Բարի երեկո
После стольких зим уже безразлично,
что или кто стоит в углу у окна за шторой․․․
И.А Бродский
Մի անգամ մի տղամարդ, ում, ինչ մեղքս թաքցնեմ, էն ժամանակ տեղը տեղին հավանում էի, մի զարմանալի հարց տվեց․ «Կանանց ես, չէ՞, հավանում»։
Չէ՛, չեմ հավանում, ինչպես որ չեմ հավանում տղամարդկանց, երեխաներին, ծերերին, ընդհանրապես մարդկանց։ Առանձնապես կենդանիների ու բույսերի համար էլ ուշքս չի գնում։ Սիրտս ատելությամբ է լի։ Բայց էն տղամարդուն դա չասացի, իբր լավ կին երևալու համար, բայց շատ իզուր, ասեի էլի, ի՞նչ էի կոտրտվում, միանգամից հետ կգնար ու էսքան չէինք ատի իրար։ Ապուշ եմ։
Մի քանի տարի առաջ մի տղամարդ՝ մեկ ուրիշը, որոշեց իրականացնել սովետական երեխայի երազանքը․ հիշո՞ւմ եք «Հռոմեական արձակուրդներ»-ում արքայադստեր կերած պաղպաղակը, չէի՞ք ուզի դրանից, ու ինձ համար մեծ պաղպաղակ գնեց, գունավոր գնդիկներ՝ ազնվամորու, շոկոլադե, նանայի։ Կատարյալ նողկալի բան է, բայց քանի որ այդ տղամարդու հաշվին էի ապրում, առանց այն էլ չարաշահում էի նրա բարիկամեցությունը, ու էն ժամանակ նա դեռ սիրում էր ինձ ու ինձ մարդ էր համարում, էդ ողջ զզվելիությունը կերա ու ասացի․ «Ո˜ւխ, ո˜ւխ», ու ամենաքնձռոտ ավանի կայարանում ստամոքսիս նոպան բռնեց։
Երանի հիմա էլ սկսվեր։ Փառահեղ բան է ստամոքսի նոպան։ Ցավից գժվում ես, ու քրտինքը տալիս է վրադ։ Նման դեպքերում ցանկալի է գավառում լինես, որտեղ շատ ակնառու են քո գզգզված սև մազերը, որտեղ քեզ պես հագնված են միայն վերջին թմրամոլները, ու, ամենակարևորը, ատելով ատում են օտարերկրացիներին, առավել ևս հիվանդ ու աղքատ։ Այս բոլոր արտոնություններով օժտված՝ պառկել էի կառամատույցին ու նայում էի օտար երկնքին, հա, հա, մահն է եկել, էն էլ ուր, փտած ինչ-որ բերգում, ի՜նչ զզվանքով կնայեր վրաս գարեջրից ուռած ոստիկանը, կամ էս տղամարդն ի՞նչ դեմքով կնայեր վրաս։
Նստած եմ խոհանոցում, նայում եմ տղամարդուն, ում ժամանակին դուր էի գալիս, իսկ հիմա համարում է, որ հարբեցող եմ, վատ բնավորություն ունեմ ու անհաջող լեզբի եմ ու սիրտը խառնում է, իսկ ես ատում եմ, վայ, ոնց եմ ատում էս տղամարդուն, Աստվա՛ծ իմ։ Եվ հիշում եմ կայարանը, էն ամռան՝ տաք ասֆալտի, արյան գնով գնված դեզադորի ու դեմքին դրած ձեռքի հոտը, ոնց էի մեռնում ու ոնց չմեռա ու հիմա էլ չեմ մեռնի երիտասարդ․ ի վերջո, ռադդ կքաշես, չէ՞։
Էսքան մոտ ինչո՞ւ թողեցի էս տղամարդուն, չեմ կարող հասկանալ։ Ե՞րբ ատեցինք իրար, դա էլ չհասկացա։ Նման պատմության մեջ երբեք չեմ հայտնվել ու դեռ չեմ կարող հասկանալ, թե ինչ պետք է անեմ, հայացքս հառել եմ պատին, չեմ խոսում, ինչն իմ կյանքում հազվադեպ է պատահում ու հիշում եմ էն շոգ ամառը՝ գնացքը կանգնեց ու երեք րոպեից կշարժվի, իսկ ես չեմ կարող կանգնել թքոտված կառամատույցին, վրաս նայող չկա, կազմակերպված բյուրգերությունը գնացք է բարձրանում, որում ես էլ պետք է հայտնվեմ, թե չէ էստեղ կմնամ որպես արձան, դե գնա, պետք է բարձրանաս, թեկուզ չորեքթաթ, թեկուզ չոչ անելով, որովհետև երկրորդ գնացքը վաղը կգա, իսկ դու երկրորդ տոմսի փող չունես ու մեքենա էլ չես կարող ոչ մի տեղ կանգնեցնել, քանի որ մինչև մայրուղի էլ չես կարող քեզ գցել։ Հիշում եմ Սուրբ Իվլիտային և Յելի տասներկու աղոթատեղիները, չորեքթաթ եմ կանգնում, հետո մի կերպ երկու ոտքի, վագոն եմ բարձրանում, գրկում եմ պայուսակս ու քնում երկար քնով, մինչև ուղեկցորդը գլխիս չի կանգնում ու կոշտ ձայնով ինչ-որ բան գոռում, ոնց-որ ,,Deutschlandüberalles’’.
