Քաշան: Հասել եմ: Հոգնած եմ: Քայլում եմ անապատով: Տեղանքին ծանոթ չեմ: Գնում եմ դեպի անհայտություն: Օդը լի է անտեսանելի խոնավ հյուլեներով, բույրերով, հաճոյաբեր թրթիռով և անսահման քնքշությամբ: Քամին բերում է կանաչի` թարմ ծաղիկների ու խոտերի բույրը: Այն ասես անցել է երկնային ծառաստանով ու խառնվել անուշահոտ շնչին:
Հարցրի. «Պարո՛ն Հեյդար, ո՞րն է Ձեր ակնկալիքն այս հեղափոխությունից»: Դողաց. սովի մատնվելու, կողոպտվելու ահից քունը կորցրել էր: Կողպում էր դռները և լուսամուտների ճեղքերից փողոցը հսկում:
Կինս ասաց. «Կասկածում եմ տանտիրոջը: Կարծում եմ` գաղտնի կապեր ունի հակահեղափոխականների հետ»:
Քաղաքը տենդի մեջ է, արթուն: Պատուհանափեղկերը բացուխուփ են լինում: Այս ու այն կողմից կրակոցներ, անհասկանալի գոռգոռոցներ են լսվում. ինչ-որ տեղ հրդեհ է, մութ փողոցներում անծանոթ մարդիկ վազում են իրար հետևից: Հայրս անտարբեր է շուրջը կատարվող իրադարձությունների նկատմամբ, ասում է` սա էլ կանցնի, և տնական գինի պատրաստելու համար դռնեդուռ ընկած փնտրում է բարձրորակ չամիչ:
Քաշանի երկինքը` հեռու մարդկանց աղմուկ-աղաղակից, կայծկլտում է զուլալ աղբյուրի նման: Մինչև սարերի լանջերը դաշտը ծածկված է կարմիր կակաչներով ու սազապների թփերով: Մերկ, պիրկ լեռները նման են առասպելական կնոջ մարմնի, դաշտերը մայրական քնքշանքով են համակված:
Հեռվում` փոշոտ ճանապարհի շրջադարձին, մի կին է նստած գետնին: Ինձնից քիչ հեռու` նռնենու ստվերում, մի մարդ պատրաստվում է աղոթքի:
Ոտքերիս տակ աշխարհի ամենափոքր ծաղիկն է: Հարցրի. «Հարգելի՛ բանաստեղծ, որտե՞ղ է Ձեր նշանավոր խիղճը»: Ասաց. «Այս ծաղկի հանդեպ տածած հիացմունքից դեռ ուշքի չեմ եկել»:
Համալսարանը փակել են: Ուսանողներս գոչում են. «Մա՛հ փիլիսոփայությանը: Մա՛հ ռեակցիային »,- և իրենց մատղաշ բռունցքներով հարվածում են պատերին: Նրանք հեռակա դատում են դասախոսներին և ազատության գաղափարն ընկալելու փնտրտուքի մեջ են համալսարանի միջանցքներում: Հարցնում են. «Պարո՛ն, միասնական ու ճշմարիտ խոսքն ի՞նչ է: Իդեալիստակա՞ն, թե՞ մատերիալիստական գաղափար է, իրավաբանությունի՞ց է բխում, թե՞ աստվածաբանությունից»:
Կինս հավատում է սրբազան պատերազմի գաղափարին: Արծաթե գինդերը նվիրաբերել է փողոցի վերջնամասի մզկիթին և համաքաղաքային շաբաթօրյակին ավլել մեր թաղի հողե փողոցը:
Կինս ասում է. «Վրեժխնդրությունն իսլամի համար ընդունելի չէ»,- և շփոթված ու սարսափահար նայում է օրաթերթում` գլխատվածների նկարներին: Իրիկունները վազեվազ գնում է կանանց դաստիարակության դասընթացների ու քարոզ լսելու և հավատարիմ է գործին, հավատուրացության դեմ պայքարին ու արգելքներին: Կարմիր, երկար եղունգները կտրել է, աչքերի կանաչ ներկը մաքրել: Գլուխը ծածկել է սև գլխաշորով և ամենայն ուշադրությամբ հետևում է, որ նույնիսկ ականջի բլթակը չերևա: Անհանգիստ է, խանդավառ, և մոլեռանդությունից սիրտը տրոփում է: Նստում է կողքիս և ինձ նայում: Խոսում է մեղքի ու սրբապղծության, սատանայական գայթակղությունների, վրեժխնդրության անհրաժեշտության մասին: Հարցնում է. «Դրախտին ու դժոխքին չե՞ս հավատում»: Քնքշորեն բռնում է ձեռքս և մայրական գորովանքով ինձ նայում: Գիշերները հաճախ արթուն է և քթի տակ աղոթում է: Շունչը պաղ է, մաշկից վարդաջրի հոտ է գալիս: Որ պահին աչքս վրան է ընկնում, տեսնում եմ` ժպտում է, և անքթիթ նայում պատուհանից այն կողմ` երկնքին: Ասում է. «Ակա՛նջ դիր: Հրեշտակների երգը լսո՞ւմ ես»: «Չէ՛, չեմ լսում»: Գլուխս խոթում եմ բարձի տակ և փորձում քնել: Լսվում են ցաքուցրիվ կրակոցների ձայներ և հարևան կտուրներից գոչյուններ` «Ալլահ աքբար» :
Ընկերներս ասում են. «Պե՛տք է գնալ»: Ընկերներս ասում են. «Պե՛տք է մնալ և կռիվ տալ»: Ընկերներս, գլուխները կորցրած, մտադիր են օրաթերթ ու կուսակցություն հիմնել:
Հեյդարն իր տան նկուղը լցրել է ալյուրով, բրնձով, նավթով: Մետաքսե ծածկոցները մեր տուն է ուղարկել: Փողերը բանկից հանել, ոսկեդրամներով լի քսակը վզից կախ է ման գալիս: Հեյդարը վախենում է հեղափոխականներից, որոշել է գաղթել, բայց օտարության մեջ միայնակ մնալու միտքն էլ է նրան ահաբեկում:
Համալսարանում իրարանցում է: Մեկը ելույթ է ունենում, բազմությունը փառաբանում է Մոհամմեդ մարգարեին: Համալսարանի պատերի տակ խորոված կարտոֆիլ ու խաշած ճակնդեղ են վաճառում, և ծառերի ճյուղերից կախված են իմամի նկարները: Մի տարեց կին կտրում է առաջս: Նահատակված որդու լուսանկարն է ցույց տալիս: Լացում է և բացակա այաթոլլահին է փնտրում: Մայթերը հեղեղված են կրոնական գրքերով, ջինսե տաբատներով, քաթանե կոշիկներով: Մի աշխարհազորային քիչ հեռվում խմբին սովորեցնում է «Ուզի» գնդացիրը գործածելու կանոնները, իսկ ծառերի ստվերում մի տղամարդ, կինն ու երեխաները սփռոցը փռած` ուտելիք են բաժանում իրար միջև:
Մի ուսանող է դեմս դուրս գալիս: Որպիսությունս է հարցնում, չեմ ճանաչում: Երեսը սև է ներկել, վանդակավոր սև շոր փաթաթել գլխին ու պարանոցին: Մտածում եմ` արաբ երիտասարդ է և Պաղեստինից է եկել: Մի գնդացիր է ձեռք գցել, մի քանի անգամ օդ է կրակում: Կանայք ճչում են և պառկում գետնին` ծառերի հետևում:
Դուռն են թակում: Կեսգիշեր է: Կինս անմիջապես տեղից վեր է թռչում: Հայրս աճապարանքով թաքցնում է օղու շշերը: Հեյդարն է: Մեզ համար չոր կաթ, հորած պանիր, հնդկական ձկան յուղ է բերել: Հևում է: Ասում է. «Բենզինը վերջացել է, ալյուր չկա, խոլերա ու ծաղկախտ է տարածվում: Մարդիկ իրար միս են ուտելու»: Կնոջս ծիծաղը գալիս է, նա վստահ է, որ հավատացյալները մեզ սնունդ կհասցնեն: Տղաս զայրույթով հարվածում է ալյուրի պարկերին և ասում` իրական հեղափոխությունը նոր է սկսվում: Տղաս հավատում է կեղեքված թուդեականների հաղթանակին: Օրեր շարունակ գործարան է գնում, բայց չգիտի` ինչպես մտերմանա բանվորների հետ: Կեղտոտ շորեր է հագնում, հպարտանում փոշոտ կոշիկներով: Տղաս աղքատության ջատագով է և նպատակ ունի մուրացկան դառնալ:
Նկարիչ ընկերս քաշանցի է: Հրավիրեց: Աստված ողորմած է: Վեր կացա, ճամփա ընկա: Կինս աղոթք էր անում: Նոր էր սովորել և լավ չէր հիշում: Թղթի կտորը փակցրել էր պատին, կարդում էր:
Տանտերը բակում էր, հենց ինձ տեսավ, տեղից վեր թռավ: Դողում էր: Ինչ-որ մեկին էր սպասում: Հայացքը հառեց պայուսակիս, հարցրեց. «Փախչո՞ւմ եք»: Պատասխանեցի` ոչ: Շարունակեց. «Ձեր անո՞ւնն էլ կա ցուցակում»: Գլուխս տարուբերեցի: Ասաց. «Ինձ կբռնեն: Այսօր կամ վաղը: Ձեզ էլ կբռնեն: Բոլորին կբռնեն»: Հայրս էլ էր արթուն: Պատուհանի մոտ նստած` թառն էր լարում: Մինչև վերջերս թառի դասեր էր տալիս, սակայն սաներն այլևս չեն գալիս: Նրանք հեղափոխական երգեր են երգում: Մսյո Արտավազը հորս վաղեմի ընկերն է: Ժամանակ առ ժամանակ հյուր է գալիս, և խոսում են անցյալից: Մսյո Արտավազի գինու խանութը փակել են: Իր տան սենյակներից մեկն է խանութ դարձրել և չորահաց ու տանձի օշարակ է վաճառում: Արտավազն իմպերիալիզմից վախենում է և հարում Իսլամական Հանրապետությանը:
Տանտիրոջը մտրակի քսան հարված են տվել:
Տղաս դեմ է կապիտալիստական կարգերին և ասում է` տանտիրոջը պետք է գլխատեն:
Դաշտն ի՜նչ հեռու է այդ ամենից, ինչքա՜ն համբերատար ու գոհ: Հեռվում` Դեմավենդի լանջին, կանաչ ծառերով բոլորված մի լուռ գյուղ է քնած, և մի հավք է դայլայլում մոտերքում: Թեթևություն եմ զգում, օդում սավառնող խատուտիկի զգացողություն ունեմ: Քթիս տակ երգում եմ.
-Վայելում եմ կանաչի հոտը բուրաստանում,
Այս գյուղակում ինչ-որ բան եմ ես որոնում:
Գուցե` երազ…
Գուցե` լույս, խճաքար, ծիծաղ …
Առջևում` բարձունքին, մի մեծ ավազան կա, կողքին` կավածեփ, խարխուլ սենյակ: Ջուրն անշարժ է` լի լողացող մամուռներով: Ավանակին նստած` մի ծերունի է անցնում: Խուրջինից տաք հացի բույրն է գալիս, իրենից` այրված ցախի հոտը:
Բյուր-բյուրավոր մարդիկ են հավաքվել աղոթքի, բյուր-բյուրավոր մարդիկ պատրաստվում են երկրպագության: Սև չադրաներով կանայք լցվել են փողոցները: Մի երիտասարդ հենվել է պատին: Կոպերը փակ են, աչքերից արտասուք է հոսում:
Բանաստեղծ ընկերս հիվանդ է: Ասում են` խելագարվել և իրեն պատեպատ է զարկում: Գնում եմ տեսության: Սիրտս ծանրացել, նեղում է: Ընկերս քնած է, կիսաուշագնաց է: Կինը մոլորվել է: Կինն ուժասպառ է ու շվարած: Ինձ տեսնելուն պես սկսում է լացուկոծը: Ասում է. «Սպասե՛ք, թող արթնանա: Գուցե Ձեզ ինչ-որ բան ասի: Երևակայական մարդկանց հետ է խոսում, օրը քսան անգամ ծնկաչոք նամազ է անում և անընդհատ ապաշխարում: Իրիկունները բարձրանում է կտուրը, և նրա` «Ամենատեր Ալլահ» կանչից հարևանները դուրս են թափվում: Գիշերներն արտասվում է, Աստծո ներկայությունն է զգում և վախից աչքին քուն չի գալիս»: Հավատս չի գալիս. Ի՜նչ լռակյաց էր, խաղաղ ու համեստ: Չէր խոսում, իր մասին չէր խոսում: Ասմունքում էր: Պարզ, վճիտ բանաստեղծություններ էին: Հեղափոխության օրերին` իրիկունները, մեր տուն էր գալիս: Նստում էր: Ծպտուն չէր հանում: Երկուսս էլ լռության մեջ ականջ էինք դնում անտեսանելի կտուրներից հնչող «Ամենակարող Ալլահ»-ին, հեռավոր փողոցների օտար աղմուկին, մթության մեջ ցրված կրակոցների ձայնին: Կարծես ինչ-որ տեղ հրդեհ էր: Բացվում էին պատուհանափեղկերը: Կանայք, երեխաները, ծերունիները դուրս էին թափվում: Լսվում էր սուրացող հրշեջ և շտապօգնության մեքենաների ազդանշանները: Բանաստեղծ ընկերս ողջ ընթացքում լուռ էր:
Ձեռքիցս դեռևս արյան հոտ է գալիս: Արյան հոտ` նոր բացված վերքի, պատանու, որը տղայիս տարիքին էր: Վրդովված էր ու հուզված: Հևում էր: Փոքր բռունցքը թափահարում էր օդում և սպառնում զինվորներին: Ոլորանին կորավ տեսադաշտիցս: Ինչ-որ տեղ հրդեհ էր: Փողոցը ծածկված էր խեղդող ծխով ու փոշով: Կանայք վազում էին, տղամարդիկ հապճեպ փակում էին խանութները: Հրաձգություն էր: Բանաստեղծ ընկերս կողքիս էր: Դողում էր: Խոսում էր ինքն իրեն: Մահը ծանոթ դեմք էր առել և դյութիչ, հրապուրիչ կնոջ նման շրջում էր քաղաքում: Կրկին տեսա անծանոթ պատանուն: Կռացել էր: Ձեռքով գրկել էր ծառի բունը: Բարձրացրի նրան: Ծանր էր: Չէր շնչում: Փամփուշտը խոցել էր կուրծքը: Կանչեցի անցորդներին: Մեկի առաջը կտրեցի: Մի տան դուռ բախեցի: Ինքնություն չունեցող, անանուն պատանին լուռ էր: Բանաստեղծ ընկերս չէր խոսում: Կանգնել էր կողքիս և հմայված աչքերով «մահ»-ին էր նայում:
Մթնում է: Որտե՞ղ եմ: Շուրջս ոչ ոք չկա: Մոլորվել եմ: Ոտքերիս տակ լուռ աղուտը սահում է դեպի մութ ու անծանոթ աշխարհներ: Սիրտս զարկում է: Իմ միակ ուղեկիցը քամին է: Աննպատակ քայլում եմ: Շուտով բոլորովին կմթնի: Անորոշ երկյուղը պտույտ է տալիս ներսումս և պաղ ձեռքը հպում ծոծրակիս: Արագացնում եմ քայլերս: Կոշիկը հարում է ոտքս: Փնտրում եմ ծառ, մարդ, ինչ-որ գյուղի հետք: Պտտվում և դեպի ձախ եմ գնում: Անապատն ինձ է նայում: Համր, ցիրուցան աղմուկը թևածում է օդում: Աչքս ընկնում է նեղ արահետին, որը կախարդական նշանի նման ինձ դեպի շեն է առաջնորդում: Հոգնած եմ: Ծարավ եմ: Ընկնելով, բարձրանալով քարշ եմ գալիս: Տեղ-տեղ արահետն ընդհատվում և ավելի հեռվում կրկին շարունակվում է: Թվում է` երբեք չեմ հասնի: Քայլելուց բացի այլ հնար չունեմ: Իմ միակ հույսը դարուփոսերով լի այս նեղ ճանապարհն է:
Գուցե երազ եմ տեսնում: Հավատս չի գալիս: Դիմացս` անապատի կենտրոնում` լուռ ամայության մեջ, բոլորված ճերմակ բարձր պարիսպներով, եթերային երազի նման մի կանաչ այգի է խաղաղ փռված: Կիսաբաց դուռը կանչում է ինձ: Ծիկրակրում եմ: Ոչ ոք չկա: Գողտրիկ, մեկուսի այգի է` պարիսպների երկայնքով ձգվող երկշարք բարձրուղեշ բարդիներով և վայրի կակաչներով ու անծանոթ դաշտային ծաղիկներով ծածկված չորս ծաղկանոցների սրտում` չորս հնամյա նոճիներով: Կենտրոնում մեծ ավազան է` անապակ ծավիով, երկնքի կապույտով լեցուն: Փոշեծածկ քարահատակ անցուղիները նուրբ-նուրբ են. ո՛չ ոտնահետք կա, ո՛չ մատնահետք, ո՛չ խռովահույզ պահերի դրոշմ, ո՛չ էլ հիշողությունների ճանկռոտված պատկեր: Հյուսիսային հատվածում` քարե աստիճաններից վեր, ընդարձակ պատշգամբ է, հետո երկնքին թիկնած ճերմակ, հոյակերտ տուն: Այնքան եթերային է ու թափանցիկ, որ թվում է` լուսապատկեր է կամ ցնորք: Կարծես սրբազան պայծառակերպություն է կամ երկնքից իջած լուսաշող: Հուշիկ, անվճռական ու զգուշավոր քայլերով առաջ եմ գնում: Վախենում եմ` հայացքս կտրեմ` անհետանա, լիաթոք շնչեմ` հօդս ցնդի: Նստում եմ ջրավազանի եզրին: Լվացվում եմ, վայելում եմ: Ինչպիսի՜ բավականություն: Տան պատկերը ցոլցլում է ավազանի խորքում, կանաչ ծառերը լողում են նրա մարմարե մակերեսին: Նայում եմ: Շուրջս ոչ ոք չկա: Մշտնջենական աղմուկի ու իրադարձությունների թոհուբոհի մեջ ճերմակ տունը մոռացության է մատնվել: Պաղ ջրի բույրը հմայում է: Հանում եմ շորերս, մտնում ջուրը, սուզվում: Աչքերս բաց են: Երկնի կապույտը լցվել է ջրավազանի խորքը: Ասես լողում եմ Ծիր Կաթինի աստղերի միջև: Ջրի շունչը մաքրում է մարմնիս հազարամյա փոշին, և հոգիս դողում է երջանկությունից: Կարծես մի աներևույթ ձեռք ինձ մկրտում է կենաց ջրում: Պառկում եմ ջրի երեսին: Արևը ներքև է սահել պատերի գոտկատեղից, և մայրամուտի լուսումութի մեջ նոճիները հասակ են առել: Աչքս ընկնում է տան վրա, սիրտս թրթռում է: Ինչքա՜ն հասարակ է, անբռնազբոս, ինչքա՜ն մեղմ ու քնքուշ, այնքա՜ն անեղծ ու նվիրական, որ թվում է` մեռոնով է օծվել: Հիշեցնում է ծանոթ մեկին: Մեկին, որ սրտակից է, բայց մոռացված, որ նստած է անուշ երազների, հին հիշողությունների շեմին: Հիշեցնում է եթերային կնոջ` մարմինը երկնային, ջրի նման աչքերով: Նման է մորս` հարսի կերպարով, ամաչկոտ կույսի հայացքով, մատների արանքում քառաթերթ ծաղիկ, և մի կնոջ` մորիցս հեռու, հավերժական, ժամանակի մեջ տարրալուծված:
Դուրս եմ գալիս ջրից: Սրթսրթում եմ: Զով ու դուրեկան է անապատի իրիկունը: Հագնվում եմ: Կոշիկները ձեռքիս` բոբիկ քայլում եմ: Հաշվում եմ. աստիճանները տասներկուսն են: Պատշգամբում ինչ-որ մեկը աղոթք է արել, հետքը մնացել է: Հատակին կապույտ, փոքր ծաղիկներով ճերմակ գորգ է փռված: Առաջ եմ անցնում: Լուսավոր սրահ է` հասարակ պատերով` առանց նախշերի և նստելու ու նայելու համար քարե նստարանների: Առաստաղի ու պատի անկյունները զարդարված են գաջե ծաղիկներով, լուսամուտների հայելապատ շրջանակները համեստ են, հլու: Սենյակի տարբեր կողմերում կա երկու կիսաբաց դուռ, որ տանում է դեպի մեկ այլ սենյակ, դեպի գողտրիկ առանձնարան: Խճճված միջանցքները, ոլոր-մոլոր աստիճաններն ու կիսամութը կանչում են ինձ: Երբ հասնում եմ վերնահարկ, շունչս կտրվում է: Երևում են աշխարհի չորս ծագերը, երկինքը մի ոտնաչափ է հեռու, անապատը ձգվում է մինչև հորիզոնի խորքը: Նստում եմ: Ժամանակ է անցնում: Ո՞ր ժամանակի մեջ եմ, որտե՞ղ եմ: Քունս տանում է: Քաղցր նիրհը թավալվում է կոպերիս տակ, բայց ուղեղիս չի հասնում: Երկնքում մեկ առ մեկ հայտնվում են աստղերը: Հայացքս լող է տալիս մթության մեջ, մտքերս դադար չունեն ջրապտույտի հարափոփոխ կոհակների նման: Ձեռք ու ոտքս ընդարմացել են, մարմինս չի զգում սեփական ծանրությունը: Խճճվել են մարմնիս անդամների ուրվագծերը: Ասես շարունակությունն եմ պատշգամբի, ծառերի, անապատի, և աչքերս կախված են աստղերից: Ի՜նչ հեռու եմ ամենքից ու ամեն ինչից` երկրաչափական մարմինների համադրությունից ու իրերի տրամաբանական համաչափությունից, րոպեների անվերջանալի հաշվարկից ու թվային գործակիցներից, համակարգված մտքերից ու կանոնակարգված հարաբերություններից, օրենքի մեծածավալ աղյուսակներից ու բարոյագիտության հաստափոր գրքերից, ապրելու համընդհանուր բարքերից և սովորական լինելուց: Ի՜նչ հեռու եմ նյութի, ազնվազարմության, բացարձակ ճշմարիտ գաղափարների իշխանությունից, դաշտանի, ծննդաբերության, նախաստեղծ մտքի հայտնության, օրինակելի աշխարհի մասին դրույթներից: Հեռու եմ Արևելքի ու Արևմուտքի, բռնակալների ու ընչազուրկների միջև ընթացող կռիվներից, մաքրագործության կարգից ու թաղման ծեսից, նրանցից, ովքեր կարծում են` Աստված մահացել է, նրանցից, ովքեր մահից վախենում են և նրանցից, ովքեր սպասում են հրաշքի հայտնությանը:
Արթնանում եմ լուսաբացին: Մտամոլոր ու շփոթված շուրջս եմ նայում: Վեր եմ կենում: Քաղցած եմ, և վիճակս լավ է: Թեթևություն եմ զգում, հոգնածությունը լքել է մարմինս: Փչում է զեփյուռը: Հեռվում կանչում է աքաղաղը: Հորիզոնի խորքում` սարալանջին, փոքր գյուղն արթնացել է: Հագնում եմ կոշիկներս: Ոտնաձայներ են լսվում: Իջնում եմ ներքև: Մի ծերունի` ջրավազանի մոտ նստած, լվացվում է: Փարթամ մորուքը ճերմակ է: Բարևում եմ: Գլուխն է տմբտմբացնում: Աղոթում է:
Ոտնահետքերս տպվել են աստիճանների փոշոտ մակերևույթին: Երբ հասնում եմ դռանը, կանգնում, հետ եմ նայում: Աղջամուղջի լուսումութի մեջ տունն այնքան կատարյալ ու անաղարտ է, որ դողում եմ: Այն հղում է ինչ-որ պատգամ, ինչ-որ հաճելի ու առողջ բան, անասելի մի բան, որն ընկալում եմ առանց բառերի, և խաղաղության ու վստահության զգացողությունը պատում է հոգիս:
Վերադարձի ճանապարհն այլևս անծանոթ չէ: Ամայի դաշտը խաղաղ է և սարսափազդու դավերից զերծ ու դատարկ: Երբ հասնում եմ դաշտի ու կանաչի սահմանագծին, շեղում եմ ճանապարհս, քայլում արտերի միջով: Մայրուղու մոտ մի բեռնատար է կանգնում, նստում եմ: Վարորդը երիտասարդ է` սև մորուքով, արևահարված մաշկով: Այաթոլլահի տասնյակ նկարներ են փակցված մեքենայի լուսամուտներին: Քաղաք հասնելուն պես` մի սրճարանի մոտ իջնում եմ մեքենայից ու նոր միայն հասկանում` ինչքան սոված եմ: Լուսացել է, պայծառ, ամառային տաք առավոտ է:
Վերադառնում եմ հյուրանոց` իմ սենյակը: Թեհրանից մի քանի անգամ զանգել են: Ընկերս, որի հետ նախորդ գիշեր հանդիպման պայմանավորվածություն ունեի, եկել և գնացել է` մի հուշաթերթիկ թողնելով: Պիտի շտապ վերադառնամ: Խնդիրներ են ծագել: Ուսանողները դասադուլ են հայտարարել, դասախոսներն ապաստարան են փնտրում: Հավաքում եմ մանր-մունր իրերս, վերցնում պայուսակս, ճամփա ընկնում: Քաղաքի հրապարակում իրարանցում է: Բեռնատարները լիքն են մարդկանցով: Գյուղից գյուղ են անցնում, կարգախոսներ գոռում, փառաբանություններ հղում: Կտրել են ոչխարի գլուխը, արյունը քսում են բեռնատարների վրա: Երիտասարդները սև շապիկներ են հագել և թափահարում են բռունցքները: Խանութները փակ են: Քաղաքը կաթվածահար է: Մի տկար ծերունի հազալով թակում է մեքենայիս լուսամուտը: Ձեռքին կա մի թուղթ, որը չի կարողանում կարդալ: Աչքերը չեն տեսնում: Կարդում եմ. հասցե է` հեռավոր գյուղում` աշխարհի ծայրին` սոսիների շվաքում:
Մայրուղում խառնաշփոթ է` լիքը բեռնատար, սայլ ու ավանակ: Ղում մտնող ճանապարհը փակ է: Մեռել են տանում: Սպասում եմ: Թափորը փառաբանություններ է հղում առ Աստված: Սևազգեստ կանայք շարժվում են իրար կիպ կպած: Ողորմություն խնդրող մի տղեկ կախվել է մեքենայիցս: Օդը շաղախված է փոշով ու ծխով, և նավթի ու բենզինի հոտ է փչում: Շոգում եմ: Քրտինքը ծորում է վրայիցս: Շունչս փորիցս դուրս չի գալիս: Մեքենան մի կողմ եմ քաշում: Սպասում եմ մինչև ճանապարհը բացվի:
Հրապարակի մոտ դարձյալ կանգնեցնում են: Վկայական են ուզում: Բեռնախցիկն են տնտղում: Հետևի նստարանին լրագիր կա: Թերթում են: Բռնագրավում են: Գլուխս պտտվում է: Ծամում եմ ծխախոտի ֆիլտրը, թքում, ազդանշան տալիս, գոռում: Մի կին բռուցքով հարվածում է մեքենայիս դիմապակուն և հայհոյում: Նրա երեխան լաց է լինում:
Մայրուղի դուրս գալուն պես` ընթացքն արագացնում եմ: Բեռնատարները սլանում են գլխապտույտ արագությամբ` միմյանց չզիջելով: Ողջ-առողջ Թեհրան հասնելս հրաշք կլինի: Կոկորդս այրվում է: Բերանս չորացել է: Իջեցնում եմ դռան ապակին: Տենչում եմ օդ, մի կաթիլ անձրև: Ինչքան աչքս կտրում է` անապատ է ու հող, լերկ սարեր ու աղյուս թրծելու հնոցներ:
Վաղն առավոտյան ժողով ունեմ: Հոդվածը, որ խոստացել էի գրել, անավարտ է, նաև պիտի մասնակցեմ ընկերոջս հորեղբոր հոգեհանգստի արարողությանը:
Աչքս ընկնում է հայելու մեջ արտացոլված պատկերիս: Սրտնեղում եմ: Ներքևում անկենդան, փոշոտ ճանապարհն է:
Հետևի մեքենան ազդանշան է տալիս, ճանապարհ է ուզում: Չի հասկանում, որ առջևը փակ է, և չեմ կարող մեքենաս մի կողմ քաշել: Նորից է ազդանշան տալիս` երկարատև, ընդհատ, բարձր` հետն էլ գոռում է, սպառնում: Ուզում եմ իջնել ու դեմքին խփել: Ուզում եմ մեկի օձիքից կախվել ու նրան թափ տալ: Գազի հոտն ու ծուխը բռնել են օդը: Երկինքը մռայլ է, հորիզոնը` կպրապատ: Ցեմենտե թանձր ամպերը կախվել են գլխավերևս: Կոշտ, ծանր օդը բախվում է դեմքիս: Սրտնեղած եմ, մտովի` ապագայի խճճված օրերի լաբիրինթոսում, երբ հանկարծ հորիզոնի մոխրագույն խորքից` եթերային լուսաշերտի ծերպից, երկնային պարգևի նման հայտնվում է տան պատկերը` անբիծ, անուշաբույր, և հանդարտորեն առաջ է լողում: Ահա՛, տեսնում եմ` նրա եդեմական հոգին թաքնված է այնտեղ: Գիտեմ` այսուհետ, մերթընդմերթ, առանց նախապես իմաց տալու, գալու է ինձ փնտրելու: Ինձ հետ է լինելու թախծոտ, ծանրահոս երեկոներին, աղմկոտ օրերին, կարևորագույն խառը պահերին, հուսահատ, մութ գիշերներին ու հոգիս ավանդելիս, և սրտիս խաղաղություն է բերելու: Նա միշտ այնտեղ է: Նա` այդ կատարելությունը, իմ հոգու անեղծ տիրուհին:
Պարսկերենից թարգմանեց Նունե Հովհաննիսյանը
