Զառինքոլահը քսանվեցամյա մարմնավաճառ էր: «Շահր-ե նո»[2] -ում էր աշխատում՝ Ոսկի Աքրամի մոտ: Աքրամը յոթ ոսկե ատամ ուներ: Այդ պատճառով էլ շատերը նրան անվանում էին Յոթի Աքրամ: Զառինքոլահը մանկուց էր այդտեղ: Առաջին տարիներին օրական երեք-չորս հաճախորդ էր ունենում: Քսանվեց տարեկանում դրանց թիվը հասավ քսանի, երբեմն՝ քսանհինգի, երբեմն էլ՝ երեսունի:
Զառինքոլահը հոգնել էր գործի ծանրությունից: Մի քանի անգամ գանգատվել էր Աքրամին: Նախ պատասխանը եղել էր գոռգոռոցը, հետո մեկ անգամ ծեծ էր կերել ու սսկվել:
Զառինքոլահն աշխույժ կին էր: Միշտ էր այդպիսին եղել, թե՛ այն ժամանակ, երբ երեք-չորս հաճախորդ ուներ, թե՛ հիմա, երբ ընդունում էր մինչև երեսուն հոգու: Միշտ էր աշխույժ եղել: Նույնիսկ գանգատներն էին համեմված հումորով: Կանայք բոլորն էլ սիրում էին նրան: Կեսօրին, երբ միասին ճաշում էին, Զառինքոլահն սկսում էր կատակել, կոտրատվում էր սեղանի շուրջն ու պար գալիս, և կանայք ծիծաղից ուշաթափվում էին:
Մի քանի անգամ ցանկացել էր հեռանալ: Կանայք թույլ չէին տվել: Ասում էին՝ եթե Զառինը գնա, տունը կլցվի լռությամբ: Գուցեև հենց կանայք էլ հրահրել էին, որ Յոթի Աքրամը Զառինին ծեծի: Զառինքոլահն իրականում հեռանալու մտադրություն չուներ, որովհետև եթե հեռանար էլ, ուղիղ գնալու էր մեկ այլ հասարակաց տուն: Մի անգամ՝ տասնինը տարեկանում, գնալու հնարավորություն էր եղել. փեսացու էր ճարել: Հավակնոտ բանվոր էր, որ երազում էր շինարար դառնալ և գործունյա կնոջ կարիք ուներ: Դժբախտաբար մինչ կհասցնեին որոշում կայացնել, տղայի գլուխը բահով երկու կես արեցին վեճի ժամանակ: Ինչքան էլ բողոքեր, մեկ է՝ հարմարվել էր ճակատագրին: Սակայն արդեն վեց ամիս էր՝ գլխի հետ ինչ-որ բան էր կատարվում: Ամեն ինչ սկսվեց մի շաբաթ օր. առավոտյան քնից արթնացավ, ջուր խմեց և պատրաստվում էր նախաճաշել, երբ հանկարծ Յոթի Աքրամը կանչեց.
-Զառի՜, հաճախորդ է եկել, շտապում է:
Սովորաբար առավոտները այցելուներ քիչ էին լինում: Շատ քիչ: Չհաշված նրանք, ովքեր գիշերը մնում էին, և առավոտյան տռփանքը կրկին զարթնում էր նրանց մեջ: Այդ օրն առավոտյան Զառինքոլահը մտածեց. «Լա՛վ, ջհանդամ թե չի եկել»: Ուզում էր մտքով անցածը բարձրաձայնել, երբ Յոթի Աքրամն իրենից առաջ ընկավ.
