Սկզբում ծովն էր, հետո սկսվում էր ավազը…
Արեւը գնացել էր ինչ-որ տեղ, հավաքել էր փեշերը ու գնացել, իսկ ջերմությունը դեռ զգացվում էր:
Հետո դարձյալ ավազ էր, ոսկեգույն եւ սառը ավազ, ավազի բլուրներ եւ շերտ առ շերտ իրար վրա ցրված ավազ:
Ուղտերը նստած եւս բարձրահասակ են, բայց դա նրանց չէր փրկում, քանի որ կանգնած, թե նստած՝ ուղտը շարունակ ինչ-որ բան է որոճում, ինչ-որ փուշ կամ փշանման մի բան:
Ավազը անվերջ էր, եւ այդ ավազային տարածության մեջ կինը գոռում էր անհասկանալի լեզվով…
Գոռոցը բոլոր լեզուներում նույնն է, եւ թարգմանչի կարիք չկա, ավազների մեջ ապրող կենդանիների, միջատների, ուղտերի եւ մարդկանց համար պարզ ու լսելի՝ կինը գոռում էր:
Ցուրտ էր, ու ավազի սառնությունը տաք էր թվում, ոտաբոբիկ մի կին փորձում էր վազել ավազաբլուրների վրայով, երկու քայլից հետո խրվում էր ավազի մեջ եւ ոտքերը դժվարանում էր դուրս քաշել ավազի ճիրաններից… Այս դեպքում կինը չէր գոռում, մի կերպ ազատում էր ոտքերը եւ շարունակում վազել…
Վազքը երկար տեւեց, այնքան երկար, որ արեւը վերադարձավ եւ բազմեց երկնքի կենտրոնում, ճիշտ կնոջ գլխավերեւում… Ուրեմն արդեն կեսօր էր: Կինը գնալու երկար ճանապարհ ուներ, ձեռքով ողջունեց արեւի վերադարձը եւ շարունակեց վազել: Ավազահատիկները մի հոծ բազմությամբ տեղավորվել էին կնոջ ոտքի մատների արանքում, նրանց ներկայությունն այդտեղ բավականին ցավոտ էր դարձնում վազքի ամբողջ ընթացքը, ոտքերի մատների արանքում ակնհայտորեն վերքեր էին առաջանում, կինը դա զգում էր շատ պարզ, բայց չէր դադարեցնում վազքը՝ գոնե ժամանակավորապես այդ ավազահատիկների բազմությունն իր մարմնից հեռացնելու համար:
… Սկզբում ծովն էր, հետո` ավազը, կինը դա հիշում էր շատ հստակ ու հիմա իր վազքի ընթացքում կարծես սկսում էր կռահել, որ ինքը վազել սկսել է դեռ ծովից, վազել է ամբողջ մի ծով եւ հասնելով ավազներին՝ այլեւս չի կարողացել դադարեցնել վազքը: Ուրեմն ավազն ավելի շատ է, քան ծովը, ավազն ավելի շատ տարածում ունի, քան ծովը:
Գոնե ճկույթի եւ մատնեմատի միջի վերքն այսքան ցավոտ չլիներ, այստեղ ավազահատիկներն ավելի հարմար էին տեղավորվել եւ ամեն անգամ ճզմելով կնոջ մաշկը՝ իրենց երջանիկ էին զգում, քանի որ ամեն ճզմումից իրենք ավելի ու ավելի էին մերձենում, ավելի ու ավելի էին կիպ կպնում մեկը մյուսին, իսկ դա ավազահատիկներին անասելի հաճույք էր պատճառում: Բաց անապատի մեջ իրար այդքան կիպ կպչելու եւ հաճույք ստանալու հնարավորություններ գրեթե չեն ունենում:
Իրենց վրայով հիմնականում ուղտեր են անցնում, որոնց ոտքերի տակ իրենք ուղղակի սպանվում են՝ խրվելով ավելի ու ավելի խորը, սառը շերտերի մեջ: Իսկ այստեղ՝ կնոջ ճկույթի եւ մատնեմատի արանքում, տաք է, ապահով, եւ հաճույքն անբացատրելի է: Ավազահատիկները ամեն կերպ փորձելու են պահել կնոջը իրենց մեջ, կինը տաք է եւ մեղմ, միակ թերությունը, որ նա ունի, հենց սա է՝ երբեմն-երբեմն գոռում է: Ավազահատիկներին այդ գոռոցը բոլորովին հաճելի չէ, շատ կուզեն, որ կինը միայն վազի՝ առանց գոռգոռոցի:
… Ու մի օր ամեն ինչ փլվեց… ավազի աշխարհը փլվեց ու սկսեց ծորալ ներքեւ, ոչ մի պատճառ չկար, պարզապես ավազն այլեւս չդիմացավ իր սեփական ծանրությանը, որոշեց հեռանալ կնոջ ոտքերի տակից, որոշեց հեռանալ ուղտերի թքոտ բերաններից, կեղտից, որը էս կենդանիները շաղ էին տալիս ավազի ոսկե սարերի վրա եւ որոճալով իրենց փուշը՝ անխռով շարունակում են իրենց անվերջանալի ճանապարհը:
… Սենյակի մի անկյունում դրված էր չեխական արտադրության մահճակալը՝ տարիների բեռից հնացած եւ տեղ-տեղ կոտրված ու վերանորոգված: Կինը պառկած էր գունդուկծիկի պես, վերմակը վրան էր գցված երեւի առավոտյան, քանի որ օրվա այդ ժամին վերմակն արդեն այնքան էր տրորվել եւ ծռմռվել, որ տակի մարմինը մի բուռ գունդ էր դարձել: Վերմակի տակից ծանր տնքոց էր լսվում, տնքոցի եւ քրտինքի հոտը փոքրիկ սենյակի անբաժանելի մասն են դարձել, այդ սենյակ քչերն են մտնում, մտնողները կանգնում են մի քիչ, տխրությամբ օրորում գլուխները եւ հեռանում: Կինն այս ամենը չի տեսնում, բայց զգում է, որ ինչ-որ մարդիկ են գնում-գալիս, զգում է, որ էդ գնացող-եկողները այլ աշխարհից են եւ իր հետ ոչ մի կապ չունեն:
Արդեն շուրջ երեսուն օր կնոջ հետ հարազատական կապեր էին հաստատել ճերմակ կարապները, որ գալիս-շարվում են մահճակալի շուրջը, թափահարում են իրենց ճերմակ թեւերը եւ կտուց կտցի նստում մահճակալի շուրջը: Ամենուրեք կանաչ տարածություն է, գեղեցիկ ծաղիկներ եւ ճերմակ կարապներ: Կինն այդ տեսարանի համար է եկել այդտեղ, սիրում է կարապներին եւ կանաչը, իրեն չի պատկերացնում առանց այդ ամենի, եւ աչքերի մեջ երանության արցունքներ կան, նայում է կարապներին, շոյում է նրանց եւ զրուցում հետները:
Կարապները լուռ են, չեն պատասխանում իրեն, բայց կնոջը գոհացնում է նրանց ներկայությունը, եւ նա իրեն զգում է շատ ու շատ երջանիկ:
Իր ապրած ամբողջ կյանքի ընթացքում, մի քանի տասնյակ տարիներ ինքն այսպիսի երանություն չի զգացել, իրեն ոչ ոք այնպես չի հասկացել, ինչպես այս լուռ կարապները, այս համատարած կանաչը եւ տեղ-տեղ հանդիպող ծաղիկները:
Սենյակում քար լռություն է, երբեմն լսվում է խուլ տնքոց, տառապալից մի ձայն, որը կարծես գալիս է ոչ թե կոկորդից, այլ սրտից, մարմնի ամենախուլ եւ հեռավոր անկյուններից, տնքոցը տարածվում է սենյակում եւ խլացնում կարապների լռությունը…
– Գնացեք, գնացեք,- լսվում է տնքոցի միջից. կինը ինչ-որ մեկին կամ ինչ-որ մարդկանց է քշում եւ խստորեն խոսում է խուլ եւ ոչ իր ձայնով:
– Էլի եկա՞ք, գնացեք, հեռացեք, գնացեք, հեռու, հեռու,- լսվում է կիսամութ սենյակի այն անկյունից, որտեղ պառկած է կինը:
Այս ամենը շատ երկար է տեւում, կինը ձեռքը թափահարելով՝ փորձում է իրենից հեռացնել եկածներին, քշում է ձեռքով եւ անկանոն շարժումներով, հավանաբար՝ չեն հեռանում, քանի որ սենյակի լռության մեջ անվերջ հնչում է նույն ձայնը, նույն հրահանգը, նույն խնդրանքը, նույն զայրույթը:
– Հեռացեք, գնացեք, քըշ, հեռու, հեռու, էլի՞ եկաք, գնացեք, հեռու, հեռու, չմոտենաք:
… Անապատում ավազը շերտ առ շերտ է փռված, կարծես մեկն առանց ձանձրանալու՝ վերցրել է վրձինը եւ հատիկ-հատիկ ավազը դասավորել ըստ իր ճաշակի, ստացվել են անթիվ-անհամար շերտեր, ավազե սարեր, բլուրներ, եւ այդ ամենը ոչ թե անխնամ ու ցաքուցրիվ, այլ կարգ ու կանոնով, իրար վրա դարսած, կազմակերպված եւ դասակարգված:
Ավազը սառն է, կնոջ ոտքի մատները մի տեսակ ընդարմացած են, վազքը չի դադարում, մատների ծայրերը հազիվ են դիպչում ավազին, վազքը ստացվում է թռիչքի պես: Կինը վազում է, եւ ոտքերը կարծես թռցնում են նրան ավազե սարերի եւ բլուրների վրայով:
Ավազի հատիկները եթե հասցնում են, արագորեն խրվում են կնոջ ոտքի մատների արանքը եւ խուտուտ են տալիս նրան, բայց կինը վազում է՝ այլեւս չուզենալով դադարեցնել վազքը ինչ-որ մեկ-երկու՝ արդեն ծանոթ ավազահատիկի համար:
Սենյակում քար լռություն է, միայն երեխայի լացի ձայնն է լսվում, մի երեխա հոնգուր-հոնգուր լալիս է եւ լացի մեջ մորն է կանչում. «Մամ, արի, արի, մի գնա, ինձ մենակ մի թող, արի, մամ ջան, մի գնա, ինձ մենակ մի թող»,- լացը տարածվում է ամենուրեք, լացի միջից ձայնը շարունակ մորն է կանչում եւ հեկեկում, հետո հեկեկոցը փոխվում է խուլ տնքոցի. «Մամ, մի գնա, եկա՞ր, արի, մի գնա, ինձ մենակ մի թող»:
Կրկին լաց ու կրկին հեկեկոց:
Մեկ էլ երեխայի ձայնը փոխվում է ահավոր ջղային մի ձայնի, որը կարծես գալիս է շատ-շատ խորքից, ինչ-որ անանուն տեղից եւ բոլորովին նման չէ մարդու ձայնի, ոչ էլ կնոջ կամ երեխայի, անտանելի խորը մի ձայն է, որը ջղային է, շատ խիստ եւ ահավոր նյարդային:
– Գնացեք, գնացեք հեռու, հեռու, մի մոտեցեք, չմոտենաք, գնացեք, գնացեք, էլի՞ եկաք, գնացեք, օֆ, օֆֆ, գնացեք, գնացեք…»,- ձայնը հնչում է անվերջ եւ խուլ, խուլ եւ անվերջ: Հետո դարձյալ երեխայի ձայնը. «Մամ, պապ, եկա՞ք: Եկեք, մի գնացեք, ինձ մենակ չթողնեք, չհեռանաք, մնացեք ինձ մոտ, մամ, մամա, պապ, պապ ջան…»:
Մահճակալին պառկած կինն անբնական շարժումներ է անում, ոչ ոք նրան չի մոտենում, սենյակում ոչ ոք չկա, կինը տնքում է միալար, եւ տնքոցի միջից լսվում են հատուկենտ բառեր. «Գնացեք, հեռացեք, հեռու, հեռու, մամ ջան, ուր են իմ կարապները, ուր գնացին, եկեք, կարապներ… դուք ինչու եք եկել, գնացեք, գնացեք, հեռու, հեռու». ու էլի տքնոց, խուլ եւ ոչ մարդակային ձայներ:
Առողջ ձեռքն անզոր թափահարվում է եւ ինչ-որ բան կամ ինչ-որ բաներ փորձում է հեռու քշել իրենից, հեռու, շատ հեռու:
… Կնոջ վազքը ավազների վրայով դեռ շարունակվում է, անապատն անվերջ է եւ ավազե բլուրները՝ անհաշիվ:
«Տեր մեր ամենակարող, ընդունիր հոգին այս եւ պահպանիր լույսերի մեջ, ներիր մեր բոլորի մեղքերը, ներիր այս կնոջ մեղքերը եւ պահպանիր նրա հոգին չար ուժերից եւ սատանաներից, պահիր եւ պահպանիր այս հոգին լույսերի մեջ եւ քո սուրբ հովանու ներքո, Տեր ամենափրկիչ, պահիր եւ պահպանիր քո ծառայի հոգին, որը եկավ դեպի քեզ եւ ապաստան է փնտրում քո սուրբ հովանու ներքո. Տեր ամենակարող, Տեր մեր պահապան, ամենակարող Աստված մեր»:
Քահանան երկար աղոթք կարդաց, հետո ավելի երկար քարոզեց եւ խոսեց համբերության եւ հավատի մասին, լույսի եւ խավարի մասին:
Երբ քահանան լռեց, կինը զգաց, որ ոտքերի տակի ավազը փոխվեց փափուկ կանաչի, փափուկ եւ տաք կանաչի, որի վրայով վազելն այլեւս հեշտ էր ու հաճելի, տաքուկ էր եւ անցավ… Կինը վազեց, վազեց այդ կանաչի վրայով, վազեց դեպի հեռվում երեւացող ճերմակ կարապները, ինքն էլ չզգաց, թե ինչպես՝ բացվեցին իր թեւերը, եւ վազքը փոխվեց թռիչքի դեպի այն լույսը, որը օրեր շարունակ ինքը տեսնում էր իր մահճակալին գամված, հիմա այդ լույսը մոտ էր, շատ մոտ…
