Լուսանկարը՝ Սոնա Ադամյանի
Քաղաքի առավոտը
Առավոտ չի լինում
արվարձանի պաղ լճակի մեջ արևը թերխաշող մեր քաղաքում,
և օրվա առաջին ժամը շոգեբաղնիք կեսօրից է սկսվում.
հորանջում ենք ու փռշտում` մեր տեղերը բե՞մ, թե՞ դահլիճ ճշտելով:
Փողոցով ու այգիներում և ամենուր Աստծու որդին է շրջում,
մերթ հիվանդապահի կամ սանիտարի հագուստներով,
մերթ «Բժիշկներ առանց սահմանի» մարդասիրությամբ.
խաչակնքում ենք և օվսաննա կանչում, երբ անցնում է մեր կողքով:
Հերթական մանկան գլխին է ձեռքը դնում`
քաղաքի առավոտը նմանեցնելով նրան.
և արդեն զարմանալու չէ, որ նրա հաճախորդն են
անտերուդուրս մարդիկ` դեղակայուն ու անբուժելի,
հետնախորշերում ու դեսուդեն թափված:
Իսկ վերջում խոսք է ասում` նստած մոտիկ բլրին,
որտեղից տարին մեկ-երկու անգամ,
հատկապես ամռան գիշերներին, պորտաբաց քաղաքը ջազ է լսում:
Հետո կարմիր խաչով թևկապն ու դեղորայքը փոխանցում է սատանային,
որ Շուռտված մականունով է քաղաքում հայտնի,
և ասում` կհանդիպենք լուսաբացին, ու գնում է:
Իսկ մենք պարտադիր մեկ-երկու քաջալերող խոսք ենք նետում
այդ շուռտված շանորդուն,
և շուտ-շուտ ուտելուց զկրտալով` շտապեցնում.
հանկարծ չուշանաս, ուր որ է լույսը կբացվի:
Լուսաբացին հանդիպում են Աստծու որդին ու սատանան,
և ձեռք սեղմում ամբողջացած օրվա համար` մոտիկ բլրի վրա,
հետո մինչև կեսօր, առանց խաղի ու անկեղծ, համոզում են իրար.
«Երկրպագիր ինձ, և այս քաղաքը, որ տեսնում ես, քոնը կլինի»:
Էգ քաղաք
Ցողի սարսուռն է քեզ հարմար գալիս որպես հոմանիշ.
արթնանում ես հրեշտակ,
առավոտյան զանգերի կանչին հնազանդ`
մտնում եկեղեցի ու ձեռքդ սրտիդ դրած` պատարագ լսում,
և Աստծու տեսքը աչքերիդ մեջ դուրս գալիս փողոց,
մեղքերիդ թողություն տված քաղաք:
Կեսօրից հետո քո աղոթատեղին սրճարանն է,
ուր երկար բամբասում ես մի բաժակ սուրճի
կամ կիտրոնով օղու շուրջ,
և երկար տալ ու առնելուց չարչրկված բախտդ կորցրած`
մտնում ես այգի ու կիսախում նիրհով ճեմում`
կաթիլ-կաթիլ արտասվելով աչքերիդ մեջ պահած Աստծուն:
Անողորմ դիպուկահար ես իրիկվա առաջին ժամերին.
զոհիդ ընտրում ես մանրամասն հաշվարկով գրպանիդ
և գործդ անում խնամված՝ առանց պոչ թողնելու:
Հարցեր լուծող տղա ես` դռանը հաչող շան նման.
վնգստում ես, վրա տալիս` քանի դեռ կապդ չեն ձգել:
Կեսգիշերից հետո` էլ ի՞նչ քաղաք, ի˜նչ հարազատ տուն,
«խաղ չկան» լխկած թշերիդ` լակած իշխանություն ես հաստ վզով,
գիշերային ակումբների առյուծ` թաթիդ տակ երկրագունդը ճզմող,
մինչև խաղատնից փախ կտաս խեղճ ու ողորմելի՝ առանց քոռ լումայի:
Քո անինքնասեր քրոջ` Բաբելոնի արձագանքն ես, է՛գ քաղաք,
և մենք իրար հասկանում ենք գիշերային անբառ լեզվով.
քո միակ ու աղոտ հույսը ես եմ մնում լուսաբացին մոտ,
երբ հեկեկում ես պոետիս վտիտ թևերի մեջ`
մարմնիդ վերջին փշրանքը վստահելով հենց իմ խղճին,
թեպետ արցունքիդ դառը կաթիլի մեջ
առավոտի քո աստծուց անգամ հետք մնացած չի լինում:
Սիրո խոսք քաղաքին
Տարածությունը ամփոփվում է մեր աչքերի մեջ,
և ժամանակը մեր կենսագրության չափով է դառնում.