-Զա՛ռի, քեզ հետ եմ, հաճախորդ ունես:
Զառինքոլահը նախաճաշելու հաճույքից հրաժարվեց, կամ ժամանակավորապես հրաժարվեց: Բարկացած վերադարձավ իր սենյակ, պառկեց մահճակալին ու ոտքերը չռեց: Այցելուն եկավ: Տղամարդը գլուխ չուներ: Զառինքոլահը նույնիսկ ճչալու համարձակություն չունեցավ: Հաճախորդն արեց իր գործն ու գնաց:
Այդուհետև բոլոր հաճախորդներն անգլուխ էին: Զառինքոլահը չէր համարձակվում որևէ մեկի հետ խոսել այդ մասին: Հավանաբար ասելու էին՝ խելքը թռցրել է: Գիտեր մի կնոջ, որը խելագարվել էր, և ամեն իրիկուն՝ ժամը ութին, աղաղակել: Այդ ժամանակահատվածը չար ոգիների գրոհի ժամն էր: Նրա պատճառով հաճախորդներ էին կորցրել և տնից վռնդել էին կնոջը:
Որպեսզի մոլագար կնոջ նման չբղավի, Զառինքոլահը որոշեց ամեն օր ժամը ութին երգել: Վեց ամիս էր՝ երգում էր: Բղավոցներն էին երգ դառնում: Ցավոք, խռպոտ, տհաճ ձայն ուներ: Կանանցից մեկն ասել էր. «Տնաշե՛ն, լրիվ բաղաձայն ես: Ախր, գլուխներս տարար»: Դրանից հետո ամեն իրիկուն Զառինքոլահը գնում, իջնում էր աղբյուրի մոտ, այնտեղ մոտ կես ժամ երգում և վերադառնում էր: Աքրամը չտեսնելու էր տալիս: Այնուհանդերձ, կինը սպասարկում էր մինչև երեսուն հոգու և աշխույժ էլ էր: Միշտ էր այդպիսին եղել:
Հետո նոր աղջիկ բերեցին: Տասնհինգ տարեկան էր և անչափ ամաչկոտ: Զառինքոլահը մի օր նրան իր սենյակ տարավ ու ասաց.
-Աղջի՛կս, մի բան պիտի ասեմ քեզ: Պիտի մեկի հետ կիսվեմ: Վախենում եմ վերջը խելագարվեմ: Մի գաղտնիք ունեմ մեջս, որ կրծում է հոգիս:
-Անշուշտ, մարդը պիտի կիսվի իր գաղտնիքներով: Տատս ասում էր. «Իմամ Ալին, երբ չէր կարողացել մարդկանց հետ խոսել, գլուխը կախել էր ջրհորի վրա ու սրտի դարդը պատմել էր ջրերին»:
-Հա՛, հենց էդպես է: Ես էլ քեզ եմ պատմում: Բոլորն աչքիս անգլուխ են երևում: Այսինքն կանայք՝չէ՛, տղամարդիկ: Նրանք բոլորն անգլուխ են: Գլուխ չունեն:
Աղջիկն ամոթխածորեն լսում էր: Հարցրեց.
-Իսկապես բոլորն անգլո՞ւխ են:
-Հա՛,- պատասխանեց Զառինքոլահը:
-Գուցե իրականում գլուխ չունե՞ն:
-Եթե իրականում գլուխ չունենային, մյուս կանայք էլ դա կնկատեին:
-Ճիշտ եք ասում: Բայց հնարավոր է, իրենք էլ են անգլուխ տեսնում, սակայն չեն համարձակվում դրա մասին պատմել, ինչպես Դուք:
Որոշեցին՝ երբ Զառինքոլահն անգլուխ տղամարդ տեսնի, աղջկան ցույց կտա, իսկ եթե աղջիկն անգլուխ տղամարդ տեսնի, Զառինքոլահին ցույց կտա:
Զառինքոլահի աչքին բոլոր տղամարդիկ անգլուխ էին երևում, աղջկա աչքին՝ գլխով: Հաջորդ օրն աղջիկն ասաց.
