Գվինեթ Լյուիսը Ուելսի Ազգային բանաստեղծի կոչումն է կրել 2005-2006թթ.: Նա առաջին գրողն է Ուելսում, ով արժանացել է այդ տիտղոսին:
Հրատարկել է բանաստեղծությունների ինը գիրք՝ վալիերեն եւ անգլերեն: Նրա «Առակներ և հեռապատճեններ»(1995) ժողովածուն արժանացել է Ալդեբուրգի /Aldeburgh/ պոեզիայի փառատոնի մրցանակին: Իսկ «Ճնճղուկի ծառ»(2011) բանաստեղծական գիրքը նշանավորվել է Ռոլանդ Մաթիասի անվան մրցանակով:
2010թ. Ուելսի գրողների միության կողմից նրան շնորհվել է Չամլի մրցանակ՝ գրական ակնառու նվաճումների համար:
Գ. Լյուիսի առաջին ոչ գեղարվեստական գիրքը՝ «Արևայրուք անձրևի տակ»(2002), ներկայացվել էր տարվա «Մտքի գիրք» անվանակարգում: Նա միաժամանակ դրամատուրգ է եւ լիբրետոների հեղինակ. գրել է երկու կամերային օպերա երեխաների համար և օրատորիա, որոնք ներկայացվել են Ուելսի ազգային օպերայում:
Բանաստեղծուհին 1982-1985թթ.-ին Հարկնեսսի թոշակակիր էր, սովորել է Հարվարդի համալսարանում: Նյու-Յորքի Կոլումբիայի համալսարանի գրական բաժնի շրջանավարտ է: Նա 2014 թ-ին հրավիրվել էր Փրինսթոնի համալսարան՝ որպես պոեզիայի և անգլերենի դասախոս: Դասավանդել է ԱՄՆ-ի Վերմոնտ քաղաքի Բրեդ Լոուֆ դպրոցի անգլերենի մասնաճյուղում, իսկ 2016-ին՝ Ռոբերտ Ֆրոսթի անվան գրականության ամբիոնում: Ստեղծագործական կապեր է ունեցել Իոսիֆ Բրոդսկու հետ:
2020-ին Գվինեթ Լյուիսը ընտրվել է Օքսֆորդի Բալիոլի քոլեջի խորհրդի պատվավոր անդամ:
ՀՈԳՈՒ ՀԱՆՔԱՀՈՐԸ
Ուղեցույցը մեզ տարել է կուսանոց,
որտեղ ոչ ոք չէր խոսում անգլերեն,
մոտակայքում քարհանք էին
պայթեցրել գրանիտի համար
և աշխատում էին մաքրել
կառույցներն ու պատերը խամքարի
ապարներից: Մութ վանքում
միանձնուհին լուռ փորում էր օդը`
կառուցելով շնչառության ու աղոթքի արձանը:
Հերոս քույրեր: Նրանք իրենց հետապնդող
հոգու հանքահորերն են:
Սերը գիշատիչ է`
լռության ու պասիվության լավագույն ուղեկիցը:
Կոտրած սիրտը նրա սեփական պաշտպանն է:
Ապառաժից հոսում է քչքչան ջուրը:
Մտքերն ու հանքաքարերը հնազանդվում են իրենց ծանրությանը.
սառը քարերը, որ կանայք համբուրում են, պայթում են:
«ՄԻ ՕՐ, ՔԱՂՑԱԾ»
Մի օր, երբ քաղցած էի, կուլ տվեցի լուսինը:
Այն թխվածքի պես մնաց իմ կոկորդում.
ասպիրինի նման չոր էր: Հետո կամաց-կամաց իջավ`
ցույց տալով իմ ձայնալարերի ուժգնությունը,
իմ որովայնի ծալված թևերը,
իմ արյան բջիջների ջղաձգությունը:
Ներսից լուսավորված (սակայն ինձ համար մութ)`
ես կանգնել եմ միայնակ ու նայում եմ հեռվից
այլոց պայծառությանը, ովքեր աստղեր են կուլ տվել:
ՊՈԵՏԻ ԽՈՍՏՈՎԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ
«Ես արեցի դա: Ես սպանեցի իմ մայրենի լեզուն:
Ես չպետք է թողնեի նրան
մեն-մենակ:
Իմ ցանկությունը ընդամենը մի փոքր զվարճանք էր
ուրիշ մարմնի հետ:
Իսկ հիմա, երբ նա հեռացել է,
սարսափելի լռություն է տիրում:
Նա շատ լարված էր,
հավանաբար՝ խանդից:
Ի վերջո, ես երիտասարդ եմ,
իսկ նա` գեղեցկուհին,
դարձել է ջադու`
չնայած բոլոր վիրահատություններին:
Կարո՞ղ էի նրան փրկել,
ստիպել նրան` զգալ ինչպես տանը:
Առանց հանդիմանության:
Ես դառնում եմ անզգա,
կաշկանդված, երբ մտածում էի…
Ասա իմ փաստաբանին, որ գա:
Մինչ նա ինձ հետ է,
ես մայր ունեմ»:
Ի՞ՆՉ ՉԵՆ ՍՈՎՈՐԵՑՆՈՒՄ ԲԺՇԿԱԿԱՆՈՒՄ
Մեղքը նման է սիրո, բայց ոչ երբեք` սեր:
Սերը նման է տաղտկության, երբ տանն է լինում:
Այն նաև գրգռում է, բայց հիմնականում հանգստ է առնում:
Եսասիրությունը ֆլամինգո է, բայց հիմնական երամը,
նույնիսկ լավագույնը, քո հիվանդներն են:
Մեղադրանքը ռազմի դաշտ է
ինքնահարձակման համար: Օգնիր հիվանդներին`
որսալու իրենց հրեշներին: Իմացիր` նրանք քո սեփականությունը չեն
նույնիսկ իրենց կեղտոտ բնօրրանում: Զգուշացիր
ամենագիտությունից, դա տգիտացնում է նույնիսկ
հոգեբույժներին: Խաղա Դանթեի դերը,
քանզի նա քայլում էր լուսավորության միջով:
Թույլ տուր նրանց որոշելու` ուզու՞մ են լավանալ:
Դու հեթանոս ես, ով գտնվում է նրանց դրախտի
պատերից դուրս: Դու պետք է խոնարհվես,
երբ լսես, որ քո Դանթեն ծվեն-ծվեն է դարձել
աստվածների և ոչ թե քո ձեռքերով: Շատերն ասում են`
չկա երկնային կյանք: Դու պետք է թույլ տաս նրանց գնալ:
ՀԵԹԱՆՈՍ ՀՐԵՇՏԱԿ
Դուք հարցնում եք ինձ՝ ինչպե՛ս է, որ մենք գիտենք՝
Աստված է խոսում, այլ ոչ թե մենք: Երբ նույնիսկ քարը
կարող է պատկերել շուշաններ, և երբ այն ընկնում է,
ապացուցել՝ արագությունը մեծ է ձգողականության ուժից:
Իսկ եթե մենք ընդհանրապես չլսե՞նք,
երբ զրուցասեր երկինքները կանչեն
ինֆրակարմիր և գամմա-ճառագայթներով, ռադիո-ազդանշաններով:
Սիրտը տաճար է, որի հանկարծակի մահը
հեթանոսական ծեսերի ներկայացում է: Քամին փչում է
քարե բարավորներով՝ երկնելով մեղեդի
բացակա մարմինների մասին:
Դուք կրկին ու կրկին հարցնում եք ինձ.
«Որտեղի՞ց լսենք հրեշտակի ձայնը»:
Սիրելիս, ձկնկուլը: Սաստկացող անձրևը:
ՀՈԳԵԲՈՒՅԺ ՏՎԻՏՉԵՐ
Բառերը միշտ վերադառնում են հանցանքի բեմը:
Նրանք ունեն յուր օրինական կարծիքը:
Իսկ ես ունեմ իմը:
Պետք է համբերատար լինել, քանզի խոսքը կարող է ամաչեցնել,
այն չի գալիս, որովհետև դու աղմկահարույց ես
կամ չի ասում՝ ինչու է եկել:
Ես օգտագործում եմ իմ լռությունը՝ թաքնված խաքիում,
չգայթակղելու համար վայրի բնությանը:
Ես թեյը պատրաստում եմ իմ ներսում,
ունեմ սիրած դասագրքերի ցանկ, հույս՝ բացառիկի համար,
այնպես որ՝ կարող եմ նշան դնել և
հստակ ապացուցել, որ դա գոյական է:
Երբեմն հեռադիտակով աչքի փայլ եմ որսում
և զգում այն
ներսում:
Այս ի՞նչ ներկայություն է, որ այսքան հանդգնորեն է հետապնդում
նույնիսկ ինձ՝ բժշկիս:
Ամենավտանգավոր դեպքը իմ կյանքում:
ՏԱՐԱԾԵՔ ՄԻ ՔԻՉ ԵՐՋԱՆԿՈՒԹՅՈՒՆ
Այժմ, երբ միլիոնավոր մարդիկ դեղահաբեր են ընդունում
և պրոզակ1 միզում, իշխան ձկները շատ
ավելի հյութեղ են, իսկ գետերը հոսում են
քիմիական երջանկությամբ: Իմ նվերը
մոծակներին «սառը գլխի»պոռթկումն է,
որն ուղղակի մահվան նման վերջ է դնում
անվերջ խնդիրներին: Մոզզի, հարվածիր
հակադեպրեսանտ որպես: Խորհուրդ եմ տալիս:
1.Պրոզակ – հակադեպրեսանտ
ԽՈՐՀՐԴԱՏՈՒ
Ես այն մեկն եմ, ով ստիպում է արձաններին շարժվել,
ով մեռելներին սովորեցնում է բարձրանալ ու սիրել
կրկին, ավելի իմաստալից: Ես օգնում եմ դատապարտվածներին
քննել կատարվածը, նրանց, ովքեր դատապարտել են
նրանցից յուրաքանչյուրին դժոխքի:
Այո, ես կողմ եմ հաբեր օգտագործելուն,
բայց իմ հիմնական գործը ցավը թարգմանելն է
հեքիաթի լեզվով, մի այլ լեզվով, որ նրանք
կարող են ընդունել: Մենք ունենք հաճելի տեսակետներ:
Կցանկանա՞ք ինձ հետ գալ իմ մթնոլորտը:
ԱՖԱԶԻԱ*
Ես «մուրճ» խնդրեցի, բայց սխալմամբ «բահ» տվեցին,
«թեյ» խնդրեցի, իսկ պատվերում «նարնջի հյութ» գրեցին:
Ես նշեցի «թավիշ», բայց ինձ տվածը «մետաքս» էր,
նրա նույնիսկ գույնը սրտովս չէր,
բայց վերցրի այն, ձևանալով՝ ճիշտ է: Մեկը կտրում է թելը՝
իմ յուրաքանչյուր բառն ու նրան համարժեք իրը կապող,
ուստի՝ իմ միտքը անտիկվար խանութ է, ուր ես եղել եմ:
Հիմա այլեւս չեմ իմանա, թե իրականում ինչ նկատի ունեմ:
*Աֆազիա – խոսելու ընդունակության լրիվ կամ մասնակի կորուստ
ԳԻՇԵՐԱՅԻՆ ՊԱՏԿԵՐԱՍՐԱՀՆԵՐ
Գուցե այսօր նրանք փոխեն ժապավենը.
միշտ միեւնույն հին պատմություններն են. նախ, մշուշ էր
խիտ, ապա՜ ճնշվածություն, հետո զարգացող դեպք –
այնքան անփոփոխ պատմություններ, բայց ինձ
թույլ չեն տալիս պատմել: Գիշերները տենչում եմ
այս պատկերասրահները հերթականորեն: Մենք բացում ենք էկրանները՝
ցուցադրելու նոր նմուշներ: Լավագույնն իմ սիրտն է
ապակե տուփի մեջ, և այն միանում
ու անջատվում է լամպի պես: Այս հատուկ
սենյակը լուսավորված է, մի արվեստի գործ: Կանգ առ, սկսիր:
Կանգ առ, սկսիր; Կանգ առ, սկսիր:
ԾՂՐՏԱՑՈՂ ՋՐՑՈՒԼԸ*
Լսիր այդ ծղրտացող ջրցուլին:
Դու նրան երբեք չես տեսնի: Ինչպես որ եղեգներն են ճոճվում՝
այդպես էլ նա է ճոճվում,
հրապուրելով անտեսանելիությունը:
Ծղրտա, ջրցուլ, ծղրտա:
Տես՝ ինչպես է նա օրորվող սեզի մեջ
համակրանքով ցույց տալիս երկինքը:
Նա ունի մարմին,
բայց նրա ներկա քողարկումը
այս թռչնին դարձնում է աներեւույթ:
Հնարն այդ պահում է նրա կյանքը
վտանգից հեռու: Նա իշխում է լռության վրա, բայց
կմահանա միայնության մեջ: Ծղրտալը
նրա միակ հույսն է` նրա ճիչը
գուցե նրան բերի էգ ու ձագեր:
Ծղրտա՞լ, թե ո՞չ… Մեքենայի ազդանշանը
վտանգավոր ոչինչ չի պարունակում, երբ այնտեղից
կանչում են ընկերոջը: Բայց ճահճում
քեզ դեռ պետք է գտնեն, և ոչ թե զուգավորվեն:
Դե, ռիսկի դիմիր, ջրցուլ: Ծղրտա՛, ջրցուլ, ծղրտա:
*Ջրցուլ – տառեխների ընտանիքին պատկանող թռչուն
Թարգմանություններն անգլերենից՝ Քրիստինե Քոչարյանի
Գվինեթ Լյուիս, «Քաոսի հրեշտակներ», Ոդի Նաիրիր,