Սա էլ գոռաց վրաս։ Ի՞նչ է դեմքին գրված, էս ողորմելին ամեն ինչի հետ մեկտեղ պարզվում է, խուլ էլ է։ Որ էսքան ատում է ինձ, էլ ինչու եկավ, հարցրի՝ ինչու ես տխրել, բայց պետք է հարցնեի՝ ինչու ես կատաղել, ասում եմ, չէ՞՝ ապուշի մեկն եմ։ Ասաց՝ բա ինչ էիր սպասում։ Հիասքանչ երկխոսություն է։
Ավելի լավերի էլ եմ ականատես եղել։ Ավելորդ շարժում չանես, թե չէ կխփեմ։ Էհե˜ե։ Համ էլ էն ժամանակ օտար տարածքում էի, ոսկե տղայի բնակարանում, բայց փող ունեի, տաքսի կանգնեցրի ու տուն գնացի։ Տուն հասնելուն պես ռադիո միացրի, որ հարևանները ոռնոցիս ձայնը չլսեին ու մորս չասեին՝ երեխեդ գիժ ա։ Հնչեց երգը, ո՛չ ոկալը, ո՛չ մեղեդին բանի պետք չէին, բայց տեքստը՝ так тебе и надо։ Մեծ հաճույք ստացա, բայց ինչպես տեսնում եք փրկվեցի, դրա համար սրա ձև բռնած լռությանն էլ կդիմանամ։ Տեսնես՝ ի՞նչ է պատահել էս մարդուն։
Կարևորը՝ ինքս ինձ չխղճամ։ Ցույց չտաս, որ շատ ես նեղվում, մենակությունից գժվում ես ու գազը պայթեցնելու մասին ես երազում։ Կրկին լռություն է, մարդու գրկին ռադիո է, փոշոտ, նրա աչքերում, պարզ է, կեղտոտ խոզ էլ եմ։ Սկսեց խոսել ու պատմեց, որ էն կինը, օ˜, էն կինը, ոչ թե խոզը, ինչպիսին որ դու ես, անուշիկ, հե, հե և այլն։ Էն կինն էլ վեջս չի ու մնացածներն էլ, մենակ իմանամ՝ սրան ինչ է պատահել, ինչու է էսքան շատ ջանում ոտքերը վրաս մաքրել, ու ես ինչո՞ւ չեմ ասում, որ գնա իմ տնից, փախչի, էս քյառթուն ու թերմացքը․․․
Լավ եղանակին էստեղից էլ է երբեմն երևում հրաշքների լեռնաշղթա Իալնոն ու Սպիտակ ժայռը։ Առաջ մտածում էի, ոնց էր սիրում Ալիկը գայլ Միգելային, ու ոնց էինք փնտրում ես ու Վաչեն ցամաք ձորում։ Չգիտես՝ ինչու։
Էս գիշերն էլ կանցնի, ու էս մարդն էլ մի օր կգնա։ Կարևորն այն է, որ միշտ հիշեմ, որ ատելությունը մեծ ուժ է, ու սա էլ կհաղթահարեմ։
Բարի ճանապարհ
Մայան եկավ։ Ոչինչ չի փոխվել. նա նորից ուշացավ և մինչև վերջնագիծը՝ մինչև ինձ հասնելը, վազեց վերջին տասը մետրը: Հիմար կին է։
Շատ է գեղեցկացել, նիհարել, նոր բաներ է գնել։ Երկուսս միասին յոթ լարի ունեինք, գարեջուր առանք ու տապակած կարտոֆիլ։ Երկար նստեցինք։ Ռեստորանում ռուսական երգեր էին ճվում, ինձ զանգում էին, չէի պատասխանում, Մայայի կոշիկները սեղմում էին, ու նա հանեց՝ ամեն ինչ էնպես էր, ինչպես էն ժամանակ, ձմռանը։
Ամբողջ ձմեռ խմում էինք ու միշտ խրված էինք պարտքերի մեջ։ Ուտում էինք կարտոֆիլ․ նկուղում մի պարկ ունեի։ Դրա վերջը տալուց հետո, էլ չէինք ուտում, մենակ խմում էինք։ Ամեն գիշեր լացում էինք, մեկ նա, մեկ ես, կամ միասին, հարբում էինք ու հետո հիմարություններ անում, հետո իրար զանգում էինք, հանդիպում, խմում ու լացում։ Առավոտյան դեմքներս սառույցով մերսում էինք ու փող ճարելու մասին մտածում։ Էդ ձմեռ ով չալարեց, մեր վրայով անցավ, փողերս չէին վերադարձնում, Մայայի բոլոր գործերը տապալվեցին։ Հետո երազ տեսավ, իբր միասին ինչ-որ տեղ էինք լողում՝ թքի, բիչոկների, կեղտի մեջ ու իրարից էինք բռնվում։ Հետո ես իմ սիրած տղամարդուն հայհոյեցի ու իմ Աստծուն խուլ անվանեցի, Մայան տունը վաճառեց։ Ես աշխատանք ճարեցի, իսկ նա գնաց։
Հիմա էլի միասին ենք։ Ասում եմ, որ ես կարճ շորեր էլ չեմ կարող հագնել, որովհետև էլ չեն սազում։ Մայան ասում է, որ ծով կգնանք, կսևանամ ու նորից սիրուն ոտքեր կունենամ։
Ես պատասխանում եմ, որ եթե ինչ-որ մեկին դուր չեմ գալիս, թող չնայի վրաս։
Մայայի գնալուց հետո ոչ մեկի հետ չեմ խոսել։ Նա էլ է մինչև էսօր լռում, քանի որ էն երկրի լեզուն չգիտի։ Որոշեցինք այսուհետ ուրիշ կերպ ապրել, որ էլ չենք վնգստա, էլ չենք խմի, բաղնիք կգնանք, կմարզվենք ու էլ չենք մտածի այն մասին, որ Մայայի տղամարդիկ կա՛մ մեռնում եմ, կա՛մ գժանոցում են հայտնվում, իսկ իմոնք՝ շատ ավելի պարզ՝ չեն սիրում ինձ։
-Ինչո՞ւ պիտի սիրեն մեզ, կարո՞ղ ես ասել, որովհետև ոսկի աղջիկներ ենք։ Հա՛, ստրիաներ ունենք, ցելյուլիտ, ծանր բնավորություն, անտանելի հարբեցողություն, բայց հե՞տո ինչ, իսկ նրանք փոխարենն ունեն խիտ մազածածկույթ, մեծ և չարդարացված հավակնություններ, փող չունեն, ապագա չունեն, խոստումնալից 40-ամյա տղամարդ, ո՞նց է հնչում։
Առավոտյան Մայային պատմեցի, որ երազիս մեկին տեսել եմ, անունը Արիել էր։
Դու գիտե՞ս՝ դա բարի հրեշտա՞կ ա, թե՞ пришёл по мою душу։
-Բարի ա, բա ո՞նց։
Հիմա օգոստոս է։ Երկու ամսից ձմեռը կսկսվի։ Հունվարին Դաթոն կգա մի ամսով, ու մի քանի օր ուրախ կլինեմ։ Հետո գարունը կբացվի, Մայան կգնա բախտ փնտրելու, ու ես նոր աշխատանք կճարեմ։ Ամեն ինչ լավ կլինի։ Բա ո՞նց։
Թարգմանությունը վրացերենից՝ Ասյա Դարբինյանի
