենալով) Ի՞նչ է եղել:
ԱՅԼ ՄԱՐԴ– Չե՞ս լսել: Քաջ Նազարը մենակ, իր հասարակ էշով, մի առյուծ էլ շան պես հետևը գցած՝ հարձակվել է թագավորական բանակի վրա ու ամբողջովին կոտորել:
ՄԵԿ ՈՒՐԻՇԸ– Իսկ ավելի ճիշտ, ոչ թե կոտորել է, այլ մի ծառ բնից պոկել ու ամբողջ դաշտը ավլել է:

Քաղաքում: Մունետիկը կարդում է Քաջ Նազարի հրամանը:

ՄՈՒՆԵՏԻԿ– Լսեցե՜ք թագավո՜ր Քա՜ջ Նազարի՜ հրամա՛նը: Լսեցե՜ք թագավո՜ր…

Երկու քաղաքացի:

ՆՐԱՆՑԻՑ ՄԵԿԸ– Ես արդեն չգիտեմ, թե ո՛ր թագավորն է օրինական: Ո՞ր մեկի հրամանը կատարենք, ո՞ր մեկին հարկ տանք: (Նրանց մոտով անցնում են Դոն Կիխոտը և Սանչո Պանսան: Վերջինիս մոտենում է ներկայացման ծանոթ հանդիսականը):
ՀԱՆԴԻՍԱԿԱՆ– Եղբայր իմ, ներկայացումները հիմա այնքան խրթին են, որ ոչինչ չեմ հասկանում: Ասա ինձ, խնդրեմ, սա նոր արա՞ր է, թե նոր ներկայացում:
ՍԱՆՉՈ– Է՜, բարեկամ: Սա ընդամենը առաջին արարի կեսն է…

Քաջ Նազարը նստած է «գահի» վրա` թագը` գլխին, դրոշակը՝ գլխավերևում, նիզակը՝ կողքը տնկած:

ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Արքա, նամակ է հղել ընկեր Փանջունին:
ՆԱԶԱՐ– Հղել-մղել չգիտեմ: Ասա, թե ինչ է եղել:
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Ընկեր Փանջունին նամակ է գրել:
ՆԱԶԱՐ– Դե էդպես ասա, քուռակ: Թե չէ ասում ես՝ հղել: Դեսը տուր: (Նամակը վերցնում, շուռումուռ է տալիս: Զգացվում է, որ տառերի ուղիղն ու թարսն էլ չի տարբերում: Վերադարձնում է սենեկապետին): Դու կարդալ գիտե՞ս:
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Հարկավ, տեր իմ:
ՆԱԶԱՐ– Հարկավն ի՞նչ է. հա՞, թե չէ:
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Գիտեմ, տեր իմ:
ՆԱԶԱՐ– Դե մարդավարի ասա, քուռա՛կ: Կարդա՛:
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– (Կարդում է): «Այրիվան քաղաքի թագավոր մեծն Քաջ Նազարին
Խոնարհաբար կ’ուզեմ հայտնել, որ անցքերը կայծակնային արագությամբ կը զարգանան, և խառնաշփոթը արդեն գագաթնակետին հասած է: Գործադուլային ալիքն ու ժողովուրդին դժգոհությունը նույնպես գագաթնակետին հասած են: Կը բավե կայծ մը, և արդեն բոց պիտի բռնկի և բոլոր քաղաքը իր թևերուն տակ առնի: Մեր կուսակցություններուն եռանդուն գործունեության շնորհիվ աշակերտներ այլևս չեն ուզեր դպրոց երթալ, քանզի ուսուցիչներեն դժգոհ են: Ուսուցիչները չեն ուզեր աշխատիլ, քանզի աշակերտներեն դժգոհ են: Ամբողջ քաղաքը բազմաթիվ խմբավորումներու բաժնված է, որոնք արդեն կ’ուզեն զիրարու կոկորդ կրծել: Բնակչության խոշոր հատված մըն ալ պատրաստ է հացադուլ ընելու, քանզի այլևս ուտելու բան չկա: Բոլորը մեկ բան միայն կը պոռան. «Անկցի՛ ներկա իշխանությունը, կեցցե՛ Նազարական կուսակցությունը, կեցցե՛ Քաջ Նազարը»:

Նազարական կուսակցության ատենապետ՝ Բ. Փանջունի

Հ. Գ. Ի դեպ, կուսակցությունը դրամական խիստ կարիքոտության մեջ է»:

ՆԱԶԱՐ– Էդպե՜ս… (Գրագրին) Քնե՞լ ես, ադա:
ԳՐԱԳԻՐ– (Սթափվելով) Հրամա՛նդ, տե՛ր:
ՆԱԶԱՐ– Ուրե՜մն… գրիր. «Այրիվան քաղաքի թագավոր Քաջ Նազարը հրամայում է.
1. Այսուհետև ու հետայսու ամեն վաճառական իր օգուտի կեսը պիտի տա Նազարական կուսակցությանը՝ որպես տերունական հարկ:
2. Ամեն կաշառակեր պիտի արքայական գանձարան մուծի իր կաշառքի 40 տոկոսը»: 40 տոկոսը կեսից շա՞տ է, թե քիչ, ադա:
ԳՐԱԳԻՐ– Կեսից քիչ է, տեր իմ:
ՆԱԶԱՐ– Ուրեմն գրիր… 60 տոկոսը:
ԳՐԱԳԻՐ– Գրեցի, տեր իմ:
ՆԱԶԱՐ– «3. Ամեն գող պիտի որպես պետական հարկ տա իր թալանի 50… Չէ, 55 տոկոսը:
Հաջորդ կետերի մասին կլինի լրացուցիչ հրաման:
Քաղաքում թող լինի արդարություն ու խաղաղություն, իսկ թագավորին՝ փառք ու զորություն: Ամեն»:
(Թելադրելու ընթացքում ներս է մտնում Սանչո Պանսան և սենեկապետին ինչ-որ բան հաղորդում):
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Տեր իմ, մեծարգո Սանչո Պանսան աղետալի… այսինքն… այսինքն` վատ լուր է բերել:
ՆԱԶԱՐ– (Սանչոյին) Ի՞նչ է եղել, ադա, իշիդ քամակը էլի բոռ կծե՞ց:
ՍԱՆՉՈ– Ոչ, տեր իմ, կարող է` թագի՛ն կայծակներ զարկեն: (Նազարը, ասածը չհասկանալով, բութ հայացքով նայում է): Ուզում էի ասել` մեր թագավորությունը վտանգված է, տեր իմ:
ՆԱԶԱՐ– Ո՞նց թե վտանգված է: Բա դուք իշի գլուխ ե՞ք:
ՍԱՆՉՈ– Արհավիրքը կարող է մեծ լինել, արքա, դիմակայելը՝ մեր ուժերից վեր:
ՆԱԶԱՐ– Ո՞նց թե` վեր:
ՍԱՆՉՈ– Տեր իմ, այս երկրի քաղաքները պատկանում են քառասուն ավազակների: Եվ հիմա նրանք, իմանալով Այրիվան և Ծաղկավան քաղաքներում կատարվածը, զայրացել ու քեզ մարտակոչ են նետել:
ՆԱԶԱՐ– (Վախենալով) Այսինքն… ո՞նց թե` մարտակոչ:
ՍԱՆՉՈ– Ասում են՝ մեզնից մեկի հետ թող մենամարտի, եթե հաղթեց, այդ քաղաքները կբաշխենք իրեն:
ՆԱԶԱՐ– (Դարձյալ փախչելու շարժումներ է անում: Սենեկապետին) Ադա՛… Էշս…
ՍԱՆՉՈ– (Նազարին մոտենալով, շշուկով) Մի՛ վախեցիր, տեր իմ, նրանք հեռու են:
ՆԱԶԱՐ– Ի՞նչ: Ե՞ս վախենա՜մ:
ՍԱՆՉՈ– Ուզում էի ասել՝ մի՛ շտապիր, արքա՛, և, եթե խորհուրդս կլսես, ես մի առաջարկ կանեմ:
ՆԱԶԱՐ– (Սենեկապետին) Ադա՛, գաղտնի խորհրդակցություն է, դո՛ւրս: (Սենեկապետը և գրագիրը դուրս են գալիս):
ՍԱՆՉՈ– Ես կարծում եմ, որ մարտակոչը մենք պիտի ընդունենք և առաջարկենք ավելի խիստ պայման: (Նազարը վախեցած նայում է նրան): Ավազակներին կասենք, որ մենամարտի ուղարկեն իրենցից ոչ թե մեկին, այլ… տասին: (Նազարը էլ ավելի է վախենում): Եվ մեր կողմից կմենամարտի ոչ թե Ձերդ գերազանցությունը, այլ, ասենք, նրա մի որևէ ասպետ: (Նազարի սիրտը տեղն է ընկնում):
ՆԱԶԱՐ– Ուզում ես ասել՝ Դոն Կիխոտը:
ՍԱՆՉՈ– Ոչ, Ձերդ պայծառություն: Այս քաղաքում կա Ցիննոբեր կոչվող մի ճիվաղ, որին բոլորը ասպետ են կարծում: Ուրիշների շնորհն ու փառքը վերագրում են նրան, նրա ապիկարությունը՝ ուրիշների: Այդ Ցիննոբերը, իհարկե, տասը ավազակներին տեսնելուն պես կընկնի ձիու ոտքերի տակ, բայց նրա խայտառակությունը բոլորը կվերագրեն ավազակներին, և հաղթությունը կշնորհվի մեզ:
ՆԱԶԱՐ– Ադա, դու խելքի պուտուկ ես: Համա լավ կլինի, որ էդ կռվին քո տերն էլ մասնակցի:
ՍԱՆՉՈ– Ճիշտ հակառակը, արքա: Իմ տիրոջից այս անգամ պետք է գաղտնի պահել այս ամենը, այլապես, եթե նա իմանա, որ նման դեռևս չտեսնված արկած է լինելու, ուրախությունից գլուխը այնպես կկորցնի, որ այլևս հնարավոր չի լինի հետ պահել քառասուն ավազակների դեմ մեն-մենակ ճակատամարտելու մտքից:
ՆԱԶԱՐ– Սանչո, հենց որ ես դառնամ բոլոր քաղաքների թագավոր, քեզ կտամ մի ամբողջ կղզի, և դու այն կղեկավարես այնպես, ինչպես քո քեֆը կտա:
ՍԱՆՉՈ– (Ուրախացած) Իսկապե՞ս, արքա: Ես խոստանում եմ այդ ժամանակ իմ ժողովրդին խնամել այնպես, ինչպես հիմա խնամում եմ իմ… էշին:

Ծաղկավան քաղաքում: Հանրահավաք է: Բանախոսում է Փանջունին:

ՓԱՆՋՈՒՆԻ– …Արյունարբու թշնամին պատերազմի՛ փողը հնչեցուց, իսկ մենք կը հնչեցնենք ցասումի և ատելության կոչնակը: Մեր պատվիրակները կը ղրկենք մենք այսօր Այրիվան՝ ներկա ըլլալու տասը թշվառ ավազակներուն և մեր պանծալի ասպետ Ցիննոբերին մենամարտին:
Հառա՛ջ, ընկերներ:

Հանրահավաքի մասնակիցներն առաջ են շարժվում: Երևում են զանազան ցուցապաստառներ:

Այրիվան քաղաքում: Ժողովուրդը հավաքվում է՝ դիտելու տասը ավազակների և Ցիննոբերի մենամարտը: Իր «շքախմբով» ասպարեզ է գնում նաև «արքա» Նազարը: Նա՝ թագը գլխին, նստած է իր մշտական փոխադրամիջոցի՝ ավանակի վրա: Շքախմբի անդամներից մեկը տանում է Նազարի դրոշը: Մեկ ուրիշը պահել է ծուռ նիզակն ու ժանգոտ թուրը:
Հասարակությունը հետաքրքրությամբ նայում է նրան:

ՄԻ ՄԱՐԴ– Նազա՞րն է:
ՄԵԿ ՈՒՐԻՇԸ– Չե՞ս տեսնում:
ԱՅԼ ՄԱՐԴ– Ո՞վ կասի, որ նման հունարի տեր է:
ԱՌԱՋԻՆ ՄԱՐԴ– Բա ինչո՞ւ է այսպես հասարակ հագնված:
ԵՐԿՐՈՐԴ ՄԱՐԴ– Ասում են՝ համեստությունից է: Հասարակ ժողովրդին այնքան է սիրում, որ չի ուզում նրանից տարբերվել:
ԱՅԼ ՄԱՐԴ– Դրոշակին ի՞նչ է գրված:
ՆՐԱՆՑԻՑ ՄԵԿԸ– (Կարդում է):
«Անհաղթ Նազար, հզոր Նազար,
Զարկում է մեկ, ջարդում հազար»:
ՀԱՐՑՆՈՂ– Պա հո՜:
ՆՐԱՆՑԻՑ ՄԵԿԸ– Իսկույն զգացվում է, որ այս տեսակ մարդը պիտի մեծ հունար ունենա:
ԱՅԼ ՄԱՐԴ– Երևի դիտմամբ է էդ զենքերը վերցնում, որ հակառակորդին չվախեցնի: Ասում են՝ կռվելու սեր ունի:

Հավաքված ժողովուրդն սպասում է, որ մենամարտողները մտնեն ասպարեզ: Առաջինը երևում է Ցիննոբերը: Լսվում են հիացական բացականչություններ:
Ասպարեզ են մտնում տասը ավազակները: Ձայներ.
– Ա՜յ քեզ ճիվաղներ:
– Դրանց ես էլ կհաղթեմ:
Լսվում են սուլոցներ:
Ավազակների կողմնակիցները մնում են ապշած:

ՆՐԱՆՑԻՑ ՄԵԿԸ– Այս գաճաճների՞ն է ուղարկել պետը:
ՄԵԿ ՈՒՐԻՇԸ– Աչքերիս չեմ հավատում:

Երևում է Փանջունու ուղարկած պատվիրակությունը:
Ցուցապաստառներին գրված է. «Ցիննոբե՛ր, Փանջունին քեզ հետ է», «Կեցցե՛ Նազարական կուսակցությունը», «Մե՛զ տվեք ձեր ավարը»:

Նազարի շքախումբը:

ՍԱՆՉՈ– (Սենեկապետին) Ես շտապ պիտի գտնեմ իմ տիրոջը, այլապես, եթե նա այս կողմերում երևա, մենք ստիպված կլինենք դիտելու ոչ թե մենամարտ, այլ ճակատամարտ:
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Իսկ դու չե՞ս կարող նրան հավատացնել, որ ինքը քառասուն ավազակների հետ արդեն մենամարտել ու հաղթել է:
ՍԱՆՉՈ– Կարողը` կարող եմ, բայց դրա համար հարկավոր է, որ տիրջս վրա գոնե մի տասը մոծակ հարձակվի:
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Ուրեմն տար ջրհորի մոտ: Իսկ «ճակատամարտից» հետո ասա, որ այդ անօրինակ արկածի համար արքան իրեն շնորհել է ասպետաց ասպետի կոչում:

Լսվում է փողի ձայն: Սանչոն հեռանում է:
Ասպարեզի մի կողմում կանգնած են տասը ավազակները՝ առնական, հաղթանդամ, մյուս կողմում՝ Ցիննոբերը՝ ձիու բաշից կառչած:
Մարտն ազդարարող փողի ձայնը լսելուն պես ավազակներն առաջ են նետվում: Ձիու վրա տմբտմբալով՝ առաջ է գնում նաև Ցիննոբերը: Վերջինիս հասնելով՝ ավազակներից մեկը նիզակով այնպես է խփում նրա վահանին, որ նա ձիուց ընկնում է:
Լսվում են բացականչություններ.
–Կեցցե՛ Ցիննոբերը:
–Կեցցե՛ Ցիննոբերը:
Ավազակների կողմնակիցները գլուխներն ամոթահար կախում են: Ավազակները մնում են ապշած՝ չհասկանալով, թե ինչ է կատարվում:
Լսվում է հաջորդ մարտաձևն ազդարարող փողի ձայնը: Ցիննոբերը, հազիվ քարշ գալով, մի կերպ բարձրանում է ձիու թամբին: Ասպարեզի տարբեր կողմերում դարձյալ կանգնում են ավազակներն ու Ցիննոբերը:

Դոն Կիխոտ և Սանչո Պանսա: Զգացվում է, որ ավարտվել է մոծակների դեմ մղած «ճակատամարտը»:

ՍԱՆՉՈ– Տեր իմ, այսպիսի փառապանծ արկածից հետո արքան քեզ հավանաբար կտա ասպետաց ասպետի կոչում:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Իսկապե՞ս: Այդ դեպքում ես կդառնամ առաջին թափառական ասպետը, որն ունի նման տիտղոս: Նույնիսկ իմ կարդացած գրքերի մեջ որևէ ասպետ այդպիսի պատվի չի արժանացել:
ՍԱՆՉՈ– Տեր իմ, ինչպես երևում է, քո իմացած ասպետների արածը քո արկածների համեմատությամբ ընդամենը մանկական խաղեր են:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Անկե՞ղծ ես ասում:
ՍԱՆՉՈ– Իհարկե՛:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Բայց գիտե՞ս, Սանչո, ինձ թվում է, թե ես երբեմն-երբեմն խելքս թռցնում եմ:
ՍԱՆՉՈ– (Ապշած) Ինչո՞ւ, տեր իմ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Որովհետև այնպիսի բաներ եմ անում, որ նույնիսկ գժանոցների առաջին ասպետները չեն անում:
ՍԱՆՉՈ– (Դեռևս ապշած) Ինչե՞ր, տեր իմ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ա՛յ, օրինակ, քիչ առաջ, երբ գնում էի դաշտով, կողքովս անցավ ոչխարի հոտ: Ուրիշ ժամանակ ես անմիջապես գլխի կընկնեի, որ դա թշնամու կախարդված զորք է, և դժվար թե որևէ մեկը ձեռքիցս պրծներ, բայց այսօր իսկի ուշադրություն էլ չդարձրի: Իսկ առաջնորդը, որ նման էր չոբանի, ինձ տեսավ թե չէ, հոտն անմիջապես քշեց մի կողմ: Երբ ես անտարբեր անցա, նա զարմացած նայում էր ինձ ու կարծես տեսածին չէր հավատում:

Մարտի ասպարեզում: Մենամարտողները պատրաստվում են իրար վրա հարձակվելու գուրզերով:
Այս անգամ ավազակներից մեկն այնպես է Ցիննոբերին խփում, որ նա ընկնում է ձիուց բավական հեռու:
Բացականչություններն այս անգամ թնդում են ավելի բուռն.
– Կեցցե՛ Ցիննոբերը:
– Կեցցե՛ Ցիննոբերը:
Ցնծում են նազարականները, Նազարը…

ՆԱԶԱՐ– (Սենեկապետին) Ադա, բոլորին ասա, որ էսօր Ցիննոբերի պատվին պալատում քեֆ ենք անելու:

Պալատում: Սպասավորները իրարանցման մեջ են: Այստեղ են նաև Դոն Կիխոտը և Սանչո Պանսան: Լսվում են ձայներ.
–Իսկ ո՞ւր է ասպետը:
–Ներեցեք, ասպետ Ցիննոբերը դեռ չի՞ եկել:
Դոն Կիխոտը շրջվում է Սանչոյի կողմը:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Նեղություն քաշիր հայտարարելու, Սանչո, որ նա այսօր ի վիճակի չի լինի գալու:
ՍԱՆՉՈ– (Զարմացած) Ինչո՞ւ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Որովհետև ես վերջապես նրան բռնեցի մի այնպիսի տեղ, ուր ոչ մեկը չկար, և տվեցի այնպիսի դաս, որ դժվար թե կարողանա անկողնուց բարձրանալ:
ՍԱՆՉՈ– Ա՜խ, տեր իմ: (Մոտենում է Նազարին, որը, թագը գլխին դրած, բազմել է սեղանի գլխավերևում: Հասկանալի է դառնում, որ հայտնում է անակնկալ լուրը):
ՆԱԶԱՐ– (Հազում է, որ ներկաներին լռեցնի և ուշադրություն գրավի): Ըհը՜, ըհը՜: Էսպես ուրեմն: Մեր Սանչո Պանսոն ասում է, որ Ցիննոբերը մի քիչ հոգնած է ու էսօր չի գա: Բայց դե, ոչինչ, բան չկա, որովհետև ես ձեզ պիտի ասեմ մի շատ լավ բան: Քառասուն ավազակները, տեսնելով իմ քաջությունը, խորհուրդ են արել ու որոշել, որ այսուհետև ու հետայսու ենթարկվելու են ոչ թե իրենց թագավորին, այլ ինձ:

Հավաքվածները ցնծում են.
– Կեցցե՛ Քաջ Նազարը:
– Կեցցե՛ Նազար թագավորը:

ՆԱԶԱՐ– Ուզում եմ ասել, որ ես հիմի արդեն քառասուն քաղաքի թագավոր եմ, և քառասուն ավազակներն էլ իմ ծառաներն են:

Կրկին՝ բացականչություններ.
– Կեցցե՛ մեր թագավորը:
– Կեցցե՛ Քաջ Նազարը:
Սենեկապետը Նազարի նշանով առաջ է գալիս:

ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Թույլ տվեք հայտնել նաև, որ ավազակապետը, լսելով մեր թագավորի անօրինակ հերոսությունների մասին, ցանկություն է հայտնել նրա հետ բարեկամանալ և խնամիական դաշինք կնքել: Այլ կերպ ասած, նա արքային կնության է առաջարկել իր աննման գեղեցկուհի դստերը:
ԻՆՉ-ՈՐ ՄԵԿԸ– Կեցցե՛… (Չի իմանում ինչ ասել և լռում է):
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Հայտնեմ նաև, պարոնա՛յք, որ արքան ընդունել է առաջարկը և որոշել վաղն իսկ պատվիրակություն ուղարկել՝ հարսնացուին բերելու:

Ցնծության աղաղակներ.
– Կեցցե՛ թագավորը:
– Կեցցե՛ թագավորը:

Պատվիրակությունը՝ Դոն Կիխոտը, Սանչո Պանսան և այլք, ավազակապետի պալատում: Վերջինս ներկայացնում է դստերը, որն իսկապես գեղեցկուհի է: Բոլորը հիացած են:

ԻՆՉ-ՈՐ ՄԵԿԸ– Ոչ թե աղջիկ է, այլ հրաշք:
ՄԵԿ ՈՒՐԻՇԸ– Աստվածային է:
ՊԱՏՎԻՐԱԿՆԵՐԻՑ ՄԵԿԸ– Նազարին` արժանի:
ՍԱՆՉՈ– (Դոն Կիխոտին, որը նույնպես հմայված է): Ի՞նչ կասես, տեր իմ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Բառեր չեմ գտնում, Սանչո: Ինձ թվում է՝ ես մինչև հիմա կախարդված եմ եղել, և նրա գեղեցկությունը ինձ բերեց ուշքի: Եթե մինչև հիմա գիժ եմ եղել, ուրեմն արդեն խելոք եմ: Եթե խելոք եմ եղել, ուրեմն արդեն գիժ եմ:
ՍԱՆՉՈ– Սթափվիր, տեր իմ: Արդեն պահն է, որ մոտենաս հարսնացուին և փոխանցես արքայի ձայնը: (Դոն Կիխոտը, ասես կախարդված, առաջանում է և ծնկում հարսնացուի մոտ կանգնած… մատաղացու գառի առաջ):
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Գառին) Ո՜վ, աշխարհի չքնաղագույն դիցուհի, ո՜վ, երկնային հրաշք, ո՜վ…

Ներկաներն ապշում են: Նույնիսկ Սանչո Պանսան, տիրոջից այդ աստիճանի խելահեղ արկած չսպասելով, ամոթից շիկնում է: Հարսնացուի ազգականներից մեկը, չհամբերելով և վիրավորանքը չտանելով, մոտենում է Դոն Կիխոտին:

ԱԶԳԱԿԱՆ– Այդպե՞ս ուրեմն, ասպետ: Եկել եք` ծաղրելո՞ւ:
ՍԱՆՉՈ– (Նրան մոտենալով) Այստեղ թյուրիմացություն կա, պարոն, ներեցեք: Ես հիմա…
ԱԶԳԱԿԱՆ– Բավակա՛ն է: Լսի՛ր, ասպե՛տ: Ով էլ լինես դու, և ով էլ լինի ձեր թագավորը, այս անարգանքը մենք չենք հանդուրժի: Դուրս եկ ասպարեզ, որ մենամարտենք:
ՍԱՆՉՈ– Պարոն, պարոն, այստեղ…
(Ազգականը, չցանկանալով լսել, հեռանում է: Մյուս «խնամիները» նույնպես գնում են: Սանչոն դիմում է Դոն Կիխոտին):
ՍԱՆՉՈ– Այս ի՜նչ արեցիր, տեր իմ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Սանչո, բարեկամ, այն ի՞նչ ցուլ էր, որ մարդկային ձայնով ինձ կանչեց մենամարտի:
ՍԱՆՉՈ– Ի՞նչ ցուլ. հարսնացուի հորեղբայրն էր:
(Մի մարդ մոտենում է Դոն Կիխոտին):
ԱՅԴ ՄԱՐԴԸ– Է՛յ, ասպետ, սինյոր Արկադին քեզ է սպասում:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Նժույգս, Սանչո: Ես չեմ կարող բաց թաղնել այս սքանչելի արկածը:

