Օդիսսեաս Էլիտիս | Հեղինե

(«Ուղենիշեր» գրքից)

Հեղինե

Առաջին կաթիլի հետ անձրևի սպանվեց ամառը.

թրջվեցին բառերը, որ ծնվել էին աստղազարդից,
Բառերն այն բոլոր, որ ունեին հատուկ և միակ նշանակետը – Քե՛զ:
Ինչպես էլ բացենք թևերը մեր,
այժմ մեզ հաշվի չի առնում ժամանակը,
Ինչպես էլ թարթենք աչքերը մեր,
այժմ երկար տողերն են ամպերով նավարկում:
Հիմա, երբ փակվեցին թարթիչները քո բնանկարում մեր,
այնպիսինն ենք, ասես մեր միջով մառախուղ է անցել –
Մենակ, մեն մենակ՝ շրջապատված անշունչ նկարներով քո:

Ճակատով ապակուն՝ աչալուրջ դեպի նոր թախիծը.
Մահը չի, որ մեզ ցած կիջեցնի, զի կաս Դո՛ւ,
զի կա հեռու մի տեղ մի քամի, որ քեզ՝ տեղահանվածիդ ապրեցնի,

որ քեզ հագցնի կարճ այնպես, ինչպես քեզ հագցնում է երկար հույսը մեր.
զի կա հեռու մի տեղ

կանաչ-կանաչ մի դաշտ՝ քո ժպիտից մինչև արևը ձգվող,
գաղտնիքներ շշնջացող այն մասին, թե կհանդիպենք նորից:
Չէ՛, մահը չէ, որի հետ կռիվ կտանք,
այլ ինչ-որ կաթիլի դեմ աշնանային անձրևի.

Ու մի ամպամած զգացում
Ու բույրը խոնավացած հողի հոգիներում մեր,
որ որքան գնում, հեռանում է:

Եվ թե ձեռքը քո մեր ձեռքում չէ,
և թե արյունը մեր երազների երակներում չէ քո,
Լույսը՝ ջինջ երկնքում,
Եվ երաժշտությունն անտես՝ մեր մեջ, ուրեմն մելամաղձոտ
թափառում ենք, քանի դեռ մեզ աշխարհն է իր մեջ պահում.

Խոնավ քամին է ժամը աշնան. բաժանումը՝
դառը նեցուկը հիշողության ծնկների,
որ արթնանում է, երբ գիշերը գալիս է՝ մեզ բաժանի լույսից:

Քառակուսի պատուհանն այն կողմ, որ նայում է վշտին,
որ նայում է ոչինչին,
որովհետև երաժշտություն են դարձել անտես բոցը բուխարու ու
թակոցը պատի մեծ ժամացույցի.
քանզի դարձել է նաև
բանաստեղծության տողը մեկ այլ տողի հետ աղմուկ զուգահեռ,
իսկ անձրևի մեջ – արցունքներ խոսքեր,
խոսքեր՝ ոչ նախորդների նման, բայց սրա՛նք էլ հատուկ և միակ նշանակետով – Քե՛զ:

Քնած

Նկարվում է ձայնը անկայուն քամու մեջ, և ծածուկ
ծառերի մեջ դու շնչում ես
Շիկահեր է ամեն մի էջը քնի քո և հենց շարժում ես մատները
քո մի կրակ է թափվում
Քո մեջ ինձ ուղղի՛ր արևի հետքերով: Եվ բարեգութ բուրում է
աշխարհը պատկերների
Եվ վաղվա օրը ցույց է տալիս մորեմերկ կուրծքն իր սպիացած
չփոխվող աստղից
Ուր գիշերում է հայացքն այնպես, ինչպես ուժասպառվում է մի
համոզմունք .
Օ՜, մի դիմադրիր էլ թարթիչներին,
Օ՜, մի շարժվիր էլ թփերում քնի.
Գիտես՝ ո՛ր աղերսանքդ է մատներիդ վրա ճրագ վառում, որ պահի պահպանի
դարպասներն արշալույսի.
Ո՛ր զովաշունչ հայտնությունն է շշնջում սպասումի մեջ
խոտածածկ հիշողություն
այնտեղ, ուր հույս է փայփայում աշխարհը: Այնտեղ, ուր մարդը չի ուզում
ոչինչ բացի մարդ լինելուց
միայնակ, ինքն իրենով առանց որևէ Կործանումի:

Մարինան ժայռերի

Ունես համը փոթորկի շուրթերին քո – իսկ ո՞ւր ես ման տվել
ողջ օրը խիստ ցնորքը քարի ու ցնորքը ծովի.
արծվաբեր քամին մերկացրել է ժայռերը,
մերկացրել է տենչը քո մինչև ոսկորներ.

Եվ դուստրերն աչքերիդ վերցրել են գավազանը Քիմերայի[1]՝
ու գծագրել փրփուրներով հիշողություն:
Ո՞ւր է ծանոթ վերելքը կարճ Սեպտեմբերի
կարմրահողի վրա, ուր խաղում էիր՝ նայելով ներքև
խիտ մացառուտներում այլ աղջիկներին,
անկյուններին այն, որտեղից ընկերուհիները քո թողեցին
խնկաբույրը գրկախառնությունների:

-Իսկ ո՞ւր ես ման տվել
ողջ գիշերը- խիստ ցնորքը քարի ու ցնորքը ծովի.
Ասում էի քեզ՝ հաշվես մերկ ջրում լուսավոր օրերը նրա,
անհոգ հրճվես լուսածագով իրերի,
կամ նորից շրջես դեղին դաշտերով՝
մի երեքնուկ լուսե կրծքիդ, դո՛ւ, հերոսուհի՛դ յամբի:

Ունես համը փոթորկի շուրթերին քո
Եվ մի զգեստ կարմիր՝ ինչպես արյուն
խորը խորքում ամառվա դաշտի,
եվ բույրը հակինթների. բայց ո՞ւր ես ման եկել՝
իջնելով դեպի ափերն ու դափնիները դեպի՝ քարերով գետի:

Այնտեղ – սառը աղի ծովախոտ,
իսկ ավելի խորքում մարդկային ինչ-որ զգացմունք, որ արյունաքամ էր եղել,
և բաց էիր արել հրճվալից գիրկը քո՝ անունը նրա տալով,
ու բարձրանալով թեթև՜ մինչ պարզությունը օվկիանոսի հատակի,
ուր փայլում էր սեփական աստղը քո:

Լսի՛ր, խոսքն է վերջինների իմաստությունը,
Եվ ժամանակն է այն կավագործ մարդկանց զգացմունքաշատ.
Եվ արևը կանգ է առել գլխավերևում Հույսի գազանի,
և դու՝ ավելի մոտ նրան, խեղդում ես մի սեր՝
ունենալով շուրթերիդ վրա ինչ-որ դառը համ փոթորկի:

Հաշվելու համար չէ երկնագույնը մինչ ոսկորներ, կամ որ մեկ ուրիշ ամառ
փոխեն հոսանքն իրենց գետերն ու
քեզ տանեն ետ՝ դեպի մայրն իրենց,
որ համբուրես այլ կեռասենիների,
կամ որ սլանաս՝ հեծած քամուն հյուսիսարևմտյան:

Առաքված ժայռներին առանց երեկվա ու առանց վաղվա,
վտանգներում ժայռերի սանրվածքով փոթորկի
հրաժեշտ կտաս հանելուկին քո:

ԽԵՆԹ ՆՌՆԵՆԻՆ
Ձյունաճերմակ բակերում այս, ուր հյուսիսային քամին է շրջում,
Սուլում, սահում գմբեթաձև տանիքներն ի վեր. դե ասե՛ք, խնդրեմ, խե՞նթ է նռնենին,
Որ հարվածելով լույսի շողերին՝ շաղ է տալիս սերմերն իր հրճվանքի
Ցանած համառությամբ ու շրշյունով քամու. դե ասե՛ք, խնդրեմ, խե՞նթ է նռնենին,
Որ թափահարում է թևերն իր նորածին՝ ի ցույց արշալույսին՝
Թրթիռովն իր հրճվանքի վեր արձակելով գույներ պատրանքի:

Եվ երբ դաշտերին արթնություն են բերում արշալույսի օրիորդները մորեմերկ,
Երեքնուկներ քաղում ճերմակ ձեռքերով`
Իրենց երազի սահմանին հասնում, ապա ետ գալիս. դե ասե՛ք, խնդրեմ, խե՞նթ է նռնենին,
Որ անվրդովությամբ իր կանաչ զամբյուղն է դնում լույսի շողերը հատ-հատ՝
Օրիորդների անունների շշունջով լցված. դե ասե՛ք, խնդրեմ,
խե՞նթ է նռնենին, որ կռիվ է տալիս ընդդեմ ամպերին:

Եվ օրը այն, երբ խանդից ներքին զուգվում զարդարվում է յոթ թևերով բազմատեսակ՝
Գոտևորվելով հավերժական արևի ցոլքերով հազարավոր,
Շլացուցիչ. դե ասե՛ք, խնդրեմ, խե՞նթ է նռնենին,
Որ օդի մեջ արագ խլում ձեռքում է պահում արևի բաշը դեպ ի վար վազքի մեջ նրա՝
Մեկ տրտմելով, մեկ փնթփնթալով. դե ասե՛ք, խնդրեմ, խե՞նթ է նռնենին,
Որ ձայն է տալիս, կանչում ծագող նոր հույսին:

Դե ասե՛ք, խնդրեմ, խե՞նթ է նռնենին, որ բարևում է հեռուներին՝
Թափահարելով թաշկինակն իր՝ հյուսված տերևների զովաշունչ լույսից
Դեպի ծովն այն՝ հղի հազար և երկու նավերով
Ու ալիքներով, որ հազար և երկու անգամ ճամփա են ընկնում, գնում
Դեպի ափերն անբո՜ւյր, անհրապո՜ւյր. դե ասե՛ք ինձ, խնդրեմ, խե՞նթ է նռնենին,
Որ ճոճում է կայմերն իր դեպ ի վեր՝ թափանցիկ եթեր:

Բարձրից բարձր լազուրյան փունջով ծաղկում է, ցնծում
Ինքնաբավ, վտանգամերժ. դե ասե՛ք, խնդրեմ, խե՞նթ է նռնենին,
Որ կանգնել է լույսով իր շքեղ չար ուժի մեջ մռայլության՝
Վեր ի վեր փռելով ալ կարմիրն իր վառ օրվա եզրերին՝
նրբահյուս, երգերից ծնված. դե ասե՛ք ինձ, խնդրեմ, խե՞նթ է նռնենին,
Որ շտապում է արդեն մերկանալ զարդերից օրվա մետաքսի:

Ապրիլյան զգեստով թեթև և օգոստոսյան եթերայնությամբ,
Դե ասե՛ք ինձ, խնդրեմ, նա, որ խաղում է, որ բարկանում, որ գայթակղում՝
Թափահարելով սպառնալիքն իր սև, մութ մթությունից,
Թևերի տակ առած արևը շաղ տալով սրընթաց թռչունների վրա,
դե ասե՛ք ինձ, խնդրեմ, նա՛, որ թևերն է բացում իրականության կրծքում,
Եվ կրծքում մեր խորախորհուրդ երազների. խե՞նթ է նռնենին:

[1] Քիմերա («երիտասարդ այծ») —հունական դիցաբանության մեջ կենդանի առյուծի գլխով, այծի մարմնով, օձի տեսքով պոչով. փոխաբերական իմաստով՝ չհիմնավորված, անիրականանալի գաղափար:

Հունարենից թարգմանությունը  Շուշան Կարապետյանի