-Զառինքոլա՛հ, պիտի աղոթեք, մատաղ անեք: Գուցե էդ ժամանակ կարողանաք տղամարդկանց գլուխները տեսնել:
Զառինքոլահը Յոթի Աքրամից երկօրյա արձակուրդ խնդրեց: Վեր կացավ, գնաց թաղի բաղնիքներից մեկը: Սովորականի նման ընդհանուր սրահ չգնաց, որպեսզի խոսք ու զրույցի չբռնվի: Ընտրեց առանձին համար: Քիսաչի վարձեց: Ոտքից գլուխ լվաց իրեն: Պատվիրեց, որ երեք անգամ քիսայի: Քիսաչին շունչը փչում էր: Զառինքոլահի մարմնի բոլոր ծակոտիներից արյուն էր հոսում: Բայց էլի չէր ընդունում, որ նամազի համար բավականաչափ մաքուր է: Քիսաչին ի վերջո սկսեց լաց լինել: Ասաց.
-Խե՛ղճ կին, ոնց որ խելագարվում ես:
Զառինքոլահը լավ վճարել էր քիսաչիին, որ իր գաղտնիքը ոչ ոքի չասի և խնդրել էր՝ իրեն ծիսական լվացում անել սովորեցնի: Քիսաչին սովորեցրել էր:
Երբ քիսաչին գնաց, Զառինքոլահը ծիսական լվացում արեց: Տասնհինգ անգամ լվացվեց: Ճիլոպի շփումից ողջ մարմինը կարմրել էր: Հիմա էլ ցանկանում էր հագնվել և Շահ Աբդուլ-Ազիմ [3] գնալ: Հանկարծ մեջը երկրպագություն անելու ցանկություն էր առաջացել: Որոշեց՝ հենց այդպես մերկ էլ նամազ անի: Նամազ անել չգիտեր: Մտածեց՝ ինչ մի դժվար բան է: Եթե Ալին այնքան վշտացած է եղել, որ անապատում վիշտը ջրհորին է պատմել, ուրեմն ինքն էլ Ալիին կդիմի.
-Ալի՛, Ալի՛, Ալի՛, Ալի՛, Ալի՛, Ալի՛, Ալի՛, Ալի՛, Ալի՛…
Կանչելիս փղձկաց: Հեծկլտում էր ու կանչում Ալիին: Դուռը թակեցին: Դուռը բախեցին: Էքստազից դուրս էր եկել: Մոտեցավ դռանն ու արտասվելով հարցրեց՝ ո՞վ է: Բաղնիսպանն էր: Ասաց՝ ուզում է բաղնիքը փակել: Զառինքոլահը հագավ մաքուր հագուստը, իսկ կեղտոտը թողեց բաղնիսպանին: Դուրս եկավ և ոտքով գնաց Շահ Աբդուլ-Ազիմ: Մութն ընկել էր, Էմամզադեի դուռը փակ էր: Նստեց բակում: Լուսնկա էր, լուսնի ցոլքերի ներքո՝ բակը մի պատառ: Զառինքոլահը լուռ արտասվում էր: Երբ առավոտյան բացեցին Էմամզադեի դռները, Զառինքոլահն այլևս չէր տեսնում: Կոպերն ուռել էին, և աչքերը կորել էին դիմախորշում:
Զառինքոլահը չմտավ Էմամզադե: Այլևս չէր էլ լացում: Անսահման թեթևություն էր զգում: Ծղոտի նման: Ճամփա ընկավ: Մի խանութում հարիսա կերավ: Խանութպանից հարցրեց.
-Եթե մարդն ուզենա էս տոթին մի բաժակ պաղ ջուր խմի, ո՞ւր պիտի գնա:
Խանութպանը, որ կարեկցանքով էր նայում Զառինքոլահի ուռած աչքերին, պատասխանեց.
– Երևի Քարաջ:
Նրա դեմքից այլևս չէր երևում, որ մի ժամանակ «խանում» է եղել: Դարձել էր փոքրիկ կին՝ քսանվեցամյա, սիրտը՝ ծովի պես:
Գնաց Քարաջ:
[1] «Կանայք առանց տղամարդկանց» գրքի հինգ հերոսուհիներից մեկը:
[2] Թարգմանաբար՝ Նոր քաղաք:
[3] Ուխտատեղի Թեհրանում:
Պարսկերենից թարգմանեց Նունե Հովհաննիսյանը