Սինյոր Արկադին և Դոն Կիխոտը՝ մենամարտի ասպարեզում:

ԱՐԿԱԴԻ– (Սպասավորին) Այդ սրիկան մեզ էլի ծաղրում է: Տես, թե ինչպես է մենամարտի եկել: (Նժույգին մտրակում է և հարձակվում: Դոն Կիխոտը, իսկապես կարծելով, թե ինքը դուրս է եկել ցլամարտի, տեղում կանգնած սպասում է, որ «ցուլը» հասնի իրեն: Արկադին, այդ տարօրինակ մարտաոճից զարմացած, հասնում է նրան և ուզում հարվածել, բայց Դոն Կիխոտը հանկարծ նժույգին ճարպիկ շարժումով կողքի է թռցնում և նրա առաջ պարզում կարմիր կտավ: Արկադին կատաղությունից չի իմանում ինչ անել, իսկ Դոն Կիխոտը անակնկալ կերպով նրան խփում ու գցում է՝ այլևս թույլ չտալով բարձրանալ):

Սանչոն՝ ավազակապետի մոտ:

ԱՎԱԶԱԿԱՊԵՏ– Ուրեմն իսկապես թյուրիմացություն էր:
ՍԱՆՉՈ– Այո, պարոն, միայն թյուրիմացություն:

Մեկ շաբաթ անց:
Նազարի պալատում:

ՆԱԶԱՐ– (Սենեկապետին) Ո՞ւր է կեկելս: Քնած է՞:
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Այո, տեր իմ, թագուհին հանգստանում է:
ՆԱԶԱՐ– Բա ի՞նչ կա-չկա աշխարհում:
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Տեր իմ, դարձյալ բոթ է եկել:
ՆԱԶԱՐ– Ադա, քեզ քանի ասեմ, որ թագավորական լեզվով խոսես: Բո՞թս ում ցավն է:
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Ուզում էի ասել՝ չար լուր կա նորից:
Երկրի թագավորը, տեր իմ, չհանդուրժելով իր միապետության մեջ ստեղծված մեկ ուրիշ թագավորություն, մեր դեմ զորք է ուղարկել, որը արդեն մտնում է քաղաք:
ՆԱԶԱՐ– (Կրկին՝ սարսափահար) Ո՞նց թե…
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Այո, տեր իմ:
ՆԱԶԱՐ– (Դողալով) Ադա… բա դուք քնա՞ծ եք:
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Տեր իմ, մենք բանակ չունենք:
ՆԱԶԱՐ– Բա՛… Ադա… Ադա…
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Հասկացա, տեր իմ: Արդեն ծանոթ լինելով Ձերդ մեծության սովորությանը՝ կարգադրել եմ գոմից դուրս բերել… էշը:

Քաղաքում:

ՄԻ ՄԱՐԴ– Ճի՞շտ է, որ թագավորը զորք է ուղարկել:
ՄԵԿ ՈՒՐԻՇԸ– Զորքը արդեն քաղաք է մտնում:
ԱՌԱՋԻՆ ՄԱՐԴ– Ի՞նչ է մտածում հապա Քաջ Նազարը:
ԵՐԿՐՈՐԴ ՄԱՐԴ– Ա՛հ: Նրա համար մտածե՞լս որն է: Պետք լինի, դուրս կգա, կջարդի ու հետ կդառնա: Հրեն, արդեն գնում է: (Երևում է Նազարը՝ ծուռ նիզակը՝ ձեռքին, դրոշակը՝ էշի գավակին):

Փողոցում կրկին Սանչոյին է հանդիպում թատրոնի նույն հանդիսատեսը:

ՀԱՆԴԻՍԱՏԵՍ– Դու ինձ կարո՞ղ ես ասել, բարեկամ, թե որքան է շարունակվելու այս ներկայացումը:
ՍԱՆՉՈ– Այս ներկայացման ավարտը, եղբայր, դեռ չի երևում…

Տարբեր կողմերից մոտեցող զորամասերը Քաջ Նազարին առնում են շրջափակման մեջ: Նազարը մե՛կ այս կողմ է շրջում էշի գլուխը, մե՛կ այն և, տեսնելով, որ փախչելու հնար չկա, դաշտում վեր սլացած միակ ծառի տակ մնում է դողահար կանգնած: Զորքերն աստիճանաբար մոտենում և արդեն քիչ է մնում, որ հասնեն Նազարին, և հանկարծ… սկսվում է սարսափելի հողմապտույտ: Այն ամեն բան տակնուվրա է անում, սոսկալի ոռնում: Էկրանը մի քանի վայրկան խավարում է: Ոռնոցն աստիճանաբար թուլանում և իսպառ մարում է:
Էկրանը լուսավորվում է: Դաշտը նման է մի հզոր ճակատամարտի դաշտի, որտեղ ոչ մի կենդանի շունչ չկա: Հողմը ձիերին ու զինվորներին բարձրացրել ու խփել է գետնին՝ դարձնելով լեշ ու դիակ: Ամենուր ընկած են վահաններ, նիզակներ, սրեր…
Հանկարծ, անսպասելիորեն, լսվում է էշի զռոց: Նազարի էշն է, որ կանգնած է ծառի տակ, բայց… առանց տիրոջ: Օբյեկտիվը ծառն ի վեր «բարձրանում է»: Գագաթին երևում է Նազարը, որն ուշքի է գալիս էշի երկրորդ զռոցից: Ծառի ամենավերևում տնկված է նրա դրոշը:
Փողփողացող լաթի վրա երևում է գրվածը.
«Անհաղթ Նազար, հզոր Նազար,
Զարկում է մեկ, ջարդում հազար»:

Քաջ Նազարը՝ բազմած ոսկեղեն գահին, թագավորական հագ ու կապով:

ՆԱԶԱՐ– (Գրագրին) Ադա, հրամանս գրեցի՞ր:
ԳՐԱԳԻՐ– Գրեցի, արքա:
(Կարդում է): «Արքայից արքա Քաջ Նազարի հրամանը
Աքայից արքա Քաջ Նազարը հրամայում է.
1. Այսուհետև երկրում թագավոր եմ մենակ ես:
2. Պարտված թագավորի ունեցվածքը բռնագրավել:
3. Պետական գործերը կարգի գցելու համար ստեղծել կառավարություն:
4. Կառավարության գլուխ նշանակել ընկ. Բ. Փանջունուն:
5. Սպարապետ նշանակել բոլոր ժամանակների ասպետաց ասպետ Դոն Կիխոտ Լամանչեցուն:
6. Սանչո Պանսոյին նշանակել նրան օգնական:
7. Ավազակապետ Գոքոյին նշանակել հարկահավաք:
8. Քառասուն ավազակներին նշանակել քառասուն մարզերի պետեր:
9. Սուտլիկ Որսկանին նշանակել կառավարության խոսնակ:
10. Գող Վաղոյին նշանակել ոստիկանապետ:
11. Թամբալ Գևոյին նշանակել մաքսապետ:
Մյուսների մասին հրամանը կլինի հետո:
Աշխարհին թող լինի խաղաղություն, իսկ արքային՝ փառք ու զորություն: Ամեն»:
Այսքանը, արքա:
ՆԱԶԱՐ— (Սենեկապետին) Ադա, սեղանները պատրաստ ե՞ն:
ՍԵՆԵԿԱՊԵՏ– Այո, տեր իմ:
ՆԱԶԱՐ– Դե, գնա ասա, որ կառավարական ժողովը սկսվում է:

Կառավարական «ժողով»: Հավաքված են բարձրաստիճան պաշտոնյաներ և գեղեցիկ կանայք: Սեղանները լեփ-լեցուն են:
Հնչում է երաժշտություն:

ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Հիմա, տիկիններ և պարոններ… (Բոլորը լռում են): Քանի որ այսօր ճիշդ ամիս մը անցած է այն օրեն, երբ մեր արքայից արքան հաղթեց թշնամիին և մեզի նվիրեց իշխանությունը, ուստի արդար պիտի ըլլա, որ նշենք այդ իրադարձությունը, որ ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ պանծալի տոն մը:

Ջահերը մարում են, և տորթի վրա ներս է բերվում մի մեծ մոմ: Լսվում են ցնծության աղաղակներ: Բոլորը մոտենում, մոմը շրջապատում և միասին փչում են: Մոմը հանգչում է…
Դրսում: Լսվում է քամու ոռնոց: Հանգչում են բոլոր լույսերը: Քաղաքը թաղվում է խավարի մեջ:

Մեկ տարի անց:
Դոն Կիխոտ և Սանչո Պանսա: Այլ տեսքով ու հագուստներով:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Սանչո, ճշմարիտն ասած, թափառական ասպետի կյանքը ինձ նորից ձգում է:
ՍԱՆՉՈ– Ի՞նչ ես ասում, տեր իմ: Մի՞թե հիմա էլ արկածների պակաս կա:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Խելքդ գլխի՞դ է: Չե՞ս տեսնում, որ ես արդեն մեկ տարի անգործ նստած եմ:
ՍԱՆՉՈ– Եթե ես ու դու անգործ ենք, դա հո չի՞ նշանակում, թե կառավարությունն էլ անգործ է: Ընդամենը մեկ տարում նա այնքան արկածներ սարքեց, որ նույնիսկ քեզ նման ասպետաց ասպետը իր ամբողջ կյանքում չի սարքել:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Չգիտեմ՝ դու ինչ նկատի ունես, բայց ես այլևս չեմ կարող պարապ նստել:
ՍԱՆՉՈ– Մտածիր, թե ինչ ես ասում, տեր իմ: Հիմա ինչպիսի արկած էլ սարքես, իշխանության արկածների մոտ կթվա մանկական խաղ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Սանչո, ես գիտեմ, որ դու ինձ պարզապես ուզում ես հետ պահել իմ մտադրությունից, բայց լսիր, թե ինչ եմ որոշել: Վաղն իսկ ես կհագնեմ քրջոտ շորեր, նույնը կանես նաև դու, և միասին դուրս կգանք քաղաք: Ես ինձ այնպես կպահեմ, որ բոլորը կարծեն, թե խելագար եմ: Այսինքն, ուզում եմ ասել, այնպիսի գժություններ կանեմ, որ գժերն էլ չեն անում:

Դոն Կիխոտը և Սանչո Պանսան՝ կերպարանափոխված: Շրջում են Այրիվան քաղաքում:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Մենք իսկապե՞ս այն քաղաքում ենք, որտեղ մեկ տարի առաջ էինք:
ՍԱՆՉՈ– Իհարկե, տեր իմ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Այստեղ ե՞րբ է այսպիսի երկրաշարժ եղել, և ինչպե՞ս է, որ մենք մինչև հիմա չենք իմացել:
ՍԱՆՉՈ– Այն օրվանից հետո, երբ մենք խլեցինք իշխանությունը, այստեղ ամեն օր կա՛մ երկրաշարժ է լինում, կա՛մ փոթորիկ: Իսկ եթե երկրաշարժ կամ փոթորիկ չի լինում, ուրեմն հեղեղ է լինում:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ինչե՜ր ես ասում, Սանչո: Իսկ, քո կարծիքով, նման երկրում ի՞նչ գժություններ կարելի է անել:
ՍԱՆՉՈ– Մեր կառավարած երկրում ամենամեծ գժությունն այն կլինի, եթե արդարություն պահանջես:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Այդքան հասարա՞կ արկած:
ՍԱՆՉՈ– Դու նախ փորձիր, տեր իմ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Կանգնում է և բղավում): Արդարությո՜ւն եմ ուզում: Արդարությո՜ւն եմ ուզում: Արդարությո՜ւն…

Անցորդները նայում են նրան՝ որպես խելագարի: Մոտենում է մի ոստիկան:

ՈՍՏԻԿԱՆ– Ձենդ կտրի՛ր, ցնդած, քանի քեզ արդարություն ցույց չեմ տվել:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Արդարություն չկա, արդարությո՜ւն…
ՈՍՏԻԿԱՆ– (Մահակով խփում է): Ա՛ռ քեզ արդարություն, ա՛ռ…
ՍԱՆՉՈ– (Փորձում է միջամտել): Պարոն… Պարոն… Խնայիր իմ տիրոջը: Նա… Նա…
ՈՍՏԻԿԱՆ– (Դոն Կիխոտին) Լսի՛ր, դու գիժ ես, թե ապուշ, չգիտեմ, բայց եթե մի անգամ էլ բերանդ բացես, քեզ գրողի ծոցը կուղարկեմ: (Հեռանում է):
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Սանչո, այսպիսի արկած իսկապես դեռ չէր եղել, քանի որ չեմ հիշում, որ երբևէ այսպես թշվառի պես ծեծվեի:

Նրանցից քիչ հեռու ինչ-որ մեկը ծեծում է մի խեղճ մարդու:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Սանչո, թեև ես հիմա ոչ թե թափառական ասպետ եմ, այլ հասարակ գիժ, բայց չեմ կարող այս անցորդների պես նայել, թե ինչպես է ցմփոր պաշտոնյան ծեծում խեղճուկրակ աղքատի: (Մոտենում է և փորձում միջամտել): Մի՞թե անհարմար չէ, պարոն: Մի՞թե…
ԾԵԾՈՂ– Դե՛ն կորիր, ցնդած: (Շարունակում է ծեծել):
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Բղավում է): Ոստիկա՜ն, ոստիկա՜ն: (Մոտենում է նույն ոստիկանը):
ՈՍՏԻԿԱՆ– Ի՞նչ է պատահել:
ԾԵԾՈՂ– (Ցույց տալով ծեծվողին) Այս վայրենին ծեծում էր ինձ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ի՞նչ ես ասում: Մի՞թե չի երևում, որ…
ԾԵԾՈՂ– Լսի՛ր, խելոք, դու ցնդած ես, թե մահապարտ, չգիտեմ, բայց ռեխդ փակ պահիր:
ՈՍՏԻԿԱՆ– (Ծեծողին) Սա՞ էր ծեծում:
ԾԵԾՈՂ– Այո՛, այո՛, դա:
ՈՍՏԻԿԱՆ– (Մահակով խփում է): Ծեծում էիր, հա՞: Ծեծում էիր, հա՞…
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Սա անարդար է: Ես կբողոքեմ… Ես կբողոքեմ…

Դոն Կիխոտը և Սանչո Պանսան՝ ոստիկանության շենքի մոտ:

ՍԱՆՉՈ– Տեր իմ, քո այս գժությունը մեզ վրա կարող է թանկ նստել:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Մի՞թե այս քաղաքում բոլորը խելոք են, և միայն ես եմ գիժ, Սանչո:
ՍԱՆՉՈ– Այո, տեր իմ: Հիմա բոլոր գժերին անմիջապես խելոքացնում են:

Դոն Կիխոտը մոտենում է մի բարձրաստիճան ոստիկանի: (Նրան, ում ազատել են ինքն ու Փանջունին):

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Պարոն ոստիկան, ձեր մի աշխատող… (Կրկնվում են ծեծելու կադրերը):
ՈՍՏԻԿԱՆԱՊԵՏ– (Ցույց է տալիս մի ոստիկանի) Սա՞ էր այդ ոստիկանը:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Այո՛, դա էր:
ՈՍՏԻԿԱՆԱՊԵՏ– (Ոստիկանին) Է՛յ, դու: Տես՝ ինչ է ասում այս մարդը, և կազմիր արձանագրություն: (Ոստիկանը մոտենում է և Դոն Կիխոտին ուղեկցում շենք):
ՍԱՆՉՈ– Տե՛ր իմ, տե՛ր իմ… Վա՜յ քեզ, տեր իմ: (Քիչ անց պատուհանից լսվում է ծեծվող Դոն Կիխոտի աղեկտուր գոռգոռոցը):

Ծեծված, ողորմելի վիճակի մեջ ընկած Դոն Կիխոտը և Սանչո Պանսան՝ Փողոցում:

ՍԱՆՉՈ– Դեռ պիտի շարունակե՞ս քո գժությունները, տեր իմ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Սանչո, ինձ թվում էր, թե իմ գժություններն ընդամենը զվարճություն կլինեն, բայց…

Երևում է քաղաքից հեռացող մարդկանց երկար «քարավան»: Ոմանք իրերը տանում են սայլերով, ոմանք՝ շալակած: Բոլորը ցնցոտիներով են, քաղցած, թշվառ…

