Ջիդի Մաջիա | Հրեղեն խոսքեր

Ջիդի Մաջիա

Ջիդի Մաջիան Չինաստանի ժամանակակից գրականության ակնառու դեմքերից է` բանաստեղծ ու էսսեիստ, ով գեղարվեստական մեծ ուժով պատկերում է հարազատ բնաշխարհի ոգին ու գեղեցկությունը,բացահայտում ժամանակների թռիչքի թողած խայտաբղետ հետքերը: Լինելով նաեւ միջազգային մասշտաբի գրականմշակութային գործիչ` նա իր ստեղծագործություններում խորությամբ արտացոլում է համաշխարհային տագնապներն ու խնդիրները, մարդասիրական բարձր ձայնով ամենքին կոչում արդարության, խաղաղության ու սիրո:

Ջիդի Մաջիա, Հրեղեն խոսքեր, Ոգի -Նաիրի, Ստեփանակերտ, 2015 թվական

ԻՆՔՆԱԴԻՄԱՆԿԱՐ

– Քամին փչում է լեռնակատարին` աղջամուղջի
մեջ մանկան հետ քնքշորեն խոսելով:
Քամին հանդարտվում է հեռուներում,
որտեղ հեքիաթը սպասում է իրեն:

Թող քո անունը այս երկրի վրա, մանկիկ,
որ քո ժամն էլ գա հպարտ մահանալու:
Ես մի պատմություն եմ` գրված այս երկրին
Նյուոսուի լեզվով
Ես ծնվել եմ մի կնոջից ով հազիվ էր
կտրել պորտալարը
Իմ ցավատանջ անունը
Իմ գեղեցիկ անունը
Իմ հուսալից անունը
Մարդկային-մարդկային բանաստեղծություն է
Ձիգ տարիներով հղիացած
Իլիկը ձեռքին մի կնոջից
Իմ ավանդապաշտ հայրը
Մարդկանց մեջ մի մարդ է
Ում մարդիկ կոչում են Ժիգ Ալու
Իմ երբեք չծերացող մայրը
Այս երկրի վրա մի երգիչ է նա
Նա այս երկրի գետն է
Իմ հավետ սիրածը
Գեղեցիկների գեղեցիկն է նա
Ում մարդիկ կոչում են Գամո Անյո
Իմ հազարավոր մահերից յուրաքանչյուրում
որպես այր
Ես պառկում եմ հանգստանալու դեմքով դեպի ձախ
Իմ հազարավոր մահերից յուրաքանչյուրում
որպես կին
Ես պառկում եմ հանգստանալու դեմքով դեպի աջ
Հազարավոր սգո ծեսերի վերջում
Ես հեռեկ հյուրի քաջալերող բառն եմ
Հազարավոր սգո ծեսերի կարմիր կիզակետում
Ես մոր դողացող ձայնի վանկ եմ
Թեկուզ այս ամենն ընդգրկում է ինձ
Ես դարավոր պայքարն եմ
Արդարությունն ընդդեմ չարի
Ես դարավոր հետնորդն եմ
Սիրո ու երեւակայության
Իսկապես իջնելով դարերի միջով
Բոլոր կորցրած հարսանյաց ծրագրերը
Իմն են
Բոլոր դավաճանություններն ու
հավատարմությունները
Բոլոր ծնունդներն ու մահերը
Իմն են
Օ աշխարհ թույլ տուր պատասխան գտնել
Ես – Նյուոսու – եմ:

ԵՐԳ-ԱՂՈԹՔ ՑԱՎԻ ՄԱՍԻՆ

Ցա՛վ, ժամանակին ես փնտրել եմ քեզ
Չիմանալով ու՞ր կարող ես լինել
Ես քայլել եմ բոլոր պողոտաներով
Քո դեմքի արտահայտությունը դժվար էր ճանաչել
Ցա՛վ, այս անգամ ես գտա քեզ եւ ես
Այն մեկն եմ ով պարզել է իր տաք բազուկները`
գրկելու քեզ
Ցա՛վ, քեզ վեհացնելու ինչ-որ կարիք կա –
Ես հասկացա երբ հոգ տարա քեզ
Օ գալվանացնող ցավ որ ստիպեցիր ինձ դողալ
Այն օրվանից երբ քեզ գտա վերջապես
Ես դժվարահաճ չեմ ընտրության առաջ
Փշով թե ծաղկեպսակով վերջում կպսակվեմ
Ցա՛վ, ես քո կարիքն ունեմ եւ սա քո սխալը չէ
Այլ իմ սեփական ընտրությունը

ՀՐԵՂԵՆ ԽՈՍՔԵՐ

Իմ հազարավոր մահերից յուրաքանչյուրում
որպես այր
Ես պառկում եմ հանգստանալու դեմքով դեպի ձախ
Իմ հազարավոր մահերից յուրաքանչյուրում
որպես կին
Ես պառկում եմ հանգստանալու դեմքով դեպի աջ
Հազարավոր սգո ծեսերի վերջում
Ես հեռեկ հյուրի քաջալերող բառն եմ
Հազարավոր սգո ծեսերի կարմիր կիզակետում
Ես մոր դողացող ձայնի վանկ եմ
Թեկուզ այս ամենն ընդգրկում է ինձ
Ես դարավոր պայքարն եմ
Արդարությունն ընդդեմ չարի
Ես դարավոր հետնորդն եմ
Սիրո ու երեւակայության
Իսկապես իջնելով դարերի միջով
Բոլոր կորցրած հարսանյաց ծրագրերը
Իմն են
Բոլոր դավաճանություններն ու
հավատարմությունները
Բոլոր ծնունդներն ու մահերը
Իմն են
Օ աշխարհ թույլ տուր պատասխան գտնել
Ես – Նյուոսու – եմ:

ՈՒՐԻՇ ՃԱՆԱՊԱՐՀ

Ես ոչ մի ուրիշ նպատակ չունեմ
Հանկարծ արեւն իմ լուռ թիկունքում
Եկող վտանգն է կանխագուշակում
Տեսնում եմ իմ մյուս «ես»-ը անցնում է
Մթության ու ժամանակի պսակի միջով
Սնվելով հնդկացորենի չոր սառնությունով
Ես չեմ տեսնում նրա ձեռքն այստեղ իմ առջեւ
Այն գտնվում է երկրի խորություններում –
Ձեռքին պահում է ոսկրե ծաղկեփունջ
Այնպես որ ցեղն իմ իր ծեսի մեջ պարզի
Նախահայրերի ներկայությունը
Ես տեսնում եմ երկրածին մի հինավուրց պատ
արեւի ներքո
Բոլոր առածները թաղված են գինում
Ես տեսնում եմ որ ռիթմերը գալարվում են
թմբկաթաղանթով
Երգիչն արձակում է իր կրակոտ լեզուն
Որոնելու տեղանք նոր ու դյութական
Ես այստեղ չեմ քանզի իմ մյուս «ես»-ը
Շտապ քայլում է հակառակ ուղղությամբ

ՎԵՐՋԻՆ ԼԵԳԵՆԴ

Մահը նման է գայլի
Գորշ մորթով գայլի
Ով վազում է դեպի իմ փայտե դուռը
Ու ոռնում ինձ համար
Իրոք այդքան էլ վաղ չէ
Ես կարող եմ սոսկ մի սփոփիչ ծիծաղ ընծայել
Իմ թոռանը ով հազիվ քնած է
Հետո կսկսեմ քայլել
Դեպի լեռները վեհ որ ինձ են կանչում
Եվ բարձրանամ նրանց խոյանքն ի վեր
Եnբ կեսգիշերը խփում է
Ռեքվիեմի այրող նոտաներով
Ես քնում եմ անտառի
Թագավորության խոր արգանդում
Մի բուռ գարնանային ջուր
Ցանելով ականջներիս
Շրթունքներս խոնավանում են համեղ մայր կաթից
Եnբ լույսը բացվում է մարդիկ չեն լսում իրար ու ոչինչ
Բայց մի երեխա երգում է անտառում
Որսորդներն աճապարում են փնտրելու նրան
Սակայն չեն կարող գտնել ետ բերել
Շուտով առեղծվածն այս
Դառնում է դիտված պատմություն անձնական
Եվ որսորդների երեխաները
Կարող են պատմել ամենն այդ հանգիստ

ՀՈՒՍԱՀԱՏՈՒԹՅԱՆ ՈՒ ՀՈՒՅՍԻ ՄԻՋԵՎ

Չգիտեմ
Ի՞նչ է գտնվել Երուսաղեմի
Սուրբ գրքի վերջին էջում
Գիտեմ միայն` ռումբ է պայթել
Բեթղեհեմից եկող ավտոբուսում
Որն անցնում էր ինչ-որ սրճարանի մոտով
Պայթյուն որ եղավ ոչ առաջին անգամ,-
Հույսը որն աճել է հուսահատությունից
Մի վայրկյանում դարձավ սեւ պղպջակ
Չգիտեմ
Կկարողանա՞մ վիշտն օգտագործել որպես կշեռք
Կշռելու համար այս կյանքն ու մահը
Որովհետեւ սա սովորական մի երեւույթ է
Երուսաղեմի ամեն մի անկյունում
Ինչեւիցե երբեք չեմ հրաժարվի
Տմարդ չարիքի դատապարտումից
Ու խաղաղության փափագումից
Կարծում էի գնդակները
Ընդմիշտ կլռվեն երեկվա գրկում
Մինչդեռ Մեկուսացման Պատի հետեւում
Երեխաների կեղեքիչ ճիչերը
Ողողվել էին արյամբ ու ցավով
Երբեք չէի կարող ես հավատալ նման
ստեղծարար ուժի
Իսկ բռնության նման սլացք-զարգացումը
Մեր հույսերը փոխեց հուսահատության
Կարծես այս քաղաքի պատմությանը
Նախասահմանված էր լինել հենց այսպես
Նրա ծննդյան վայրկյանից ի վեր
Դավաճանությունն ու ատելությունը
սիրատածում են մարդկանց
Ամեն քարն այստեղ
Մարդկային արցունք է նշանակում
(որովհետեւ երբ փորձում ենք լսել ձայնը քարերի
լսում ենք միայն ձայնը լացի)
Չգիտեմ
Ի՞նչ է գտնվել Երուսաղեմի
Սուրբ գրքի վերջին էջերի մեջ
Հստակ գիտեմ լոկ
Հինավուրց քաղաք Երուսաղեմում
Հույսի հուսահատության ունայնության միջեւ
Ընտրանքի միայն մի ճանապարհ կա
-Խաղաղության ճանապարհը

ԺՈՂՎՐԴԱԿԱՆ ԵՐԳ

Բոլորը տուն են վերադարձել շուկայից
Իսկ իմ bանաստեղծությունը դեռ չի եկել
Կարծես հարբած
Ոսկեbերան տավիղը ձեռքին
Ծանր սրտով քայլում է նա մթնշաղին
Խաչմերուկների կողքին գտնվող
Տան կտուրների ներքո
Լեռնաբլրից ոչխարներն իջան
Իսկ իմ բանաստեղծությունը չվերադարձավ
Առջեւի խոյը նկատել է այն
Երբ արեւն արդեն ներքեւ էր քաշվում
Նա նայում էր արնոտ լեռնազանգվածերին
Ու թափում վերջին կաթիլն արցունքի
Տխուր ու տրտում
Բոլոր հարեւանները քնած են արդեն
Իսկ իմ բանաստեղծությունը տուն չի գալիս
Դարպասի մոտ նստած սպասում եմ նրան
Ինչպես մոռանալ այսպիսի գիշերը

ՊԱՏԱՍԽԱՆ

Դու դեռ հիշու՞մ ես
Ջիլու Բյութ տանող նեղ ճանապարհը
Մի մեղրածորիկ մթնշաղի նա
Ասաց ինձ հուշիկ
«Ես կորցրել եմ իմ ասեղնագործության ասեղը ոսկյա
Օգնիր ինձ գտնել
Ես փնտրել եմ այն Երկրի շավիղներում»
Դու դեռ հիշու՞մ ես
Ջիլու Բյութ տանող նեղ ճանապարհը
Մի մեղրածորիկ մթնշաղի ես
Ասացի նրան
«Ինչ-որ խոր մի բան մեխվել է սրտիս
Մի՞թե դա չէ քո ասեղնագործության ասեղը ոսկյա
Այն խրված է խոր արցունք թափելու չափ»

ՏՈՀՄԻ ՌԻԹՄԸ

Նույնիսկ խաղաղաշունչ պահերին
Ես հայտնաբերում եմ
Մի կիրք որը
Սողոսկելով հոգիս
Փոթորկում է այն
Նույնիսկ երբ հանգիստ զբոսնում եմ
Դեռ այն զգացմունքն է համակում ինձ
Որ տաքարյուն մղումը
Հետապնդում է մարմնիս
Փորձելով դրդել անքուն ոտքերիս
Խելագարի պես վազել առաջ
Քաղցր քնի ժամին
Զգում եմ որ այն քաշքշում է մտքերս
Մինչեւ որ նրանք կգալարվեն իմ ուղեղի շուրջ
Ու կլցնեն գիշերը եռուն երազներով
Օ ես գիտեմ նաեւ
Որ բոլոր այս ձիգ տարիներին
Դա այն հրաշալի ուժն էր
Որ թեթեւ մելամաղձության ձեւով
Ստիպել է անհանգիստ իմ աջ ձեռքին
Գրել բանաստեղծություններ Նյուոսուի մասին

ՀԵՌԱՎՈՐ ԼԵՌՆԵՐ

Ես սիրում եմ լսել Ջիլու Բյութի
բարձրահնչուն երգերը
Մայրիկ, ե՞րբ կարող եմ գալ քեզ մոտ
Ես կուզեի մտնել երգչի հնչյունների հոսքը
Ու ծանր ճյուղերս ճոճվեին հաճույքի մեջ
Անզգույշ կքայլեմ խաչմերուկներով կվազեմ
կարմիր լույսերի տակով
Ես ուշադրություն չեմ դարձնի
Ոստիկանի անդադար աղաղակներին
Ապակիների միջնորմով կբացեմ իմ ճամփան
Ես չեմ հիշի արնագունդ ծաղիկները
Որոնք բացվում են իմ պապակ ձեռքերում
Ես կընտրեմ ամենակարճ ճանապարհը
Ու կհպվեմ պողպատե ու բետոնե խոյանքներին
Ես կշրջանցեմ մարդկանց բազմությունը
Ու չեմ վախենա սառը վիրավորական հայացքներից
Որոնք կընկնեն իմ քրտնաթաթախ մեջքին
Ես կցատկեմ աղյուսե պատերի վրայով
Կվազեմ հանց քամի ամայի երկրով
Կելնեմ սարեր մեկնող վերջին ավտոբուսը
Ու կհագեցնեմ երկար ճանապարհս, չնայած իմ ոտքի
Անզգայացումը մնացել է ժանգաբիծ դռան տակ
Վերջապես իմ քնքուշ քայլերը կփաղաքշեն
Ոտքի տակ նիրհող սիրելի երկիրը
Ես կմերկանամ որպես նորածին մի մանուկ
Իր մոր գրկում
Կղմինդրե տանիքներին իջնող մթնշաղի ժամին
Ես մի երազում կտեսնեմ բոլոր երազներս
Եւ զույգ գեղեցիկ ձեռքերս բարձրացնելով վեր`
Իմ ճակատից կհեռացնեն
Տխրության անանուն վարագույրը

ԱՆՏԵՍԱՆԵԼԻ ԱԼԻՔ

Մի բան
Որ գոյություն է ունեցել
Իմ ծննդից առաջ
Որ գոյություն ունի
Ինչպես օդն ու արեւի լույսը
Մի բան որ վազում է իմ արյան մեջ
Բայց չի հաջողվել բացատրվել
Նույնիսկ բյուր բառերով
Մի բան որ շատ վաղուց թաքնված է
Գիտակցության ընդերքում
Հետ նայելով անհասկանալի է այն թվում
Մի բան չնայած իրական չէ
Բայց կարող եմ հավաստիացնել
Արծիվը մեր հայրն է
Մեր նախնիների քայլած ճամփան
Անշուշտ սպիտակ էր
Մի բան որ կարծում եմ հավիտյան է
Վերցրու ժամանակի ցանկացած տեւողություն`
հայացքդ սեւեռելու
Ուս ուսի տված լեռնաշղթային
Ու քո աչքերը կթացանան
Մի բան որ թույլ է տալիս ինձ ընդունել
Որ բոլոր կենդանի էակներն ունեն հոգի իսկ ով
վախճանվում է
Գնում է հանգստանալու երկրի ու երկնքի միջեւ
Մի բան որ թվում է երբեք չի անհետանալու
Մինչդեռ դու ողջ ես
Ինչպես Նյուոսու այս աշխարհում

ԱՐԵՎ

Արեւին նայելով ես ուզում եմ
Նրա շողերի օգնությամբ
Գտնել ու արթնանցնել իմ նախնիներին
Արեւին նայելով ես այնպես եմ բարձր ու ոգեշունչ
խոսում
Որ նրանք կարողանան լսել
Ես դիմում եմ նրանց հոգիներին
Իմ իսկ խորհրդավոր լեզվով
Արեւին նայելով չնայած վշտին
Եւ ուրիշների կողմից չհասկացված լինելուն
Ես դեռ հավատում եմ
Որ շատ մարդիկ դեռ պատկանում են
լավագույն տեսակին
Արեւին նայելով ես հիանում եմ
Տարվա եղանակի անտեսանելի շրջափոխով
Որ զգում եմ բրոնզե մաշկիս վրա
Արեւին նայելով` նա միշտ ինձ ստիպում է
Կարոտել իմ կյանքից առաջ գտնվող մարդկանց
Ովքեր մի ժամանակ կարողացել են զգալ
ջերմությունն այս
Ու այլեւս չկան այս աշխարհում

ԱԶԱՏՈՒԹՅՈՒՆ

Մի օր հարցրի մի իմաստունի`
Ի՞նչ է ազատությունը
Իմաստունը տվեց դասական պատասխան
Կարծում եմ նրա խոսքն ընդգրկում է ազատության
ամբողջ իմաստը –
Մի օր աղջամուղջին
Նալաթիի հովտում
Ես տեսա մի ձի
Որ քայլում էր անհոգ ու աննպատակ
Մի հարբած կազակ էլ
Ձիու մեջքին
Քնած էր խռմփալով –
Այո հասկանալի էր իմաստունի տված ազատության
մեկնությունը
Բայց հիմա ո՞վ կարող է ասել ճշտորեն`
Մալաթիի դաշտում
Ո՞վ է ավելի ազատ
Ձի՞ն թե՞ հեծյալը

ՄԱԶԵՐ

Նվիրվում է Ֆրանչեսկո Լենթինին*

Ես ասացի` ուզում եմ գրել քո մազերի մասին
Երբ մենք Վենետիկում զբոսնում էինք նավակով
Ես ասացի` ուզում եմ գրել քո մազերի մասին
Այն ինձ հիշեցնում է Սիցիլիայի խաղաղ ու
ժիր ալիքները
Նրանց ներսում խճճված են երեքնուկի ու հակինթի
հանելուկներ
Ես ասացի` ուզում եմ գրել քո մազերի մասին
Այն հիշեցնում է կեսօրվա ժամերը
Միջերկրական ծովի վրա ընկած շփոթահար
արեւի շողեր
Ու օվկիանոսից թափված մաքուր աղ
Այն ինձ ստիպում է մտածել
Բոլոր ժամանակներից այն կողմ
Մեռած դատարկության մասին
Նրանց ներսում խճճված են որորների արկածներն ու
ձկների ապաստարանները
Այդ մարմարի կույտի ներսում
Բախտագուշակ երակներն են վազվզում
Ես ասացի որ կգրեմ քո մազերի մասին
Երբ Վենետիկում զբոսնում էինք մի նավակով
Կարծում եմ իմ հիշողությունը ինձ չի դավաճանում