մինչդեռ ծաղկատերև շղարշների տակ
փոթորկվում են մանրամասները անկորագիծ մարմնիդ`
որպես չգիտակցված գեղեցկությունը եկող ժամանակի,
վերադարձող քաղաք՝ արևավառ ու թխարյուն մուլատուհի,
և քեզ գիտենք մաս-մաս ու ամբողջական մերկություն:
Նախ մութուլույս մեր հիշողությունն է քո մեջ,
թափառական ու անտանիք գիշերները քնահարամ.
մենք երկար ենք փնտրել, մեր կորցրածի մեջ
քաղաքներ կան և շատ ժամանակ,
մինչև հասկացել ենք, որ գրկի մեջ արտասվելու աղջիկը դու ես,
զգացմունքների քաղաք՝ թխարյուն կրծքերով արևելուհի:
Մեր դիմանկարն ես խնամքով փայփայում`
չկորցնելով գիծն ու կորը, աղվամազն անգամ,
որոնց մոռացել ենք մենք վաղուց.
մեր միշտ երազն է քո մեջ`
որպես ապագայի հիշողություն,
որ ամեն անգամ ետ նայելիս գտնում ենք նորից:
Մենք քո պոետն ենք, դու՝ ներշնչանքը մեր,
և Բաբելոնի սիրահարված զինվորի նման`
ինչպես հազար ու էլի շատ տարի առաջ,
մեր խռովքն ենք բանաստեղծորեն գրում քո պատին,
որ ընթերցեն խոստովանությունն այդ
մյուս ու բոլոր հազար տարիներին.
«Երևանը մեծ քաղաք է, բայց մենակ եմ ես,
որովհետև դո՛ւ ինձ հետ չես»:
Դորիան Գրեյի դիմանկարը
Դու իմ Դորիան Գրեյն ես,
ես` քո դիմանկարը, քաղա՛ք.
տարիները խորշեր են թողնում ու կնճիռներ դեմքիս,
իսկ դու մնում ես միշտ նույնը ու ջահել:
Մեր մանկության բարի կախարդով հեքիաթն էինք նկարում
նրբանցքներում ու այգու ճեմուղիներին՝ հենց մարդկանց ոտքերի տակ,
մինչև պատանության մեր երազի ժամանակը եկավ,
և սկսեցինք նկարել քո ձեռնահաս երկնքում:
Մի ոսկե քաղաք էր, մի բարակ աղջիկ,
և մեր սիրտը` լցված սիրով բերնեբերան.
ու մի գիշեր, հանկարծ, հեքիաթի չար դևը գողացավ աղջկան:
Հետո դափդատարկ իջանք փողոց ու իրականություն.
ի˜նչ հեշտ էր բռնվում պահը ու ամեն փախչող բան.
ամռան օրը երկար լուսաբաց ու մեր թևերի վրա էր.
գետն էինք նետում գարեջրի դատարկ շշերը
ու համբույրները մեր.
երիտասարդ, անհագ կյանքը շուրջօրյա էր ու անգիշեր:
Այդպես մեր սերերը փափուկ օրորում` սիզամարգին պառկած,
ու երբեմն էլ հիշում էինք անցյալի երազը, որ ամպերի մեջ էր քնել,
և աստղերի վրա ինքնագրեր թողնում
չար դևի գողացած աղջկա համար:
Քանի դեռ կա այս հեքիաթը` էլ ի՞նչ ցաﬖ է մեր,
երբ հին մարդիկ` ծեր ու հոգնած թնկթնկում են,
թե` սա մեր քաղաքը չէ,
երեսպատման սալիկների տակ մնաց մերը,
որ հիշողության սարդոստայնում է խճճվել:
Համոզված էինք, որ համաչափ հասակով ենք բարձրանում ես ու դու
և նույն կորագծով էլ իջնելու ենք ձեռք ձեռքի տված:
Հիմա, երբ ցնդել է տեսիլքը պոետական,
քո տեսքով ծերություն են գծում տարիները դեմքիս,
իսկ դու մնում ես միշտ ջահել՝ կրծքիդ տակ իմ ոգին.
ես քո դիմանկարն եմ,
դու իմ Դորիան Գրեյը, քաղաք:
Արևելյան քաղաք
Արևելքի բարքերի մեջ մոլորված քաղաք, ինքնիշխան:
Մերթ ընդ մերթ արթնանում թմբիրից` բաց կրքով հոմանուհի,
ցատկում ես բարակ ուսերիս և գազանի ճանկերդ խրում մաշկիս մեջ.
ո՞վ դարձրեց քեզ վայրի էգ, մեր թևերի վստահությամբ մեծացած աղջիկ:
Շնկշնկոց ես ու փայլ, գեղեցկություն դիմադարձ,
մարմարյա սալիկների ու զարդաքանդակ շղարշի տակ
ծեքծեքում ես` ամենակին. աստղ ես ու կրքի խորհրդանիշ:
Անհայտից դուրս պրծած ձեռքեր,
որ չեն զգացել շունչդ և շոշափել ոգիդ` թեկուզ մի պահ ու անցողիկ,
քեզ մերկացնում են այնպես դատարկ ու սնամեջ,
մեր սիրուց ու քնքշանքից հեռու` մի օտար տանիքի տակ,
և հմայքդ լափլիզում փողոցի շան ախորժակով.