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ո՞ւր են գնում այս թշվառները, Սանչո:
ՍԱՆՉՈ– Հեռանում են երկրից, տեր իմ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Գնում են ոսկի՞ փնտրեն, թե բախտ:
ՍԱՆՉՈ– Ընդամենը՝ մի կտոր հաց:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Բայց ինչո՞ւ այստեղ չեն փնտրում այդ մի կտոր հացը:
ՍԱՆՉՈ– Որովհետև այստեղ աշխատանք չկա:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ինչպե՞ս թե` չկա:
ՍԱՆՉՈ– Այստեղ օրը մի գործարան փակվում է:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ինչո՞ւ, ուրեմն, ոչ թե աշխատանք ու հաց են պահանջում, այլ թողնում-գնում են:
ՍԱՆՉՈ– Իրենց հարցրու, տեր իմ: (Մոտենում են հեռացողներին):
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ինչո՞ւ եք գնում: Ինչո՞ւ եք գնում, պարոններ… (Ոչ մեկը հաշվի չի առնում): Հե՛տ դարձեք, հե՛տ դարձեք: Ես իմ ասպետական սուրը նորից կվերցնեմ, ձեզ հետ կպայքարեմ…
ԻՆՉ-ՈՐ ՄԵԿԸ– Կորի՛ր գրողի ծոցը, ցնդած:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Թող ես ցնդած լինեմ, բայց դուք մի՛ եղեք այդպես խելոք: Մի՛ հեռացեք:
ԱՅԼ ՄԱՐԴ– Դու, ինչ է, գժանոցի՞ց ես փախել:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ո՛չ, պարոն, ես… ես…

«Քարավանը» շարունակում է գնալ:

ՍԱՆՉՈ– Տեր իմ, քո գժությունը այնքան կատարյալ է, որ կասկածի տեղ չի մնում:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Եթե այդպես է, ինչո՞ւ ինձ գժանոց չեն տանում:
ՍԱՆՉՈ– Որովհետև բոլորն էլ համոզված են, որ դու գիժ ես, ոչ թե այլախոհ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ո՞ւմ այլախոհ:
ՍԱՆՉՈ– Մեզ, տեր իմ, իշխանություններիս:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Սանչո, բարեկամ, ինձ թվում է, թե ես գիժ եմ եղել մինչև հիմա, իսկ այս գժությունից հետո եկել եմ խելքի:
ՍԱՆՉՈ– Իսկապե՞ս:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Այո: Ես մինչև հիմա եղել եմ կախարդված:
ՍԱՆՉՈ– Դիցուք և այդպես է, բայց դրան ո՞վ կհավատա:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Բղավում է): Մարդի՛կ, մարդի՛կ, լսո՞ւմ եք, լսո՞ւմ եք, ես գիժ չեմ: Ես գիժ չե՜մ…

Դոն Կիխոտ և Փանջունի:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ամբողջ քաղաքը դարձել է ավերակ:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Անկարելի՛ է, դոն, անկարելի՛ է:

Թիկնապահների խմբով դուրս են գալիս քաղաք:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Ցույց է տալիս մոտակա ծառահատված տարածքի կողմը): Նայիր, ահա: Այստեղ մի ժամանակ այգի էր, իսկ հիմա՞:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– (Հանգիստ նայում է): Իսկ ի՞նչ է հիմա:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Կարծես անապատ լինի:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Ի՜նչ կ’ըսես: Հոս հիմի ալ այգի է:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ի՞նչ այգի, եթե ծառ չկա:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Ինչպե՞ս չկա: Դուն պարզապես չես տեսներ: Եթե չկա, աս մարդերուն ձեռքը ուրկե՞ այսքան ծաղկեփունջեր:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ի՞նչ ծաղկեփնջեր, Տեր Աստված: Դրանք մուրացկաններ են, որ գլխարկները պարզել՝ ողորմություն են հավաքում:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Անկարելի է, անկարելի է: Իսկ այս նոր շենքե՞րը: (Ցույց է տալիս փլատակների կողմը): Ի՞նչ կ’ըսես ասոր: Պալատներ ըլլան կարծես:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Դու ինձ գի՞ժ ես կարծում, վարչապետ:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Բնավ, դոն, բնավ:

Երևում է մարդկանց երկու տարբեր բազմություն: Մեկում շքեղ հագնված «վերնախավն» է, մյուսում՝ խեղճ ու թշվառ աղքատները:

ՓԱՆՋՈՒՆԻ– …Իսկ եթե կան անանկները, որ կարոտության մեջ են, մենք իրենց մշտապես պիտի օգնենք: Ահավասիկ, հիմա կը բաժնենք օգնությունը:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Այո՛, ժողովուրդը արդեն այնպիսի վիճակի մեջ է, որ մեր թշնամին անգամ խղճում ու ողորմություն է ուղարկում: (Շքախումբը մոտենում է հարուստներին): Բայց ինչո՞ւ սրանց: Մի՞թե սրանք կարիքի մեջ են:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Հարկավ, դոն, հարկավ: (Օգնությունը սկսում են բաժանել):
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Իսկ ովքե՞ր են նրանք: (Ցույց է տալիս աղքատների կողմը):
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Անոնք այն ծպտված հարուստներն են, որ կ’ուզան խաբեությամբ օգտվիլ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Չի կարող պատահել: Հապա նայիր նրանց քաղցած ու տանջված տեսքին:

Ցնցոտիավոր ամբոխը մոտենում է: Լսվում է.
–Մե՛զ էլ տվեք:
–Մե՛զ էլ տվեք:
–Հա՜ց ենք ուզում:
–Հա՜ց ենք ուզում:
Քաղցած, կիսամերկ երեխաները ձեռքները մեկնած լացում են.
–Հա՜ց, հա՜ց:

ՓԱՆՋՈՒՆԻ– (Ոստիկանապետին) Ինչո՞ւ կը կենաք: Այս ի՞նչ ավազակություն է: Կարգի հրավիրեցեք բոլորը: Բոլորը՝ բանտ: Շո՛ւտ:

Ոստիկանները հարձակվում, մահակներով ծեծում, կալանավորում են:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Դուք, ինչ է, խելագարվե՞լ եք:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Հանգստացիր, դոն, հանգստացիր: Ասոնք բոլորն ալ հանցագործներ են:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ինչե՜ր ես ասում, Տեր Աստված: Ինչե՜ր ես ասում: Մի՞թե չես տեսնում, որ սա քաղցած ամբոխ է:

Շարժվում են առաջ: Տարբեր կողմերից դարձյալ բազմություն է հավաքվում: Ինչ-որ մեկն ստանձնում է առաջնորդի դեր:

ԱՌԱՋՆՈՐԴ– Մենք նրանց աջակիցն էինք: Այժմ ուզում ենք ընդամենը մի կտոր հաց:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– (Դոն Կիխոտին) Կը լսե՞ս, իշխանություն կ’ուզեն:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Իսկ իմ ականջներն ասում են, որ ուզում են ընդամենը մի կտոր հաց:
ԱՌԱՋՆՈՐԴ– …Ցուրտ ու մթի մեջ մեռնում ենք:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Բոլորն ալ փառահեղ ապրիլ կ’ուզեն:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ընդամենն ուզում են ցրտից չմեռնել:
ԱՌԱՋՆՈՐԴ– Թալանեցին, գռփեցին…
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Քիչ մըն ալ եթե ազատ ձգենք, հեղափոխության դրոշ պիտի բարձրացնեն:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ի՜նչ ես ասում. ընդամենը գանգատվում են:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Լսե, դոն, դուն ե՞րբ պիտի իրականությունը տեսնես: (Ոստիկանապետին) Ինչո՞ւ կը կենաք:

Ոստիկանները դարձյալ անցնում են գործի:
Թատրոնում եղած հանդիսատեսը մոտենում է Սանչոյին:

ՀԱՆԴԻՍԱՏԵՍ– Լսի՛ր, բարեկամ, ե՞րբ է ավարտվելու ձեր այս գարշելի ներկայացումը…

Քաջ Նազար և Փանջունի:

ՆԱԶԱՐ– Վարչապետ, ճիշտ է՞, որ ժողովուրդը ճանճի պես սատկում է, ու դագաղն էլ կրակի գին է:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Այո, արքա, ատանկ է:
ՆԱԶԱՐ– Ու ճիշտ է՞, որ մեռելներին առանց դագաղի են թաղում:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Ատ ալ ճշմարիտ է, արքա:
ՆԱԶԱՐ– Իսկ չենք կարո՞ղ ժողովրդի վիճակը մի քիչ լավացնել: Այսինքն՝ դագաղները ձրի բաժանել:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Պետական գանձարանը փարա մը չկա, արքա: Այն խոշոր բաց մը ունի:
ՆԱԶԱՐ– Պա հո՜: (Սենեկապետին) Ադա, գանձապետին կանչի: (Քիչ անց վազելով ներս է մտնում գանձապետը՝ մի թղթապանակ թևի տակ): Ո՞ւր են պետական փողերը, ադա:
ԳԱՆՁԱՊԵՏ– (Թղթապանակը ցույց տալով) Բոլոր ծախսերը այստեղ գրված են, արքա:
ՆԱԶԱՐ– Հլա մի կարդա:
ԳԱՆՁԱՊԵՏ– (Թղթերը նայելով) Ամեն ամիս 10 հազար ոսկի ծախսվել է արքայական խնջույքների համար: Ամեն ամիս 20 հազար ոսկի ծախսվել է նախարարների շրջագայությունների համար: Ամեն նախարար ու մարզպետ կառուցել է դղյակ` ամեն մեկը 100 հազար ոսկով: Ամեն մեկս բանկերում պահ ենք տվել մի քանի միլիոն ոսկի:
Եվ արդեն մի տարի է, որ չենք տալիս թոշակներ, տեր իմ: Արդեն մի տարի է, որ չենք տալիս աշխատավարձ, տեր իմ: Մի քանի տարի էլ դեռ չենք տա, տեր իմ, բայց գանձարանում…
ՆԱԶԱՐ– Բա… Բա հարկե՞րը: Հարկերը չե՞ն տալի՜ս:
ԳԱՆՁԱՊԵՏ– Տեր իմ, Ձերդ մեծության և ընկեր վարչապետի թույլտվությամբ հարկեր չեն հավաքվում նախարարների, մարզպետների, քաղաքապետների և մյուս բոլոր ավազակների տարածքներից: Այդ արտոնությունից դուրս են միայն դագաղագործներն ու թշվառները:
ՆԱԶԱՐ– Ո՞նց թե դուրս են:
ԳԱՆՁԱՊԵՏ– Այսինքն` միայն նրանցից է, որ հարկեր ենք հավաքում:
ՆԱԶԱՐ– Ուրեմն դագաղները ձրի տալ չենք կարող:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Այո, արքա, չենք կրնար, քանզի այդ պարագային գանձարան բնավ բան մը պիտի չմտնե:
ՆԱԶԱՐ– Իսկ տերությանս մեջ անկարգ բաներ հո չե՞ն լինի:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Այդ մասին ես հոգացեր եմ: Մենք արդեն անանկ օրենքներ ընդունած ենք, որոնցմով շարժվելով՝ իշխանությունը փոխել բնավ կարելի պիտի չըլլա, իսկ եթե օրենքները խախտվին, գործի պիտի դրվին մեր ոստիկանությունը և զորքը:
ՆԱԶԱՐ– Լսի՛ր, վարչապետ, իսկ հնարավոր չի՞, որ ես այսուհետև կոչվեմ տիեզերքի թագավոր:
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Այդ ի՞նչ հարց է, արքա: Վաղն իսկ այդ մասին որոշում մը պիտի ընդունինք:

Պալատում: Ոսկեզօծ սրահում զրուցում են մի քանի պաշտոնյաներ:

ՆՐԱՆՑԻՑ ՄԵԿԸ– Մտավորականություն դո՛ւք պիտի ստեղծեք: Ձեզ հավատարիմ մարդկա՛նց թմբկահարեք: Ասեք, որ նրանք են իսկական մտավորականն ու արվեստագետը: Եթե նրանք տխմար էլ լինեն, նշանակություն չունի. գովազդը իր գործը կանի: Սահմանեք մրցանակներ, մեծարեք, կաշառեք:
Իսկ մյուսներին պարզապես անտեսեք, անունները մի՛ տվեք, մի՛ օժանդակեք, և նրանք, որպես մտավորական, ճանաչում չեն ունենա, ոչ մեկը նրանց հաշվի չի առնի: Նրանք ստիպված կլինեն ձեր ձեռքին նայելու:
ՄԵԿ ՈՒՐԻՇԸ– (Քիչ անց) Էլ ծախելու բան չկա: Չգիտեմ` ինչ եմ անելու:
ԱՅԼ ՊԱՇՏՈՆՅԱ– Ինչպե՞ս չկա: Հանք չկա՞, քար չկա՞, հող չկա՞:
Ի դեպ, դրսում մեր կանայք լավ գին ունեն:
ԵՐԿՐՈՐԴ ՊԱՇՏՈՆՅԱ– Բայց դա…
ԵՐՐՈՐԴ ՊԱՇՏՈՆՅԱ– Ի՞նչ:
ԵՐԿՐՈՐԴ ՊԱՇՏՈՆՅԱ– Նշանակում է մեր պատիվն էլ ծախել:
ԵՐՐՈՐԴ ՊԱՇՏՈՆՅԱ– (Վերջինիս ուսին թփթփացնելով) Է՜խ, երեխա, երեխա:

Մի բարձր ձայն.
–Կառավարության հարգելի անդամներ, խնդրում ենք անցնել դահլիճ, նիստը շարունակվում է:

Կառավարության նիստում: Նազարը և Փանջունին նստած են կողք կողքի:

ՓԱՆՋՈՒՆԻ– …Եվ այսպես, ընկերնե՛ր, այսօրվնե սկսյալ՝ Քաջ Նազարը տիեզերքի՛ն թագավոր կը հռչակվի:

Բացականչություններ.
– Կեցցե՛ թագավորը:
– Կեցցե՛ տիեզերքի թագավորը:
– Կեցցե՛ տիեզերքի թագավորը:

ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Այժմ կը խոսի կառավարության խոսնակ Որսկան Ապեր:
ՈՐՍԿԱՆ– (Կմկմալով կարդում է): Պարոնա՛յք, մեր պետության առաջին տարեդարձը դիմավորում ենք աննախադեպ նվաճումներով (ծափեր): Երկու անգամ զարգացել է արդյունաբերությունը (ծափեր): Երեք անգամ ավելացել է բնակչությունը (ծափեր): Հինգ անգամ աճել է կենսամակարդակը (ծափեր): Ծաղկո՜ւմ է մեր երկիրը, պարոնա՛յք: (Ծափեր և բացականչություններ.
– Կեցցե՛ թագավորը:
– Կեցցե՛ տիեզերքի թագավորը):

Ամբիոնին մոտենում է Դոն Կիխոտը: Փանջունին շրջվում է Նազարի կողմը:

ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Արքա, Դոն Կիխոտը վերջերս խելքին եկած է**:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ես ներողություն եմ խնդրում ժողովրդից, որ իմ խելագար ժամանակ…
ԻՆՉ-ՈՐ ՄԵԿԸ– (Կողքինին) Ճի՞շտ է, որ այս ապուշը գժվել է:
ՎԵՐՋԻՆՍ– Ճիշտ է: Հարկավ ճիշտ է:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– …Այնինչ երկիրը հիմա ավերակ է: (Ինչ-որ մեկը սուլում է): Ժողովուրդը հաց է հավաքում աղբանոցից:
ԻՆՉ-ՈՐ ՄԵԿԸ– Ինչո՞ւ այս ապուշին ձայն կու տաք:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Բոլորը փախչում են… (Դժգոհության ընդհանուր աղմուկ):
ՄԻ ՊԱՇՏՈՆՅԱ– (Կողքինին) Կ’ըսեն, թե տեսողությունն ալ գեշցեր է:
ՎԵՐՋԻՆՍ– Խոսքերից էլ երևում է, որ վատ է:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Խիղճ ունեցեք մի քիչ…
ԻՆՉ-ՈՐ ՄԵԿԸ– Այս աստիճա՞ն էլ գիժ:

Հանկարծ Ցիննոբերն աթոռից ընկնում է: Բարձրանում է ընդհանուր քրքիջ:

ՓԱՆՋՈՒՆԻ– (Դոն Կիխոտին) Է՛յ, խև, դուն արդեն ոտքերուդ վրան չես կրնար կենալ: Դո՛ւրս հոսկե:
Շատերն արձագանքում են.
–Դո՛ւրս այստեղից, դո՛ւրս:
–Սա գժանոց չէ:
–Դո՛ւրս կորիր, ցնդա՛ծ:

Պահակախումբը Փանջունու նշանով մոտենում և Դոն Կիխոտին հանում է դուրս:

ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Իսկ հիմա, ընկերնե՛ր, քանի մեր երկու նախարարներեն մեկը մենք պիտի ազատենք, ուստի ճիշդ պիտի ըլլա, որ լսենք զիրենք և ընենք ընտրություն: Հրամմեցե՛ք, պարոն Ցիննոբեր:

Պալատից Դոն Կիխոտին դուրս են շպրտում: Մոտենում է Սանչո Պանսան:

ՍԱՆՉՈ– Ի՞նչ պատահեց, տեր իմ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Սանչո, բարեկամ, ես իմ խելագարության պտուղներն եմ քաղում: Ու ճիշտն ասած՝ չգիտեմ, թե այս երկրում ինչն է խելագրություն համարվում:

Պալատում:

ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Հիմա, երբ երկու նախարարներն ալ խոսեցան, կրնանք քվեարկել:
Ընկերնե՛ր, մենք լսեցինք, թե պարոն Ցիննոբերը ո՛րչափ խելացի խոսեցավ: Իսկ մեր մյուս նախարարին խոսքեն ես բան մը չհասկցա, քանզի ան ոչ թե կը խոսեր, այլ կը խռմփացներ և մինչև ամպիոնին հասնիլն ալ քանի մը անգամ ինկավ:
ԱՅԴ ՆԱԽԱՐԱՐԸ– (Զարմացած) Ե՞ս: Ի՞նչ եք ասում: Այստեղ թյուրիմացություն կա: Դուք պարզապես…
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Ուրեմն զո՞վ պիտի ընտրենք:
(Բացականչություններ.
– Ցիննոբերին:
– Ցիննոբերին:
– Ցիննոբերին):
ՓԱՆՋՈՒՆԻ– Հիմա, ընկերնե՛ր, ամենքս շքերթի երթանք, քանզի ժողովուրդը արդեն հավաքվեր, մեզի կը սպասե:

Դոն Կիխոտ և Սանչո Պանսա:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Այս ի՞նչ ժողովուրդ է հավաքվել, Սանչո: Արթնացե՞լ է վերջապես:
ՍԱՆՉՈ– Ոչ, տեր իմ, շքերթի է եկել:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Դու հո չե՞ս գժվել:
ՍԱՆՉՈ– Ոչ, ասպետ: Այսօր Քաջ Նազարի թագավորության տարեդարձն է, և …
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Եվ ժողովուրդը եկել է` նշելո՞ւ:
ՍԱՆՉՈ– Չի եկել, տեր իմ, բռնությամբ բերել են:

Մոտենում են ժողովրդին: Նույն ժամանակ տրիբունա է բարձրանում կառավարությունը՝ Նազարի գլխավորությամբ:
Շքերթն սկսվում է:
Դոն Կիխոտն ու Սանչոն մոտենում են ցնցոտիավոր մի խմբի:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ո՜վ թշվառներ, սևագործ բանվորներ, դուք ինչո՞ւ…
ԽՄԲԻՑ ՄԵԿԸ– Մենք բանվորներ չենք, պարոն, մտավորականներ ենք:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Մտավորականնե՞ր: Մի՞թե այսպիսի մտավորականներ են լինում:
ՆՈՒՅՆ ՄԱՐԴԸ– Այո՛, լինում են: Ահա այս ընկերը գիտնական է, այն մյուսը՝ ուսուցիչ, ես՝ կաշառք չվերցնող դասախոս…
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Իսկ ես… Ես խելագար եմ:

Անցնում է մեկ այլ խումբ:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Դուք պիտի որ մշակներ լինեք կամ հանքափորներ:
ԽՄԲԻՑ ՄԵԿԸ– Հանքափոր լինեինք, հաց կունենայինք: Մենք արվեստագետներ ենք: Ես նկարիչ եմ, կողքինս՝ քանդակագործ, այս պարոնը՝ դերասան:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Իսկ ես… ես… գիժ եմ:

Անցնում է շքեղ հագնված մարդկանց խումբ:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Դուք նո՞ւյնպես արվեստի գործիչներ եք, պարոններ:
ԽՄԲԻՑ ՄԵԿԸ– Ցնդա՞ծ ես, թե մեզ ես ցնդածի տեղ դնում: Մենք…
ՄԵԿ ՈՒՐԻՇԸ– (Ձեռքով բերանի կեսը ծածկած) Կաշառակերներ ենք:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ես իսկապես, իսկապես ցնդած եմ:
Սանչո, բարեկամ, դու չես պատկերացնում, թե ինչ սքանչելի բան է ցնդած լինելը: Ես… խելագարվում եմ, Սանչո: Զենքերս… (Խելագարված վազում է):

Կառավարությունը շարունակում է ընդունել շքերթը: Հանկարծ հայտնվում է Դոն Կիխոտը՝ ձիով, զենք ու զրահով:

ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Սանչո, այն ի՞նչ երեներ են այնտեղ: (Ցույց է տալիս տրիբունայի կողմը):
ՍԱՆՉՈ– Ի՞նչ երեներ, տեր իմ: Այնտեղ տիեզերքի թագավորն է և նրա կառավարությունը:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Ի՞նչ ես ասում: Այնտեղ երեներ են:
(Շրջապատի մարդիկ զարմացած նայում են):
ՆՐԱՆՑԻՑ ՄԵԿԸ– Այդ ի՞նչ ես ասում, պարոն, զգո՜ւյշ:
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– (Ավելի բարձր) Դուք, ինչ է, կո՞ւյր եք: Չե՞ք տեսնում, որ այնտեղ երեներ ու այծեր են: (Պատրաստվում է հարձակվելու):
ՍԱՆՉՈ– Տեր իմ, խղճա մեզ: (Դոն Կիխոտը ձին քշում է դեպի տրիբունան):
ԻՆՉ-ՈՐ ՄԵԿԸ– Խեղճ խելագար: Հիմա կսպանեն:

Դոն Կիխոտի անսպասելի հարձակումը տրիբունայում բոլորին անակնկալի է բերում: Պահակախումբը փորձում է կանխել, բայց հիդալգոն նրանց այնպես է տապալում, որ բոլորն ապշում են: Քաջ Նազարը վախից դողում է: Կառավարության մյուս անդամներն աննկատ անհետանում են:

ԻՆՉ-ՈՐ ՄԵԿԸ– Հիմա կսպանեն: Հիմա կսպանեն: (Դոն Կիխոտը մոտենում է Նազարին):
ԴՈՆ ԿԻԽՈՏ– Է՛յ, դու, վախկոտ այծ… (Նազարը փորձում է փախչել): Արի կտրեմ կոտոշներդ:

Ժողովուրդը, ապշած ու սարսափից քարացած, հետևում է: Դոն Կիխոտը սրով խփում, թռցնում է Նազարի թագը: Նազարը լեղապատառ փախչում է:

ԻՆՉ-ՈՐ ՄԵԿԸ– (Զարմացած) Արքան փախչո՞ւմ է:
ՄԵԿ ՈՒՐԻՇԸ– Չեմ հավատում: Աչքերիս չեմ հավատում:
ԱՅԼ ՄԱՐԴ– Երա՞զ է, թե…
ՍԱՆՉՈ– Երազ չէ, պարոննե՛ր: Արքան վախկո՛տ է: Արքան վախկո՛տ է:

Դոն Կիխոտը շարունակում է Նազարին հալածել, որը փախչում է գրեթե չորեքթաթ:

ԻՆՉ-ՈՐ ՄԵԿԸ– Արքան վախկո՛տ է: Արքան վախկո՛տ է:
ՄԵԿ ՈՒՐԻՇԸ– Այս ի՞նչ կախարդանք էր, Աստված իմ:
ԱՅԼ ՄԱՐԴ– Մի՞թե երազ չէ, մի՞թե երազ չէ:

Նազարը փախչում, մտնում է պալատ: Դոն Կիխոտը հետևում է նրան: Ժողովուրդը վերջապես ուշքի է գալիս և հարձակվում պալատի վրա: Սկսվում է ընդհանուր իրարանցում…
Ներկայացման հանդիսատեսը մոտենում է Սանչոյին:

ՀԱՆԴԻՍԱՏԵՍ– Լսիր, պարոն, դու չե՞ս կարող ինձ որևէ պաշտոն տալ ձեր այս ներկայացման մեջ:
ՍԱՆՉՈ– Ավա՜ղ, դու ուշացար, բարեկամ. մեր ներկայացումը արդեն… ավարտվեց:

*Գլխավոր կերպարն է Հոֆմանի` «Գաճաճ Ցախես` անվանյալ Ցիննոբեր» նովելի:
**Նշանակում է`խելքը գցել է:

Հեղինակի հետ կապվել`
Էլ-փոստ` Gurgen_65@bk.ru
Հեռախոս` 093 31 25 57: