Դիլըն Թոմաս | Մի թախիծ առաջ

ՔՍԱՆՉՈՐՍ ՏԱՐԻ

Քսանչորս տարին հիշեցնում է արցունքն իմ աչքերի:
(Թաղեք մեռյալներին. չլինի թե երկունքով քայլեն դեպ շիրիմ):
Բնական մուտքի մոտ, դերձակի նման կծկված,
Ճամփորդության համար պատանն էի կարում իմ՝
Լույսի ներքո մսակեր այս արևի:

Մեռնելու համար հագնված, զգայական քայլքն սկսած,
Կարմիր երակներս՝ փողով լի,- դեպի վերջը,
Դեպի վերջին ուղղությունը սկզբնական քաղաքի
Ընթանում եմ այնքան երկար, որքան հավերժը:

ԹԱԿԵԼՈՒՑ ԱՌԱՋ

Թակելուց առաջ և նախքան մարմինը կասեր՝ ներս արի,
Երբ հեղուկ ձեռքերը թփթփացրին արգանդը դրսից,
Ես, որ շարունակ անձև էի հանց ջրերը բարի,
Որ ձև տվեցին Հորդանան գետին՝ իմ տանը դրկից-
Մնեթայի դստեր եղբայրն եմ եղել մի հազար տարի,
Եվ հանց քույրը մի հերացու ճիճվի՝ չեմ իջել գրկից:

Ես, որ խուլ էի՝ գարնան ու ամռան ձայնին բովանդակ,
Եվ չգիտեի արև ու լուսին իրենց անունով,
Հանկարծ զգացի ահեղ թրմփոց մարմնիս զրահի տակ,
«Որ» դեռ հալած վիճակում էր և չէր դարձել «ով»:
Կապարե աստղերն ու մուրճն անձրևոտ
Ճոճք էին բռնել հայրիկիս կողքին՝ գմբեթից իր տաք:

Շատ լավ գիտեի ես այս դաժան ձմռան ուղերձը,
Կարկուտը խոցված և ձյունը՝ մանկան դող.
Եվ քամիներն էին իմ քույր հանդերձը.
Ցատկեց հողմն իմ մեջ հանց դժոխածին ցող.
Տաք արևից հոսեց արյունս՝ շնչահեղձը:
Չծնված՝ ճանաչում էի արդեն գիշեր ու զօր:

Տակավին չարարված՝ տառապեցի ահագին,
Երազներիս մսուրը՝ ոսկորներս շուշան,
Շրջվելով դարձան մի կենդանի գաղտնագիր,
Ու ձևվեց մարմինս՝ հատնելու այդժամ
Լյարդի կախաղան-խաչերը, հանց գիր,
Ու քամված ուղեղի ծալքը մոշանման:

Կոկորդս ճանաչում էր ծարավ դեռ նախքան
Մաշկի ու երակի կառույցը ջրհորի շուրջ
Որտեղ բառերն ու ջուրը դառնում են միախառն-
Հաստատուն, մինչև արյունը դառնում է ստերջ.
Սիրտս ճանաչեց սեր, որովայնս՝ սով մի դառն.
Հոտոտեցի. որդ էր իմ կղանքի մեջ:

Ժամանակը քշեց իմ գոյը մահկանացության՝
Լողալու կամ խեղդվելու ծովերում պարապ.
Արդեն ծանոթ էի ես մակընթացության
Աղի արկածի հետ, որը չէր հասնում ափ.
Ես, որ հարուստ էի, ավելի հարստացա՝
Ըմբոշխնելով օրերի ողկույզն անարատ:

Ես, ծնված մարմնից և ուրվականից,
Ոչ այս էի, ոչ այն, այլ տեսիլ մահկանացու.
Մահվան փետուրն ինձ հանկարծակի գետնեց:
Մահկանացու էի մինչև մահացու
Շունչը այն վերջին, որ հորս մատնեց
Ուղերձն իր մահացող քրիստոս աստծու:

Դուք որ պաշտում եք խաչ ու զոհասեղան ամեն պահ
Հիշեք ինձ, և
Նրա՛ն խղճացեք ամեն օր-
Ով միսուարյունս իր համար դարձրեց զրահ
Եվ անգթորեն խաբեց արգանդը իմ մոր:

ՀԱՏԿԱՊԵՍ ԵՐԲ ՀՈԿՏԵՄԲԵՐՅԱՆ ՔԱՄԻՆ

Հատկապես երբ հոկտեմբերյան քամին
Պատժում է մազերս եղյամ-մատերով,
Իսկ ես, բռնկված արևից այրող,
Կամ թռչունների ձայնին ունկնդիր՝
Գետնին խեցգետնի ստվեր եմ գցում,
Լսում ագռավի հազը շիվերից,
Ժայթքում է այդժամ դողացող սիրտս
Վանկային արյուն ու ձայնն այդ ծծում:

Փակված բառերի աշտարակի մեջ
Ես նշմարում եմ ծառերի նման
Բառերի տեսքով զբոսնող կանանց
Ու մանուկների շարքը աստղաշարժ:
Ես ձեզ կարարեմ ձայնեղ հաճարից,
Կաղնու սոսափից, երգեր կհանեմ
Փշենիների արմատից ամեն,-
Ու կարարեմ ձեզ ջրերի ճառից:

Հիմա ձարխոտի խանդակից անդին
Ժամացույցն օրվա բառն է հաղորդում,
Նյարդի խորհուրդը հողմացույցի հետ
Լուռ օրորվում է սկավառակ-ճոճքին:
Ես ձեզ կարարեմ գրերից մարգի,
Նշագիր խոտից, որ նենգ ձմռան հետ Ա
չքերի միջով կոտրվելու է.-
Ես ձեզ կարարեմ մեղքից ագռավի:

Հատկապես երբ հոկտեմբերյան քամին
(Ես ձեզ կարարեմ աշնան հմայքից.
Լեզվակից մորմի, Ուելսի սարերից)
Շաղգամ-բռունցքով պատժում է գետինն,
Ես ձեզ կարարեմ անսիրտ տառերից
(Ուժասպառ մի սիրտ, որ քիմիական արյան
Վազվզուքի մեջ կռահեց զայրույթ)
Ու կարարեմ ձեզ թռչնի բառերից:

ԿՈՒԶԻԿԸ ԶԲՈՍԱՅԳՈՒՄ

Կուզիկը զբոսայգում
Մի մենակյաց պարոն
Ցցված ծառերի ու ջրի միջև

Այն ժամից երբ բացում են դարպասը
Որ ծառերն ու ջուրը ներս մտնեն մինչև
Կիրակնօրյա մութ ղողանջը այգում
Ուտում է հացը լրագրի վրա դրված
Ջուր խմում շղթայակապ բաժակից
Որը երեխեքը խիճով են լցրել
Շատրվանում որտեղ իր նավակն էր լողում
Գիշերը շնաբնում նա քնեց
Բայց ոչ ոք շղթա չկապեց նրա վզից

Նա եկավ առտու՝ այս թռչունների պես
Ու ջրի նման նա նստեց
Պարոն կանչում էին
Հեյ Պարոն
Դասերից փախած երեխեքը մեծ
Որ փախչում էին երբ լսում էր հստակ
Ձայները անեղծ
Լճակի ու քարուավազի մոտ

Քրքջում էին երբ նա ձեռքի թերթն էր թափահարում
Հեգնանքից կուզիկանում ամեն առավոտ
Դեպ ուռիների գազանանոցն աճապարում
Խուսափելով զբոսայգու պահակից
Որ տերևներ է հավաքում իր մահակով:

Եվ այս հավետ քնած ծերուկը
(Մեն-մենակ կույսերի ու կարապների միջև
Մինչ ուռիների մեջ տղաների աչքերից
Վագրեր էին ժայթքում
Ոռնալու քարերի կույտերի վրա
Իսկ պուրակը կապույտ էր նավաստիներով)

Անցկացրեց օրը մինչև ղողանջը երեկոյան
(Մի կնոջ մարմին լրիվ անթերի
Ձիգ ինչպես ջահել ծփին
Ձիգ ու բարձր քան նրա ոսկորները ծուռ
Իսկ կինը կդիմանար ամբողջ գիշեր Երբ գոցվեին շղթա ու դուռ)

Ողջ գիշեր այս թերատ այգում
Ճաղաշարքից մացառուտից
Թռչուններից խոտից ծառերից լճակից
Ու ելակի պես անմեղ երեխեքից հետո
Որ հետևեցին կուզիկին
Մինչև նրա շնաբույնը՝ ցայգում:

ԻՄ ԱՐՀԵՍՏՈՒՄ ԿԱՄ ՄՈՒԹ ԱՐՎԵՍՏՈՒՄ

Իմ արհեստում կամ մութ արվեստում,
Որ ստեղծում եմ լուռ գիշերվա մեջ,
Երբ միայն լուսինն է սաստիկ կատաղած,
Իսկ սիրահարները՝ պառկած միասին՝
Իրենց թախիծներին ամուր փարված,
Ես տքնում եմ այս երգող լույսի տակ,
Չեմ խորհում փառքի ու հացի մասին,
Եվ կամ էլ՝ հանուն ինչ-որ սնամեջ
Փղոսկրյա բեմի առքուվաճառքի.
Գրում եմ հանուն փոքրիկ վճարի,
Որ միշտ կա նրանց գաղտուկ սրտերում:

Ոչ էլ հպարտ մարդու համար եմ գրում,
Որ հեռու է այս էջերին թափվող
Լուսնից՝ հավիտյանս խոնջ ու կատաղած.
Չեմ գրում հանուն վես մեռյալների,
Որ ունեն հազար սաղմոս ու սոխակ,
Այլ՝ սիրահարների համար վերստին,
Նրանց ձեռքերի՝ հին թախծին փարված. Ե
վ ովքեր իրենց հույզերով տարված՝
Ուշք չեն դարձնում իմ մութ արվեստին:

ՄԻ ԹԱԽԻԾ ԱՌԱՋ

Մի թախիծ առաջ
Նա ում գրկում եմ՝ մարմին ու ծաղիկ էր

Կամ, ջրածեծ, արոսից հնձված, անփորձ,
Դժոխք հողմ ու ծով,
Ցեմենտող ցողուն,- կռվեց աշտարակն ի վեր,
Վարդ աղջիկ ու որձ,
Կամ, կայմ-վեներա, որ թիավարի ձեռքով
Դեպ երկինք լողաց քաջ.

Որ թախիծն է իմ,
Բոժոժ, որ չի կնճռոտվում երկաթի վրա,
Իմ մեծնամատից հյուծված – կոկոն-արճիճը՝
Պատռած կեղևի թաղանթը նրա,
Որ փաթաթված էր ահարոնի ձողին.
Հիվանդ վարդի ճիչը,-
Այնքան հեշտորեն ջրերն ընդունեցին
Այս մերկանդամ որձին:

Ու նա որ պառկած է,
Ինչպես մի գլուխ պարտեզում ելոցի,
Շուշանի ցասման խարանն իր մատերի վրա,
Օրերով կրեց ժառանգությունը որ նման էր օձի,
Պատերազմները ներման,
Ավազի վրա թե դաշտում –

Քերովբե-հողմի տասներկու եռանկյունիների
Փորագրումը նախշուն:
Ուրեմն ո՞վ է նա,
Նա որ գրկել է ինձ:
Մարդոց ծովը ողողում է նրան,
Դուրս քաշելով հորը կեսարյան ճամբարից.
Կերպի որջերն ահա

Կերպավորում են նրա թուլեքին ջրի երկար ձայնով,-
Որ նա, ում ունեմ,
Մատնացույց մի ընդերք՝ սեր դարձած, ելնի
Քանի մութ չէ դեռ:
Գիշերն արդեն մոտ է –
Ազոտային կերպը լքում է նրան անվերջ:

Ես նրան ասում եմ. քանի դեռ այս անգամ էլ
Նրա ոսկորը կրակի չի տրվի,
Թող ներշնչի իր մեռյալներին, ամեն սաղմ ու սերմ
Քաշի իր ծովերի մեջ –
Խաչի իր ձեռքերը նրանց գնչուական աչքերով
Ու բռունցքը փակի հավերժ:

ՀԵՇՏ ՄԻ ԳՆԱ ԴԵՊԻ ԳԻՇԵՐՆ ԱՅԴ ԲԱՐԻ

Հեշտ մի գնա դեպի գիշերն այդ բարի.
Ծերությունը պիտի վառվի օրվա հետ.
Գժվիր, գժվիր, որ այս լույսը չմարի:
Իմաստունը մութն է սիրում աշխարհի,
Բայց քանի որ խոսքերն անզոր են հավետ,
Հեշտ չի գնում դեպի գիշերն այդ բարի:

Բարի մարդը կյանքն է հիշում քաջարի
Ու թողնելով ջահելությունն ընչավետ՝
Մոլեգնում է, որ այս լույսը չմարի:

Վայրենին, որ երգեց արև ու տարի,
Ուշ հասկացավ, որ կորչում է կյանքն անհետ,
Եվ չի գնում դեպի գիշերն այդ բարի:

Կույրն, զգալով շունչն անդորրի ու մահի,
Տեսավ հանկարծ մի նոր լույսի արահետ
Ու մոլեգնեց, որ այդ լույսը չմարի:

Եվ դու, հայր իմ, քո բարձունքից կատաղի
Լացով օրհնի՛ր, անիծի՛ր ինձ առհավետ.
Հեշտ մի գնա դեպի գիշերն այդ բարի,
Գժվիր, գժվիր, որ այս լույսը չմարի:

ԷԼԵԳԻԱ

Չափազանց հպարտ մեռնելու համար, կույր ու կոտրված՝
Նա գնաց մռայլ ու մութ, նույնիսկ չշրջվեց – ահա –
Սառն ու բարի մարդը անձուկ հպարտությամբ՝ բաց՝

Մռայլ մութ օրվա մեջ:
Ախ, թող որ հավիտյանս նա
Թեթև պառկի,- վերջապես,- այս վերջին խաչված
Սարում, խոտի տակ, սիրո մեջ, ու ջահելանա¯

Մարդոց երկար հոտերի մեջ. չկորչի հանկարծ, որ
Ապրի վերստին անհաշիվ օրերն իր մահվան, թեպետ
Ամենից շատ նա կարոտում էր կուրծքը իր մոր,

Որն է՞ր անդորր ու աճյուն, իսկ այս հողում կենարար
Մութ արդարությունն է մահվան – կույր ու չօրհնված:
Թեկուզ չունենա անդորր՝ թող գտնվի ու գտնի հայր:

Ես աղոթեցի կքվող սենյակում, նրա կույր մահճի մոտ,
Լռակյաց այդ տանը – մթնից ու լույսից մի կես
Րոպե առաջ:
Մահվան գետերը այդ առավոտ

Ողողեցին նրա խեղճ ձեռքը, որ բռնել էի ես,
Ու նրա անտես աչքերով ես ծովի արմատները տեսա:
(Ծեր տառապյալ մի մարդ՝ կուրացած ու վես:

Այդքան հպարտ չեմ՝ լացելու, թե
Նա և նա Էլ երբեք ու երբեք դուրս չեն գա իմ մտքից:
Նրա ոսկորներն էին լալիս:
Խեղճանում էր ամենից բացի ցավը:
Լինելով անմեղ՝ վախում էր, որ մեռնում է հեշտ՝
Ատելով իր Աստծուն, բայց նա այն էր, ինչ կար.
Ծեր բարի մի մարդ, քաջ՝ իր հուրհրան հպարտության մեջ:

Իրենն էր տանն ամեն ինչ, ամեն մի գիրք:
Նույնիսկ մանուկ ժամանակ լաց եղած չկար,
Ոչ էլ հիմա լացեց – այլ լուռ՝ ուներ մեծ վերք:

Տեսա թե աչքերում ինչպես մարեց վերջին լույսը:
Այստեղ, այս տիրակալ երկնի լույսի ներքո,
Մի ծեր կույր մարդ է իմ ուղեկիցն ու հույսը,

Որ քայլում է դաշտում իր որդու աչքերի,
Ուր ցավերի մի աշխարհ իջավ ձյան նման:
Նա լացեց մեռնելիս՝ սարսափելով ոլորտների

Վերջին հնչյունից – աշխարհը լուռ մեռնում էր, իսկ նա՝
Չափազանց հպարտ՝ լացելու համար, արցունքին՝
անպատրաստ:
Երկու գիշերներ էին պարուրել նրան՝ կուրություն ու մահ:

Ախ, խորագույն ցավն այն մտքից, որ նա գնաց
Այդ մութ օրվա մեջ…
Մեռնելու համար չափազանց հպարտ:
Ախ, նա կարող էր իր աչքերից թաքցնել արցունք ու լաց:

Մինչև մահս նա իմ կողքին կլինի կանգնած:

Թարգմանությունը անգլերենից՝ Սամվել Մկրտչյանի