ավաղ, քո այդ տեսքով, մոլորված քաղաք,
դաջվել ես մեր հայացքի շրջանակի մեջ որպես դաժան լուսանկար:
Կար մի ժամանակ, երբ քո տղաներն էինք իսկական.
քեզ կերտել ենք սրտի խոսքով ու կրակով անկեզ.
մենք, որ միտք էինք, հպարտություն,
խիզախումը քո և ազատության սահմանը` մեր արյունով գծած,
ավելորդ ենք այլևս և ստվերում ենք թպրտում:
Հիմա ուրիշ ժամանակ են ցույց տալիս սլաքները ժամացույցի,
և մենք ապագայից ենք նայում այս վաղանցիկ ներկային
ու քո ճանապարհը պատրաստում` դեպի մեզ եկող.
թեկուզ տրորված և ինչքան էլ լինես հատակի կին,
վեհությունդ քեզ կդարձնենք՝ արևելքում մոլորված քաղաք:
Մի՛ ուրացիր, քաղաք
Քո եղբայրն եմ ես, քաղա՛ք, իմ անունով կանչիր ինձ.
ժամանակ չգտա հենց սկզբում խոստովանել քեզ,
քանի որ մեր արյան ու երազի մնացորդից
գույներ էինք ընտրում վերջին հեղափոխության դրոշին
և զենք կիսում հացի փոխարեն,
երբ պատերազմ էր բոլոր խրամատներում:
Հետո տունդարձի ճանապարհն էինք անվերջ փնտրում,
ուր, կարծում էինք, ջերմություն կգտնենք և տաք կերակուր:
Իսկ վաղը, երբ իմ ամպած երկնքում սև տարածվի ագռավը,
քո մտահոգ ձեռքով կիջեցնես կոպերս վերջին անգամ
ու թևերիդ վրա համր կտանես մարմնիս ավերակը՝
ամփոփելու մոտիկ բլրալանջին` մյուս եղբայրներիդ կողքին:
Պարտքդ կատարած` կտրուկ կշրջվես սգո թափորին,
մեռա՛վ եղբայրս՝ կասես,
ու մատով ցույց կտաս նրանց մեջ մեկին,
հավաստելով՝ հիմա դու ես իմ եղբայրը,
ու կքայլես տուն՝ այնպես թեթև, անփույթ.
որ կյանքս` քեզ մոտ ու արյունակից, չէր էլ եղել կարծես:
Ես քո եղբայրն եմ, քաղաք, ինձ մի՛ ուրացիր:
Քաղաք` 782 թվով գաղտնագրված
Օրենքների գրքի հին ու առաջին ձեռագրերում
տեսա քաղաք՝ 782 թվով գաղտնագրված:
Հսկաների ժամանակն էր երկրի վրա,
իսկ երկնքում իշխում էին բազմաթիվ աստվածներ.
նախաստեղծ էր տոմարը և օրացույցում հաշվարկն էր ուրիշ:
Ընթերցումների նորագույն մեկնությամբ կարդում եմ ահա.
«Այս քաղաքը հոյակապ կառուցեցի ես`
արքա աստվածային մեծության և նվաճված երկրների.
սիրո ու արբունքի աղյուսներով շարեցի պատերը
և շրջանաձև պատեցի խաղաղության պարիսպներով.
քեզ՝ ձեռակերտ բուրմունք, հարդարեցի այնքան,
որքան գեղեցկությանդ սահմանն էր թույլ տալիս:
Քո աշնան վերջին տերևը նկարեցի սիզամարգին ընկած
և սահող ամպիդ ընթացքը դաջեցի ժայռին`
հավաստելով, թե իմ քաղաքում ոչինչ չի կորչում.
քեզ այսպես հրաշալի իմ շուրջը կառուցեցի»:
Բայց մինչև իրականությունն այդ արքայաբար գրված,
քո ժամանակը առասպելից է գալիս, քաղա՛ք.
առեղծվածի ուրվապատկերով քո անվիճելի տեսքն է արտացոլվել
հին գրերում հիշատակված Մասիս կամ Արարատ լեռան հայելու մեջ:
Աշխարհը դեռ նոր էր սկսվում,
երբ ալեմորուս Նոյը առաջինը քե՛զ տեսավ երկրի վրա
ու տապանակիր լեռան թաց լանջից Աստծուն ավետեց.
«Երևա՜ց, հո՜ղը երևաց»:
Հենց այդ փրկության կանչն էլ դարձավ քո անունը:
Քաղաք, դեռ ջրհեղեղի ջրերով մաքրված,
որ պիտի շնկշնկայիր որպես նախաստեղծ առավոտ.
բայց տոմարն է հիմա ուրիշ և օրացույցում այլ հաշվարկ է:
