ՎԱՀԱԳՆ ՄՈՒՂՆԵՑՅԱՆ | Զոհանվեր

«Գրանիշ» կայքը սկսում է հրապարակումների նոր շարք: Հաջորդաբար մեր ընթերցողներին ենք ներկայացնելու ՀՀ պետական մրցանակի առաջադրված գրքերից հատվածներ` նպատակ ունենալով ընթերցող հասարկությանը ավելի լայն հնարավորություններ տրամադրելու`այսօր ստեղծվող և պետական մրցանակի հավակնող գրականությանը ծանոթանալու, գնահատելու և արժևորելու: Մյուս կարևոր նպատակը` պետական մրցանակների ներկայացված գործերը փակ, ներքին քննարկումների ոլորտից առավել տեսանելի, հանրային ոլորտ տեղափոխելն է:

ՀՀ պետական մրցանակի հավակնորդ` Վահագն Մուղնեցյան` «Զոհանվեր»(խոսմունք) բանաստեղծությունների ժողովածու, Երևան, 2013թ

Ամենայնի արարումից մինչ այսօր
Պատերազմի ուրվականն է մոլագար
Շրջում վայրի տիեզերքի քաոսում,
Որտեղ միտքն է բանականի բորբոքուն
Մղվում առաջ որպես հրձիգ ու ցասում։

Եվ հեռու է պահում Աստված իրենից
Նրանց, ում որ այնքան սիրով արարեց,
Երբ նայում է, ա՜խ է քաշում ու նորից
Դեմքն է շրջում պատրող չարի հայացքից
Եվ չի հիշում, թե նրա՞ն երբ արարեց,

Որ դիմացկուն ստվարացավ դավելով,
Խարդախելով ու սադրելով շարունակ-
Գոհանում է խառնակություն սփռելով,
Ճոխանում է բարությունը պղծելով
Ու տիրելով մարդաշխարհին բովանդակ։

Նաև այնտեղ՝ տիեզերքում անհասցե,–
Ուր տառապյալ մարդու երկիր կա մի այլ,–
Չարի ձեռքն է իրեն կարգել տիրակալ,
Այնտեղ էլ են իրար անդուլ հոշոտում,
Փորձում են զուր երկրամարդուն մերձենալ։

***
Ձգվում է ու ձգվում մի անհասցե ուղի,
Մի մոռացված երազ իր տիրոջն է փնտրում,
Մշուշների խորքից և ցավերի միջով
Երգն իմ հոգիների ունկնդրում է խնդրում։

Բարձրանում է կամաց մի վարագույր կանաչ,
Հետո մի վարագույր,– հոգենվագ մի շեր,–
Եվ դռներ են բացվում հուշիկ ունկնդրության՝
Իմ խորքերից քամող անապական հևքեր։

Գրանիտե ժայռից մզված մի կաթիլ ջուր
Իր բոլորուն ներսում հոգիներ է կերտում,
Որ բարձրանան մի օր վերադարձի ճամփով,
Մրջյունների ճամփով՝ դեպի վերակերտում։

Մրջյունների երկրից սկիզբ առնող ճամփան
Ես անցել եմ վաղուց ու դառնացել այսպես,
Ունկնդրում է խնդրում ամեն-ամեն վայրկյան՝
Երգը իմ մահամերձ, սակայն վառ ու հրկեզ։

Եվ ձգվում է, ձգվում իմ անհասցե ուղին,
Կարծես թե ուրիշի երգերն են ինձ հսկում,
Բարձրանում եմ հուշիկ և ընկնում եմ թափով,
Եվ մեռնում եմ վերջին իմ երազի գրկում։

***

Թևապարում եմ խավարի մեջ,
Դա մի դյութանք է գեհենական,
Չկա շրջագիծ ու չկա ծիր,
Գուցե վախճանն է իմ իրական։

Ահա, անցնում եմ մի տան մոտով,–
Առանձնատուն է սև ճակատով,
Դրսում դրված է մի բաց դագաղ՝
Անտարբեր չանցա նրա մոտով։

Անձրև էր, այսինքն՝ թոն էր փափուկ,–
Բայց թե արյունս հանկարծ սառավ,–
Կռկռում էին՝ նաշին փարված,
Երկու սև ագռավ -երկու պառավ։

էլ հոգի չկար դագաղի մոտ,-
Սմքած – սևավոր երկու պառավ,-
Սրթսրթում էին ու սրսփում.
Դիակը մարդ չէր, այլ՝ սև ագռավ։

Այդ պառավները,– սևախավար ,-
Որպես գոլորշի, որպես գիշեր,
Ահագնածուփ ու ժանտատեսիլ,
Սև փեշերը՝ սև մաքառումներ,

Ինծ ողողեցին ահեղամութ
Ու սև աչքերով գիշահայաց՝
Ասես իջեցրին գլխիս թափով
Մի ահաթմբիր – ծանր հարված։

Ես տապալվեցի դագաղի մեջ,-
Պառավատեսիլ– ագռավացած,-
Դիակր հուշիկ հեռանում էր՝
Գլխաբաց -ճերմակ ու մանկացած։

Եվ տեսնում էի ճախրանքը իմ,-
Ամպերի միջով ու կայծակի,–
Ե՚վ հանգչում էի, և՛ բոցկլտում,
Եվ մեռնում էի հանկարծակի։

Ահա, հասնում եմ ծիածանին,
Վերջին ճիգերով մարդեղացած,
-Բայց կոտրվում են թևերր իմ,
Եվ որպես ագռավ րնկնում եմ ցած։

***

Ես մարդուն որոնեցի կյանքի մեջ,
Բայց չգտա,
Ես մարդուն որոնեցի մարդկանց մեջ,
Բայց չգտա,
Ես մարդուն որոնեցի մարդու մեջ,
Չգտա, բայց նմանեցրի…
Ես մարդուն որոնեցի իմ մեջ.
Գտա և սարսափեցի։

***
Ես այն ժամանակ արդեն գիտեի,
Որ ինձ չեն ների,
Քանի դեռ հստակ չեմ գիտակցել ես
Հետևանքներր իմ խոտոր վարքի,-
Անփութությունը իմ վարուցանքի,
Պակասությունը իմ աշնան բերքի,-
Չեմ գնահատել չափուկշիռը
Իմ գործած մեղքի…
Եվ սպասել եմ,
Մինչև մեղքերիս գավաթն անգիտակ
Հիմնովին լցվի։

***
Մենք այնպես ենք ապրում մեր ծննդյան օրից,
Ինչպես առաքյալը՝ Քրիստոսից հետո.
Հոգու հեռուներում՝ թափառական շներ,
Իսկ մայթերի վրա՝ մարաղ մտած կատու։

ՍՆնք այնպես ենք ապրում մանկությունը շիվար,
Ինչպես վարար գետից մի մազապուրծ առվակ.
Պղտորվում է, կորչում մեր ետդարձի ուղին՝
Խառնվում են իրար լրջություն ու կատակ։

Մենք այնպես ենք ապրում պատանությունը տաք,
Ինչպես ծիածանը՝ շողերի մեջ ամռան.
Ներքաշվում ենք փութով մեր յոթ երազի մեջ,
Իսկ երբ ետ ենք նայում՝ էլ վառ գույներ չկան։

Մենք այնպես ենք ապրում ջահելությունը մեր,
Ինչպես մուրճն է պայթում զնդանների վրա,
Եվ ամեն նոր տարի այն հաշվով է գալիս,
Թե երբ պիտի փչի շունչը անցյալ տարվա։

Մենք այնպես ենք ապրում ծերությունը մեր որբ,
Ինչպես սուտասանը՝ պոռնիկների գրկում.
Եվ որքան էլ ձգվի օրվա դեղին սուփրան,
Մեկ է՝ այգն իր ճամփով մայրամուտ է ձգտում։

Մենք այնպես ենք ապրում, ասես թե չենք ապրում,
Ասես թե ապրում ենք ինչ-որ մեկի հաշվին.
Այդպես հորթն է ապրում՝ ոչինչ չիմանալով,
Թե ինչ գրվեց մի օր իր դաբաղած կաշվին։

***

Իմ վերջին մի գիշերն է անձուկ,
Իմ խոհի այս գիշերն է վերջին.
Տեսնում եմ,– մութի մեջ և հուշի,–
Սև ցուփ եղջյուրներ և Լուսին՝

Խավարում մթամած, որ իրեն
Խեղում են եղջյուրները ցավի,
Քաշում է ինչ-որ ձեռք, երկրային,
Դեպի ցած՝ վիրապը քաոսի…

Երկրային երկաթե ձեռքերից
Վերջապես մազապուրծ մի լուսին
Դուրս պրծավ դիվային նզովքից
Ու պահվեց խորքերում անհունի։
Ինձ պատեց խնդություն մի անափ,-
Որ Լուսինը փրկվեց քաոսից,֊
Իմ խոհի գիշերում այս վերջին,
Իմ վերջին այս անձուկ գիշերում։

***

Եվ քանիսն են գոչել.
«Ինչո՞ւ, ախր, ինչո՞ւ ինձ լքեցիր»։
Եվ Նա, ում որ սպասում են, տենչում,–
Նա, ով նոր պիտի գա,–
Հենց որ իջնի, իբր թաքուն,
Անմիջապես պիտի փակեն բանտում,
Քանի որ մինչ գալն են նրան ծախել,–
Ինչ-որ կանաչ-կարմիր թղթադրամներով
Ծախելեն հույսը համայնի,֊
Գոնե մեկը կանխեր հայտնությունը Նրա,
Կամ թե իջներ-մնար աներևույթ։
Բայց թե՝ հնար չկա.
Նա գա պիտի, և գոչյունը,֊
Այնքա՜ն երանելի,– պիտի մնա չասված.
«Ինչո՞ւ, ախր, ինչո՞ւ ինձ ծախեցիր»։

Ես համառորեն չեմ ձերբազատվում անկումի ահից,–
Չէ՞ դիվահալած սանձում են նույնիսկ մրմունջը հոգուս,–
Իր եմ՝ իրեղեն, ուրիշ ոչ մի բան ոմանքի համար,
Հոգուս տքնանքը չի խրախուսում անգամ եկվորին։

Դու ես, միայն Դու, բյուրհազարաչյա Նախագետ իմ Տեր,
Որ երբեմնակի ցած ես շպրտում հայացքիդ հյուլեն,
Որ մենախավար իմ ոգորումին այցի ես բերում
Մեծ հիշողության, թեկուզ և չնչին հատիկը լուսե,

Որի շոյանքով մխիթարության հայացքն է պարզվում,
Եվ հուսաբեկիս ներսը մխում է մարմանդ կրակով,
Եվ նախավերջին դուռը փոքր-ինչ շարժվում է տեղից
Եվ կանչում է ինձ թեկուզ և վհատ, բայց և քաջունակ։

Ո՞ւր ես, հաճության Հավերժագորով աննվազական,
Քո սուր շեղբերով ճեղքիր խավարը աչքիս շղարշի,
Որ տեսնեմ Նրան, ում ցանկանում եմ այսպես փութաջան,
Որ լսեմ Նրան, ում փափագում եմ այսպես կորովի։

Եվ թող մաքրվեմ անորոշության սպանող ցավից,–
Երկնքից թափվող նեկտարով լցվի գավաթն իմ պարապ,–
Ի՜նչ ծաղիկներ են, որ օրորվում են լույսի թևերին,
Ի՜նչ հնչյուններ են, որ խոսք են բուրում ծաղկաթերթերով։

Օրորագիսակ շողում է նեկտար լուսե շոյանքով,–
Ծորում է բարակ-ծփուն շիկնանքի ժպիտով տարտամ,–
Ո՞վ է թաքնված այնտեղ – վերևում որպես մեկնություն,
Ո՞վ է շարունակ ժողովում գույներ որպես հավատամք։

***
Ժպտա, երկինք.
Եթե չես բացում խնամող ու տաք
Սիրտը քո՝
Գոնե լույսն աչքերիդ
Կամեցիր մեզ՝
Քո խրատական դասերը
Սերտողներին,
Մեզ, ովքեր մաքառում են
Այս երերուն հողի վրա,–
Քմահաճ ու բիրտ,
Անհուսորեն օտար,
Իր ընդերքում՝
Գիշատիչ ու վայրի
Եվ իր ցասման մեջ`
Անպարագիր անգութ։–

Եվ ցրիր
Մեր տարագիր գլուխները
Համառորեն իր մեջ առնող
Մուժն այս ցնորական…

Բացվիր, երկինք.
Եվ թող ձյուն մաղի
Ապշանքից կծկված
Մեր տների վախկոտ
Կտուրներին։

***

Օղապարան է կախվել երկնքից,–
Հանկարծ չգա՞ ու այստեղ ինձ գտնի,
Մթաշավիղը իմ տունը մտնի,
Օղապարան է կախվել երկնքից։
Ախր, իմ տեղը ո՞վ պիտի տքնի,–
Օր-կեսօրի՞ն էլ երկինքը մթնի,–
Օդապարան է կախվել երկնքից,
Հանկարծ չգա ու այստեղ ինձ գտնի։

***
Ծանր է կաթում կաթիլը ամպից,-
Իմ անտեր գլխին հենց սա՞ էր հարմար,-
Հույսի մի պտղունց պահիր ինձ համար,
Ծանր է կաթում կաթիլր ամպից։
Գլխիս թող բացվի երկնային կամար,–
Հույսի պտղունցն ինձ սովի չմատնի,–
Ծանր է կաթում կաթիլը ամպից,
Իմ անտեր գլխին հենց սա՞ էր հարմար։

***
Գնում եմ, գնամ
Թվագրության,– մեր կամ մի ուրիշ,–
Խորքում պահվելու,
Քանի որ վաղուց
Հույս չի մնացել
Այսօր աննկատ ապրելու համար,
Բյուր հայացքներից փախչելու համար,
Մտքով ուրիշի գրպանների մեջ
Մանր փնտրելու,
Իսկ այլոց աչքից իմ գրպանները
Կոծկելու համար։
Ոչինչ չի փոխվել,
Չի փոխվում ոչինչ,
Եվ չենք փոխվում մենք…
Չգիտեմ, ո՞վ է
Վաղը թիկունքս դաշույն խրելու
Կամ ո՞ւմ կոկորդն է ջղաձգվելու
Իմ մատների մեջ։
Ոչ մի տեղ չկա պահվելու համար`
Ո՛չ այսօրվա մեջ, ո՛չ էլ անցյալի,
Ոչ մի հույս չկա փրկվելու համար`
Ո՛չ այսօրվա մեջ, ո՛չ ապագայի։
Անգամ ոտքերս ինձ չեն կարեկցում,
Թևերս անգամ չեն փարատում ինձ,
Միտքս իմ մտքից խորշում է ահա,
Եվ վաղվա օրն է փութով մոտենում,
Որ ուրիշներին ինձնով կշտացնի,
Որ ինձ ոչնչից դարձնի ոչինչ։

***
Քարքարոտ է ուղին, ու երկար է ճամփան,–
Իմ մեջ պապանձվել է ներկա – անդառնալին,-
Կանչողների հևքը ինձ մղում է առաջ`
Դեպի հեռվից կանչող մահվան պատը դեղին։

Դեպի այնտեղ, որտեղ տունն է վերջալույսի,
Որտեղ բողբոջում են սկիզբները մահվան,
Որտեղ մայր են մտնում առավոտները խեղճ,
Որ խաբկանքի ձեռքով բացեն դուռը գարնան…

Ո՞վ է ապրում այնտեղ, ո՞վ է կանչում հեռվից,-
Գուցե շիրիմներն են կանչում բողոքարկու,
Կամ թե հոգիներն են տների մեջ թափուր
Թաքուն – թառամելով – տրտնջալով կանչում։

Կարծես թե գնում եմ, թե՞ գայթում եմ անհաս,-
Իմ մեջ պապանձվել է ներկա – անդառնալին,–
Գուցե ես էլ վաղուց շիրմաթումբ եմ անճար,
Կամ էլ տան մեջ իմ հոր վախճանվել է ուղին։

***

Սիրտս չի ցավում,– ցավեցնում են,–
Եվ խնդություն են բերում նրանց
Ցավից արցունքոտված
Աչքերը իմ,
Եվ ճակատիս ակոսների մեջ
Թանձրացած դառնությունը
Ըմպում են որպես
Քաղցր նեկտար,
Եվ իրենց սևազգոն
Ունկերով փախցնում են
Իմ խորքերից դուրս պրծած
Տնքոցը,– կապար,–
Որպես դյուրամարս
Սնունդ առավոտվա,
Որպես մեղեդի բարեծնունդ։

————————————————-

Սիրտս չի ցավում,– ցավեցնում են,–
Ահա, մեկը որոշել է
Ինձ շատ սիրել,
Այսինքն թե՝ ինձ ունենալ
Որպես ավար`
Տրված անբասիր
Ըմբոշխնելու համար,
Եվ հուսահատության համար,
Երբ ուշ է արդեն,
Երբ այլևս հավես չկա`
Սիրելու, ապրելու, արարելու…

***

Եվ ձգվում է ուղին…
Ամեն անգամ այստեղ
Պատմությունն է ձգվում՝
Մշուշոտ ու վայրի,
Եվ հառնում է հուշը՝
Հողի,
Մտքի,
Արյան,
Հուշը` Հոր և Որդու…

Եվ ձգվում է ուղին.
Ես չեմ տեսել ճամփա
Այսչափ խիստ ու դժնի,
Այսչափ իմաստուն ու խեղճ
Եվ զորությամբ մի խենթ
Կապված դարերի կայմին,
Կապված նախնիների
Զարկին սրտի ու տենչանքին…

Եվ հառնում է բարձրում
Փոքր իմ Խանչալին,–
Նա է,– գլխի վերև`
Կարմիր արև,
Ոտքերի տակ`
Կարմիր ավազ,
Եվ,– շատ ավաղ,–
Տարին մեկ անգամ
Ծաղկող ծառեր,

Որոնց բոլորահուն ներսում
Կարկամում է ուղին…
Իր մեջ ո՜նց է պահում
Հուշը` կարմիր ու բորբ,
Որ չմեռնի կարոտը
Խառնակ ու որբ,
Որ չփակվեն վերքերը
Նշանագիր…

Վահագն Մուղնեցյանի «Զոհանվեր» գրքի մասին Ներսես Աթաբեկյանի գրախոսականը կարող եք կարդալ այստեղ